«Ինձ գրկի՜ր Արիկի պես»

1993 թ. գրողների միության առաջին հարկի փոքրիկ սենյակում տեղավորված «Առագաստ» շաբաթաթերթի խմբագրություն հաճախ էր այցելում Արարատի շրջանի Լուսառատ գյուղի բնակիչ Եղիշե Ջալլաթյանը՝ մեր հավատարիմ ընթերցողներից մեկը: Նա ոչ միայն հողի ջերմեռանդ նվիրյալ էր, այլև սահմանի արթուն պահապան: 1992 թ. ամբողջ գարուն-ամռան գիշերները նա Երասխի պաշտպանական դիրքերում էր՝ դաշտ ու այգու հոգնեցուցիչ աշխատանքից հետո: Արդեն տարեց մարդու համար այդքան լարվածությանը դիմանալը հեշտ չէր, բայց Եղիշեն չէր նեղվում, սահմանը պահելը նրա համար ամենակարևորն էր, ապրելու իմաստը: Հայրը՝ Հովհաննես Ջալլաթյանը, սեբաստացի էր, Հայ հեղափոխական դաշնակցության անդամ, Կիլիկիայի, Սիսի, Հաճնի պաշտպաններից: Չուզենալով, որ իր չորս զավակներն օտար հողում արմատավորվեն, 1946 թ. առաջիններից մեկը բռնեց Մայր Հայաստանի ճամփան: Արդեն յոթանասունամյա այր՝ նա տակավին փայփայում էր երազանքը. «Երանի՜ էն օրը, որ կտեսնեմ եռագույն դրոշն Արարատի գագաթին»:

Փափագում էր իր ձեռքով հայոց Եռագույնը բարձրացնել Փոքր Մասսի գագաթին: Երբ ամռան կիզիչ արևին Երասխի զառիվեր գագաթները բարձրանալիս Եղիշի շունչը բռնվում էր, հոր պատմություններն էին ուժ տալիս հաղթահարելու վերելքը՝ պատմությունները Հաճնի քաջ պաշտպան Սարգիս Ջեբեջյանի, Սեբաստացի Մուրադի, մյուս քաջերի մասին: Ի՜նչ դաժան էր այդ ամառ նայել դեղձի ու խաղողի այրված, չորացած այգիներին... տեղ-տեղ աղերսանքով հողվորին էին կանչում ջրակարոտ խաղողի ողկույզները: Գնդակոծությունները չթողեցին, որ մարդիկ տիրություն անեն իրենց այգիներին, ի՜նչ երազանքներով տնկած մատաղ ծառերը ջրեին:
Մի ոտքը գյուղի դաշտ ու այգիներում, մյուսը՝ Երասխի գագաթներին. այսպես անցկացրին գործի ամենաեռուն ժամանակը Արարատի շրջանի գյուղերի հողագործներից շատերը:
1992 թ. մայիսն էր: Կրկին Եղիշենց ջոկատը գնաց Երասխավան՝ հերթապահության համար զենք ու զինամթերք ստանալու: Հենց շտաբում էլ նա առաջին անգամ լսեց խորհրդավոր կապիտանի մասին, որ երկու շաբաթից ավելի պաշտպանության այդ գոտում անցնելով դիրքից դիրք՝ հերթապահող ջոկատների տղաներին սովորեցնում էր պաշտպանական կառույցներ ստեղծելու և ականանետին տիրապետելու նրբությունները: Պատմում էին, որ նրա արձակած ականները սարսափ են տարածում թշնամու շտաբում ու դիրքերում: Երևում էր, որ կապիտանն այդ գործի հմուտ գիտակ էր:

Եղիշենց ջոկատում բոլորն էլ ռազմական փորձ չունեցող, հողագործ մարդիկ էին: Անում էին՝ ինչ կարող էին, ինչ պահանջվեր:
Բավական մութ էր, երբ նրանց գլխավերևում անսպասելիորեն հայտնվեց անծանոթ մի երիտասարդ ու սկսեց նախատել, որ զգոն չեն, ոչ մեկը չի նկատել իր սար բարձրանալն ու մոտենալը: Հետո ինչ, որ թիկունք է: Պաշտպանական դիրքերում գիշերը զինվորը պետք է ոչ միայն լսել, այլև տեսնել կարողանա, որովհետև թշնամին կարող է հանկարծակի հայտնվել թիկունքում: Դժվար չէր կռահել, որ անսպասելի հյուրն այն կապիտանն էր, որի մասին պատմում էին շտաբում: Ներկայացավ՝ ԱՐԿԱԴԻ ՍԵՄԵՐՋՅԱՆ: Քիչ անց նա արդեն ծանոթ ու հարազատ մարդ էր: Հետաքրքրվում էր, թե ով ինչ հմտությունների է տիրապետում, ականանետին ծանո՞թ է, թե՞ ոչ: Ասում էր, որ այդպիսի լեռնային տեղանքում ականանետը հզոր զենք է: Հաջորդ ամբողջ օրը բոլորին առանձին-առանձին սովորեցրեց ինչպես օգտագործել այդ զենքը: Ոգևորում, հորդորում էր.

- Բոլորդ, բոլորդ անխտիր պետք է հրաշալի տիրապետեք այս զենքին:
Երասխավանի վրա թշնամու հերթական գրոհի նախօրեին Աշոտ Ազատյանին մի փոքրիկ նամակ տվեց, ասելով, որ եթե իրեն դժբախտություն պատահի, նամակը հասցնեն իր ընտանիքին: Այդ օրը մարտը Երասխում հաղթանակով պսակվեց: Արկադիի արձակած ականներն ահ ու սարսափ էին առաջացնում թշնամու դիրքերում: Օրեր անց տղաները կրկին բարձրանում էին դիրքեր, անհամբեր՝ տեսնելու սիրելի կապիտանին:
Եղիշե Ջալլաթյանի պատմածից.
-Տարիքս առած մարդ եմ և անվարան կարող եմ ասել, որ Արկադի Սեմերջյանը բացառիկ անձնավորություն էր, իմ ամբողջ կյանքում ավելի հմայիչ, ազնվաբարո, խիզախ մարդու չեմ հանդիպել: Իսկական դյուցազուն էր, անկրկնելի: Որոշ ժամանակ անց նա մեկնեց Գորիս: Անհանգիստ էր, ուզում էր տեսնել այնտեղի դիրքերի վիճակը: Անցան ամիսներ: Դեկտեմբերյան մի իրիկուն հեռուստացույց էի նայում. լուրեր էին հաղորդում ռազմական գործողությունների վայրերից: Եվ հանկարծ կարճ ու ժլատ մի նախադասություն. «Լաչինի մարտերում զոհվեց մայոր Արկադի Սեմերջյանը»: Աչքերս մշուշվեցին: Հոգիս փշրվեց: Ա՛խ, որքան կարճ է քաջերի կյանքը: Արկադին մեկն էր նրանցից, ում կյանքը հազար կյանքի արժեք ուներ...
Չդիմացավ Եղիշը, Խոր վիրապից հասավ Երևան, որոնեց, գտավ Սեմերջյանների տունը: Պարզ ու համեստ կահավորանքին ուշադիր նայողը շատ պակաս բաներ կնկատեր: Հուզմունքը մի կերպ թաքցնելով՝ հարցեր էր տալիս իրեն այնքա՜ն թանկ մարդու մասին, ուզում էր իմանալ նրա ապրած կյանքն ամբողջությամբ:

Արկադի Սեմերջյանը ծնվել է Երևանում՝ 1957 թ.: Սովորել է Վ. Բելինսկու անվան դպրոցում: 1982 թ. ավարտել է ՈՒկրանիայի Կոմունարսկ քաղաքի լեռնամետալուրգիական ինստիտուտը՝ շինարար-ինժեների մասնագիտությամբ: Աշխատանքի վերջին վայրը Երևանի ռետինատեխնիկական իրերի գործարանն էր: 1988 թ. Օրբելու փողոցում գտնվող ֆիզիոթերապևտիկ ինստիտուտում հանդիպում է բժշկուհի Նելլիին: 1990 թ. ծնվում է նրանց դուստրը՝ Լենան:
Մայրն արցունքը կուլ տալով՝ պատմում էր, որ Արկադին երեխայի պես հափշտակված էր սահմանների պաշտպանության գործով: Երբ թախանձում էին՝ այս անգամ չգնալ կամ գոնե մի քիչ երկար մնալ տանը, ժպիտով ասում էր. «Ինձ թուրքի գնդակ չի դիպչի»: Երբ երկար էր բացակայում, փոքրիկ Լենան թոթով լեզվով խնդրում էր տատին. «Ինձ գրկի՜ր Արիկի պես»:
Ռետինատեխնիկական իրերի գործարանում հայտնեցին, որ վերջին այցին ասել է.
-Մնացեք բարով, գուցե էլ չհանդիպենք...

Արկադիենց տնից դուրս գալուց հետո, թեև արդեն երեկո էր, Եղիշեն ուղևորվեց դեպի Եռաբլուր, որտեղ ամփոփված էր սիրելի հրամանատարի աճյունը: Մթնշաղից, թե հուզմունքից թարմ շիրմաթմբերի մեջ որոնեց ու չգտավ Արկադիի գերեզմանը: Շատ շիրմաթմբեր դեռ անանուն էին: Գուցե Արկադիի անունն էլ դեռ չէին հասցրել գրել: Եղիշեն ցնցված էր. ծառահատ կացինը չէր խնայել անգամ ազատամարտիկների շիրմաթմբերն օղակող ծառերը...
...Հաջորդ օրը Եղիշեն եկավ «Առագաստի» խմբագրություն: Տխուր էր, կոտրված: Պատմեց սիրելի հրամանատարի մասին ու ծոցագրպանից հանեց քառածալ մի թուղթ: Մարտից առաջ Արկադի Սեմերջյանի գրած այն նամակն էր, որ հանձնել էր ազատամարտիկ Ազատին:
-ՈՒզում եմ, որ դուք՝ գրողներդ, հաղորդակցվեք իսկական հայորդու էությանը:

«Նելլի՛, սիրելիս, թանկագինս, ների՛ր:
Ների՛ր ամեն ինչի համար և չարությամբ մի՛ հիշիր... Ների՛ր, որ քեզ դժբախտ դարձրի: Երևի մեզ չի վիճակված միասին ծերանալ: Դու իրավունք ունես իմ արարքը դատապարտելու: Լենոչկան ինձ կհասկանա, երբ մեծանա: Թող Աստված պահպանի քեզ ու նրան: Թող ձերոնք ինձ չարությամբ չհիշեն: Համբուրում եմ պինդ-պինդ: Աստված ձեզ փրկի ու պահպանի: Կրկին համբուրում եմ: Վաղը կռիվ է լինելու... Նամակս քեզ կհանձնի իմ զինվորը:
Քո Արիկ
17 մայիսի, 1992 թ.»:

Որքա՜ն սեր ու նվիրում կա այս տողերում և մեղավորության զգացում հարազատների հանդեպ, որ նրանցից առավել հայրենիքն է սիրում...

Ասպրամ ԾԱՌՈՒԿՅԱՆ

Հ. Գ. 1992 թ. հոկտեմբերի 4-ի մի տեղեկանքում նշված էր. «Մարտական գործողությունների ժամանակ Լաչինի միջանցքում հոկտեմբերի 1-20-ին մայոր Արկադի Սեմերջյանը անձամբ ոչնչացրել է երկու «Տ-72» տանկ, երկու «Զիլ-131» բեռնատար՝ զինամթերքով ու կցորդով, և թշնամու շտաբը»:

«Արծիվ-5» գումարտակի վաշտի հրամանատար Արկադի Սեմերջյանն ու նրա մարտիկները Շուշիի ազատագրման նախօրեին ոչնչացրել են Շուշին պաշտպանելու շտապող ադրբեջանցիների մեծաքանակ համալրումը՝ մարտական տեխնիկան ու զորքը: Թշնամական թիրախները խոցվել են նրա հրանոթի առաջին իսկ հարվածից:
Չմոռանանք ծաղիկներ դնել Արկադի Սեմերջյանի շիրմաքարին...

Հեղինակի նյութեր

• Ակնաղ­բ­յուրն այ­սօր գե­րի է
• «Ար­ցա­խի կո­րուս­տը հայ ժո­ղովր­դի հա­մար հս­կա կո­րուստ մըն է»
• «Ար­ցա­խի կո­րուս­տը հայ ժո­ղովր­դի հա­մար հս­կա կո­րուստ մըն է»
• «Ար­ցա­խի կո­րուս­տը հայ ժո­ղովր­դի հա­մար հս­կա կո­րուստ մըն է»
• Շու­շի՝ սպի­տակ ե­րազ
• Շու­շի՝ սպի­տակ ե­րազ
• Շու­շի՝ սպի­տակ ե­րազ
• Շու­շի՝ սպի­տակ ե­րազ
• «Ե­թե թշ­նա­մին վերսկ­սի պա­տե­րազ­մը, մենք, ան­կաս­կած, պա­տե­րազ­մը կա­վար­տենք ա­վե­լի հե­ռու տա­րածք­նե­րում»
• Եռաբ­լու­րից մինչև Մուշ, Սասուն
• «Ե­թե ինձ մի վատ բան պա­տա­հի, ձեր մա­սին հո­գա­ցող­ներ կլի­նեն»
• Շո­շի Ա­գոն
• Դեղ­նա­վուն ընդ­հա­նուր տետրն ան­պայ­ման գտ­նե­լու և ըն­թեր­ցո­ղին եմ ներ­կա­յաց­նե­լու Թա­գու­հի Կա­րա­բա­ջա­կ­յա­նին
• «Այն մեկ ա­մի­սը, որ Պետ­րոս­ը կռ­վեց իմ կող­քին, հա­վա­սար էր տաս­ն­յակ կյան­քե­րի սխ­րան­քի»
• «Չհասց­րեց բա­ցել թևե­րը»
• «Շուտ մեռ­նել, թե ոչ, կարևոր չէ, պատ­վով, թե ան­պա­տիվ, դա է էա­կա­նը»
• «Շուտ մեռ­նել, թե ոչ, կարևոր չէ, պատ­վով, թե ան­պա­տիվ, դա է էա­կա­նը»
• «Մեր էու­թ­յան կն­քա­րա­նը Հա­յաս­տանն է»
• Կա­րոտ­նե­րը կա­պող-միա­վո­րո­ղը վա­նե­ցու զա­վակ Հրանտ Մար­գար­յանն էր
• «Քա­ղա­քա­կիրթ աշ­խար­հի մէջ ար­դա­րու­թ­յու­նը հան­գու­ց­յալ է տի­րա­պես»

Մեկնաբանություններ