«Թուրքիան առաջիկայում ավելի շատ կենտրոնացած է լինելու քրդական, ոչ թե Հարավային Կովկասի խնդրի վրա»

«Վերջին մեկ տարում Սիրիայում իրավիճակը կարելի է բաժանել երկու փուլի՝ մինչև ամերիկյան հարվածները և ամերիկյան հարվածներից հետո»,- մեզ հետ զրույցում, խոսելով Սիրիայում տիրող իրավիճակի մասին, ասաց «Արևելք» գիտակրթական և վերլուծական կենտրոնի ղեկավար, պատմաբան ԳԵՎՈՐԳ ՄԵԼՔՈՆՅԱՆԸ։

Նա նկատեց, որ լարվածությունը չի թուլանում. «Խնդիրն այն է, որ օրեր առաջ ԱՄՆ-ի նախագահը ստորագրեց մի հրաման՝ քրդերին ամերիկյան ծանր զինտեխնիկա տրամադրելու մասին, ինչին անմիջապես հետևեց Թուրքիայի նախագահ Էրդողանի բացասական արձագանքը, որ հնարավոր է վերանայեն հարաբերությունները ԱՄՆ-ի հետ։ Սա նշանակում է, որ Սիրիայի հարցում ԱՄՆ-ն ավելի է կոշտացնում իր դիրքորոշումը։ Սիրիայի ներսում քրդական անկլավի ստեղծումն ու ամրապնդումն արդեն փաստ են։ Թուրքական քաղաքականությունը և Թուրքիայի «Եփրատի վահան» նախագիծը, ըստ էության, հաջողության չեն հասել, քանի որ Թուրքիան չկարողացավ Էլ-Բաբ քաղաքից շարժվել դեպի հարավ. թե՛ ռուսները, թե՛ ամերիկացիները թույլ չտվեցին։ Եվ հիմա քրդերին ծանր զինտեխնիկա տրամադրելով՝ Սիրիայի և Իրաքի հյուսիսում քրդական ինքնավար միավորումներն աստիճանաբար ավելի են ամրապնդվում։ Դա նշանակում է, որ Սիրիայի հարցում հակամարտությունն ավելի է խորանալու։ Սիրիական իշխանություններն այսօր գտնվում են բավականին բարդ իրավիճակում։ Նրանք չեն կարողանում այդ գործընթացը կանգնեցնել»։

Պատմաբանը նշում է, որ վերջին ամիսները մեծ փոփոխություն չեն բերում ռազմաճակատում։ Ասադի վերահսկողության տակ է գտնվում Սիրիայի ընդհանուր տարածքի ընդամենը 20 տոկոսը։ Դա շատ կարևոր է պատկերացնելու համար իրավիճակը։ Սիրիան այլևս նախկին սահմաններում դժվար կարողանա պահպանվել։ Ըստ էության, 2016 թ. Սայքս-Պիկոյի համաձայնագրից հետո աշխարհի խաղացողները վերաձևում են Մերձավոր Արևելքի ամբողջ քարտեզը և՛ Իրաքում, և՛ Սիրիայում։ Ըստ պատմաբանի՝ սիրիական ճգնաժամը դեռևս կշարունակի պահպանվել, ինչը պետք էր դեռ վաղուց կանխատեսել։ Շատ կարևոր է նաև հասկանալ, որ բոլոր իրադարձությունները, հատկապես քրդերի հետ կապված, պայմանավորված են տարածաշրջանում Թուրքիայի ունեցած դերակատարմամբ։ Թուրքիան, հատկապես Ադրբեջանի հետ վերջին մեծ զորավարժություններից հետո, հիմնականում կենտրոնացած է լինելու քրդական, ոչ թե Հարավային Կովկասի խնդրի վրա։ Լարվածությունը տարածաշրջանում աստիճանաբար ավելի է խորանալու, ինչի ականատեսը կլինենք ամեն օր, ամեն ամիս։

Խոսելով ՌԴ արտգործնախարարի հայտարարության մասին, թե Իսլամական պետության դեմ պայքարում Ռուսաստանը կարող է գործի դնել Գյումրու ռուսական ռազմաբազան, պատմաբանը նկատում է, որ այս խնդիրները շաղկապված են. «Տարածաշրջանում այնպիսի իրավիճակ է, որ պայքարում են ոչ միայն ահաբեկչության դեմ, պայքարը Կովկասյան տարածաշրջանում ավելի բացահայտ է երևում։ Ըստ էության, դրան պետք է գումարել նաև ինֆորմացիոն այն արտահոսքը, թե Թուրքիան ցանկանում է Նախիջևանում մեծ ռազմաբազա կառուցել։ Ռազմաբազայի մասին Լավրովի հայտարարություններն ավելի շատ ուղղված են տրամադրությունները շոշափելուն և հակառակ կողմերին մեսիջներ հղելուն։ Դրանք, քաղաքագիտական լեզվով ասած, ավելի շատ ուղերձներ են երրորդ կողմին։ Իհարկե, նաև բացառված չէ ռուսական ռազմաբազայի օգտագործումն ահաբեկչության և ծայրահեղականության դեմ պայքարում։ Եթե նայենք պայմանագիրը, կտեսնենք, որ եթե սպառնա ինչ-որ վտանգ, ապա ռուսական ռազմաբազան կարող է օգտագործվել։ Այստեղ զարմանալու կամ աղմուկ բարձրացնելու խնդիր չկա»։

Վերջերս արծարծվեց թեման, թե Սիրիան կարող է վերածվել երկրորդ Աֆղանստանի։ Որքանո՞վ է այդ հեռանկարը հնարավոր։ Գևորգ Մելքոնյանը նկատեց, որ Սիրիան վաղուց է վերածվել երկրորդ Աֆղանստանի՝ արդեն ավելի քան 3 տարի։ Եվ ոչ միայն վերածվել է, այլև ավելի վատ վիճակում է, քան Աֆղանստանը։ «Եթե Աֆղանստանում բաժանումները հստակ են՝ նույն ցեղային, տարածաշրջանային, էթնիկ, քաղաքական, կրոնական բաժանումներ, ապա Սիրիան դեռևս այն փուլում է, որ այդ հարցում հստակություն չկա։ Այս պահին Աֆղանստանում իրավիճակն ավելի կանխատեսելի է, քան Սիրիայում»։

Լիլիթ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• «451° ըստ Ֆարենհայթի»
• ՈՒրիշ տեղ չկա՞ր
• «24 ժամ ե­ղել ենք տար­բեր զեն­քե­րի հրե­տա­կոծ­ման տակ»
• «Ադր­բե­ջա­նը, Թուր­քիան ու ֆոս­ֆո­րա­յին զենքն Ադր­բե­ջա­նին մա­տա­կա­րա­րող­նե­րը պետք է պա­տաս­խան տան դա­տա­րա­նի ա­ռաջ»
• «Մեր բո­լո­րի ճա­կա­տա­գի­րը սահ­մա­նին կանգ­նած հայ զին­վո­րա­կա­նի ձեռ­քում է»
• Կա­րե­նին անհ­նար էր չհար­գել, նույ­նիսկ հա­կա­ռա­կորդ­նե­րը նրան ըն­դու­նում էին որ­պես լե­գենդ, որ­պես ժայռ, որ­պես հե­ղի­նա­կու­թ­յուն
• Եկե­ղե­ցին գո­յութ­յուն ու­նի 2000 տա­րի և գո­նե ա­ռա­ջի­կա 2000 տար­վա հա­մար պետք է ա­պա­հո­վի ե­կող սե­րունդ­նե­րի հոգևոր կա­րիք­նե­րը
• «Լճա­շեն­ցի­նե­րի միա­վոր­ման» դռ­նե­րը բաց են բո­լոր լճա­շեն­ցի­նե­րի առջև
• «Ար­տա­կարգ դրու­թ­յու­նը կանց­նի, բայց բո­լոր ծնող­նե­րի, ա­շա­կերտ­նե­րի, ու­սու­ցիչ­նե­րի հա­մար կմ­նա մի շատ լավ նո­րա­մու­ծու­թ­յուն՝ հե­ռա­վար ու­սու­ցու­մը»
• «ՌԴ-ն կա­րող է գնալ հա­րա­բե­րու­թ­յուն­նե­րի վատ­թա­րաց­ման ճա­նա­պար­հով, ե­թե Թուր­քիան շա­րու­նա­կի ազ­դե­ցու­թ­յան գո­տին ընդ­լայ­նե­լու քա­ղա­քա­կա­նու­թ­յու­նը»
• «Ռա­յա­նէյր»-ը հա­տուկ սպա­սար­կում է ի­րա­կա­նաց­նում
• Յա­կուտս­կի հայ­կա­կան կի­րակ­նօ­ր­յա դպ­րո­ցի սա­նե­րը նշե­ցին Ա­մա­նո­րը
• «Հա­յաս­տա­նը եր­գող ժայ­ռե­րի եր­կիր է, և ես ե­րա­զանք ու­նեմ նվա­գելու այդ ժայ­ռե­րի մեջ»
• Նպա­տա­կը դիր­քա­պահ զին­վո­րի անվ­տան­գու­թ­յունն է
• «Ադր­բե­ջա­նում պետք է տե­ղի ու­նե­նա հա­մա­կար­գա­յին փո­փո­խու­թ­յուն, որ­պես­զի կա­ռու­ցո­ղա­կան երկ­խո­սու­թ­յուն ակն­կա­լենք»
• Յակուտսկի հայերն ակտիվ մասնակցություն են ունենում եկեղեցական բոլոր տոներին
• Ստամբուլում հաղթանակ է տարել ընդդիմությունը. ի՞նչ կանի Էրդողանը
• Քրիստոնեական և հոգևոր գիտելիքների ճիշտ ուղղորդում դասընթացի միջոցով
• «Ինձ համար Արամ Իլյիչը սրբություն է»
• «ԱԳՆ-ն պետք է ավելի շատ կենտրոնանա հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման, քան Ցեղասպանության ճանաչման խնդրի վրա»

Մեկնաբանություններ