Իրանում ընտրություն կանեն «սևի» ու «սպիտակի» միջև

Այսօր Իրանում տեղի են ունենալու նախագահական ընտրություններ։ Իրանը 12-րդ անգամ է նախագահ ընտրում, 1600 թեկնածուներից թույլ տրվեց միայն 6-ին մասնակցել ընտրություններին, սակայն ոմանք ինքնաբացարկ են ներկայացրել:
Փորձագետների կարծիքով` և՛ բարեփոխիչները, և՛ պահպանողականներն ընտրություններում ունեն հաջողության հնարավորություններ։ Երկու ճամբարներն էլ անում են ամեն ինչ՝ առաջին փուլում հաղթանակի հասնելու համար։
Հիմնական պայքարը, ինչպես նշում են փորձագետները, ընթանալու է Իրանի գործող նախագահ Հասան Ռոհանիի և կոշտ քաղաքականության կողմնակից Իբրահիմ Ռաիսիի միջև։ Իրանում ոմանք համարում են, որ սա «սևի» և «սպիտակի» միջև պայքար է, քանի որ Ռոհանին կրում է սպիտակ գլխանոց, իսկ Ռաիսին՝ սև։

Ո՞վ է Իբրահիմ Ռաիսին։ Նա պահպանողական հոգևոր ծառայող է, 56 տարեկան, սեյիդ, վերջինը մահմեդականների պատվավոր տիտղոս է, որին պատկանողները, հավատացյալ մահմեդականների պատկերացման համաձայն, սերում են Մուհամեդ մարգարեի տոհմից: Նա գիտնական-աստվածաբան է և կոշտ մեթոդների կողմնակից։ Ռաիսին հաջող իրավաբանական կարիերա է արել և 25 տարեկանում դարձել է Թեհրանի գլխավոր դատախազի տեղակալ։ 1988-ին նա եղել է այն չորս դատավորներից մեկը, որոնք գլխավորել են, այսպես կոչված, մահվան հանձնախմբերը։ Այդ հանձնախմբերը մահապատժի են դատապարտել ավելի քան 4000 քաղբանտարկյալների։

Համարվում է, որ Ռաիսիին աջակցում է Իրանի հոգևոր առաջնորդ այաթոլլա Ալի Խամենեին։ Ռաիսիի անունը հազվադեպ են շոշափում երկրի պետական լրատվամիջոցները, փոխարենը նրա թեկնածությունը ակտիվորեն քննարկվում է սոցիալական ցանցերի իրանական սեգմենտում և Իրանի սահմաններից դուրս հեռարձակվող պարսկական հեռուստաալիքներում։
Ո՞վ է Հասան Ռոհանին։ Ռոհանիի քաղաքական բառապաշարի առանցքային բառը զսպվածությունն է։ Նա նախագահ է ընտրվել 2013-ին՝ խոստանալով վերջ դնել Իրանի միջազգային մեկուսացմանը և ստեղծել ազատ հասարակություն։ Երկու տարի անց Իրանի կառավարությունը պատմական համաձայնագիր է կնքում համաշխարհային վեց գերտերությունների հետ, ըստ որի, Իրանը համաձայնում է մասամբ կրճատել միջուկային ծրագիրը` իր նկատմամբ պատժամիջոցները վերացնելու դիմաց։ Նախընտրական շրջանում Ռոհանին ապավինել է բարեփոխիչների ուժերին՝ նախկին նախագահ Մուհամեդ Խաթամիի գլխավորությամբ։ Վերջինիս, ի դեպ, կառավարման տարիներին (1997-2005 թթ.) անվանում էին իրանական Գորբաչով։

Ռոհանին շիա բարձրաստիճան կրոնավոր է և քարոզիչ։ Տիրապետում է մի քանի լեզվի՝ արաբերեն, անգլերեն, ֆրանսերեն, գերմաներեն, ռուսերեն։
Ինչո՞ւ են այս ընտրությունները կարևոր։ Իրանը Մերձավոր Արևելքում կարևոր խաղացող է։ Թեհրանը շարունակում է աշխատանքները միջուկային ծրագրի շուրջ։ Իրանի միջամտությունը Սիրիայում, վերջինիս նոր ալյանսը Ռուսաստանի հետ և Իրաքում շիա կառավարությանն աջակցելը շատ փորձագետների ենթադրել են տալիս, որ Իրանը տարածաշրջանում միաժամանակ կարող է և՛ վտանգ, և՛ շատ հարցերի լուծում տվող ուժ հանդիսանալ։
Իրանի հոգևոր առաջնորդը կարող է վերահսկել նախագահի գործունեությունը։ Իհարկե, նախագահը ազդեցիկ պաշտոն է, սակայն ոչ ոք չի վիճի երկրի հոգևոր առաջնորդի հետ, քանի որ վերջինիս ընդդիմանալը իրանցիների մոտ ընկալվում է իսլամի օրենքների դեմ քայլ։
Սակայն Իրանի ներկա առաջնորդ այաթոլլա Ալի Խամենեին 80-ին մոտ է և վատառողջ, ինչն էլ հենց մեծացնում է նախագահական ընտրությունների կարևորությունը։ Ի՞նչ հարցեր են անհանգստացնում ընտրողներին։ Նախընտրական օրակարգի հիմնական հարցերից մեկը տնտեսությունն է։ Իրանին անհրաժեշտ են արտասահմանյան հսկայական ներդրումներ՝ արդյունաբերության, էներգետիկ և շինարարության ոլորտներում ծերացող ենթակառուցվածքների վերականգնման համար։ Մարդկանց անհանգստացնում է նաև գործազրկության մակարդակը, հարուստների և աղքատ բնակչության միջև ահագնացող անջրպետը։ Ռաիսին աշխատում է խաղալ հենց այդ հանգամանքի վրա՝ իրեն ներկայացնելով որպես չքավորների պաշտպան։

Իրանում առանցքային է նաև խոսքի և անձնական ազատությունների հարցը։ Այստեղ արգելափակված են Ֆեյսբուքը, Թվիթերը, Յութուբը։ Գործում են, սակայն, Telegram մեսինջերը և Instagram-ը։ Ռաիսին, ի տարբերություն Ռոհանիի, համարում է, որ դրանք նույնպես պետք է արգելափակվեն։ Պահպանողական թեկնածուն ցանկանում է նաև խստացնել հսկողությունը հագուստի նկատմամբ։
Ռաիսիի ընտրազանգվածը հիմնականում գյուղական շրջանի բնակիչներն ու սոցիալապես անապահով խավն են:

Ռոհանիին աջակցում են ուսանողները, կրթական ոլորտում ներգրավված անձինք, մտավորականները, տնտեսագետները: Գործող նախագահին հաջողվել է կատարել իր նախընտրական ծրագրերից մեկը՝ բանակցություններ սկսել միջուկային ծրագրի շուրջ Արևմուտքի հետ: Սակայն նա չի իրագործել իր խոստումներից մյուսը` պատժամիջոցները հանելուց հետո այն գումարները, որոնք սառեցված են եվրոպական բանկերում, պետք է ապասառեցվեին, բերվեին Իրան՝ ուղղվելով տնտեսության զարգացմանը:
Իրանն ունի ընտրության իրավունք ունեցող մոտ 50 միլիոն քաղաքացի, և դժվար է կանխատեսել, թե ում կտան նրանք նախապատվությունը։

Լիլիթ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• «451° ըստ Ֆարենհայթի»
• ՈՒրիշ տեղ չկա՞ր
• «24 ժամ ե­ղել ենք տար­բեր զեն­քե­րի հրե­տա­կոծ­ման տակ»
• «Ադր­բե­ջա­նը, Թուր­քիան ու ֆոս­ֆո­րա­յին զենքն Ադր­բե­ջա­նին մա­տա­կա­րա­րող­նե­րը պետք է պա­տաս­խան տան դա­տա­րա­նի ա­ռաջ»
• «Մեր բո­լո­րի ճա­կա­տա­գի­րը սահ­մա­նին կանգ­նած հայ զին­վո­րա­կա­նի ձեռ­քում է»
• Կա­րե­նին անհ­նար էր չհար­գել, նույ­նիսկ հա­կա­ռա­կորդ­նե­րը նրան ըն­դու­նում էին որ­պես լե­գենդ, որ­պես ժայռ, որ­պես հե­ղի­նա­կու­թ­յուն
• Եկե­ղե­ցին գո­յութ­յուն ու­նի 2000 տա­րի և գո­նե ա­ռա­ջի­կա 2000 տար­վա հա­մար պետք է ա­պա­հո­վի ե­կող սե­րունդ­նե­րի հոգևոր կա­րիք­նե­րը
• «Լճա­շեն­ցի­նե­րի միա­վոր­ման» դռ­նե­րը բաց են բո­լոր լճա­շեն­ցի­նե­րի առջև
• «Ար­տա­կարգ դրու­թ­յու­նը կանց­նի, բայց բո­լոր ծնող­նե­րի, ա­շա­կերտ­նե­րի, ու­սու­ցիչ­նե­րի հա­մար կմ­նա մի շատ լավ նո­րա­մու­ծու­թ­յուն՝ հե­ռա­վար ու­սու­ցու­մը»
• «ՌԴ-ն կա­րող է գնալ հա­րա­բե­րու­թ­յուն­նե­րի վատ­թա­րաց­ման ճա­նա­պար­հով, ե­թե Թուր­քիան շա­րու­նա­կի ազ­դե­ցու­թ­յան գո­տին ընդ­լայ­նե­լու քա­ղա­քա­կա­նու­թ­յու­նը»
• «Ռա­յա­նէյր»-ը հա­տուկ սպա­սար­կում է ի­րա­կա­նաց­նում
• Յա­կուտս­կի հայ­կա­կան կի­րակ­նօ­ր­յա դպ­րո­ցի սա­նե­րը նշե­ցին Ա­մա­նո­րը
• «Հա­յաս­տա­նը եր­գող ժայ­ռե­րի եր­կիր է, և ես ե­րա­զանք ու­նեմ նվա­գելու այդ ժայ­ռե­րի մեջ»
• Նպա­տա­կը դիր­քա­պահ զին­վո­րի անվ­տան­գու­թ­յունն է
• «Ադր­բե­ջա­նում պետք է տե­ղի ու­նե­նա հա­մա­կար­գա­յին փո­փո­խու­թ­յուն, որ­պես­զի կա­ռու­ցո­ղա­կան երկ­խո­սու­թ­յուն ակն­կա­լենք»
• Յակուտսկի հայերն ակտիվ մասնակցություն են ունենում եկեղեցական բոլոր տոներին
• Ստամբուլում հաղթանակ է տարել ընդդիմությունը. ի՞նչ կանի Էրդողանը
• Քրիստոնեական և հոգևոր գիտելիքների ճիշտ ուղղորդում դասընթացի միջոցով
• «Ինձ համար Արամ Իլյիչը սրբություն է»
• «ԱԳՆ-ն պետք է ավելի շատ կենտրոնանա հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման, քան Ցեղասպանության ճանաչման խնդրի վրա»

Մեկնաբանություններ