Սևի ու սպիտակի ընտրություն Իրանում

Իրանի նախագահական ընտրություններում կատարված «գունաբաժանումը» սևի ու սպիտակի պայմանական է՝ այաթոլա, սեիդ Իբրահիմ Ռաիսին սև խույր է կրում և նրան համարում են սև թեկնածու, աստվածաբան Հասան Ռոհանին սպիտակ խույրի պատճառով՝ սպիտակ թեկնածու: Բայց սևի ու սպիտակի այս բաժանումը ունի նաև քաղաքական երանգ՝ պահպանողականության ու ազատականության սահմանաբաժանումով: Մայիսի 19-ի նախագահական ընտրությունների նախնական տվյալներով առաջատարը նախագահ Հասան Ռոհանին է՝ հաղորդել է Իրանի ներքին գործերի նախարարությունը: 26 միլիոն քվեաթերթիկներից Ռոհանին ստացել է 14,6 միլիոնը, Իբրահիմ Ռաիսին՝ 10,1 միլիոնը:

Նա վայելում է Իրանի հոգևոր առաջնորդի աջակցությունը և արդեն բողոք է ներկայացրել՝ հայտարարելով, որ ընտրությունների ժամանակ խախտումներ են եղել: Ռաիսին Ռոհանիի կողմնակիցներին մեղադրել է ընտրատեղամասերում քարոզչության մեջ, որ արգելված է օրենքով: Իրանի իշխանությունները ստիպված էին հինգ ժամով երկարացնել ընտրություններին հատկացած ժամանակը, որ բոլոր ցանկացողները հասցնեն ընտրել: Ընտրություններին մասնակցել է ընտրելու իրավունք ունեցողների 70 %-ը՝ 40 միլիոն:
Հասան Ռոհանին նախագահ է ընտրվել 2013-ին՝ խոստանալով Իրանը դուրս բերել միջազգային մեկուսացումից և ազատ հասարակություն ձևավորել: Երկու տարի անց Իրանի կառավարությունը պատմական համաձայնագիր կնքեց վեց պետությունների հետ՝ համաձայնելով մասնակի կրճատել իր միջուկային ծրագիրը՝ պատժամիջոցների վերացման դիմաց: Իբրահիմ Ռաիսին պահպանողական հոգևորական է և սեիդ՝ իր տոհմածառը սկսում է Մուհամեդ մարգարեից: Համարվում է, որ նա փոխզիջումների գնալու հակված չէ: Նախագահն Իրանում ընտրվող բարձրագույն պաշտոնյան է և վարչապետը, ավելի մեծ իշխանություն ունի Հոգևոր առաջնորդը՝ նրա վերահսկողության տակ են արտաքին քաղաքականությունը, զինված ուժերը, դատական համակարգը, պետական հեռուստատեսությունը և այլ առանցքային կառույցներ:

Նախագահական ընտրություններից առաջ և բարեփոխիչները, և պահպանողականները հնարավորն արեցին հաղթանակի համար: Վեց թեկնածուներից հիմնական պայքարը Հասան Ռոհանիի և Իբրահիմ Ռաիսիի միջև էր:
Իբրահիմ Ռաիսին պահպանողական հոգևորական է, 56 տարեկան: Նա աստվածաբան է և կոշտ միջոցների կողմնակից: Ռաիսին հաջողակ կարիերա է ունեցել իրավագիտության մեջ և 25 տարեկանում դարձել Թեհրանի դատախազի տեղակալ: 1988-ին նա մեկն էր «մահվան հանձնաժողովների» չորս դատավորներից, որ մահվան դատապարտեցին չորս հազար քաղբանտարկյալների:
2010-ին Ռաիսին անձամբ է մահվան դատապարտել ինը ցուցարարների: Նրան աջակցում է Իրանի հոգևոր առաջնորդ, այաթոլա Ալի Համենեին, բայց կա մի նրբերանգ՝ այաթոլան վատառողջ է: Ռաիսիի անունը քիչ է հիշտակվում Իրանի պետական լրատվամիջոցներում, փոխարենը ակտիվ քննարկվում է սոցցանցերում և հեռուստաալիքներով, որ գործում են Իրանից դուրս:

Հասան Ռոհանիի քաղաքական բառապաշարի առանցքային բառը չափավորականությունն է: Ընտրարշավի ընթացքում Ռոհանիի հենարանը բարեփոխիչներն էին՝ նախկին նախագահ Մոհամեդ Խաթամիի գլխավորությամբ (1997-2005): «Չնայած պրոբլեմներին, բարդություններին ու ակնկալիքների բեռին՝ Ռոհանիի նախագահությունը շատ հաջող էր: Նրան ձայն տալով՝ մենք քվեարկում ենք հանուն մտքի ազատության, արդարադատության, երկխոսության, քաղաքացիների իրավունքների պաշտպանության, սոցիալական արդարության»՝ հայտարարեց Խաթամին: Նա թվարկել է և Ռոհանիի հաջողությունները ինֆլյացիայի դեմ պայքարում, որը տարեկան 40 %-ից կրճատվել է 9,5 %-ի: Հասան Ռոհանին շիա աստվածաբան և իրավագետ է, դոկտորական թեզը պաշտպանել է Գլազգոյի Կալեդոնի համալսարանում, տիրապետում է արաբերենին, անգլերենին, ֆրանսերենին, գերմաներենին, ռուսերենին: Իրանի նորագույն պատմության մեջ բոլոր նախագահներն էլ մինչև հիմա պաշտոնավարել են երկու ժամկետով:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ
Հ.Գ. Փորձագետների գնահատականով՝ ով էլ ընտրվի նախագահ Իրանում, հայ-իրանական հարաբերություններում շրջադարձային փոփոխություններ չեն լինի: Գուցե: Բայց աշխարհաքաղաքական հարաբերություններում Ռոհանի, թե Ռաիսի ընտրությունը շատ կարևոր նշանակություն ունի՝ Իրանի նկատմամբ հետագա քաղաքականության հարցում: Պահպանողական Ռաիսին վարելու է այն քաղաքականությունը, որ տասը տարի վարեց Իրանի նախկին նախագահ Մահմուդ Ահմադինեժադը, ում Գերագույն հոգևոր խորհուրդը մերժեց նախագահի թեկնածու գրանցել, ում նախագահության ընթացքում Իրանի մեկուսացումը խորացավ, միջազգային պատժամիջոցները չհաշված: Միջուկային համաձայնագրից հետո Իրանին պետք են մեծ ներդրումներ տնտեսության հնացած ենթակառուցվածքները նոր ու ժամանակակից տեխնոլոգիաներով փոխարինելու համար: Իբրահիմ Ռաիսին այդ խնդիրը կլուծի շատ ավելի դժվար, քան Հասան Ռոհանին, որ նախագահ դառնալուց առաջ եղել է միջուկային համաձայնագրի գլխավոր բանակցողը: Դոնալդ Թրամփի ԱՄՆ նախագահ դառնալուց հետո տարածաշրջանում մեծացել է Իսրայելի դերը, որ նշանակում է ազդեցության գոտիների վերաբաժանում:

Դատելով նախագահական ընտրությունների նախնական արդյուքներից՝ չի բացառվում, որ Իրանի նախագահն ընտրվի երկրորդ փուլում, եթե բոլոր ընտրատեղամասերի քվեաթերթիկների հաշվարկից հետո երկու թեկնածուներից որևէ մեկը չհավաքի 50+1 ձայն:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ