3. Նուրսուլթան Նազարբաև. Հայացք ապագային՝ հասարակական գիտակցության մոդեռնացումը

(սկիզբը՝ այստեղ)

Գործնականում ի՞նչ է նշանակում սերը փոքր հայրենիքի նկատմամբ, ի՞նչ է նշանակում «Туған жер» նախագիծը:
Առաջին՝ անհրաժեշտ է կազմակերպել լուրջ երկրագիտական աշխատանք կրթության, բնապահպանության և բարեկեցության ոլորտում, տարածքային պատմության ուսումնասիրություն, պատմամշակութային հուշարձանների և տեղական մասշտաբի մշակութային օբյեկտների վերականգնում: Օրինակ, հայրենասիրության լավագույնը ձևը հարազատ երկրամասի պատմության ուսումնասիրությունն է միջնակարգ դպրոցներում:
Երկրորդ՝ աջակցություն բիսնեսմեններին, պաշտոնյաներին, մտավորականներին ու երիտասարդներին, որ տեղափոխվելով այլ շրջաններ, ցանկանում են սատարել իրենց փոքր հայրենիքին: Դա նորմալ և հայրենասիրական ցանկություն է, որին պետք է աջակցել, այլ ոչ թե արգելել:

Երրորդ՝ տեղական իշխանությունները պետք է համակարգված և կազմակերպված վերաբերվեն «Туған жер» նախագծին։ Չի կարելի աշխատանքը թողնել ինքնահոսի, որովհետև պահանջում է հավասարակշիռ ու ճիշտ ընկալում:
Մենք պետք է գտնենք աջակցության և սոցիալական հարգանքի տարբեր ձևեր, որ կօգնեն փոքր հայրենիքին՝ ներառելով հովանավորչական օգնության մեխանիզմը: Այստեղ աշխատանքի մեծ դաշտ է բացվում: Մենք կարող ենք արագ կանաչապատել մեր քաղաքները, նշանակալից չափով օգնել դպրոցների համակարգչայնացմանը, աջակցել շրջանային բուհերին, տեղական թանգարանների ու պատկերասրահների գեղարվեստական ֆոնդերին: Կարճ ասած՝ «Туған жер» նախագիծը կդառնա մեր համազգային հայրենասիրւթյան իրական հիմքերից մեկը: Փոքր հայրենիքից է սկսվում սերը մեծ հայրենիքի նկատմամբ՝ մեր հայրենի Ղազախստանի:

Չորրորդ՝ «Туған жер» նախագծին զուգահեռ, որ ուղղված է տեղական, լոկալ օբյեկտներին ու բնակավայրերին, մենք պետք է ամրապնդենք ժողովրդի գիտակցության մեջ համազգային սրբավայրերը: Մեզ պետք է «Ղազախստանի հոգևոր սրբավայրերը» նախագիծ, կամ, ինչպես գիտնականներն են ասում «Ղազախստանի սակրալ աշխարհագրությունը»: Յուրաքանչյուր ժողովուրդ, յուրաքանչյուր քաղաքակրթություն ունի սրբավայրեր, որ համազգային են, որ հայտնի են այդ ժողովրդի յուրաքանչյուր ներկայացուցչի: Դա հոգևոր ավանդույթի հիմքերից մեկն է: Ղազախստանի համար դա հատկապես կարևոր է: Մենք վիթխարի տարածքով երկիր ենք՝ հարուստ հոգևոր պատմությամբ: Մեր չափերը պատմության մեջ տարատեսակ դեր են ունեցել: Բայց երբեք ժողովրդի մեջ չի խզվել հոգևոր ու աշխարհագրական գոտու կապը: Թեպետ մեր ամբողջ պատմության ընթացքում մենք չենք ստեղծել միասնական դաշտ, միասնական շղթա՝ մշակույթի ու հոգևոր ժառանգության տեսակետից կարևոր սրբավայրերից:

Հարցը հուշարձանների, շենքերի ու շինությունների վերականգնումը չէ: Հարցը ազգային գիտակցության մեջ միավորելն է ՈՒլիտաուի հուշարձանների համալիրը և Կոժա Ահմեդ Յասաուի դամբարանը, Տարազի հինավուրց հուշարձաններն ու Բեկետ-Ատի դամբարանները, արևելյան Ղազախստանի հնավայրերն ու Յոթնագետի սրբավայրերը և շատ ու շատ այլ վայրեր: Բոլորը միասին կազմում են մեր ազգային նույնականության ողնաշարը:
Երբ այսօր խոսում են օտար գաղափարախոսությունների ազդեցության մասին, մենք չպետք է մոռանանք, որ մեր թիկունքում ունենք այլ ժողովուրդների որոշակի արժեքներ, որոշակի մշակութային սիմվոլներ, որոնց կարող է դիմակայել միայն մեր սեփական, ազգային սիմվոլիկան: Ղազախստանի սրբավայրերի մշակութային-աշխարհագրական գոտին հենց այդ սիմվոլիկ պաշտպանությունն է ու հպարտության աղբյուրը, որ անտես տանում է մեզ դարերի միջով: Դա ազգային նույնականության ողնաշարի ողերից մեկն է, այդ պատճառով հազարամյա մեր պատմության մեջ առաջին անգամ մենք պետք է մշակենք ու իրականացնենք այդ նախագիծը:

Մեկ տարվա ընթացքում կառավարությունը հասարակության հետ երկխոսության միջոցով պետք է մշակի այս նախագիծը և հանգուցի երեք տարրեր.
1. Պետք է յուրաքանչյուր ղազախստանցու կրթական պատրաստվածություն «Մշակութային-աշխարհագրական գոտում» իր դերի ու տեղի իրականացման համար: պետք
2. Մեր ԶԼՄ-ները է լրջորեն ու համակարգված զբաղվեն այդ ուղղությամբ ազգային տեղեկատվական ծրագրերով:
3. Ներքին ու արտաքին մշակութային զբոսաշրջությունը պետք է հենվի ժողովրդի այդ սիմվոլիկ ժառանգության վրա: Իրենց մշակութային նշանակությամբ նույն Թուրքեստանը կամ Ալթայը պարզապես ազգային կամ մայրցամաքային նշանակություն չունեն, նրանք գլոբալ մեծություններ են:

Հինգերորդ՝ մրցունակությունը ժամանակակից աշխարհում և մշակույթների մրցունակությունը: Սառը պատերազմի դարաշրջանում ԱՄՆ-ի հաջողության վիթխարի մասը Հոլիվուդի հաջողությունն էր: Եթե մենք ուզում ենք լինել XXI դարի գլոբալ քարտեզի վրա ազգ մեր անկրկնելի տեղով, մենք պետք է իրականացնենք ևս մեկ նախագիծ՝ «Ժամանակակից ղազախական մշակույթը գլոբալ աշխարհում»: Աշխարհը մեզ պիտի ճանաչի ոչ միայն նավթի ռեսուրսներով ու արտաքին քաղաքական մեծ նախաձեռնություններով, այլև մեր մշակութային ձեռքբերումներով:
Ինչի՞ մասին է այդ նախագիծը:
Առաջին՝ պետք են նպատակային քայլեր, որ մեր հայրենական մշակույթը հնչի ՄԱԿ-ի վեց լեզուներով՝ անգլերեն, ռուսերեն, չինարեն, իսպաներեն, արաբերեն, ֆրանսերեն:
Երկրորդ՝ դա պիտի լինի ժամանակակից մշակույթը, որ ստեղծել ու ստեղծում են մեր ժամանակակիցները:

Երրորդ՝ դա պետք է լինի նյութի մատուցում ձևի բացարձակապես ժամանակակից մեթոդիկայով: Օրինակ՝ դա միայն գիրք չէ, այլև մուլտիմեդիալ ամբողջական համակարգ:
Չորրորդ՝ պետք է լինի պետական լուրջ աջակցություն: Մասնավորապես՝ արտաքին գործերի, մշակույթի ու սպորտի, տեղեկատվության ու հաղորդակցության նախարարությունների համակարգված աշխատանքը:
Հինգերորդ՝ վիթխարի է մեր ստեղծագործական մտավորականների դերը, այդ թվում՝ գրողների միության ու գիտությունների ակադեմիայի, համալսարանների ու հասարակական կազմակերպությունների:
Ի՞նչը մեր ժամանակակից մշակույթից պետք է առաջ տանել աշխարհում:
Դա շատ լուրջ ու աշխատատար գործ է, որ ներառում է ոչ միայն ազգային մշակույթի լավագույն ստեղծագործությունների ընտրությունը, այլև դրանց ներկայացումն արտասահմանում:

Դա վիթխարի թարգմանչական աշխատանք է և մեր մշակութային ձեռքբերումների առաջմղման հատուկ մեթոդների մշակում՝ գիրք, պիես, քանդակ, կտավ, երաժշտություն, գիտական հայտնագործություններ: Այս ամենը կառուցողական ու ազնիվ խնդիր է լուծում: Կարծում եմ, որ 2017-ը պետք է վճռորոշ լինի՝ մենք պետք է հստակ կողմնորոշվենք՝ ինչ ենք ուզում աշխարհին ցույց տալ մշակույթի ասպարեզում: Իսկ իրականացնել այս եզակի նախագիծը կարելի է 5-7 տարում: Հազարամյա պատմության մեջ առաջին անգամ մեր մշակույթը կհնչի բոլոր մայր ցամաքներում ու աշխարհի բոլոր գլխավոր լեզուներով:
Վեցերորդ, ես առաջարկում եմ հասարակության ուշադրությունն ուղղել արդիականությանը, մեր ժամանակակիցների պատմությանը: Դա կարելի է իրականացնել «Ղազախստանի 100 նոր դեմքերը» նախագծով:

Անկախության պատմությունը ընդամենը քառորդ դար է: Բայց ինչ տարիների: Կատարվածի պատմական մասշտաբն աներկբա է, սակայն հաճախ թվերի ու փաստերի շարքից չեն երևում կենդանի մարդկանց ճակատագրերը: Տարբեր, հզոր, դրամատիկ ու երջանիկ: «Ղազախստանի 100 նոր դեմքերը» նախագիծը 100 կոնկրետ մարդու պատմություն է տարբեր շրջաններից, տարբեր տարիքի ու ազգության, որ հաջողության են հասել այս սրընթաց տարիներին: Դրանք պիտի լինեն կոնկրետ մարդկանց կոնկրետ պատմություններ, որ ժամանակակից Ղազախստանի կերպարն են: Մեր կողքին այնքան ականավոր ժամանակակիցներ կան, որոնց ծնել է Անկախության դարաշրջանը: Նրանց կյանքի պատմությունը համոզիչ է ցանկացած վիճակագրությունից: Մենք պետք է նրանց դարձնենք մեր հեռուստատեսային փատավավերագրության հերոսներ: Մենք պետք է նրանց դարձնենք ընդօրինակման կերպար՝ սթափ ու օբյեկտիվ հայացքով կյանքին: Ժամանակակից մեդիամշակույթը կառուցվում է ոչ «խոսող գլուխների» վրա, այլ կյանքի իրական պատմությունների վերարտադրության: Այդպիսի իրական պատմությունների ստեղծումը պետք է դառնա մեր զանգվածային հաղորդակցության միջոցների պրոֆեսիոնալ աշխատանքի առարկան: Այդ նախագիծը պետք է ուղղվի երեք խնդիրների լուծման.
1. Հասարակությանը ցույց տալ նրանց իրական դեմքը, ովքեր իրենց խելքով, ձեռքերով ու տաղանդով ստեղծում են ժամանակակից Ղազախստանը:
2. Ստեղծել նոր մուլտիմեդիալ հարթակ մեր ականավոր ժամանակակիցների տեղեկատվական աջակցության ու հանրաճանաչության համար:
3. Ստեղծել ոչ միայն համազգային, այլև տարածաշրջանային «100 նոր դեմքեր» նախագծեր: Մենք պետք է ճանաչենք նրանց, ովքեր ազգի ոսկե ֆոնդն են կազմում:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ
Հ.Գ. Հիշեցնեմ՝ հրապարակման հեղինակը Ղազախստանի նախագահ Նուրսուլթան Նազարբաևն է, ում մենք գիտենք ԵԱՏՄ-ից, ՀԱՊԿ-ից, Թուրքալեզու ժողովուրդների համագումարից, ում հետ ունենք մեր ազգային՝ հայ-ղազախական հարաբերությունների պատմությունը, և միշտ չէ, որ այդ պատմությունը հնարավոր է անվանել բարեկամական ու դաշնակցային: Բայց դա այլ պատմություն է, սա՝ այլ: Եթե անգամ Ղազախստանին հաջողվի առաջիկա տասնամյակում իրականացնել այս նախագծերի կեսը, տարածաշրջանում ու աշխարհում բոլորովին այլ պետություն կդառնա Ղազախստանը՝ հզոր ու իր հետ հաշվի նստել պարտադրող: Ղազախստանի փոխարեն կարդացեք Հայաստան ու մտածեք՝ իսկ մենք ինչո՞ւ չենք մտածում այս խնդիրների մասին՝ մեր սփյուռքով ու հազարամյակների պատմությամբ, մեր ժամանակակիցներով: Ղազախները ունեն ազգային գիտակցության փոփոխության խնդիր, մենք ո՞չ: Մենք մեր նույնականությունը գտել ենք, ղազախները՝ ո՞չ: Նրանք ուզում են գլոբալ աշխարհին հարաբերվելու մրցակցային հնարավորություններ ունենալ, մենք՝ ո՞չ: Մենք Ռուսաստանի դաշնակիցն ենք, նրանք՝ ո՞չ: Նրանց պետք է արժեքային համակարգ, մեզ՝ ո՞չ: Մենք Անկախության շրջանի մեր իդեալները հաստատել ենք, նրանք՝ ո՞չ: Թե՞ պարզապես մենք չենք հասել այս խնդիրները հասկանալու մակարդակին, նրանք արդեն լուծումներ են առաջարկում:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ