«Լուսանկարչությունը խոշորացույցի պես օգնում է ավելի լավ տեսնելու ակնթարթը»

Ժամանակի մանրադիտակ, պատահականություն, հիշողություն, փաստ, արվեստ ու վավերագրություն. լուսանկարչության յուրատեսակ այս բանաձևումների, լուսանկարչության պատմության, դերի ու մեր ժամանակի մասին «Իրատեսը» զրուցել է «Լուսանկարչության հարցեր. տեսություն և տեխնիկա» ձեռնարկի հեղինակներ ԿԱՐԻՆ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆԻ և ՎԱՀԵ ԲՈՒԴՈՒՄՅԱՆԻ հետ:

«ԱՅՍ ՁԵՌՆԱՐԿԸ ՓՈՐՁ Է` ԳԻՏԵԼԻՔԸ ՓՈԽԱՆՑԵԼՈՒ ՄՅՈՒՍՆԵՐԻՆ»

-Բոլորովին վերջերս լույս է տեսել ձեր հեղինակած «Լուսանկարչության հարցեր. տեսություն և տեխնիկա» ձեռնարկը: Լուսանկարչական դասագիրք, որպես այդպիսին, անկախությունից ի վեր առաջին անգամ է լույս տեսնում հայերեն: Ի՞նչ գրականությունից եք օգտվել, և քանի տարվա աշխատանքի արդյունքում է ստեղծվել գիրքը:
ԿԱՐԻՆ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ -Դժվար է թվարկել, առանձնացնել գրականությունը, որից օգտվել ենք, որովհետև այս գրքում ներկայացրել ենք այն գիտելիքը, որ կուտակել ենք վերջին տարիներին` ինքներս ընթերցելով, ուսումնասիրելով, բացահայտելով հեղինակների, լուսանկարիչների: Կարելի է ասել, այս ձեռնարկը փորձ է` գիտելիքը փոխանցելու մյուսներին: Վահեի հետ արվեստային, լուսանկարչական նախագծեր, նաև թարգմանական համատեղ աշխատանք ենք իրականացրել, և այդ ամենի կենտրոնում եղել է լուսանկարչությունը:
-Նաև ուղեցո՞ւյց է գիրքը:
Կ. Գ. -Այո, գոնե «Տեսություն» բաժինը լուսանկարչության պատմության ներածական է, տեղեկույթ, և ընթերցողը անպայման կգտնի հուշումներ, թե ինչ գրականություն կամ որ հեղինակներին կարող է կարդալ, ուսումնասիրել:
-Ի՞նչ դժվարությունների եք հանդիպել տերմինները թարգմանելիս:
ՎԱՀԵ ԲՈՒԴՈՒՄՅԱՆ- Թվանշանային լուսանկարչության պարագայում կան բավական նոր տերմիններ, որոնց մի մասը դեռ չի թարգմանվել: Տառադարձել ենք կամ առաջարկել հայերեն համարժեքները: Որոշ տերմինների անգլերեն կամ ռուսերեն կիրառությունն ավելի ծանոթ ու տարածված է մեզանում: Գրքի վերջում զետեղված բառացանկում ներկայացրել ենք դրանց անգլերեն և ռուսերեն տարբերակները:
-Ձեռնարկը բուհ մտնելո՞ւ է:
Կ. Գ. -Իրականում դա բուհերի ձեռքբերումը կլինի: Սակայն նման խնդիր դրված չի եղել: Ձեռնարկը ստեղծվել է որպես ուղեցույց` լուսանկարչությամբ հետաքրքրվող, լուսանկարել սովորող մարդու համար: Գրքի երկրորդ բաժինը ինքնուսույց է, օգնում է հմտորեն տիրապետելու տեխնիկային: Այս դեպքում կարիք չկա պրոֆեսիոնալ լուսանկարչի մոտ դասընթացներ անցնելու, որ նա քեզ սովորեցնի, ասենք, թե ինչ է պահաժամը:
-Լուսանկարչական դպրոց, որպես այդպիսին, մենք ունե՞նք:
Կ. Գ. -Մի կարճ ժամանակ եղել է, ես ուսանել եմ այնտեղ: 2004-ից Ռուբեն Մանգասարյանը ղեկավարում էր լրատվամիջոցների կովկասյան ինստիտուտի «ՈՒորլդ Պրես Ֆոտո» ֆոտոժուռնալիստիկայի դասընթացը: Դասերը, տեքստերը ռուսերեն էին` թարգմանված անգլերենից: Ես վստահ եմ, որ եթե նման դասընթաց հիմա լիներ, այս գիրքը այս կամ այն կերպ կկիրառվեր: Ռուբեն Մանգասարյանի վաղաժամ մահից հետո դպրոցը շարունակեցին նրա ուսանողները, սակայն այն երկար կյանք չունեցավ: Որպես այդպիսին մնաց միակը, որ հետևում էր վավերագրական, միջազգային լուսանկարչության զարգացումներին: Եվ, որքան ինձ հայտնի է, մանկավարժական համալսարանում գործում է գեղարվեստական լուսանկարչության ֆակուլտետը:
-Լուսանկարչության ոլորտում մենք հե՞տ ենք մնում միջազգային զարգացումներից:
Կ.Գ. -Շատ հարաբերական է, ունենք լուսանկարիչներ, որ գործունեություն են ծավալում միջազգային հարթակում: ՈՒնենք նաև լուսանկարիչներ, որ անթերի նկարում են, բայց իրենց հմտությունը օգտագործում են որպես արհեստ:
Վ. Բ. -Լուսանկարչությունը, մեծ հաշվով, միջազգային մեծ ցանց է, եթե ուզում ես հաջողությունների հասնել, մի քայլ առաջ գնալ, պետք է ներգրավված լինես այդ ցանցում:
-Ո՞րն է լուսանկարչական արվեստի ու ֆոտոլրագրության սահմանը:
Վ. Բ. -Ֆոտոլրագրությունը վաղուց միախառնվել է արվեստին, չես կարող ասել, թե ֆոտոլրագրությունը միայն լրագրություն է: Հաճախ ավելի շատ արվեստ է, քան լրագրություն:
Կ.Գ. -Դա սկսվեց նրանից, որ արվեստի թանգարանները վերաբացահայտեցին ֆոտոլրագրողներին ու ֆոտոլրագրությունը` որպես արվեստային լուսանկարչություն: Սկսեցին ցուցադրել և այլն:
-Այսօր լուսանկարում են բոլորը:
Կ.Գ. -Մենք ապրում ենք հետաքրքիր դարում: Մեր դարը կրթում է մեզ: Երեխան ծնված օրից առնչվում է ֆոտոխցիկին: Լուսանկարչությունն ասես դարձել է կյանքի դպրոց: Մարդիկ տեսնում են լուսանկարչորեն` կոմպոզիցիան, լույսը ճիշտ զգալու առումով: Այդպես չէին տեսնում 100 տարի առաջ: Ո՞վ էր ուշադրություն դարձնում պատուհանից ընկնող լույսին: Երևի միայն նկարիչներն ու լուսանկարիչները, հիմա` շատերը: Լուսանկարչությունը այնքա՜ն մեզ հետ է:
ԽՍՀՄ լուսավորության նախարարը` Լունաչարսկին, առաջաբան գրելով լուսանկարչական ամսագրի անդրանիկ համարի համար, նշել էր, որ լուսանկարչությունը պետք է դառնա ժամացույց բռնելու պես մի բան: Փաստորեն, մի քիչ ուշացումով, նրա մարգարեությունն իրականացավ:

«ԱՅՍՕՐ ՈՉ ՄԻԱՅՆ ԼՈՒՍԱՆԿԱՐԵԼՆ Է ԿԱՐԵՎՈՐ, ԱՅԼԵՎ ԼՈՒՍԱՆԿԱՐՆԵՐՆ ԱՌԱՆՁՆԱՑՆԵԼՆ ՈՒ ԽՄԲԱԳՐԵԼԸ»

-Երբ ակնթարթը, պահը ֆիքսում են, սրանով չե՞ն կանգնեցնում ժամանակը: Ժամանակը, պահը շարունակում են ապրե՞լ, թե մեռնում են` վերածվելով անշարժ, շրջանակված պատկերի:
Կ.Գ. -Լուսանկարը, արձանագրվելուց հետո, ուրիշ կյանքով է ապրում: Լուսանկարը փաստ է, վավերագրություն, հիշողություն: Իսկ հիշողությունը մեծ արժեք ունի:
Վ.Բ. -Ես կասեի, որ լուսանկարչությունը ոչ թե կանգնեցնում, այլ խոշորացույցի պես օգնում է ավելի լավ տեսնելու ակնթարթը: Լուսանկարչությունը օպտիկական մանրադիտակ է, ժամանակի մանրադիտակ: Ձին վարգի ժամանակ մի պահ միաժամանակ չորս ոտքը կտրում է գետնից: Մարդիկ առաջին անգամ դա տեսել են լուսանկարի միջոցով: Մինչ այդ ենթադրելի էր, բայց աչքով տեսանելի չէր: Լուսանկարը օգնում է ժամանակի մեջ ավելին տեսնելուն:
Կ.Գ. -Հավելեմ, որ փաստի արժևորման ժամանակաշրջանում (երբ փաստերը եկան փոխարինելու ճշմարտություններին, որոնք հնարավոր չէ ապացուցել, օրինակ` կրոնական ճշմարտությունը) լուսանկարի դերը, պահը փաստելու առումով, առավել կարևորվեց: Ռոլան Բարտն ասում էր` երբ ես տեսնում եմ ստրուկի լուսանկարը, ինձ հարկավոր չեն այլևս պատմություն, լեգենդներ, պատմությունը չի կարող միջնորդ լինել իմ և փաստի միջև: Լուսանկարը բավական է` համոզվելու համար, որ ստրկությունը եղել է ու գոյություն ունի մինչ օրս: Կարելի է նաև անվերջ խոսել լուսանկարչության մշակութային ազդեցության մասին. արվեստի գործերի համաշխարհային տարածման, դրանց ուսումնասիրման գործում լուսանկարչությունը հսկայական դեր է ունեցել:
Վ. Բ. -2001-ի սեպտեմբերի 11-ի ահաբեկչական գործողության հետևանքները պատկերող լուսանկարներից մեկում պատկերված է երկնաքերից գլխիվայր ընկնող մարդ: Թվում է` նա ներքև է սլանում բուդդիստական հանգստությամբ: Իրականում թռիչքն այդպես հանգիստ չի եղել, պտտվել է, հագուստը ընկել է վրայից: Ընկող մարդու լուսանկարների շարքից առանձնացվել է այդ պահը: Եթե լուսանկարը ժամանակը կանգնեցնում է, ուրեմն նա չի ընկնում, անշարժացել է երկնքում` հաշտված կյանքի ավարտի հետ: Ժամանակի ընտրանքը ընդհանրական է, ժամանակը, իրականությունը, իրադարձությունը առանձնացնելը, շրջանակելը նաև խաբկանք է:
Կ.Գ. -Վահեի նշած մոտեցումը պոստմոդեռնիստական, նոր լուսանկարչությանն է վերաբերում: Կար մի շրջան, որ լուսանկարիչը հերոս էր, սոցիալական մեծ փոփոխություններ էր իրականացնում: Հետո արդեն օբյեկտիվության նկատմամբ հավատը աստիճանաբար խախտվեց: ԽՍՀՄ-ում, օրինակ, ստալինյան տարիները նպաստեցին դրան: Բայց լուսանկարչությունը շարունակվում է և անընդհատ վերանայման կարիք ունի:
-Ի՞նչ կասեք այնքան մեծ տարածում գտած ինքնանկարի` սելֆիի մասին: Մարդիկ պատրաստ են նույնիսկ վտանգելու կյանքը, ասենք, հայտնվելու կոկորդիլոսի երախում, ուշագրավ լուսանկարներ ունենալու համար:
Կ.Գ. -Դա մոլուցք է, թերապևտիկ միջոց: Նրանք, ովքեր լուսանկարում են գրեթե ամեն ինչ, որ տեղի է ունենում օրվա ընթացքում, որոշակի թերապիայով են զբաղվում, վերաարժևորում են իրենց առօրյան:
Վ.Բ. -Ռիչարդ Փրինսը երկու տարի առաջ ցուցահանդես էր բացել, ներկայացրել տարբեր մարդկանց ինքնանկարներ և վաճառել դրանք բարձր գնով: Իհարկե, Փրինսի արվեստային այս ռազմավարությունն անաղմուկ չանցավ:
Կ.Գ. -Դա արդեն շուկան է: Մյուս կողմից` շատ կարևոր է լուսանկարների հեղեղի մեջ լավագույն նկարները տեսնելը: Այսօր ոչ միայն լուսանկարելն է կարևոր, այլև լուսանկարներն առանձնացնելն ու խմբագրելը: Ի դեպ, Ռոլան Բարտն ասում էր` լուսանկարչությունը պատահականություն է, և շատ էր գնահատում սիրող լուսանկարիչների պատահականորեն արած լուսանկարները:

Զրուցեց
Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԸ

Լուսանկարները՝ Վաղինակ ՂԱԶԱՐՅԱՆԻ

Լուսանկարներ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ