Կատարելագործման կախարդական եռանկյունին

Հունիսի 28-ին «Սպուտնիկ Արմենիա»-ի մամլո սրահում լրագրողների հյուրն էին ԱԺ ՀՀԿ խմբակցության պատգամավոր ՄԻՀՐԱՆ ՀԱԿՈԲՅԱՆԸ և «Ինտեգրացիա ու զարգացում» հասարակական կազմակերպության նախագահ ԱՐԱՄ ՍԱՖԱՐՅԱՆԸ: Թեման Հայաստանում խորհրդարանական կառավարման անցման պայմաններում ժողովրդական դիվանագիտության դերն էր:

Միհրան Հակոբյանի գնահատմամբ՝ խորհրդարանական կառավարման պարագայում, բնականաբար, ներքին ու արտաքին քաղաքականության մոդելավորման այլ փիլիսոփայություն է պետք: Երբ խորհրդարանի դերակատարությունը մեծանում է, մեծանում է նաև խորհրդարանի ու պատգամավորների ընդգրկումը արտաքին քաղաքականության մեջ: Հայաստանի՝ փոքր, բայց մեծ արտաքին քաղաքական խնդիրներ ունեցող պետության համար առանց խորհրդարանական դիվանագիտության հնարավոր չէ լուրջ խնդիրներ լուծել միայն դասական դիվանագիտության մեթոդներով: Այսօրվա աշխարհը ենթադրում է ավելի արագ գործողություններ, քան անցած տասնամյակներում, տեղեկատվական տեխնոլոգիաներն արագացնում են քաղաքականությունը և այդ պայմաններում մեծանում է խորհրդարանական դիվանագիտության դերը:

Միհրան Հակոբյանը համոզված է, որ խորհրդարանական դիվանագիտությունը մեծագույն ներուժ ունի՝ ներկայացված լինելով միջազգային հարթակներում: Վերջին տարիների փորձը ցույց է տալիս, որ եթե ԵԽԽՎ-ում ՀՀ ԱԺ պատվիրակությունը պասիվ լիներ, լրջագույն խնդիրներ կունենայինք: «Ադրբեջանը մեծ ռեսուրսներ է ծախսում, որ ԵԽԽՎ-ն ընդունի բանաձևեր, որոնք առաջին հայացքից կարող է թվալ՝ իմպերատիվ չեն և զուտ խորհրդատվական են, բայց Ադրբեջանը փորձում է ստանալ պրակտիկ օգուտներ բարոյական հարթության մեջ: Հուսով եմ ու համոզված եմ, որ խորհրդարանական կառավարմանն ամբողջությամբ անցնելուց հետո մեր խորհրդարանական դիվանագիտության ներուժը ամբողջությամբ կօգտագործվի»՝ եզրափակեց նախախոսքը Միհրան Հակոբյանը:
Արամ Սաֆարյանը նշեց, որ դեռ ԱԺ ընտրություններից առաջ հասարակական հարթակում աշխատող կազմակերպությունների ներկայացուցիչները, փորձագետները, հասարակական ակտիվիստները իրենց առաջ խնդիր էին դրել պարզել, թե լրացուցիչ ինչ նոր քայլեր է հնարավոր ձեռնարկել՝ ուժեղացնելու խորհրդարանական դիվանագիտությունը: Խորհրդարանական կառավարման անցնելու պարագայում անհրաժեշտություն է դառնում որակյալ և գործուն խորհրդարանական դիվանագիտություն ունենալը՝ միջազգային հարթակներում Հայաստանը ներկայացնելու և նոր հարթակներ ստեղծելու համար:

Արամ Սաֆարյանը կարծում է, որ մեծանում է որակյալ որոշումներ կայացնելու կարիքը, որակյալ դիրքորոշումներ ունենալու համար անհրաժեշտ է, որ հիմնական քաղաքական ուժերն ունենան հիմնավորված, գիտականորեն հղկված, անթերի քաղաքական ու քաղաքացիական դիրքորոշումներ և կարողանան միջազգային ասպարեզում առաջ մղել: Այդ խնդրի լուծման համար Արամ Սաֆարյանն անհրաժեշտ է համարում, որ քաղաքացիական հասարակության ինստիտուտները, հասարակական կազմակերպությունները, որ աշխատում են կառուցողական դաշտում՝ նպատակ ունենալով օգնել պետությանը, բարելավել երկրի իմիջը, համագործակցության հարթակ ունենան երկրի հիմնական քաղաքական ուժերի հետ: «Ինտեգրացիա և զարգացում» ՀԿ-ի նախագահը գծեց համագործակցության եռանկյունի՝ ԱԳՆ, խորհրդարանի քաղաքական ուժեր, ոչկառավարական կառույցներ, և այդ եռանկյունու մեջ հղկել ու կատարելագործել ընդունվող քաղաքական որոշումները: Նշելով, որ ներկայացնում է Եվրասիական քաղաքագիտական ակումբը, որտեղ հարցը փորձագետների հետ բազմիցս քննարկվել է, Արամ Սաֆարյանը նաև իր առաջարկներն արեց: Առաջին՝ հայ-ռուսական միջխորհրդարանական համագործակցության հանձնաժողովին կից ստեղծել գիտափորձագիտական ֆորում: Որակյալ փորձագետներից, լուրջ գիտնականներից, հասարակական ճանաչում ունեցող մարդկանցից կազմված այդ խորհուրդը պիտի ուժեղացնի հանձնաժողովի աշխատանքը, նպաստի սոցիալական հենարանի ձևավորմանը, ընդունվող որոշումների որակի բարձրացմանը: Նույնը կարելի է անել Ռուսաստանում՝ մի ծածկի տակ հավաքելով հայտնի փորձագետների, գիտնականների ու հասարակական գործիչների, որ մասնագիտորեն գիտեն Հարավային Կովկասն ու Հայաստանը: Նրա կարծիքով՝ տարին երկու անգամ Հայաստանում ու Ռուսաստանում գումարվող նիստերին պետք է մասնակցեն վերլուծաբաններ, հետազոտողներ, գիտնականներ՝ հնարավորություն ստանալով միմյանց հետ անկեղծ ու շիտակ զրույցներում քննարկել խնդիրները ու լուծումներ գտնել:

Երկրորդ առաջարկը վերաբերում է ԱԺ տնտեսական հարցերի հանձնաժողովին, որը կարող է օգտագործել համագործակցության միջխորհրդարանական հանձնաժողովի փորձը և տարեկան երկու անգամ Հայաստանի և Ռուսաստանի խորհրդարանների տնտեսական հանձնաժողովների նիստ գումարել: Արամ Սաֆարյանը հիշեցրեց Սերբիայի օրինակը, որ փորձում է ռուսական ներդրումները ծառայեցնել սերբական տնտեսության զարգացմանը: Սերբիայի խորհրդարանում տարին մեկ անգամ սերբ և ռուս պատգամավորների համատեղ նիստ է գումարվում, որին մասնակցում են ներդրումային ու վարկային մեծ կազմակերպությունների ներկայացուցիչները: Հայաստանը, որ հայտարարել է նոր ներդրումների ներգրավման անհրաժեշտությունը, պետք է հայացքն ուղղի իր ռազմավարական դաշնակցին, գտնելու պետական ու ոչպետական հատվածներում ծավալուն ներդրումներ, որոնք ստանալու ճանապարհին կարևոր քայլ կդառնան երկու խորհրդարանների տնտեսական հանձնաժողովների տարեկան մեկ անգամ անցկացվող նիստերը: Երրորդ առաջարկն էլ կար: ՌԴ-ում 2010-ականների սկզբին ԳԱԱ համակարգում ստեղծվեց եվրասիական ինտեգրման հարցերի խորհուրդ, որի նպատակն էր համակարգել գիտական հետազոտություններն ու ակադեմիական ներուժը և ծառայեցնել եվրասիական ինտեգրման խնդիրներին: «Մենք կարծում ենք, որ Հայաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիայում ժամանակն է ստեղծելու եվրասիական ինտեգրացիոն խորհուրդ, որ նպատակ կունենա համակարգել ակադեմիկոսների ուժերը ինտեգրային խնդիրները լուծելու համար: ԳԱԱ նախագահությունը կարող է և այդ խորհրդի քարտուղար նշանակել տնտեսագիտության դոկտոր, պրոֆեսոր Աշոտ Թավադյանին, որ ռուսական կողմի իր գործընկերների հետ կմեկտեղեն ջանքերը: Ես կարծում եմ, որ առաջիկա ամիսները լուրջ փնտրտուքի ժամանակ են և ուրախ կլինեմ, եթե արևմտյան դաշտում աշխատող մեր գործընկերները նույնպես մտածեն այս խնդիրների մասին՝ նկատի ունենալով, որ նոյեմբերին Հայաստանը շրջանակային համաձայնագիր է ստորագրելու ԵՄ-ի հետ, նոր ձևաչափերով կարելի է ուժեղացնել քաղաքականությունը, նոր կառույցներ ստեղծել, որոնք կնպաստեին եվրոպական ներդրումների զգալի աճին հայկական տնտեսության մեջ: Նոր ներդրումների փնտրտուքը լինելու է առաջիկա երկու-երեք տարիներին մեր իշխանությունների կարևորագույն խնդիրներից մեկը»,- ասաց Արամ Սաֆարյանը: Նա անհրաժեշտ է համարում նոր ճանապարհների, նոր միջոցների ու նոր մեթոդների որոնումը առաջընթաց զարգացում ապահովելու համար: Շեշտակի պետք է մեծացվի և դիվանագետների, և ԱԺ-ի, և հասարակական կազմակերպությունների, և փորձագետների համագործակցությունը Հայաստանի միջազգային իմիջը բարելավելու, նոր ներդրումներ ներգրավելու համար:

«Այս կազմով խորհրդարանն ի զորո՞ւ է այդ հարցերը լուծել» հարցին ԱԺ ՀՀԿ խմբակցության պատգամավոր Միհրան Հակոբյանը պատասխանեց՝ «Համոզված եմ, որ, այո, ի զորու է, այս կազմով խորհրդարանն արտացոլում է մեր բնակչության, ընտրողների կամքը»: Նա կարծում է, որ խորհրդարանական ընդդիմությունը բավականին ակտիվ է քննադատության և առաջարկներ ներկայացնելու տեսանկյունից: Նա օրինակ բերեց Բուդապեշտում ԵԽԽՎ սեմինարի մասնակցող ՀՀ պատվիրակության աշխատանքը, որի կազմում եղել են ընդդիմադիր ու իշխանական գործիչներ: «Մեր հարևան Ադրբեջանում, օրինակ, խորհրդարանում ընդդիմություն գոյություն չունի: Հայաստանում դա դժվար է, չէ՞, պատկերացնել»,- ասաց նա` վստահություն հայտնելով, որ այս կազմով խորհրդարանը հատկապես արդյունավետ է գործելու արտաքին քաղաքական խորհրդարանական դիվանագիտության հարթակում:

«Ինտեգրացիա և զարգացում» ՀԿ-ի նախագահ Արամ Սաֆարյանը մեջբերեց Վիկտոր Հյուգոյին` խորհրդարանը կարող էր լինել ավելի լավը, բայց բոլոր ժամանակներում խորհրդարանն այն է, ինչ հասարակությունն ուզում է տեսնել: Նա Եվրասիական փորձագիտական ակումբի կողմից ողջունեց ԱԺ արտաքին հարաբերությունների հանձնաժողովի վերլուծական խորհուրդ ստեղծելու որոշումը, ասաց, որ Արմեն Աշոտյանի հետ երկար քննարկել է հարցը և դրական է գնահատում, որ խորհրդարանն ուզում է ազգի ինտելեկտուալ ներուժը ծառայի արտաքին հարաբերություններում երկրի շահերի սպասարկմանը: «Այն, ինչ առաջարկում է պարոն Աշոտյանը` ստեղծել վերլուծական խորհուրդ, սեփական որոշումները հղկելու համար, աճող ինքնիշխանության դրսևորում է, միշտ չէ, որ ընդունված որոշումներն ընկալված, հասկացված և երկրի շահերին ծառայեցված են լինում»՝ ասաց նա` հավելելով, որ քաղաքացիական ինստիտուտների մասնակցությունը միայն կնպաստի որոշումների որակի բարձրացմանը՝ հասարակության ինտելեկտուալ հատվածի աջակցությունն է պետք: Արամ Սաֆարյանը կարևորեց և լրատվամիջոցների դերը, որ պիտի կարողանան համարժեք լուսաբանել իրադարձությունները: Բնականաբար եղան և պատասխանվեցին նաև այլ հարցեր, որոնք պտտվում էին նույն շրջագծում:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հ. Գ. Հավարտ ասուլիսի՝ Արամ Սաֆարյանին հարցրի.
-Ձեր երեք առաջարկների օգտակար գործողության գործակիցը տեսնո՞ւմ եք:
-Ես համոզված եմ, որ Հայաստանում կա ինտելեկտուալ մեծ ներուժ, որը պահանջարկված և օգտագործված չէ: Այդ ներուժն օգտագործելու համար իշխանությունը, որպես իրավիճակի պատասխանատու, պետք է ջանքեր գործադրի: Եթե իշխանությունը մեզ համագործակցության ձեռք է մեկնել, մենք, բնական է, այդ ձեռքը պետք է սեղմենք: Ես կարծում եմ, որ հասարակական դաշտում մեծ մասն ինձ նման է մտածում, միայն փոքր մասն է, որ քաղաքական կամ այլ պատճառներով մինչև վերջ պայքարի ճանապարհով է գնում: Բոլորն էլ հասկանում են, որ այսօր Հայաստանի վիճակը շատ վատ է, բազում սպառնալիքներ ու մարտահրավերներ կան, և ինչպես բոլոր ժամանակներում, մեզ համար ակտուալ են մնում համերաշխության ու համագործակցության խնդիրները: Որտեղ ուժեղ են եղել իշխանություն-հասարակություն համագործակցության հիմքերը, այդտեղ արդյունքներ ենք գրանցել, հաջողություններ են եղել: Ես համոզված եմ, որ եթե խորհրդարանն ուզում է լինել ավելի պատասխանատու և կարևոր դերակատար միջազգային հարցերում, պետք է համագործակցի հասարակական ուժերի հետ: Մենք որպես Եվրասիական փորձագիտական ակումբ, որպես «Ինտեգրացիա և զարգացում» ՀԿ՝ պատրաստ ենք օգնել ԱԺ-ին ավելի որակյալ դիրքորոշումներ ձևավորելու համար:
-Խորհրդարանական դիվանագիտությունը ի՞նչ խնդիրներ է իր առաջ դնում, և ի՞նչ խնդիրներ է լուծում ԱԳՆ-ն: Համագործակցության եզրեր կա՞ն:
-Առանձին խոսակցության թեմա է ԱԳՆ-քաղաքացիական հասարակություն խնդիրը: Ես կարծում եմ, որ առաջին հերթին պետք է ավելի որակյալ դառնա խորհրդարանական դիվանագիտությունը, երկրորդ՝ ԱԺ-ԱԳՆ կապը, երրորդ՝ եռանկյունի պիտի ձևավորվի՝ ԱԺ-ԱԳՆ-քաղհասարակության ինստիտուտներ: Ես դիվանագետ եմ եղել, և լավ գիտեմ դիվանագետների շրջանում տարածված տեսակետը, որ իրենցից լավ իրավիճակը ոչ ոք չգիտի ու չի կարող իմանալ: Բայց ակնհայտ է, որ դասական դիվանագիտությունն իր տեղն ունի, ժողովրդական դիվանագիտությունը՝ իր: Իբրև պատգամավոր ես հաջողություններ եմ գրանցել ժողովրդական դիվանագիտության առումով, երբ աշխատել եմ ԱԳՆ-ի հետ, երբ հարցը դրվել է, թե ով է ավելի ճիշտ, ով է ավելի հաջողակ, ավելի իրատես, չի եղել հաջողություն:
-Ժողովրդական դիվանագիտության շրջանակներում ինչպե՞ս եք տեսնում Լեռնային Ղարաբաղի հարցը:
-25 տարի է՝ այս հարցը միջազգային օրակարգում է, և եթե մենք կարծում ենք, որ խնդիրը իրեն-իրեն լուծվելու է, չարաչար սխալվում ենք: Լուրջ ջանքեր ու ռեսուրսներ են պետք, լուրջ աշխատանք է պետք: Եթե թերանանք ռեսուրսների ու աշխատանքի հարցում, արագ զգալու ենք բացասական ազդեցությունը: Ես կարծում եմ՝ մենք ի վիճակի ենք սատարելու ԱԺ հիմնական քաղաքական ուժերին, հանձնաժողովներին ու պատվիրակություններին, որ նրանց համար լինենք որակյալ խորհրդատվության օբյեկտ՝ քննարկումներ, նոր մոտեցումներ, հայտարարություններ, հրապարակումներ: Պատգամավորին պետք է պատրաստել իր աշխատանքին, ինչպես ցանկացած մարդու: Եթե դու նեղացած չես, խրտնած չես քո սեփական երկրից, նրա իրողություններով կարող ես ապրել ու նպաստել, որ այդ իրողությունները դառնան հաջողություններ:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ