Իգոր Սեչին` աջակի՞ց, թե՞ մրցակից Պուտինին

Ռուսաստանի էներգետիկ եկամուտների կրճատմանը զուգահեռ` վերջին տարիներին «Ռոսնեֆտը» ագրեսիվ ամրապնդում է դիրքերը: Նավթային հսկան հույս ունի մեծացնել ազդեցությունը, որ փոխի էներգետիկ հատվածի դասավորությունը`վերջ դնելով իր մրցակից «Գազպրոմի» բնական գազի արտահանման մոնոպոլիային: «Ռոսնեֆտի» աճող ազդեցությունը նրա ղեկավար Իգոր Սեչինին թույլ տվեց դուրս գալ էներգետիկ քաղաքականության շրջանակներից` կոնֆլիկտ սկսելով անձնական հակառակորդների հետ, որ կարող է հարուցել նախագահ Վլադիմիր Պուտինի արձագանքը: Բայց եթե Պուտինը որոշի հանել Սեչինին պաշտոնից, հետևանքները դուրս կգան ՌԴ էներգետիկ հատվածի սահմաններից` բոլորովին այլ մասշտաբներ ստանալով` իր զեկույցում նշում է Stratfor հետախուզական-վերլուծական կենտրոնը: Երբ ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինը սկսեց համախմբել իշխանությունը 2000-ականների կեսին, նա ամրապնդեց նաև երկրի էներգետիկ հատվածը: Պուտինը վերահսկում էր երկու խոշոր էներգետիկ ընկերությունների` «Ռոսնեֆտի» ու «Գազպրոմի» ստեղծումը, նաև մի քանի տարածաշրջանային ընկերությունների: Իրենց ստեղծումից հետո «Ռոսնեֆտն» ու «Գազպրոմը» Կրեմլի ամենաարժեքավոր ակտիվներն են եղել, որոնց եկամուտները ծածկել են ՌԴ պետբյուջեի կեսը և կազմել են ՀՆԱ-ի 25 %-ը, երբ վառելիքի գինը բարձր էր: «Ռոսնեֆտն» ու «Գազպրոմը» մնում են ՌԴ ռազմավարական ակտիվներ, նույնիսկ երբ նրանց եկամուտը կրճատվել է նավթի գնանկումից հետո` 2014-ի կեսերին: Բայց եկամտի կրճատումը ստիպեց կրեմլյան էլիտաներին մրցել, որ ստանան կարկանդակի ամենամեծ կտորը: Ամենաագրեսիվ մրցակիցը դարձավ «Ռոսնեֆտը»` Իգոր Սեչինի հավակնոտ մենեջերությամբ: «Ռոսնեֆտը» ամեն կերպ ջանում էր առաջ անցնել իր մրցակից «Գազպրոմից», որ ամրապնդի ազդեցությունը երկրի ամբողջ էներգետիկ հատվածում:

«Գազպրոմը» երկար ժամանակ Կրեմլի ամենասիրելի էներգետիկ գործընկերն էր, պահպանելով բնական գազի արտահանման մոնոպոլիան: «Գազպրոմի» գերիշխող դիրքը գազի արտահանման շուկայում Մոսկվայի ձեռքին օգտակար գործիք էր նախկին խորհրդային հանրապետությունների, Եվրոպայի ու Թուրքիայի հետ հարաբերություններում: Բայց գազի համաշխարհային գների անկումը, Եվրոպայում, Եվրասիայում ու Մերձավոր Արևելքում էներգետիկ մատակարարումների դիվերսիֆիկացիոն մի քանի նախագծեր սահմանափակեցին այդ տարածաշրջաններում «Գազպրոմի» ազդեցությունը, որ իր հերթին թուլացրեց Կրեմլի դիրքերը: «Ռոսնեֆտն» օգտագործեց ստեղծված իրավիճակը: Հիմա, երբ նրա մրցակիցը թուլացել է, ընկերությունը սկսում է նոր ակտիվներ ներգրավել: 2016-ի հոկտեմբերին «Ռոսնեֆտը» փակեց մեծությամբ վեցերորդ «Բաշնեֆթ» ընկերության գնման գործարքը, նույնիսկ այն դեպքում, երբ Պուտինը անձամբ զգուշացրեց չանել: «Ռոսնեֆտը» ի վերջո հաղթեց` համաձայնելով Կրեմլին թույլ տալ սեփականաշնորհել իր ընկերության ակտիվների մեծ մասը` «Բաշնեֆտը» գնելու թույլտվության դիմաց:

«Ռոսնեֆտը» արագ զարգացնում էր «Գազպրոմի» հետ իր մրցակցությունը: Հունիսին ընկերությունը փոխարինեց իր տնօրենների խորհրդի երկու անդամների, որ «Գազպրոմի» նկատմամբ չեզոք դիրք ունեին, նոր բաժնետերերով: Եվ հիմա նավթային ընկերությունը, որ այլևս շահագրգռված չէ մնալ սեփական էներգետիկ գոտում, աչքը դրել է բնական գազի սեկտորին, որտեղ այդքան երկար գերակայում էր «Գազպրոմը»: «Ռոսնեֆտը» գազի հանույթը 2012-ի 2 միլիարդ խորանարդ մետրից հասցրեց 67 խորանարդ մետրի 2016-ին, իսկ 2020-ին ծրագրել է 100 միլիարդ: Դա առայժմ քիչ է «Գազպրոմի» հանույթի ծավալների մեկ քառորդից, որով «Գազպրոմը» պատրաստ է կիսվել: Բացի այդ` «Ռոսնեֆտն» առաջարկում է գնագոյացման ավելի ճկուն մեխանիզմներ` Ռուսաստանում ու արտասահմանում մրցակցի հաճախորդներին իր կողմը գրավելու համար, որը տարտղնում է «Գազպրոմի» նյարդերը ու ստիպում նույն օրինակին հետևել: «Ռոսնեֆտի» մարտավարությունն է` օգտագործել իր բարձրացող կարգավիճակը քաղաքական դիրքերն ամրապնդելու համար: Ընկերությունն առավել ու առավել ակտիվ է համագործակցում արտասահմանյան երկրների հետ` Եգիպտոս, Լիբիա, Հնդկաստան, Վենեսուելա, Գերմանիա, Սիրիա ու Չինաստան: Այդ հարաբերությունները համընկնում են Կրեմլի շահերի հետ: Առայժմ հասկանալի չէ` «Ռոսնեֆտը» գործում է Կրեմլի խնդրանքո՞վ, թե՞ այդքան հաջող են դասավորվում հանգամանքները, բայց ինչ էլ լինի, «Ռոսնեֆտի» գործողությունները հիմա էականորեն համընկնում են Մոսկվայի արտաքին քաղաքական նպատակների հետ, որ ընկերությանը տալիս է ազդեցության քաղաքական լծակներ: «Ռոսնեֆտի» հիմնական նպատակներից մեկն է Կրեմլին համոզել վերջ դնել խողովակաշարերով բնական գազի արտահանման մենաշնորհին: Սեչինի գլխավորությամբ ընկերությունը որոշակի առաջընթաց ունի: Օգոստոսի սկզբին ռուսական ԶԼՄ-ները հաղորդեցին, որ «Ռոսնեֆտը» փակ հանդիպումներ է անցկացրել ՌԴ Անվտանգության խորհրդի տնտեսական ու սոցիալական անվտանգության հանձնաժողովի հետ: Հանձնաժողովը խորհուրդ է տվել ազատականացնել գազի արտահանումը, իսկ ՌԴ հակամոնոպոլային դաշնային ծառայությունը կանխատեսել է, որ ազատականացումը կարող է սկսվել 2018-ին, թեպետ էներգետիկայի նախարարությունը ակնարկում է 2020-ը: Գազի արտահանման փուլային ազատականացումը չափազանց ձեռնտու է «Ռոսնեֆտին», հնարավորություն տալով նախ կենտրոնանալ խողովակաշարերով արտահանման վրա` դեպի Ասիա: Հիմա «Գազպրոմը» վճռական է դառնալ միակ ընկերությունը, որ կօգտագործի կառուցվող «Սիբիրի ուժ» խողովակաշարը` Չինաստան գազի մատակարարման համար: Սակայն Պեկինը ցանկանում է իր շահը ստանալ ռուսական էներգետիկ հսկաների մրցակցությունից: Վերջին ամիսներին «Ռոսնեֆտը» մի քանի գործարքներ կնքեց չինական ընկերությունների հետ բնական գազի ոլորտում և հույս ունի տարածաշրջանի ազատականացման վերջնական քայլի, որ կբացի ամբողջական ազատականացման դռները բոլոր տարածաշրջաններում: Աճող մրցակցությունը օգուտ է բերելու չինացիներին, եվրոպացիներին ու թուրքերին:

«Ռոսնեֆտի» ֆինանսական ու քաղաքական հաջողությունները ամրապնդել են նրա ղեկավարի ինքնավստահությունը: Հիմա Սեչինը, որ բազմամյա հարաբերություններ ունի ռուս քաղաքական ծանրքաշայինների հետ և հզոր դաշինք Անվտանգության դաշնային ծառայության, օգտագործում է իր աճող ազդեցությունը` թշնամիներին թիրախավորելու համար: 2016-ի նոյեմբերին ՌԴ էկոնոմիկայի նախարար Ալեքսեյ ՈՒլյուկաևը ձերբակալվեց կաշառակերության և շորթումի մեղադրանքով: Թերևս ամենաբարձրահունչ ձերբակալությունը հետխորհրդային Ռուսաստանում: ՈՒլյուկաևը Պուտինի կողմնակիցների մեծ ճամբարից էր, որ երկար տարիներ մարտնչել է Սեչինի ու «Ռոսնեֆտի» հետ: Դատարանում ՈՒլյուկաևը պնդում էր, որ գործը սարքել են Սեչինն ու ԱԴԾ-ն (Պուտինի վերաբերմունքը Սեչինի ռեժիսորությամբ` իր ձերբակալված կողմնակցին պարզ չէ)։
Վերջերս Սեչինը քաղաքական մարտի մեջ մտավ Պուտինի մեկ այլ զինակցի` Չեչնիայի նախագահ Ռամզան Կադիրովի հետ, որ «Ռոսնեֆտին» մեղադրում էր Չեչնիայում գործարան կառուցելու պարտականությունները ձախողելու մեջ: «Ռոսնեֆտը» հերքում է մեղադրանքը, հայտարարելով, որ տեխնիկական ուսումնասիրություններ է կատարում: Բայց կոնֆլիկտն ավելի խորքային դիմակայություն է երևան հանում «Ռոսնեֆտի» ու Չեչնիայի միջև, որ վաղուց «Ռոսնեֆտից» պահանջում էր իր ակտիվները փոխանցել հանրապետության կառավարությանը ներդրումների բացակայության պատճառով: Միաժամանակ` Սեչինի զինակիցները ԱԴԾ-ում պայքարում են հանրապետության անվտանգության ուժերում առավել ազդեցիկ դիրքերի համար:

Սեչինը բիզնեսը անձնական վրեժխնդրության հետ է խառնել ևս մեկ ասպարեզում` դատի տալով «Բաշնեֆտի» նախկին տիրոջը` ԱՖԿ «Սիստեմա» ներդրումային ընկերությանը` «Բաշնեֆտին» իբր վնասներ պատճառելու համար: Օգոստոսին դատարանը «Սիստեմային» պարտավորեցրեց «Ռոսնեֆտին» 2,3 միլիարդ դոլար վճարել` վերակազմավորման ժամանակ «Բաշնեֆտի» ակտիվները հանելու համար: «Ռոսնեֆտի» ազդեցության սրընթաց աճը և Սեչինի քաղաքական հաղթանակները հարց են հարուցում` ուժից վեր բեռ չի՞ վերցնում նա: Հաշվի առնելով «Ռոսնեֆտի» նշանակալից մասնաբաժինը Ռուսաստանի էներգետիկ հատվածում և Սեչինի բազում կապերը ԱԴԾ-ի ու օլիգարխների հետ, «նավթային արքան», հավանաբար, Պուտինից հետո երկրորդ մարդն է Ռուսաստանում: Տարբեր պատճառներով` տնտեսական ստագնացիայից մինչև քաղաքական պայքար ու սոցիալական խնդիրներ, Պուտինն ավելի ու ավելի մեծ սպառնալիք է զգում Ռուսաստանի ներսում տարբեր խմբերի կողմից: Իր հավակնություններով, որոնց հաջողության համար պատրաստ է ամեն ինչի, Սեչինը դառնում է այդ խմբերի թիկունքում կանգնած գլխավոր շարժիչներից մեկը: Պուտինն արդեն ցույց է տվել, որ պատրաստ է հեռացնել կրեմլյան էլիտայի նշանակալից ներկայացուցիչներին, նույնիսկ նրանց, ովքեր, ինչպես Սեչինը, տասնամյակներ իր կողքին են եղել: Սակայն իր հզոր դաշնակիցներով ու մեծ ազդեցությամբ Սեչինը այն ուժային օլիգարխներից է, որ կարող է չափազանց մեծ լինել անկման համար: Նրա անկումը կարձագանքի «Ռոսնեֆտի» և նրա անձնական կապերի սահմաններից շատ հեռու` սպառնալով Ռուսաստանի կայունությանը: Բայց ռուսական ԶԼՄ-ների ու դիտորդների հաղորդումների համաձայն, ինչպես նշում է ԱՄՆ-ի մասնավոր հետախուզությունը, Պուտինն իր շուրջը կառուցում է ազդեցիկ կողմնակիցների պատ` Կադիրով, Չեմեզով, Սուրկով, Մեդվեդև, Վոլոդին, Կովալչուկ և այլք: Թեպետ նրա կողմնակիցների մեծ մասին պակասում են հզոր ակտիվները, որ ունի Սեչինը, նրանք Պուտինին լրացուցիչ հնարավորություններ են տալիս: Օրինակ, ՌԴ նախագահը կարող է ամրապնդել թուլացող «Գազպրոմը»` ղեկավար նշանակելով քաղաքականապես ուժեղ Դմիտրի Մեդվեդևին: Նա արդեն զարգացնում է Ազգային գվարդիան, որ անմիջապես իրեն է ենթարկվում և կարող է դառնալ ԱԴԾ-ի հակակշիռ:

Սեչինն ու «Ռոսնեֆտը» Կրեմլի ներսում իշխանության համար ավելի մեծ պայքարի մասն են: Ռուսաստանն ավելի ու ավելի անկայուն է դառնում, այդ պատճառով Պուտինին ավելի ու ավելի շատ է սպառնում ռեալ քաղաքական հակառակորդի դեմ հանդիման մնալու վտանգը, որ կարող է սպառնալիք դառնալ նրա իշխանությանը: ՌԴ նախագահի համար Սեչինի ազդեցության սողացող տարածումը և «Գազպրոմի» ու «Ռոսնեֆտի» դիմակայությունը լիովին կարող են քաղաքական սպառնալիքների մունետիկներ դառնալ:

Stratfor

Հ.Գ. Ալեքսեյ ՈՒլյուկաևի դատավարության ընթացքը ցույց է տալիս, որ ՌԴ նախագահը հստակ գիտակցում ու զգում է Իգոր Սեչինի հզորացման վտանգները, պարզապես տնտեսական առումով Սեչինը նրան դեռ պետք է, իսկ քաղաքական առումով նա վստահ է, որ իր լծակներն ավելի ծանրակշիռ են ու կասկածի տեղիք չեն տալիս: Ռուսական քաղաքականության մեջ անկանխատեսելիությունն ավելի ծանրակշիռ գործոն է, քան կանխատեսումն ու օրինաչափը:
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ