Մետրոյի կայարան՝ Կարապի լճի հարևանությամբ

2011-ի սեպտեմբերի 7-ին Երևանի քաղաքապետ Կարեն Կարապետյանը, այցելելով մետրոպոլիտեն, հանձնարարեց նրա տնօրենությանը՝ մշակել կարճաժամկետ, միջնաժամկետ և երկարաժամկետ ծրագիր ու հայեցակարգ՝ ուղղված մետրոպոլիտենի հեռանկարային զարգացմանը: Թղթակիցներից մեկի հարցին պատասխանել էր. «...նոր կայարանի կառուցման խնդիրն անհրաժեշտություն է, սակայն, ցավոք, այսօր այն բավականին թանկ հաճույք է:

Միայն Աջափնյակում երկու կայարանների կառուցումն ավելի քան 200-250 մլն դոլար կարժենա: Բայց և այնպես, վստահ եմ՝ կգա այն օրը, երբ կունենանք նոր կայարաններ»:
Թերևս, այդ օրը կարող էր լինել սրանից 6-7 տարի առաջ, եթե ՀՀ նախկին և ներկայիս նախագահների, ինչպես նաև Երևանի նախկին քաղաքապետերի համար Երևանն իսկապես ինչ-որ չափով լիներ իրենց հարազատ և սիրելի քաղաք, եթե նրանք իրականում անշահախնդիր և անկեղծորեն մտահոգված լինեին Երևանի և երևանցիների հոգսերով ու ցավերով՝ կապված քաղաքի կենտրոնի տրանսպորտային համակարգի աղետալի վիճակի հետ:

Ստորև ներկայացվող առաջարկս այսօր էլ կարելի է ընդունել որպես մետրոպոլիտենի զարգացման կարճաժամկետ ծրագրի մի տարբերակ, որի իրականացումից (1-1,5 տարի) հետո մետրոպոլիտենի տարեկան լրացուցիչ եկամուտը (շահույթը ուղեվարձից) կկազմի առնվազն 4 մլն դոլար, որն ամենամյա, անընդմեջ ֆինանսական մեծ օգնություն կլինի մետրոպոլիտենի միջնաժամկետ և երկարաժամկետ ծրագրերի իրականացման գործում` դառնալով նրա ցանցի հետագա ընդլայնման և զարգացման խթանն ու գրավականը: Եվ, ընդամենը 7-8 տարվա նրա շահագործումը բավական կլիներ վերադարձնելու կառույցի վրա ծախսված գումարը:
Դեռևս 2007-ին և 2011-ին ՀՀ նախկին և ներկայիս նախագահներին հղած իմ բաց նամակներում (որոնք, բնականաբար, մնացին անարձագանք) առաջարկել եմ Երևանի ճիշտ կենտրոնում՝ Կարապի լճի հարևանությամբ, Սայաթ-Նովա և Տերյան փողոցների հատման ստորգետնյա հատվածում կառուցել մետրոյի «Երիտասարդական» կայարանի լրացուցիչ մուտք ու ելք, ինչի շնորհիվ առնվազն 80 %-ով (եթե ոչ ավելի) կավելանա ուղևորների թիվը` վերը նշված տարեկան համապատասխան լրացուցիչ եկամուտով:

Այն զգալիորեն կբեռնաթափի ավտոխցանումներով գերհագեցած, վաղուց արդեն աղետալի վիճակում հայտնված Երևանի կենտրոնը: Առաջարկությանս նպատակը չափազանց մեծ (գրեթե անսահմանափակ) փոխադրական պոտենցիալ ունեցող Երևանի մետրոպոլիտենի հնարավորություններից առավելագույն չափով օգտվելն է` ի նպաստ քաղաքի Փոքր կենտրոնի տրանսպորտային դժվարին և բարդ խնդիրների լուծման ու կարգավորման: Երևանի` աներևակայելի մեծ ծավալներով, սնկի պես «աճող» ու սրընթաց վեր «սլացող» բազմաթիվ «երկնաքեր» կառույցներով հագեցվող, ժամ առ ժամ փոփոխվող Փոքր կենտրոնում ստեղծված առկա պայմաններում մետրոն, ցավոք, նվազագույն չափով է ծառայում նրա տրանսպորտային համակարգի նորմալ կայացմանը, քանզի այն իրականում շրջանցում է քաղաքի Փոքր կենտրոնը: Եվ իրոք, այսօր մետրոն բոլորովին չի ծառայում իր մյուս (Փոքր կենտրոնից բավականին հեռու) կայարանների շրջակա, հսկայական տարածքներում բնակվող և այնտեղ աշխատող տասնյակ հազարավոր պոտենցիալ ուղևորներին, ովքեր, անկասկած, կգերադասեն օգտվել հատկապես մետրոյի ծառայությունից Փոքր կենտրոն հասնելու համար, քանզի այն, բառացիորեն հաշված րոպեներում, վայրկյանների ճշտությամբ, առանց ուշացման, լրիվ անխափան ու անվտանգ, առանց որևէ (վերգետնյա տրանսպորտին հատուկ) խցանումների և խոչընդոտների, ապահով ու հարմարավետ, նրանց անմիջապես կհասցնի Երևանի փոքր կենտրոն: Նույնը՝ հակառակ ուղղությամբ: Արդյոք Երևանի փոքր կենտրոնում («սրտում») մետրոյի կայարան չունենալը չէ՞ հիմնական և գլխավոր պատճառը, որ այսօր մետրոյի ծառայությունից օգտվում է քաղաքային տրանսպորտից օգտվողների 6-8 %-ը միայն:
Մետրոյի այդ նոր կայարանը (գլխավոր մուտքը՝ Կարապի լճի կողմից), ընդամենը շարժասանդուղքի (էսկալատորի) և ոչ շատ երկար ստորգետնյա թունելի օգնությամբ, կմիանա «Երիտասարդական» կայարանի ընդարձակ կառամատույց-սրահին (գծագրում պահպանված է մասշտաբային ճշտությունը), այսինքն, «Երիտասարդական» կայարանը կունենա ևս մեկ (լրացուցիչ) մուտք ու ելք, այս անգամ՝ Կարապի լճի հարևանությամբ:

Առաջարկվող մուտք ու ելքի տեղն ու աշխարհագրական դիրքը հասանելի և շատ մոտ կլինեն բազմաթիվ պետական ուսումնական հաստատություններին (Ն. Աղբալյանի, Ստ. Շահումյանի, Սայաթ-Նովայի անվ. երաժշտական դպրոցներին, ինչպես նաև Կոմիտասի անվ. կոնսերվատորիային), մշակույթի և արվեստի օջախներին (Օպերայի և բալետի պետական ազգային թատրոնին, Ա. Խաչատրյանի անվ. մեծ համերգասրահին, Ռուսական թատրոնին, «Մոսկվա» կինոթատրոնին, տիկնիկային թատրոնին, նկարիչների տուն-ցուցասրահին, Խնկո Ապոր անվ. մանկական գրադարանին, Հ. Թումանյանի և Մ. Սարյանի տուն-թանգարաններին), հյուրանոցներին («Անի» և այլն), հանգստյան գոտիներին` իր վերնիսաժով և հուշարձաններով, կենցաղսպասարկման բազմազան ձեռնարկություններին, անթիվ սրճարաններին ու ռեստորաններին, առևտրի զանազան կենտրոններին, Ազատության հրապարակին՝ այնտեղ հաճախակի կազմակերպվող տոնական համերգներով, շոուներով, ձմռանը՝ Կարապի լճի սահադաշտին և այլն: Հատկապես կարևոր և անգնահատելի է նրա մոտ գտնվելը Հյուսիսային պողոտայի համալիրին և Կասկադին՝ իրենց բազմահազարանոց բնակիչներով և այցելուներով:
Առաջարկված տեղում մետրոյի լրացուցիչ մուտքի հնարավոր առկայության հանգամանքը կարող է լրիվ հեղաշրջել մայրաքաղաքի կենտրոնի ողջ տրանսպորտային համակարգը՝ զգալիորեն կրճատելով կենտրոն տանող վերգետնյա բոլոր տեսակի փոխադրամիջոցների քանակը, այդ թվում` երթուղային գծերը, ինչի ռացիոնալ և խելամիտ լուծման և կարգավորման դեպքում Փոքր կենտրոնը ձեռք կբերի նոր կարգավիճակ և իմաստ, դառնալով կենտրոնի ևս մեկ յուրօրինակ այցեքարտ: Զգալիորեն կնվազի օդի աղտոտվածությունը թունավոր գազերից:

Չնախատեսված հանգամանքներում (արտակարգ իրավիճակներ) կամ էլ շատ խիստ անհրաժեշտության դեպքում դա կօգնի Փոքր կենտրոնը բնակիչներից հնարավորինս անվտանգ, սեղմ ժամկետում «դատարկելուն»: Շեշտակի կավելանա մետրոյից օգտվողների թիվը, և շատ հնարավոր է, որ նրա հետագա շահագործումը կդառնա շահութաբեր, ինչն իր հերթին կօգնի մետրոպոլիտենին աշխատելու առանց պետական, լրացուցիչ ֆինանսավորման: Հօգուտ մետրոպոլիտենի կփոխվի նաև վերգետնյա տրանսպորտի ծառայությունից օգտվողների քանակական հարաբերակցությունը: Չի բացառվում, որ մետրոյի ծառայությունից օգտվողների թվի շեշտակի ավելացումը հնարավորություն ընձեռի ստորգետնյա այս փոխադրամիջոցին՝ աշխատելու մինչև ուշ գիշեր (հերթապահ ռեժիմով):
Բաց նամակներս անարձագանք մնալուց հետո առաջարկությունս ներկայացրի ՀՀ հանրային խորհրդի դատին (10.11.2009 թ.): Պատասխանը եղավ, որ 2005-ին կազմված Երևանի գլխավոր հատակագծում մետրոպոլիտենի զարգացման հեռանկարային նախագծում իբր արդեն իսկ արտացոլված է իմ առաջարկած լուծումը, այն է՝ մետրոյի մուտք ու ելք նաև Կարապի լճի կողմից, որը, մեղմ ասած, կանխամտածված ապատեղեկացում էր` հօգուտ քաղաքի այրերի: Վերոհիշյալ նախագծով նախատեսվում է մուտք ու ելք բացել ոչ թե Սայաթ-Նովա և Տերյան, այլ Սայաթ-Նովա և Աբովյան փողոցների հատման տեղում, Կաթողիկե եկեղեցու մոտ, որը, թերևս, քիչ հեռանկարային տարբերակ էր և ինչ-որ տեղ չարդարացված, քանզի այն անհամեմատ հեռու կգտնվի Կարապի լճին հարակից և նրան մոտակա բոլոր վերը թվարկված հասարակական հաստատություններից և օբյեկտներից, ինչի պատճառով էլ, բնականաբար, նրա շահավետության աստիճանն ակնհայտորեն փոքր կլինի, քան Կարապի լճի հարևանությամբ: Ինչևէ, առաջարկությունս կտրականապես մերժվեց, առանց որևէ լուրջ հակափաստարկի։ Միայն հետագայում հասկացա, որ մետրոյի նոր կայարանի կառուցման հարցը միտումնավոր տարվում էր փակուղի, այն չիրականացնելու «ակնկալիքով», քանզի դա, ցավոք, ինչ-ինչ առումներով «ձեռնտու» չէ մեր քաղաքի այրերին, և՝ այսօր։

Ցավալի է, որ յուրաքանչյուր երևանցու համար կենսական նշանակություն ունեցող հարյուր և ավելի տարիների համար նախատեսված հանրային կառույցները կյանքի ուղեգիր են ստանում առանց լուրջ սոցիոլոգիական հարցումների, մանրակրկիտ և արդարացի վերլուծության, առանց հաշվի առնելու երևանցիների կարծիքն ու ցանկությունը:
Կրկնակի ցավալի է, որ նման հանրապետական նշանակություն ունեցող հսկայածավալ շինություններն անգամ (Հյուսիսային և Գլխավոր պողոտաները) վերջին 10-12 տարում կառուցվել և այսօր էլ կառուցվում են ընդամենը մի խումբ մարդկանց հովանավորությամբ և որոշմամբ, ինչի պտուղներն այսօր, ցավոք, «ըմբոշխնում են» շարքային երևանցիները:
Այնինչ համապետական նշանակության հանրային օբյեկտների, տվյալ դեպքում՝ մետրոյի լրացուցիչ մուտք ու ելքի տեղի ընտրության հարցը երբևէ չպետք է որոշվի միայն քաղաքապետի, քաղաքի գլխավոր ճարտարապետի գրասենյակներում մեկ կամ մի խումբ իշխանավորների ցանկությամբ, քմահաճույքով կամ պարտադրանքով, չպետք է կապվի կամ ածանցվի ինչ-ինչ երկրորդական նշանակության հանգամանքների՝ հատկացվելիք գումարի, տարբեր բիզնես-պրոյեկտների, ստորգետնյա ավտոկայանատեղերի, հեռանկարային այլ շինությունների կառուցման պլանների հետ և այլն:

Իհարկե, հարցն այդքանով փակված կլիներ, եթե 2012-ի դեկտեմբերի 5-ի «Օրակարգ» թերթից չտեղեկանայի, որ Ամենայն հայոց կաթողիկոսի երևանյան նստավայրի կառուցման կապակցությամբ ՀՀ կառավարությունը հրաժարվել է Երևանի մետրոյի «Երիտասարդական» կայարանի նոր մուտքի կառուցումից Կաթողիկե եկեղեցու մոտ (գուցե և որևէ այլ տեղ)։
Հիրավի, նման «ծանրակշիռ» պատրվակ-պատճառը «փրկեց» քաղաքի այրերին «մաքուր խղճով» հրաժարվելու երևանցիներիս համար չափազանց արդիական և խիստ անհրաժեշտ «Երիտասարդական» կայարանի նոր մուտքի կառուցումից։
Ի դեպ, ըստ նույն հոդվածի՝ Երևանի մետրոպոլիտենի լայնածավալ վերակառուցման և արդիականացման ծրագրի առաջին փուլով Վերակառուցման և զարգացման եվրոպական բանկը (ՎԶԵԲ) ժամանակին հատկացրել է 15 մլն եվրո, իսկ 2012-ի օգոստոսին մեկնարկել է նաև ծրագրի երկրորդ փուլը՝ կրկին 15 մլն եվրո արժողությամբ։ Նշենք նաև, որ 01.07.2011-ից էլ կրկնապատվեց մետրոյի ուղեվարձը։

Իսկ եթե իշխանությունները, այնուամենայնիվ, երբևէ որոշեն կառուցել մետրոյի այդ լրացուցիչ մուտքը, ապա կարծում եմ՝ ստիպված կլինեն այն կառուցել հենց Կարապի լճի հարևանությամբ, որն անվիճելիորեն միակ ամենաշահեկան տարբերակն է բոլոր առումներով: Թեև արդարացի և օրինական կլինի, եթե մետրոյի այդ լրացուցիչ կայարանի լինելու կամ չլինելու, նրա գտնվելու տեղի հարցը որոշի Երևանի իսկական տերը` շարքային երևանցին, այլ ոչ թե մի խումբ իշխանավորներ, ովքեր լրիվ դիմազրկեցին, աղճատեցին և խեղեցին Երևանի` մեզ համար այլևս կորսված, սակայն միշտ հոգեհարազատ և անկրկնելի Փոքր կենտրոնը իր յուրահատուկ ջերմությամբ ու հմայքով, «համ ու հոտով»:

Սերգեյ ՀԱՋԻՆՅԱՆ

Հ.Գ. Համոզված եմ, որ առաջարկը համընդհանուր մեծ հավանության կարժանանա ոչ միայն երևանցիների, այլև սփյուռքում ժամանակավորապես բնակվող մեր հայրենակիցների շրջանում։ Այն հնարավոր է կառուցել հնարավորինս սեղմ ժամկետում։
Նշենք նաև, որ մետրոյի մեկ կայարանի կառուցումն Աջափնյակում կարժենա 100-120 մլն դոլար։ Նրա շահագործումով՝ մետրոյից օգտվողների թիվը կաճի ոչ ավելի քան 15 %-ով, դրան համարժեք՝ ուղեվարձի տարեկան լրացուցիչ եկամուտով (մոտ 1 մլն դոլար)։
Չնայած իր ոչ բավարար փոխադրական արդյունավետությանը, այնուամենայնիվ, մետրոյի այդ կայարանի կառուցումը նույնպես անհրաժեշտ է։

Մեկնաբանություններ