«Մատյանի» իրավաբանական ընթերցումը` ըստ Աղվան Հովսեփյանի

Հրապարակ է իջել «Մատյան ողբերգության Աղոթարանի իրավաբանական ընթերցումը» եռալեզու (հայերեն, անգլերեն և ռուսերեն) գիրքը։ Հեղինակը ՀՀ նախկին գլխավոր դատախազ Աղվան Հովսեփյանն է։ Եռալեզու գրքի բովանդակությունը երեք չափման մեջ է` «Նարեկի իրավաբանական ընթերցումը», «Ապաշխարության դատաստան», «Հատուցման դատաստան»։

Դրվատենք այն` դրվագելով ըստ գլուխների։
Նախաբանը երկու ամփոփ գլուխ ունի։ Առաջինում («Ի խորոց սրտի խոսք Նարեկացու հետ») հեղինակը դիմում է սրբազնագետ հանճարին, սեփական սրտի խորոց խոսքն ավարտելով այս պարբերությամբ. «Քո «Մատյանը» հայի հոգևոր սահմանադրությունն է և ներառում է բոլոր ժամանակների քաղաքակրթության արժեքները»։ «Ապաշխարության դատաստան» գլխում հեղինակը գրում է. «Բնութագրելով Աստծուն` Գրիգոր Նարեկացին օգտագործում է ինչպես հաստատական, այնպես էլ բացասական որոշարկումներ։ Աստված մի կողմից անքնին է, անպարագրելի, անմերձենալի, անըմբռնելի, անիմանալի, անճառելի, անորոշելի, անսկիզբ, անժամանակ, անեղ, անվերջ, անսահման, անպատճառ և այլն, մյուս կողմից` բարի, գթած, ողորմած, արդար արեգակ, օրհնյալ ճառագայթ, լուսեղեն պատկեր, անձկալի փափագ, բարու բերկրություն, հուսատու տեսիլ, գովյալ երկրավոր, փառաց թագավոր, խոստովանյալ կյանք և այլն։ Աստծո այս տարբեր որոշարկումների մեջ ակնհայտ հակասություն կա։ Եթե Աստված, ասենք, անիմանալի, անըմբռնելի և անճառելի է, ինչպե՞ս կարելի է ասել, որ նա բարի է, արդար դատավոր, ողորմած, գթած և այլն։ Այդ հակասությունը թվացյալ է, որի մեջ խորամուխ լինելու համար անհրաժեշտ է անդրադառնալ նաև Աստծո ներգործությունների և աստվածաճանաչողության խնդիրներին։
Իր էությունից դուրս Աստված հայտնվում է ներգործությունների միջոցով, որոնք նրա բնութենական զորությունների արտահայտությունն են։ Աստծո բնութենական զորություններն անբաժանելի են Նրա բնությունից, և այդ զորությունների միջոցով է, որ Աստված գործում է, դրսևորում է Իրեն»։

«Հատուցման դատաստան» գլուխը սկսվում է հետևյալ շարադրանքով. «Հատուցման դատաստանն էականորեն տարբերվում է ապաշխարության դատաստանից։ Թողության դատաստանը տեղի է ունենում մարդու երկրային կյանքի ընթացքում, մինչդեռ հատուցման դատաստանը` մարդու մահից, համընդհանուր հարությունից և մարմինների վերափոխումից հետո։
Ապաշխարության դատաստանը նախաձեռնվում է լիովին զղջացող մեղավորների կողմից, մինչդեռ հատուցման դատաստանը տեղի է ունենում Աստծո նախաձեռնությամբ, անկախ կոնկրետ մարդկանցից, ավելի ճիշտ` հակառակ նրանց կամքի։ Այդ տեսակետից` հատուցման դատաստանը ժամանակակից իրավաբանական պատկերացումներով հավատաքննական (ինկվիզիցիոն) դատավարության տիպ է»։

Մեր հեղհեղուկ և խառնակ օրերում, երբ միջնադարյան պայծառամիտ տեսանողի հայրենիքը ենթարկվում է տարաբնույթ հավատաքննական ալեկոծումների, այս գրքի նշանակությունն առավել այժմեական է։

Եվ պետք է հուսալ, որ Աղվան Հովսեփյանի այս աննախադեպ գործը կվերահրատարակվի և կդառնա հայ ընթերցասեր հանրության սեղանի գիրքը։

Վրեժ ԱՌԱՔԵԼՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Ֆուտուրիզմից ռեալիզմ («պետականամետ» քրոնիկոն)
• Ողբերգազավեշտ՝ պետականակերտման նվագակցությամբ
• Մշակութային ճակատը երկրի փրկօղակ
• Ռազմաքաղաքական ուխտագնացություն դեպի Վաղարշապատ
• Եվ կրկին կիսալուսին յաթաղանն արյուն է վիթում
• Երկրի կանաչ դեսպանը
• Որդան կարմիր երկիրի երկունքը․ դար XX (էսսե)
• Կերպարվեստի Արարատ երկրում
• Կերպարվեստի Արարատ երկրում
• «Կերպարվեստի Արարատ երկրում»
• Հայաստանը` Կերպարվեստի Արարատ երկիր (հռչակագիր)
• Անատոլի Ավետյանի Վանաձորը, երկիրն ու աշխարհը
• Ակսել Բակունցի հանճարն ուղենիշ է ինձ համար. Արամ Մաշուրյան
• «Սորոսի արտաքսումը»
• «Մի թողեք ճայերը ծիծաղեն» կամ՝ Մուշեղիչին վայել տոն
• Հռչակագիրը՝ փակուղում
• Կարմիր բերետավոր... դիտահորեր
• «Լաոն կհեծնի՞ կարմիր նժույգ»
• Զարթնի՛ր, Լաո (ուղերձներ Ժամանակավոր կառավարությանը)
• «Պապլավոկ․13-րդ սեղան»

Մեկնաբանություններ