«Ներդրում են անում այն երկրում և այն տեղերում, որտեղ ներդրողները գիտեն, որ ապահով է իրենց ներդրած կապիտալը»

Հայաստանի քաղաքական իրավիճակի և երկրում առկա մի շարք, մեղմ ասած, մտահոգիչ իրողությունների շուրջ է ստորև ներկայացվող հարցազրույցը Հայաստանի դեմոկրատական կուսակցության նախագահ ԱՐԱՄ ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ հետ:

-Ինչպիսի՞ն է Հայաստանի քաղաքականության կամ հասարակարգի Ձեր տեսլականը:
-Այն ամբողջովին այլընտրանքային է, մենք այս համակարգը մերժում ենք, բացահայտ մերժում, և հաշվի առնելով, որ սոցիալ-դեմոկրատներ ենք և սոցիալիստներ, կարծում ենք, որ մեր համակարգը պետք է ավելի նման լինի սոցիալական արդարությամբ ձևավորված այն համակարգերին, որոնք կան և՛ Եվրոպայում, և՛ Չինաստանում: Այդ երկրներում սոցիալական արդարության սկզբունքն իսկապես գործում է, ինչի պարագայում չեն կարող լինել այն արատները, որոնք այսօր կան մեր երկրում` մենաշնորհներ, օլիգարխիկ համակարգ, հասարակության սոցիալական բևեռացում, որոնք շատ շատերին ստիպել են հեռանալ երկրից: Այնպես որ, մեր այլընտրանքը հստակ է, մենք ունենք համապատասխան ծրագիր, որը համապարփակ է, ամբողջական, ընդգրկում է բոլոր բնագավառները և քաղաքական համակարգը` նույնպես, այսինքն` հստակ ձևավորված է նաև քաղաքական կառավարման համակարգը: Այսօր մեր երկիրը գտնվում է մի շփոթ վիճակում, կարելի է ասել, որ արդեն փոփոխված սահմանադրությամբ առաջիկայում դիմափոխելով կառավարման կարգը նախագահականից խորհրդարանականի, որոշակի շփոթ է առաջանալու, որովհետև իշխանությունը, ինչպես հայտնի է, չի կիսվում: Հիմա իշխանությունները խնդրի առաջ են կանգնած, թե ինչպես են կառուցելու այդ համակարգը, որպեսզի իշխանությունը գործի արդյունավետ: Տվյալ խնդրի լուծումը ես դեռ չեմ տեսնում:
Ինչ վերաբերում է այն հարցին, թե ինչպես ենք մեր արտաքին հարաբերությունները ձևավորելու այդ նոր համակարգի պայմաններում, ապա այստեղ նույնպես անորոշություն է, որովհետև եթե վարչապետին են տրամադրելու բոլոր լիազորությունները, ապա այդ դեպքում ո՞վ է լինելու այդ վարչապետի այն մյուս թևը, որը պետք է աշխատի տնտեսական ուղղությամբ: Չէ՞ որ այնտեղ ահռելի աշխատանք կա կատարելու, և պարզ է, որ պետք է այդ բաժանումը լինի: Առաջանալու է մի անհասկանալի իրավիճակ, հատկապես Արցախի հիմնահարցի հետ կապված բանակցություններում:
-Ինչու՞…
-Ստացվելու է հետևյալը. Ալիևը նախագահ է, իսկ այստեղ մեր երկրի արտաքին քաղաքականության հարցում վարչապետին են տրամադրվելու բոլոր լիազորությունները: Հայաստանի պայմաններում վարչապետ փոխելը երևի թե տարեկան 1-2 անգամ հնարավոր է, ու՞մ հետ է Ադրբեջանի նախագահը շարունակելու այդ բանակցությունները, և ուզելու՞ է արդյոք նախագահի հետ բանակցելու կարգավիճակից իջնել վարչապետի հետ բանակցելու կարգավիճակ: Ճիշտ է, Գերմանիայում երկրի թիվ 1 ղեկավար դեմքը կանցլերն է` կառավարության ղեկավար Մերկելը, սակայն արտաքին աշխարհը Հայաստանը Գերմանիայի հետ չի համեմատի, քանի որ բոլորն էլ գիտեն, որ նա 5 տարի աշխատելու է այդ պաշտոնում, և նրա հետ կարող են կայուն պայմանավորվածություններ ձեռք բերել: Այստեղ ոչ ոք չի կարող երաշխավորել, որ այդպիսի կայուն իշխանական համակարգ է գործելու այդ տարիների ընթացքում: Այնպես որ, բազմաթիվ հարցեր կան։
-Որո՞նք են այն բնագավառները, որոնք, Հայաստանի դեմոկրատական կուսակցության կարծիքով, պետք է հենց այսօր փոխել, որպեսզի իրավիճակ փոխվի:
-Դրանք, առաջին հերթին, կրթությունը և առողջապահությունն են, որովհետև առողջապահությունն այսօր խայտառակ վիճակում է, և մարդկանց առողջությունը, որը ամենաթանկն է ընդհանրապես, լրջորեն վտանգված է: Սա, առանց որևէ չափազանցության, ազգային անվտանգության խնդիր է, կրթության ներկայիս վիճակը` նույնպես: Մեր կուսակցությունը հիմա առողջապահության բնագավառի վերաբերյալ առանձին ծրագիր է կազմում, որը բացարձակ տարբերվելու է այսօր գործող ծրագրից:
Իսկապես խայտառակ իրավիճակ է առողջապահության ոլորտում, բոլորը, ովքեր առնչվել են հիվանդանոցների հետ, հասկանում են: Արդեն կան գնացուցակներ, կախված է գնացուցակը, որտեղ ծառայությունների դիմաց պահանջվող գումարները 100 000 դրամից հասնում են 2, 3 միլիոն դրամի և այլն: Այսինքն` մարդը, որը տեսնում է, որ այդպիսի գումարներ պետք է վճարի հիվանդանոցին, ահաբեկված թողնում-հեռանում է, չնայած ինքն այդ բուժման կամ վիրահատության խիստ կարիքն ունի: Սրա հետևանքը, կարծում եմ, նույնպես պարզ է. հիվանդությունները, ժամանակին չբուժվելով, խորանում են, ժամանակին չվիրահատվելու պատճառով հիվանդի վիճակը ծանրանում է, երբեմն կամ հաճախ այս ամենն ունենում է ողբերգական հետևանքներ: Մինչդեռ մեր սահմանադրության մեջ ի՞նչ է գրված… Գրված է, որ առողջությունը պետության ամենագլխավոր խնդիրներից մեկն է, և պետությունը պետք է ապահովի իր քաղաքացու առողջությունը: Իսկ հիմա նույնիսկ պետպատվերից օգտվելու իրավունք ունեցողների համար հետևյալ վիճակն է` պետպատվերն այսինչ ամսին վերջացավ, ինչ ուզում ես, արա, գնա որտեղ ուզում ես բուժվիր կամ մի բուժվիր: Եթե արտերկրում երեխա չունես, որն այնտեղից քեզ կարող է օգնել, ուրեմն հայտնվում ես անելանելի իրավիճակում: Այսինքն` վիճակը չի փոխվում նույնիսկ այդ հարցում, թեև անվիճելի է, որ եթե մարդը հիվանդ է, օգնության կարիք ունի, ուրեմն նրան պետք է սպասարկել: Վիրահատություն չեն անում, քանի դեռ դրա կարիքն ունեցողի հարազատներն իրենց պահանջած գումարը չեն բերել: Այս ամենն ընդհանրապես անընդունելի է:
Եթե հիմա ներկայիս նախարարն անգամ փորձում է անցնել, այսպես կոչված, ապահովագրական բժշկության, ապա այդ հարցում նույնպես նրանք սխալ են, որովհետև չի ստացվելու ապահովագրությունը, բնակչության մեծամասնության եկամուտները նույնիսկ նվազագույն կենսապայմանների ապահովման համար բավարար չեն, ումի՞ց և ինչպե՞ս են կատարվելու այդ հետպահումները, եթե նույնիսկ գործատուներից, ապա նրանք այդ գումարներն աշխատողների գրպաններից են հանելու: Ավելին ասեմ. այդ դեպքում ինչպե՞ս են վճարվելու, սպասարկվելու գյուղացիները, թոշակառուները։ Դրա համար մենք ասում ենք` համակարգը պետք է փոխվի:
Բոլոր այն խոսակցությունները, թե որևէ մեկն արտաքին աշխարհից մեզ կօգնի, մենք կդառնանք ավելի լավը, սին խոսակցություններ են: Մենք իրավունք չունենք, այսպես ասած, հույս դնելու որևէ բարի քեռու վրա, որ նրանք կգան, մեր խնդիրները մեր փոխարեն կլուծեն: Նշանակություն չունի` այդ քեռին Եվրոպա՞ն կլինի, Միացյալ Նահանգնե՞րը, թե՞ Ռուսաստանը, եթե սեփական ուժերիդ վրա հույս չես դնում և սեփական ուժերով չես փորձում քո տունը կառուցել, արդյունքի չես հասնի, այդ խոսակցություններն անլուրջ և անիմաստ խոսակցություններ են:
-Ձեր ղեկավարած կուսակցությունը ներկա արատավոր համակարգը փոխելուն միտված աշխատանքներ կատարե՞լ է կամ կատարու՞մ է:
-Անցած 26 տարիներին մեր կուսակցությունը քաղաքական բոլոր լուրջ գործընթացներին մասնակցել է, և ոչ միայն մասնակցել, այլև որոշ դեպքերում նախաձեռնող է եղել: Ցավոք, այն համակարգը, որը գործել և հիմա գործում է մեր երկրում, թույլ չի տալիս քաղաքական պայքարի միջոցով հաղթել, որովհետև մենք դրա փորձն արել ենք, բոլորը գիտեն, թե 1996 թվականին ով հաղթեց, ու դրանից հետո ինչ կատարվեց, կամ` 2003-2004 թվականներին և այլն, և այլն: Այսինքն` երբ արդեն ստեղծվել է մի այնպիսի ուժային կառույց` օլիգարխիկ համակարգի հիման վրա, և նրանք, իրոք, բոլոր հնարավորություններն ունեն անպատժելիության մթնոլորտում անելու այն, ինչ իրենք հարմար են գտնում, ընտրողների մի մասին էլ, որոնց ձայները կարելի էր գնել, այլասերեցին, ում հնարավոր չէր գնել, կարողացան ուղղակի նկարել այդ ձայները, քաղաքական մեթոդներն արդեն չեն աշխատում:
Շատերն ասում են` լավ, այդքան տարի պայքարում եք, հետո՞… Այդ դեպքում ի՞նչ անենք, մենք էլ մեր տները գնանք, նստե՞նք, թող ինչ ուզում է, կատարվի՞: Չի՛ լինի: Դրա համար շատ ժամանակ կուսակցությունները ստիպված են խնդիրների իրավիճակային լուծումների հետևից գնալ և փորձել գոնե այդ ձևով ներազդել հասարակական կյանքի կարգավորման վրա, որովհետև հիմա այլ կերպ չես կարող որևէ հարց լուծել, ժողովուրդը հիմնականում հոգնել է քաղաքական այս անարդյունք պայքարներից, անհավատ է դարձել, որ քաղաքական պայքարի արդյունքում կարելի է հասնել հաջողության: Դա իշխանությունների բացահայտ մեղքն է, և հիմա նրանք դրանից էլ են տուժելու, որովհետև չկա այդպիսի պետություն, որտեղ ընդդիմությունն անընդհատ չպարտադրի, որ իշխանությունն անի այն, ինչ շատ ժամանակ իրեն ձեռնտու չէ, բայց ձեռնտու է հասարակությանը: Իսկ մեզ մոտ իշխանությունը չի գնում այդպիսի քայլերի, և այս առումով մի աննորմալ իրավիճակ է ստեղծվել, որից դուրս գալու, այդ իրավիճակը փոխելու համար շատ մեծ ջանքեր են պահանջվում:
-Չե՞ք կարծում, որ «Սասնա ծռերի» ընդվզումը նաև այդ իրավիճակի հետևանք էր:
-Իհարկե, «Սասնա ծռերի» այդ ապստամբ տրամադրությունների հիմքը դա էր: Մենք այն ժամանակ հատուկ հայտարարությամբ հանդես եկանք և ասացինք իշխանություններին, որ դուք պարտադրված եք փոխելու այս իրավիճակը, հակառակ պարագայում ամեն անգամ մենք այդ նույն փոցխի վրա կանգնելու ենք, որովհետև չի փոխվում իրավիճակը, ժողովուրդը խիստ դժգոհ է։ Հետևանքը... գալիս են մարդիկ, որոնք ուզում են ինչ-որ բան փոխել: Բայց որովհետև իշխանություններն այդ համակարգը ստեղծել են և այդ համակարգի բարիքներից չեն ուզում հրաժարվել, նրանք ամեն կերպ փորձում են մանևրել և հարցերի լուծման երևութականություն ստեղծել, ինչը հարցի լուծում չէ, լավագույն դեպքում` առկա խնդիրների (կոռուպցիա, ստվեր, անարդարություն դատական համակարգում, սոցիալական անարդարություն, աղքատություն, մենաշնորհներ, հասարակության բևեռացում և այլն) արմատական լուծում չէ, այդ խնդիրները շարունակում են մնալ և իրենցից լրջագույն սպառնալիք ներկայացնել բոլորիս համար, նաև մեր պետության համար, ազգային անվտանգության համար:
-Ձեր կարծիքով, ի՞նչ է պետք, որ ժողովուրդը հավատով շարունակի իր պայքարը:
-Գոնե մեկ ռեալ քաղաքական հաջողություն: Կամ էլ այս պահին պետք է շատ լուրջ մի խնդիր առաջանա, որպեսզի ժողովուրդը ոտքի ելնի: Բացի դրանից, հաշվի առեք, որ ժողովրդի ակտիվ զանգվածի հիմնական մասն այստեղ չէ, արտագաղթել է: Բացի այդ, Հայաստանի բնակչության 10-15 տոկոսը հիմա արդեն տարբեր կերակրամանների կողքին է, և նրանք այս կյանքից առանձնապես դժգոհ չեն և ուզում են, որ պահպանվի այս իրավիճակը, որին արդեն սովորել են: Ամեն մի օլիգարխ արդեն իրեն աջակից, իրեն պաշտպանող, ընտրող մի բանակ ունի, որոնք տարբեր տեղերում աշխատում են: Նայելով Երևանին, դա կարող եք հասկանալ, համենայն դեպս, թանկարժեք ավտոմեքենաների այն քանակությունը, որ տեսնում ենք, դղյակների այն քանակությունը, որ կառուցվել ու կառուցվում է, վկայում են այդ մասին: Դրանք միայն օլիգարխներին, մի քանի տասնյակ կամ մի քանի հարյուր անհատների չեն պատկանում, այսինքն` հնարավորություն է եղել որոշակի ձևով արդեն ստեղծված նախնական կապիտալի վրա շարունակելու գործունեությունը ու ստանալու նոր բարիքներ: Եվ դա արդեն դառնում է լուրջ խնդիր, որովհետև նրանք հասկանում են, որ եթե իսկապես համակարգը փոխվի, իրենք այդ ամենից զրկվելու են:
-Արտաքին ներդրումների հետ կապված հույսեր չունե՞ք:
-Քաղաքները և հատկապես գյուղերը հիմա ամայանում են, գիտեք արտագաղթի մասշտաբները, և խոսակցությունները, որ շուտով ներդրումներ կլինեն, և այդ ներդրումների արդյունքում կունենանք զարգացում, չեն հուսադրում, որովհետև ներդրում են անում այն երկրում և այն տեղերում, որտեղ ներդրողները գիտեն, որ ապահով է իրենց ներդրած կապիտալը, ավելին` շահույթ է բերելու, և ոչ ոք չի խանգարելու դրան: Ընդ որում` դա պետք է լինի օրինական դաշտում, ներդրողը, նախ և առաջ, նայում է երկրի դատական համակարգն ինչպիսին է, որովհետև տարբեր ֆորս մաժորներ կարող են լինել, որոնց դեպքում ինքը հարկադրված է լինելու գնալ դատարան: Երբ նա տեսնում է, որ դատարանը, ինչ-ինչ շահերից կամ ազդեցություններից դրդված, կարող է արդար չդատել, հրաժարվում է այդ երկրում ներդրումներ կատարելու մտքից: Բացի դրանից, նա պետք է համոզված լինի, որ տվյալ երկրում բիզնես ծավալելուց և որոշակի հաջողությունների հասնելուց հետո, ոչ ոք չի գա և ասի, որ, օրինակ, կեսն էլ իմն է: Կարծում եմ, բոլորին էլ հասկանալի է, թե արտերկրի գործարարները, չնչին բացառությունները չհաշված, ինչու այստեղ ներդրումներ չեն կատարում:
Գիտենք, թե ինչ էր կատարվել Հայաստանի հետ և այսօրվա պես ինչ ծանր իրավիճակ էր 1918-1920 թվականներին: Սակայն եկավ մի մարդ` Ալեքսանդր Մյասնիկյանը, որը, նվիրված իր երկրի զարգացման գաղափարին, մեծ գործ արեց այն ժամանակ և կարողացավ հույս ներշնչել ժողովրդին, որ ինքը և իր շրջապատը կարող են փոխել կյանքի որակը: Նա մտավորականության ամենապայծառ դեմքերին հրավիրեց Հայաստան ու դրանով ժողովրդին հավատ ներշնչեց, որ Հայաստանն այն ժամանակվա ծանր վիճակից կարող է դուրս գալ: Եվ արեց, շատ կարճ տևեց իր կյանքի այդ ժամանակաշրջանը, բայց, համենայն դեպս, կարողացավ հիմքը դնել: Ի՞նչ եղավ անցյալ դարի 90-ական թվականների սկզբին… Մենք, ցավոք, չունեցանք ու մինչ օրս էլ չունենք Մյասնիկյանի հետ թեկուզ հեռավոր կերպով համեմատելի ղեկավարներ:
Հավանաբար գիտեք, որ, որպես Հայաստանի կոմկուսի կենտկոմի առաջին քարտուղար, այստեղ ու Մոսկվայում, քաղբյուրոյում մասնակցել եմ այն բոլոր գործողություններին, որոնք եղել են 1990, 1991 թվականներին, և կարող եմ ասել, որ քաղբյուրոյի գլխավոր քարտուղար Գորբաչովի և մյուսների պատճառով եղան այն փոփոխությունները, որոնք հանգեցրին կատարյալ խառնաշփոթի: Ես Ձեզ պարզ կարող եմ ասել, որ առանց նրանց աջակցության, այստեղ իշխանության չէին գա այն մարդիկ, ովքեր եկան: Դա հստակ կարող եմ ասել, որովհետև ունեմ դրա փաստերը: Եկան այն մարդիկ, որոնք բացարձակ չունեին կառավարման փորձ, էլ չեմ ասում մյուս բաների, իրենց մտահղացումների, մտադրությունների մասին… Նրանց համար առաջնայինը ոչ թե հայրենիքին նվիրվելու, ծառայելու գաղափարն էր, այլ, ցավոք, նյութական հարստությունը, որի շնորհիվ կարելի էր ամրապնդել իրենց իշխանությունը: Մենք գնացինք լրիվ այլ ճանապարհով, և ստացվեց այն, ինչ ստացվեց: Փորձ եղավ 1996 թվականին կտրականապես փոխելու իրավիճակը, մենք գնացինք այդ քայլին, ովքեր վկա են, գիտեն, որ զենքուզրահի օգտագործմամբ իշխանությունը պահեց իր դիրքերը, չնայած հաղթանակը, անկասկած, ընդդիմությանն էր:

Հարցազրույցը`
Արթուր ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Զելենսկու և մյուսների համար կգտնվի՞, արդյոք, ռուսական զենքի հարվածներին դիմացող ռմբապաստարան
• Աշխարհը համակ ուշադրությամբ հետևում է Իրանին հարվածելու վերաբերյալ Իսրայելի հայտարարություններին
• Ադրբեջանի հարձակման կամ մեծ պատերազմի ժամանակը-2
• Ադրբեջանի հարձակման կամ մեծ պատերազմի ժամանակը
• Պարզաբանման սպասելիքով
• Նիկոլն Ալիևի առերևույթ աջակից- հանցակից, կամ՝ ինչ են բացահայտում Հայաստանի քարտեզները-6
• Նիկոլն Ալիևի առերևույթ աջակից- հանցակից, կամ՝ ինչ են բացահայտում Հայաստանի քարտեզները-5
• Նիկոլն Ալիևի առերևույթ աջակից-հանցակից, կամ՝ ինչ են բացահայտում Հայաստանի քարտեզները-4
• Ինչո՞ւ Իսրայելը հիմա ցանկացավ Իրանին պատերազմի մեջ ներքաշել, արդյոք ջհուդամասոնական հանցախմբի բուն թիրախը մենք չե՞նք
• Մեդվեդև, Լավրով. ՈՒկրաինան ահաբեկչական պետություն է
• Նիկոլն Ալիևի առերևույթ աջակից- հանցակից, կամ՝ ինչ են բացահայտում Հայաստանի քարտեզները. 3
• Նիկոլն Ալիևի առերևույթ աջակից-հանցակից, կամ՝ ինչ են բացահայտում Հայաստանի քարտեզները-2
• Զելենսկու գլուխը շուտով կարող է պոկվել-4
• Զելենսկու գլուխը շուտով կարող է պոկվել-3
• Զելենսկու գլուխը շուտով կարող է պոկվել
• Նիկոլն Ալիևի առերևույթ աջակից- հանցակից, կամ՝ ինչ են բացահայտում Հայաստանի քարտեզները
• Նիկոլը, եթե որոշել է Հայաստանը դնել դագաղում ու հանձնել Ալիևին, ինքը կարող է ավելի շուտ հայտնվել դագաղում. ինքնապաշտպանության իրավունքը սրբազան է-4
• Նիկոլը, եթե որոշել է Հայաստանը դնել դագաղում ու հանձնել Ալիևին, ինքը կարող է ավելի շուտ հայտնվել դագաղում. ինքնապաշտպանության իրավունքը սրբազան է-3
• Նիկոլը, եթե որոշել է Հայաստանը դնել դագաղում ու հանձնել Ալիևին, ինքը կարող է ավելի շուտ հայտնվել դագաղում. ինքնապաշտպանության իրավունքը սրբազան է- 2
• Նիկոլը, եթե որոշել է Հայաստանը դնել դագաղում ու հանձնել Ալիևին, ինքը կարող է ավելի շուտ հայտնվել դագաղում. ինքնապաշտպանության իրավունքը սրբազան է

Մեկնաբանություններ