«Հավատացին, որ իմ ասածն ու արածն իրար չեն հակասում»

«Իրատեսի» զրուցակիցը Հայաստանի կոմպոզիտորների միության նախագահ, ՀՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ ԱՐԱՄ ՍԱԹՅԱՆՆ է: Հոկտեմբերի 29-ին ՀԿՄ 15-րդ համագումարի շրջանակում տեղի ունեցած միության նախագահի ընտրության ժամանակ Արամ Սաթյանը վերընտրվեց իր պաշտոնում: Իբրև թեկնածու առաջադրվել էր նաև Վարդան Աճեմյանը: Քվեարկությանը մասնակցած միության 85 անդամներից Արամ Սաթյանի օգտին քվեարկել էր 56 հոգի, Աճեմյանի օգտին՝ 28: Մեկ քվեաթերթիկ անվավեր էր ճանաչվել:

-Պարոն Սաթյան, աննախադե՞պ էր ձայների այսպիսի հարաբերակցությունը:
-Անկեղծ ասած` չգիտեմ, ուղղակի հաճելի է, որ մարդիկ ինձ հավատում են, անցյալ ընտրությանը երկու ձայնի տարբերությամբ եմ ընտրվել, հիմա ես զգացի, որ նաև գնահատվեց աշխատանքը: Հավատացին, որ իմ ասածն ու արածն իրար չեն հակասում:
-Ձեր ղեկավարության տարիներին ի՞նչ ձեռքբերումներ են եղել, և ի՞նչ բացեր կան, որոնք շտկելու ուղղությամբ դեռ պետք է աշխատել:
-Սկսեմ բացերից: Բնական է, որ բացեր կլինեին, ի վերջո միայն ոչինչ չանող մարդն է, որ չի սխալվում: Պետք է ֆոնդ ստեղծել մեր կոմպոզիտորներին և երաժշտագետներին օգնելու համար: Վաղուց կար այդ միտքը, բայց այսօր արդեն, կարծում եմ, կարող եմ իրականացնել: Երբ նախորդ անգամ նախագահ ընտրվեցի, մտածում էի` ինչպես վերածնել այս շինությունը, իսկ հիմա մտածում են նաև միության համակարգը որոշակիորեն փոփոխելու մասին: Միշտ պետք է առաջ նայել: Երբ կառուցվածքային փոփոխություններ լինեն, լիովին կվերականգնվի նաև կոմպոզիտորների միության Դիլիջանի ստեղծագործական տունը: Ես առաջին քայլերն արել եմ: Քոթեջներ են վերանորորգվել: Քիչ է, ընդամենը հինգն ենք վերանորոգել, բայց պետք է հաշվի առնել, որ այդ քոթեջները կարող էին փլվել: Հին կառույց է, պետք է վերականգնել ոչ միայն քոթեջները, այլև դահլիճը, ճաշարանային համալիրը: Պետք է վերանայել, մտածել նաև այն ուղղությամբ, որ կոմպոզիտորները հնարավորություն ունենան այնտեղ ստեղծագործելու` ազատվելով վճարումներից: Իսկ հաջողությունների մասին շատ կարելի է խոսել՝ երկու ամենամյա փառատոն, պատանի կոմպոզիտորների ամենամյա մրցույթ, բազում համերգներ արտասահմանում, միջազգային նախագծեր Չինաստանի, ԱՄՆ-ի, Վրաստանի, Ռուսաստանի հետ, պաշտոնական կայքի, ամսագրի և ռադիոյի հիմնադրում՝ դրանով իսկ ստեղծելով ևս մեկ հնարավորություն հայ երաժշտության տարածման հարցում, չհաշված հիմնադրումից ի վեր մեր վարչական շենքում կատարված առաջին վերանորոգումները: Հաջողությունները, ձեռքբերումները շատ են, սակայն մտադիր չենք բավարարվելու եղածով:
-Իսկ միջոցները որտեղի՞ց պետք է ձեռք բերել:
-Ա՛յ, հենց դա է: Փոքր երկրում արվեստը պետական աջակցության կարիք միշտ էլ ունի: Մեծ երկրներում կոմպոզիտորները հնարավորություն ունեն ստանալու որոշակի գումար տարբեր միջոցառումներից: Պատկերացրեք` ԱՄՆ-ում կամ Ռուսաստանում քանի նվագախումբ կա, Գերմանիայում ամեն գյուղ ունի իր նվագախումբը, թեկուզ` փոքր: Մենք փոքր երկիր ենք, մեկ-երկու նվագախումբ ունենք, մեկ օպերային թատրոն: Ես արդեն ասացի, որ անպայման ֆոնդ պետք է ստեղծել: Պետք է կամաց-կամաց բարերարների մեջ հետաքրքրություն առաջացնել դեպի արվեստը: Ինչպես մտածում են մշակույթը զարգացնելու, մատաղ սերունդ աճեցնելու մասին, նույնն էլ բարերարների դեպքում է, պետք է հասնել այդ մակարդակին: Որովհետև դա մտածողություն է, գաղափարախոսություն, հայրենասիրություն: Չեմ ուզում, որ որևէ մեկը կարծի, թե ուզում եմ` փող տան, ոչ, պետք է փոխշահավետ հարաբերություններ լինեն: Միությունում որոշակի վերանորոգում ենք արել: Դա բարերարի շնորհիվ է: ԱՄՆ-ում համերգներ են կազմակերպում, ես միայն նոտաներ եմ տրամադրում: Բայց նրանք տեսան այն, ինչ արվում է, սկսեցին մեր հրատարակչությանը օգնել, մեր նոտաները տպագրել: Այսինքն` կապ է ստեղծվում, փոխադարձ վստահութուն, եթե տեսնում են, որ դիմացինը ազնիվ է ու ոչ մի դեպքում չի խախտի «խաղի կանոնները»:
-Պարոն Սաթյան, Դուք խոսեցիք կոմպոզիտորների միության Դիլիջանի ստեղծագործական տան վերականգնման մասին, իսկ վաճառքը Ձեր ղեկավարության տարիներին բացառո՞ւմ եք:
-Նախ՝ դա որոշում եմ ոչ թե ես, այլ միության բոլոր անդամները՝ միասնաբար: ԿՄ նախագահը նույն միության անդամ է:
-Ձեր դիրքորոշումն ինչպիսի՞ն է:
-Բազմիցս եմ ասել՝ կարծում եմ, ոչ, չպետք է վաճառվի, որովհետև դա պատմական հուշարձան է, որտեղ երաժիշտները կարող են հանգստանալ, ստեղծագործել, դա կենտրոն է, որը կարող է ձգել յուրաքանչյուր (ոչ միայն հայ) արվեստասերի: Մենք պետք է կարողանանք շարունակել վերականգնել Դիլիջանի բարի անունն ու դերը հայ մշակութային իրականության մեջ, պետք է նոր շունչ հաղորդենք ստեղծագործական տան Բեթհովենի անվան այդ շքեղ դահլիճին: 2020 թվականին Բեթհովենի ծննդյան 250-ամյակն է, ուրեմն, պետք է այնպես անել, որ աշխարհը հետաքրքրվի, հայացքն ուղղի Դիլիջանի տան կողմը: Այս նպատակով կապեր ենք ստեղծում Գերմանիայի բեթհովենյան ընկերության հետ:
-Արդեն քայլե՞ր են արվում:
-Քայլեր վաղուց են արվել: Նշանակություն չունի` ես կընտրվեի միության նախագահ, թե չէի ընտրվի, կոմպոզիտորներն իմ կոլեգաներն են, մեր միությունը օղակ է: Մոտ երեք տարվա ծրագիր ունեմ: Ես առանց ծրագրի չեմ եկել:
-Ո՞ր քայլերն եք առաջնային համարում:
-Հայ երաժշտության պրոպագանդումը:
-Ժամանակակի՞ց:
-Ոչ միայն: Հա՛յ երաժշտության: Տեսեք, ժամանակակից չեմ ասում, բնական է, մենք ժամանակակից ենք, բայց Կոմիտասը մեր ժամանակակի՞ցն է: Իհարկե: Խաչատրյանը մեր ժամանակակի՞ցն է: Իհարկե: Մենք լսում ենք նրան, սիրում: ՈՒրեմն մեր ժամանակակիցներն են:
-Կարծիք կա, որ կոմպոզիտորների միության 85-ամյակին նվիրված միջոցառումների շրջանակում չեն ներկայացվել մեր արժեքները` Կոմիտաս, Խաչատրյան, Բաբաջանյան և այլք: Ինչո՞վ է պայմանավորված այս բացթողումը:
-Եթե նայեք մեր համերգաշարը, կտեսնեք, որ երկու-երեք համերգ դուրս է եկել: Մենք ունեինք հուշահամերգ, որտեղ պետք է հնչեր մեր դասականների երաժշտությունը` Կոմիտաս, Սպենդիարյան, Խաչատրյան: Նվագախումբը, որին առաջարկվել էր կատարել մեր դասականների գործերը, հրաժարվել էր, ասելով, որ դա իրենց ծրագրերի մեջ չի մտնում: ՈՒստի այդ բացը մենք որոշակիորեն փորձեցինք լրացնել գոնե էստրադային համերգի տեսքով՝ ընդգրկելով 20-րդ դարի մեր լավագույն կոմպոզիտորների երգերը, չմոռանանք նաև փառատոնում կայացած մանկական երաժշտության համերգը, որտեղ դարձյալ հնչեցին մեր մեծերի ստեղծագործությունները: Մենք չունեինք սիմֆոնիկ համերգ այդ փառատոնի շրջանակում: Գիտե՞ք, թե ինչ սարսափելի է, որ մեր կոմպոզիտորները գրում են մեծակտավ ստեղծագործություն, բայց չենք կարողանում ներկայացնել: Այդ մեծ խմբերին և նվագախմբերին մշակույթի նախարարությունը ֆինանսավորում է նախ և առաջ հայ երաժշտությունը պրոպագանդելու համար: Ի՞նչ է նշանակում` մենք մեր ծրագրերն ունենք: Մենք ընդհանուր գործ ենք անում, պետք է հավաքվենք, ընդհանուր ծրագիրը միասին որոշենք: Կոմիտաս, Խաչատրյան կատարելը շատ լավ է, հրաշալի է, բայց ի՞նչ անի երիտասարդ կոմպոզիտորը, որ նոր է մտնում կյանք, եթե իր գործը չի կատարվել, չի կատարվելու: Նա պետք է լսի, որ հասկանա: Ես ուսանող ժամանակ լսել եմ իմ երեք սիմֆոնիկ գործերը ռադիոյի նվագախմբի կատարմամբ, սիմֆոնիկ վարիացիաս Մոսկվայում առաջին տեղ գրավեց: Պետք է փորձ ունենաս, պետք է լսես` ինչքանով են համապատասխանում ականջդ ու մտածելակերպդ: Հակառակ դեպքում ստեղծագործությունդ կմնա թղթի վրա, ու դու չես հասկանա` ճի՞շտ ես արել, թե՞ ճիշտ չես արել: Կոմպոզիտորների միության դերն ու նշանակությունն այդքանով էլ կարևորվում՝ են հնարավորություն ընձեռել, որ հնչեն ոչ միայն կայացած հեղինակները:
-Նաև պրոպագանդվում են նոր անունները:
-Նաև պրոպագանդա է, և վերջապես, եթե անդրադառնանք պատմությանը, Բեթհովենի առաջին երկու սիմֆոնիաները ոճական առումով նման են Մոցարտի ու Հայդնի երաժշտությանը, իսկ երրորդ սիմֆոնիայում նա ասաց` ես այստեղ եմ: Երկու սիմֆոնիայից հետո: Իսկ եթե երիտասարդ երաժիշտը չի լսել իր գործը, ինչպե՞ս կարող ենք իմանալ` հանճարե՞ղ է, թե՞ միջակություն:
-Ամփոփելով զրույցը` ի՞նչ կասեք:
-Շատ կարևոր է ինձ համար երեք բան` հույս, հավատ, սեր։ Եթե դրանք կան, մնացածը կլինի:

Զրույցը՝ Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ