«Ինչքան էլ ասացին, մինչև ինքներս չտեսանք, չհավատացինք, որ պատերազմ է սկսվել»

«Դիրքապահ» քառօրյա պատերազմի մասնակիցների միավորում» հասարակական կազմակերպության նախագահ ՄԱՆՈՒԵԼ ՄԱՆՈՒԿՅԱՆՆ անմիջական մասնակիցն է եղել ապրիլյան քառօրյա պատերազմի: Բանակում իր ծառայությունը կատարելուց ու զորացրվելուց հետո, իր ծառայակից երկու ընկերների հետ հիմնադրել է «Դիրքապահ» քառօրյա պատերազմի մասնակիցների միավորում» հասարակական կազմակերպությունը, որը ՀՀ արդարադատության նախարարությունում գրանցվել է այս տարվա ամռանը: Մանուել Մանուկյանն այժմ սովորում է ՀՀ արտակարգ իրավիճակների նախարարության ճգնաժամային կառավարման պետական ակադեմիայում, 21 տարեկան է: Նրա հետ ստորև ներկայացվող հարցազրույցը հիմնականում ապրիլյան պատերազմի մանրամասների և այսօր արդեն մեկ տասնյակից ավելի անդամներ ունեցող հիշյալ կազմակերպության ստեղծման նպատակների մասին է:

-Մանուել, մեր հարցազրույցը սկսենք ապրիլյան պատերազմի վերաբերյալ Ձեր հուշերից, ինչպե՞ս սկսվեց պատերազմը, այդ պահին Դուք որտե՞ղ էիք:
-Ես եղել եմ առաջնագծում, դիրքի ավագն էի, մեզ մոտ (Հադրութի զորամասի առաջնագծի դիրքերում) պատերազմը սկսվեց առավոտյան 5-6-ի կողմերը, այդ պահից արդեն սկսվեցին կրակոցները, ավելի ճիշտ, դրանք ավելի շատացան, սկսեց կրակել նաև հրետանին: Դրանից հետո տեղեկություն ստացանք, որ մեր կողքի զորամասերում արդեն ավելի լուրջ խնդիրներ կան, ասացին, որ պատերազմ է սկսվում: Բայց, միևնույն է, ինչքան էլ ասացին, մինչև ինքներս չտեսանք, չհավատացինք: Մենք այդ ամենն ավելի լավ պատկերացրինք, հասկացանք, երբ հրամանատարները մեզնից անընդհատ տեղեկություններ հարցրին, և տեսանք, որ ներքևի մեր ընկերներն էլ են արդեն միանում մեզ: Սկսեցինք ինքնուրույն զբաղվել մեր ինքնապաշտպանությամբ, ինչպես մինչ այդ սովորել էինք, գիտեինք: Այդպես շարունակեցինք պայքարել, մինչև եկան մեր կամավորները, միացան մեզ: Իհարկե, նրանք առաջինը գնացին այն դիրքերը, որտեղ վտանգն ավելի մեծ էր, ու լուրջ խնդիրներ կային: Կամավորների հետ, միահամուռ ուժերով, ավելի զգոն և ուշադիր, հրամանատարական կազմի հետ ավելի շատ կապ հաստատելով, մենք շարունակեցինք մարտերը:
Տարբեր ծառայողներ տարբեր կերպ արձագանքեցին պատերազմին, շատ կարևոր էր նաև հոգեբանական պատրաստվածությունը, շատ կարևոր, առաջնային էին դիրքի ավագների պատրաստվածությունը և հրամանատարների հրամանները: Այդ առումով վիճակը մեր պաշտպանական շրջանում բավական լավ է եղել, դրա շնորհիվ շատ լավ պաշտպանություն ենք ունեցել: Հակառակորդը չի կարողացել որևէ առաջխաղացում ունենալ, որքան էլ փորձեր է կատարել, միևնույն է, չի ստացվել, որովհետև շատ աչալուրջ և ուշադիր ենք եղել ամեն մի մանրուքի և ամեն մի հրահանգի, հրամանի նկատմամբ:
-Ձեզ մոտ քառօրյա պատերազմի ընթացքում որևէ դիրքային փոփոխություն չեղա՞վ դեպի հետ կամ առաջ:
-Ոչ, դիրքերը հետ կամ առաջ չենք տեղափոխել, բայց մեր ունեցած տարբեր դիրքեր ենք տեղափոխվել, ըստ անհրաժեշտության:
-Թշնամին ձեր ուղղությամբ ի՞նչ զինատեսակներ գործածեց քառօրյա պատերազմի ընթացքում:
-Տարբեր զինատեսակներ: Թեթև զինատեսակներից բացի ¥ինքնաձիգ, նռնականետ և այլն¤ գործածեց նաև հրանոթներ: Մեր ուղղությամբ «Գրադի», համազարկային կրակի այլ ռեակտիվ համակարգերի, մարտավարական հրթիռների օգտագործում չեմ հիշում: Քառօրյայի երկրորդ օրվանից հակառակորդի մեծ քանակությամբ տանկեր ենք տեսել, սակայն դրանք մեր ուղղությամբ չեն օգտագործվել, իրենց տեղերում սպասում էին ինչ-որ բանի, բայց այդպես էլ հարձակման հրաման չստացան:
-Իսկ Ադրբեջանի մարտական ուղղաթիռները հարձակվեցի՞ն ձեզ վրա:
-Հեռվում երևացել են, բայց մեր դիրքերի վրա չեն եկել, մեզ չեն հարվածել: Իսկ անօդաչու թռչող սարքեր շատ կային: Պատերազմի սկսվելուց առաջ էլ, ընթացքում էլ, հետո էլ տեսել ենք ու նույնիսկ կրակել ենք դրանց վրա մեր ձեռքի տակ եղած զենքերով` «Կալաշնիկով» ինքնաձիգներով, սակայն խփել չի հաջողվել: Բավական բարձր էին թռչում, այդ ԱԹՍ-ները հրթիռներ չէին արձակում, հետախուզական էին: Ի դեպ, պատերազմը շատ է տևել, չորս օր չի տևել, հիմնական գործողություններն են չորս օր տևել: Գրեթե մինչև ապրիլի վերջը ոչ սովորական, լարված իրավիճակ էր: Թշնամին ինքնաձիգներից բացի օգտագործում էր նաև նռնականետներ, ականանետներ և այլ զինատեսակներ: Քառօրյայից հետո, թեև ոչ նախկին ինտենսիվությամբ, նույնիսկ հրանոթներ են օգտագործել:
-Պատասխանե՞լ եք:
-Այո:
-Ինչո՞վ:
-Մեր ականանետներով, նաև հրանոթներով: Անձամբ ես ուղղություն եմ ցույց տվել իմ գումարտակի հրամանատարին, քանի որ այդ հրանոթներն իրենք էին օգտագործում, և նա խոցել է հակառակորդի ականանետային կրակակետը:
-Մեր կողմից անօդաչու թռչող սարքեր կիրառվե՞լ են:
-Այո, և՛ քառօրյայի ժամանակ, և՛ դրանից հետո: Կարող եմ ասել նաև, որ օգնում էին մեզ, նաև դրանց շնորհիվ հրամանատարությունը մեզ տեղեկացնում էր հարձակումների մասին, դիվերսիոն խմբերի մասին:
-Ինչպիսի՞ն էր ձեզ մոտ սննդի վիճակը, մատակարարումը ապրիլյան քառօրյայի ընթացքում:
-Շատ լավ է եղել այդ ժամանակ, որովհետև պայմաններն այնպիսին էին, որ բավականին մեծ քանակությամբ ամեն բան եկավ առաջնագիծ:
-Իսկ զենքով, զինամթերքով ապահովվածության առումով ի՞նչ կարող եք ասել:
-Մեր մարտական դիրքերում, որտեղ մենք էինք կռվում, չենք ունեցել ո՛չ փամփուշտի խնդիր, ո՛չ վառելիքի, մենք չափով, ինչպես տրված է եղել, օգտագործել ենք: ՈՒրիշ տեղերի համար չեմ կարող ասել, տեղյակ չեմ, ասում են, որ պակաս եղել է, բայց ես հաստատ բան չգիտեմ:
-Ի՞նչ է նշանակում` մենք չափով, ինչպես տրված է եղել, օգտագործել ենք: Ի՞նչ չափով էր տրվում, հասկանալի է սննդամթերքը չափով տալը, բայց պատերազմի դեպքում զինամթերքի ի՞նչ չափ կարող է լինել:
-Տեղեր են եղել, որտեղ առանց անհրաժեշտության, մեծ քանակությամբ զինամթերք են օգտագործել, դա զինվորների, դիրքի ավագների, հրամանատարների պատրաստվածությունից է կախված:
-Հադրութում ձեր դիրքերը բարձրադի՞ր էին թշնամու դիրքերի համեմատ:
-Տարբեր բարձրության են եղել` և՛ բարձրադիր, և՛ ցածրադիր: Մոտ դիրքեր էլ ենք ունեցել, ամենամոտը մոտ 30 մետր էր հակառակորդի դիրքերից հեռու:
-Իսկ միջդիրքային տարածություններն ականապատվա՞ծ էին:
-Նրանց կողմից` չգիտեմ, բայց մեր կողմից ականապատված էին: Բացի այդ, փշալարերով արգելապատնեշ էլ կար:
-Հակառակորդի հետևակը փորձ արե՞ց գրոհով ճեղքելու մեր այդ պաշտպանությունը և գալու առաջ:
-Այո, հենց այն դիրքի դիմաց, որտեղ ես էի, եղել է այդպիսի փորձ: Լուսաբացին մոտ էր, նրանք 30-40 հոգի կլինեին, զինված էին ինքնաձիգներով, սովորական զինվորներ չէին, սև համազգեստներով հատուկջոկատայիններ էին, ինչ-որ տեղից ուզում էին ճեղքում անել: Ես դիրքի ավագն էի, այդ պահին դիտարկում էի, նրանց նկատելուց հետո, անմիջապես զեկուցեցի վերադաս հրամանատարներին, կապվեցին մեր հարևան դիրքերի հետ, ապա կրակ բացեցինք այդ ուղղությամբ, և հակառակորդը հետ մղվեց: Թերևս կարող էինք սպասել, որ ավելի մոտ գային և, օգտագործելով նաև նռնականետներ, ավելի մեծ վնաս պատճառեինք, բայց քանի որ չունեինք բավարար փորձ, պատերազմ չէինք տեսել, դա կարող էր մեզ համար ավելի վտանգավոր լինել: Այսինքն, մի քիչ ռիսկային էր, և որպես այդ դիրքի հրամանատար, եկա այն եզրակացության, որ ավելի լավ է մենք ավելի շուտ մարտը վարենք: Խփեցինք այն ժամանակ, երբ փորձում էին իրենց դիրքերից դուրս գալ, հեռավորությունը կլիներ մոտ 100 մետր:
-Ինչպե՞ս եք գնահատում հակառակորդի զինվորին` անձամբ նրա դեմ կռված ու նրան ծանոթ լինելով:
-Նրանց զինվորները, դատելով սպանվածների վերաբերյալ մեր ունեցած տեղեկություններից, հիմնականում եղել են վարձու զինյալներ, ոչ թե մեզ նման ժամկետային զինծառայողներ: Ընդհանուր գնահատականս այն է, որ նրանց պատրաստվածությունը մեր զինվորների պատրաստվածության համեմատ շատ ցածր է, որովհետև, երբ նրանց ունեցած զենքերն ու զինտեխնիկան համեմատում ենք մերինի հետ, տեսնում ենք առավելությունը, բայց միաժամանակ փաստ է նաև այն, որ նույնիսկ ամենաբարձր ապահովվածությամբ կազմած (մեր մի վաշտի դիմաց նրանց մի գումարտակ) մարտական պլանի համաձայն գործելով, չեն կարողացել իրենց որոշած, ուզած արդյունքին հասնել, նախ և առաջ, ճեղքում կատարել: Նրանք կա՛մ շատ վատ են գործել, կա՛մ էլ մենք ենք շատ լավ պաշտպանվել:
-Հասարակական կազմակերպություն հիմնելով ի՞նչ նպատակ եք հետապնդում:
-Հիմնական նպատակն այն է, որ քառօրյա պատերազմին մասնակցած, հետագայում իրենց ծառայությունն ավարտած ու տուն վերադարձած տղաների ուժն ու փորձը չկորցնենք, նրանք հանկարծ Հայաստանից չհեռանան, չցրվեն, համախմբվեն: Դա նաև հարված կլինի Ադրբեջանին, որն իր վրա արդեն զգացել է քառօրյայի մասնակիցների ուժը, կարողությունները: Նրանք հաստատ ծանր դրության մեջ կընկնեն, երբ հասկանան, որ այստեղ` թիկունքում, այն տղաները, որոնք արդեն փորձառու են, լավ պատկերացնում են, թե հակառակորդն ինչպես է ուզում հարձակվել, լավ պատկերացնում են այսօրվա բանակը, պատրաստ են հարկ եղած դեպքում նորից արժանի հակահարված տալու իրենց: Այսօրվա զինվորներն էլ շատ լավ տիրապետում են դիրքերին, որովհետև դիրքերը նրանց տներն են, ինչպես իմ դիրքն է իմ տունը եղել: Նրանք բոլորից լավ են պատկերացնում, թե ինչի կարիք ունի դիրքը:
Մենք ձգտում ենք միավորման, և միավորումը կլինի նաև այցելությունը մեր մարտական ընկերներին, հավաստումը, որ քառօրյայի մասնակից տղերքը համախմբված, մեկ մարդու նման ձեր թիկունքում կանգնած են, եթե հակառակորդը նորից փորձի հարձակվել: Դա նրանց մեծապես կոգևորի նաև, որովհետև երբ մեր կողքին մեզնից մեծերը, կամավորները կանգնեցին, մենք ավելի համարձակ ու քաջ դարձանք: ՈՒզում ենք, որ մեր կրտսեր եղբայրները նույնպես իմանան, որ իրենց թիկունքին կանգնած են ապրիլյան քառօրյայի փորձառու, կռված տղաները:
Մեր կազմակերպությունը նպատակ ունի նաև համագործակցելով բոլոր այն մարդկանց հետ, ովքեր իրոք պատրաստ են աջակցելու, օգնելու զոհված զինծառայողների ընտանիքներին, վիրավորված զինծառայողներին, բարձրաձայնելու նրանց ու նրանց ընտանիքների սոցիալական և այլ խնդիրները: Պատրաստ ենք այցելելու նաև դպրոցներ` հենց այնտեղից մեր ընկերներին, ապագա զինվորներին պատրաստելու համար, որպեսզի նրանք նաև հոգեբանորեն պատրաստ լինեն, մի մասն էլ, իրենց ծնողների հետ, չմտածի բանակից ազատվելու մասին, դրա փոխարեն համախմբվենք ու, հարկ եղած դեպքում, պայքարենք հայրենիքի պաշտպանության համար:
Ադրբեջանը մեծ գումարներ է ծախսում իր զինվորներին ուժեղացնելու, նրանց պատրաստվածության մակարդակը բարձրացնելու համար: Մեր պետությունն այսօր ունի պատրաստված, պատերազմ տեսած, փորձառու զինվորներ, մնում է, որ այդ փորձի հիման վրա մի քայլ արվի` միավորելու այդ տղաներին և թույլ չտալու, որ նրանք երկրից դուրս գան, այն էլ հաճախ` դրսում ոչ մեծ գումարներ վաստակելու համար: Շատ ուժեղ տղերք կան, որոնք շատ լավ կռվել են, բայց հիմա համեստորեն լռում են, նրանց մասին ոչ բարձրաձայնվում է, ոչ խոսվում է, բայց այդ տղերքի ուժը պետք է օգտագործվի: Առաջին քայլը նրանց համախմբելն է, որից հետո պետությունն արդեն կունենա մեծ ձեռքբերում:

Հարցազրույցը`
Արթուր ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Իսրայելի բանակն արդեն կողմնորոշվել է Իրանի հարվածին պատասխանելու հարցում
• Զելենսկու և մյուսների համար կգտնվի՞, արդյոք, ռուսական զենքի հարվածներին դիմացող ռմբապաստարան
• Աշխարհը համակ ուշադրությամբ հետևում է Իրանին հարվածելու վերաբերյալ Իսրայելի հայտարարություններին
• Ադրբեջանի հարձակման կամ մեծ պատերազմի ժամանակը-2
• Ադրբեջանի հարձակման կամ մեծ պատերազմի ժամանակը
• Պարզաբանման սպասելիքով
• Նիկոլն Ալիևի առերևույթ աջակից- հանցակից, կամ՝ ինչ են բացահայտում Հայաստանի քարտեզները-6
• Նիկոլն Ալիևի առերևույթ աջակից- հանցակից, կամ՝ ինչ են բացահայտում Հայաստանի քարտեզները-5
• Նիկոլն Ալիևի առերևույթ աջակից-հանցակից, կամ՝ ինչ են բացահայտում Հայաստանի քարտեզները-4
• Ինչո՞ւ Իսրայելը հիմա ցանկացավ Իրանին պատերազմի մեջ ներքաշել, արդյոք ջհուդամասոնական հանցախմբի բուն թիրախը մենք չե՞նք
• Մեդվեդև, Լավրով. ՈՒկրաինան ահաբեկչական պետություն է
• Նիկոլն Ալիևի առերևույթ աջակից- հանցակից, կամ՝ ինչ են բացահայտում Հայաստանի քարտեզները. 3
• Նիկոլն Ալիևի առերևույթ աջակից-հանցակից, կամ՝ ինչ են բացահայտում Հայաստանի քարտեզները-2
• Զելենսկու գլուխը շուտով կարող է պոկվել-4
• Զելենսկու գլուխը շուտով կարող է պոկվել-3
• Զելենսկու գլուխը շուտով կարող է պոկվել
• Նիկոլն Ալիևի առերևույթ աջակից- հանցակից, կամ՝ ինչ են բացահայտում Հայաստանի քարտեզները
• Նիկոլը, եթե որոշել է Հայաստանը դնել դագաղում ու հանձնել Ալիևին, ինքը կարող է ավելի շուտ հայտնվել դագաղում. ինքնապաշտպանության իրավունքը սրբազան է-4
• Նիկոլը, եթե որոշել է Հայաստանը դնել դագաղում ու հանձնել Ալիևին, ինքը կարող է ավելի շուտ հայտնվել դագաղում. ինքնապաշտպանության իրավունքը սրբազան է-3
• Նիկոլը, եթե որոշել է Հայաստանը դնել դագաղում ու հանձնել Ալիևին, ինքը կարող է ավելի շուտ հայտնվել դագաղում. ինքնապաշտպանության իրավունքը սրբազան է- 2

Մեկնաբանություններ