Վաղուց ժամանակն է «Մուստաֆա» ասելու

Ղարաբաղյան ուղղությամբ նորից ինտրիգային իրավիճակ է` ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովի Բաքու ու Երևան այցերից հետո, որոնց ընթացքում քննարկվել է կոնֆլիկտի կարգավորման խնդիրը: Ռուսաստանի համար հաջո՞ղ էր ընտրված վոյաժի պահը: Նախարարի այցը հաջորդեց Սոչիում Ռուսաստանի ու Թուրքիայի նախագահների հանդիպմանը: Նախօրեին Էրդողանն ասում էր, որ կանդրադառնա Լեռնային Ղարաբաղի կոնֆլիկտին:

Այդպես էլ եղել է, բոլոր դեպքերում դա է հաստատում ՌԴ-ում Թուրքիայի դեսպանը: Ամփոփելով Ռուսաստան, Քուվեյթ և Կատար այցերը` Էրդողանն ասել է. «Պարոն Պուտինը դրական է տրամադրված, բայց ինչքան ես հասկացա, առանձնապես հույսեր չունի: Կարծում եմ` նրա անհուսությունը կապված է երկու կողմերի հարաբերությունների հետ»: Ռուսական կողմը որոշեց չարձագանքել այդ հայտարարությանը: Ափսոս, Լավրովի Բաքու ու Երևան մեկնելու բուն փաստը, պաշտոնապես դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման 25-ամյակի առիթով, Բաքվում սկսեցին մեկնաբանել «Էրդողանի հետ հանդիպումից հետո Պուտինի հատուկ հանձնարարություն»: Այդ վարկածը խաղարկեց և Ադրբեջանի ԱԳ նախարար Էլմար Մամեդյարովը: Համատեղ մամլո ասուլիսում նա ասաց. «ՄԱԿ-ի ԱԽ բանաձևերը գործողության ժամկետ չունեն: Նրանք ուժի մեջ են մինչև կատարվելը: Ես չեմ կասկածում, որ այդ բանաձևերը կատարվելու են: Մենք շարժվում ենք այդ ուղղությամբ: Եթե 3 համանախագահները մեծամասնություն են ՄԱԿ-ի ԱԽ-ում, ինչպե՞ս կարելի է այդ թիվը մեծացնել: Մտքովս Թուրքիան է անցնում: Իսկ Թուրքիան վաղուց Մինսկի խմբի անդամ է»: Այսինքն` Բաքուն մեկ սենսացիա արդեն ունի` հասկացնելով, որ ոչ միայն չի հրաժարվում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի կազմը փոխելու գաղափարից, այլև առաջարկում է Թուրքիային ներառել ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի կազմում: Եվ` ասես թե այդ հարցը կարող էր քննարկվել Սոչիում Պուտինի ու Էրդողանի բանակցություններում: Լավրովի խոսքով` դա իր համար անակնկալ էր, նա առաջին անգամ է այդ մասին լսում: Զարմանալի չէ: Ավելի վաղ` Բաքու իր այցերից մեկի ժամանակ ՌԴ ԱԳ նախարարը խոսել էր կոնֆլիկտի կարգավորման ինչ-որ առաջարկների գոյության մասին, որից հետո նախ Բաքվի փորձագետները, հետո էլ քաղաքական գործիչները (ընդհուպ` Թուրքիայի ԱԳ նախարարը) սկսեցին դատողություններ անել ինչ-որ «Լավրովի պլանի» մասին` իբրև ռեալ գործոնի` հակադրելով ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահ մյուս երկրների դիրքորոշումերին: Մոսկվան և ՄԽ մյուս համանախագահները ոչ քիչ ժամանակ կորցրին այդ մեկնաբանությունը հերքելու վրա:
Ասես կանխազգալով հավանական քայլը` Լավրովի Բաքու ու Երևան այցերի նախօրեին` ՀՀ ԱԳ փոխնախարար Շավարշ Քոչարյանը որոշեց մեկ անգամ ևս հիշեցնել, որ «Ռուսաստանը չունի Լեռնային Ղարաբաղի խնդրի կարգավորման իր առանձին առաջարկները» և «Մոսկվան աշխատում է բացառապես ԵԱՀԿ ՄԽ-ի ձևաչափով»: Չօգնեց: Բաքվի ԶԼՄ-ները գրեցին, որ Լավրովը Բաքու է բերում արդեն ոչ թե իր, այլ «Պուտինի պլանը»` իբրև ապացույց նշելով որոշ «խոսող գլուխների» տեսակետները: Նրանցից մեկը Մոսկվայի միջազգային հարաբերությունների ինստիտուտի պրոֆեսոր Վլադիմիր Սուխիյն է, որ ադրբեջանական պորտալին հայտարարել է. «Եթե Լավրովը գնում է այդ պլանով, դա շատ կարևոր է Ռուսաստանում նախագահական ընտրարշավի տեսակետից` անել դրական քայլեր, որ ձեռք են տալիս և Բաքվին, և Երևանին: Պուտինի պլանը ինչ-որ սիմբիոզ է Լեռնային Ղարաբաղի կոնֆլիկտի կարգավորման առավել վաղ ժամանակների առաջարկներից: Որքան ինձ հայտնի է` Մոսկվան մշակում է կոնֆլիկտի փուլային կարգավորման պլան, որ ներառում է նախ և առաջ Լեռանային Ղարաբաղի շրջակա ադրբեջանական 7 շրջանների ազատագրում, որից հետո միայն Ղարաբաղի ապագա կարգավիճակի հարցի քննարկում: Կարծում եմ` հենց այս գաղափարներն են պլանի հիմքում»: Մոսկվայի միջազգային հարաբերությունների ինստիտուտը ՌԴ ԱԳՆ-ի հետ զուգորդվող կառույց է, որի պրոֆեսորի հայտարարությունը պետք է որոշակի կշիռ հաղորդի շրջանառության մեջ դրվող նոր հասկացությանը` «Պուտինի պլանին»: Այդ առումով ակնհայտ է ևս մեկ կարևոր պահ` Մամեդյարովը մամլո ասուլիսում հատուկ ընդգծում էր, որ Լավրովի հետ հանդիպմանը «քննարկվել է Ռուսաստանի դերը ղարաբաղյան կոնֆլիկտի կարգավորման մեջ»: Որ ինքը տեղեկացրել է Լավրովին Մոսկվայում Մինսկի խմբի համանախագահների հետ հանդիպման մասին: Ինչու՞ ոչ Մոսկվայում: Լավրովն այդ ժամանակ մայրաքաղաքում էր: Թե՞ նրա խնդիրն էր ցույց տալ, որ իբր «ղարաբաղյան ուղղությամբ նախաձեռնությունը Մոսկվայի ձեռքում է»: Այդ պատճառով չափազանց կարևոր էր` ինչպես բանակցությունների վերաբերյալ տեղեկատվությանը կարձագանքի Լավրովը: Անդրադառնալով Լեռնային Ղարաբաղի կոնֆլիկտի բանակցություններին, նա ընդգծեց հետևյալ դրույթները: Առաջինը և Բաքվում: ԱՄՆ-ՌԴ հարաբերությունների որոշ փակուղային իրավիճակները չեն ազդում Լեռնային Ղարաբաղի կոնֆլիկտի կարգավորման հարցում համագործակցության վրա, հետևաբար, ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահներին «անջատելու» Բաքվի փորձերը դատապարտված են ձախողման: Լավրովի խոսքով, «համանախագահները, դեսպանները հանդիպում են նախարարներին, պարբերաբար այցելում են տարածաշրջան»: Նա հույս հայտնեց, որ «անցած ամսվա նախագահների հանդիպումը կնպաստի կոնֆլիկտի կարգավորման առաջընթացին»: Երկրորդ դրույթ, նույնպես Բաքվում: Կարգավորման գործընթացը տեղից շարժելու բոլոր քայլերը, միջոցները, պայմանավորվածությունները սեղանի վրա են: Այդ փաստաթղթերը բազմիցս ամփոփել են Մինսկի խմբի համանախագահները` սկսած 1997-ից, շարունակել են 1999-ին, հետո եղել է 2011-ի տարբերակը:

Շատ փաստաթղթեր հանձնվել են ԵԱՀԿ քարտուղարությանը: Մոտեցումները քանիցս բարձրաձայնվել են երեք համանախագահների հայտարարությունների տեսքով, նախարարների ու նախագահների մակարդակով: Երրորդ դրույթ, արդեն` Երևանից: Նալբանդյանի հետ բանակցություններից հետո Լավրովն ասաց. «Կոնֆլիկտը ոչ մեկին ձեռնտու չէ, պետք է որոշում փնտրել, առավել ևս, որ արդեն ուրվագծվում են շատ ուղղություններ, որ պետք է արդյունք տան: Կարգավորման գործընթացը տեղից շարժելու բոլոր քայլերը, միջոցները, պայմանավորվածությունները սեղանի վրա են: Իբրև ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների եռյակի մասնակից` կշարունակենք որոնել փոխընդունելի խաղաղ հանգուցալուծումներ` հաշվի առնելով այն նշումները, որ հայտնվել են Մոսկվայում երեք համանախագահների` Ադրբեջանի ու Հայաստանի ԱԳ նախարարների հետ հանդիպումներում»:
Գլխավոր եզրակացությունը` Լավրովի բարձրաձայնած քչերին հայտնի «հետաքրքիր առաջարկները» մեկնաբանվում են ինչպես պատահի` և ՌԴ ԱԳ նախարարի քաղաքական վարկաբեկման փորձերով, և արդեն ՌԴ նախագահի: Մեկ խոսում են Ադրբեջանի ու Հայաստանի նախագահների հանդիպման «կառուցողական մթնոլորտի» մասին, հետո կողմերից մեկի գնահատականը հերքվում է: Լեռնային Ղարաբաղի կոնֆլիկտի կարգավորման բանակցային գործընթացի երկարամյա գաղտնիությունը քամում է դիվանագիտությանը, դարձնում պատանդ տեղեկատվական պատերազմի, որ այսօր ձևավորում ու որոշում է քաղաքական տրամադրությունները Հայաստանում ու Ադրբեջանում, երկրներից յուրաքանչյուրում ստեղծում բարձրացված կամ նվազեցված ակնկալիքներ: ՈՒ՞մ է դա ձեռնտու: Ադրբեջանցիները ասույթ ունեն` կարելի է բազմիցս ասել «մուս-մուս-մուս», բայց գալիս է պահը, երբ պետք է ամբողջությամբ «Մուստաֆա» ասես: Վաղուց ժամանակն է, որ Լավրովը դա անի:
Ստանիսլավ ՏԱՐԱՍՈՎ, REGNUM

Հ.Գ. Իսկ եթե Լավրովն արդեն ասել է «Մուստաֆա», բայց Բաքվում հրաժարվում են հասկանալ և իրենք են տարբեր մակարդակների ռուսներին ստիպում «մուս-մուս-մուս» ասել: Օրինակ` հարգարժան պրոֆեսոր Վլադիմիր Սուխիյի հայտարարությունը, որ տառ առ տառ պատճենում է ադրբեջանական ցանկությունները` նույնիսկ քաղաքական շրջանակ տալով` ՌԴ նախագահական ընտրարշավը:

Փաստը մնում է փաստ, որ ոչ Բաքվում, ոչ Երևանում Վիեննան ու Սանկտ Պետերբուրգը չհիշատակվեցին: Թեպետ տողատակերում երևում էր իրավիճակը պահածոյացնելու իրողությունը: Խաղաղապահներով կամ առանց նրանց: Մամեդյարովը շտապում է, թե չի շտապում: Լավրովի հիմնական խնդիրը Մերձավոր Արևելքն է: Եվ եթե Պուտինին ընտրություններից առաջ պետք են արտաքին քաղաքական հաղթանակներ, առաջին պլանում Սիրիան է, որտեղ ռուս զինվորներ են կռվում ու զոհվում:

Հետաքրքիր է` ասուլիսում Լավրովին «Զվեզդայի» մասին հարց չտվեցին, իսկ ԱԳ նախարարը չի՞ հարցրել` թե ինչ գործ ունեն ռուսները Նժդեհի հետ: Կամ ՀՀ պաշտպանության նախարարը գրավոր հարցում ուղղե՞լ է ՌԴ պաշտպանության նախարարին, թե իր հեռուստաալիքը ինչու՞ է սպառնալիքներ ու զրպարտանքներ շաղ տալիս ռազմավարական գործընկերոջ դեմ: Դարձյալ ադրբեջանական նավթադոլարնե՞րն են պատճառը, թե՞ ինչպես «Զվեզդան» ազդարարեց` «Հայաստանը մտնում է Եվրամիություն»` հայտարարություն, որ ոչ Բրյուսելի, ոչ Երևանի մտքով չի անցել: Թե՞ պետք էր Լավրովի Հայաստան այցից առաջ հայերի «մեղքերը» հիշեցնել, որ ռուսների մեղքերը մոռացվեն:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ