«Սա իմ վարկածն է այն մասին, թե ինչպես եմ տեսնում «Մեծապատիվ մուրացկաններն» այսօր՝ անցյալի, ներկայի ֆոնին»

«Իրատեսի» հյուրը Գ. Սունդուկյանի անվան ազգային ակադեմիական թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար, ՀՀ ժողովրդական արտիստ ԱՐՄԵՆ ԷԼԲԱԿՅԱՆՆ է: Հանդիպման առիթը օրեր առաջ մայր թատրոնում կայացած հերթական պրեմիերան է՝ Հակոբ Պարոնյանի «Մեծապատիվ մուրացկաններ» երկի հենքով:

«ՀԱՅ ԴԱՍԱԿԱՆ ԵՎ ԺԱՄԱՆԱԿԱԿԻՑ ԳՐՈՂՆԵՐԻ ՍՏԵՂԾԱԳՈՐԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ՝ ՍՈՒՆԴՈՒԿՅԱՆ ԹԱՏՐՈՆԻ ԲԵՄՈՒՄ»

-Պարոն Էլբակյան, շնորհավորում եմ հերթական պրեմիերայի առիթով՝ ըստ Հակոբ Պարոնյանի «Մեծապատիվ մուրացկաններ» ստեղծագործության: Դուք, փաստորեն, հետևողակա՞ն եք հայ դասական գրականության գոհարները մայր թատրոնի բեմում ներկայացնելու հարցում:
-Այո՛, հետևողական եմ, և հիմա էլ երիտասարդ ռեժիսոր Սամսոն Մովսիսյանն է պատրաստում «Սասնա ծռեր» բեմադրությունը՝ մեր ազգային էպոսի մոտիվներով: Այսինքն՝ մենք շարունակում ենք հայ դասական և ժամանակակից գրողների ստեղծագործությունները ներկայացնել Սունդուկյան թատրոնի բեմում: Մեր գրական և դրամատուրգիական ստեղծագործությունները բեմահարթակ բարձրացնելով՝ փորձում ենք դրանք վերադարձնել երիտասարդությանը: Իհարկե, վստահ եմ, որ դպրոցական ծրագրում դասական գործերն ընդգրկված են, մեր կրտսեր սերունդը ծանոթ է դրանց, բայց թատրոնն իր մեկնությունն ունի, և հետաքրքիր է իմանալ, թե քո ժամանակակիցներն ինչպես են ընկալում այդ ստեղծագործությունները թատրոնի դահլիճում:

«ՆԵՐԿԱՅԱՑՄԱՆ ՄԵՋ ՈՒՆԵՆՔ ԺԱՄԱՆԱԿՆԵՐԻ ԽԱԽՏՈՒՄ, ՀԻՆ ԺԱՄԱՆԱԿԻՑ ՏԵՂԱՓՈԽՎՈՒՄ ԵՆՔ ԱՅՍՕՐ ԵՎ ԱՅՍՕՐՎԱՆԻՑ ԳՆՈՒՄ ՀԵՏ»

-Հասկանալի է, որ դասական որևէ գործ մերօրյա հանդիսատեսի դատին հանձնելիս դրանում այս կամ այն կերպ ներդրվում են ժամանակակից տարրեր: «Մեծապատիվ մուրացկանների» դեպքում հակառակ տպավորությունն էր. ասես դասական գործն էր ներդրված ժամանակակից նյութի մեջ. Աբիսողոմ աղան, նրա միջավայրն ու հոգեբանությունը մի տեսակ ֆոն էին դարձել արդի անհանգստությունները երևակելու համար:
-Շատ շնորհակալ եմ, սա իմ լսած ամենաբարձր գնահատականներից մեկն է ներկայացման մասին: Եթե մեզ դա հաջողվել է, ուրեմն վստահ կարող եմ ասել, որ ներկայացումն ստացվել է: Ճիշտ է, այս աշխարհում անթերի ոչինչ չկա, բայց և այնպես… Ինչ վերաբերում է Պարոնյանի ստեղծագործությանը հավատարիմ մնալուն, ապա ներկայացման ազդագրի վրա գրված է, որ այն վարկած է: Այսինքն՝ Արմեն Էլբակյանը վարկածի հեղինակն է: Սա իմ բեմադրությունը չէ, իմ վարկածն է այն մասին, թե ինչպես եմ տեսնում «Մեծապատիվ մուրացկաններն» այսօր՝ անցյալի, ներկայի ֆոնին: Այդ տեսանկյունից էլ հենց գրվել է վարկածը. շատ բաներ կան, որ խիստ հարազատ են հեղինակին ու նրա երկին, և կան բաներ, որ իմպրովիզացիայի միջոցով տալիս են մեր այսօրվա քաղաքացիական դիրքորոշմանը, մեր ժամանակի իրավիճակներին համահունչ երևույթներ: Ասեմ, որ այս համարձակությունը ես ձեռք եմ բերել Հակոբ Պարոնյանի «թույլտվությամբ»: «Մեծապատիվ մուրացկանների» առաջին իսկ տողերը մեզ հուշում են, որ այն դուրս է ժամանակից. դասական գործերը բոլորն են դուրս ժամանակից: Բայց այս գործում ուղղակիորեն էլ չկա ժամանակային հստակություն, որովհետև հեղինակն իր պատումն սկսում է տարեթվի, ամսաթվի ոչ ճշգրիտ հիշատակությամբ, և մենք էլ ներկայացումն այդպես ենք ավարտում՝ մերօրյա ժամանակի ոչ հստակ հիշատակությամբ: Այսինքն՝ մենք ներկայացման մեջ ունենք ժամանակների խախտում, հին ժամանակից տեղափոխվում ենք այսօր և այսօրվանից գնում հետ: Սա նշանակում է, որ բոլոր ժամանակներում էլ այս ամենը կատարվում է, ցավոք: Եվ քանի դեռ անփոփոխ են այն բարոյական օրենքները, որոնք մեզ տրված են ի վերուստ, ապա այս գործը, ցավում եմ, բայց կլինի միշտ արդիական:

«ԵՍ ԿՈՆԿՐԵՏ ՈՐԵՎԷ ՄԵԿԻՆ ՆԿԱՏԻ ՉԵՄ ՈՒՆԵՑԵԼ. ՈՎ ԻՐ ՎՐԱ ԿՎԵՐՑՆԻ, ԹՈՂ ՎԵՐՑՆԻ»

-Ակնարկներն առավել քան թափանցիկ են Ձեր բեմադրության մեջ, և նախատիպերն ակնհայտորեն ճանաչելի են երբեմն. վենդետայի չե՞ք սպասում:
-Ես կոնկրետ որևէ մեկին նկատի չեմ ունեցել. ով իր վրա կվերցնի, թող վերցնի: Շեքսպիրն ասում է՝ որպեսզի հասնես քո նպատակին, պետք է ճիշտ թարգմանը լինես քո ժամանակի: Ներկայացման մեջ կան շեշտադրումներ, ակցենտներ, ու յուրաքանչյուրը դրանցում կարող է տեսնել և՛ իրեն, և՛ իր հարևանին: Երբ մենք գնում ենք կինո, թատրոն և տեսնում ենք բաներ, որոնք կատարսիս են առաջացնում մեր մեջ, մտածում ենք. «Դա ես չեմ, դա կողքիս նստածն է»:

«ԸՆԴՀԱՆՐԱՊԵՍ ԵՍ ԿԱՐԵՎՈՐՈՒՄ ԵՄ ՄԹՆՈԼՈՐՏԸ ԹԱՏՐՈՆՈՒՄ, ՄԹՆՈԼՈՐՏԸ ՆԵՐԿԱՅԱՑՄԱՆ ՄԵՋ»

-Խոսենք բեմանկարչի աշխատանքի մասին: Ինչպես և Ձեր «Պեպո» ներկայացման մեջ, այնպես էլ «Մեծապատիվ մուրացկաններում» բեմի ձևավորումն ասես մի առանձնացող ստեղծագործություն է՝ ինքն իրենով շատ խոսուն, աչք շոյող և միաժամանակ համաձույլ բեմում կատարվող գործողություններին: Ինչպե՞ս են գտնվել այդ լուծումները:
-Բեմանկարչության հեղինակը մեր թատրոնի գլխավոր նկարիչ Գարիկ Եվանգուլյանն է: Մենք միասին հինգ-վեց բեմադրություն ենք արել, և ինձ համար միշտ հաճելի է նրա հետ աշխատելը: Ընդհանրապես ես կարևորում եմ մթնոլորտը թատրոնում, մթնոլորտը ներկայացման մեջ, որովհետև մթնոլորտը հուշում է նաև այն իրականը, որը գեղարվեստական լեզվով պիտի փոխանցես ունկնդրին: Բեմանկարչությունն այս ներկայացման մեջ և՛ ինքնուրույն, և՛ համատեղ աշխատանք է: Ինքնուրույն է, որովհետև նկարիչն ինքն է այն իրագործել: Համատեղ է, որովհետև, ի վերջո, այն տեղը, որում պիտի կայանար այս ամենը, բխում է իմ հեղինակած վարկածից: Արդյունքում մենք նորից ու նորից դարձանք համախոհներ և ստեղծեցինք այն աշխարհը, որտեղ գործում են մեր հերոսները:
-Դուք նաև վերապրեցրել եք Ստեփան Լուսիկյանի երբեմնի գրած երաժշտությունը՝ Պարոնյանի անվան թատրոնի «Մեծապատիվ մուրացկաններ» ներկայացման համար:
-Այո՛, ինքս եմ տարիներ առաջ այդ ներկայացումն արել Պարոնյան թատրոնում: Ցավոք, կորել էին և՛ կլավիրը, և՛ պարտիտուրը, պահպանվել էին շատ վատորակ հին ձայնագրություններ, որոնք կարողացանք մի կերպ վերծանել, գործիքավորել նորովի: Կոմպոզիտոր Լևոն Խաչատրյանը, որի հետ նույնպես բավական շատ ենք աշխատել, իրականացրեց այդ դժվարին գործը: Իհարկե, փորձել ենք առավելագույնս հարազատ մնալ Ստեփան Լուսիկյանին: Եթե այսօր մեր կողքին լիներ կոմպոզիտորը, գուցե ցանկանայինք, որ մի քիչ ավելի մոտեցներ մեր ժամանակին իր երաժշտությունը: Բայց այս պարագայում մեզ թույլ չտվեցինք կոպտորեն միջամտել նրա գրած երաժշտությանը:
-Ներկայացման մեջ զբաղված էին ոչ միայն մայր թատրոնի, այլև ուրիշ թատրոնների դերասաններ՝ Աննա Էլբակյանը, Դավիթ Հակոբյանը, գուցե նաև ուրիշներ: Դուք տարբեր թատերական կոլեկտիվների համագործակցության ջատագո՞վ եք:
-Կարծում եմ՝ պետք է ավելի ուժեղացվի թատերախումբը, դառնա ավելի բազմաշերտ՝ դերասանների առումով: Մենք պիտի շարունակենք այս մոտեցումը: Այդ դերասանները համատեղությամբ աշխատում են նաև Սունդուկյան թատրոնում:
-Թատրոնի խաղացանկում ընդգրկված ներկայացումները հասցեագրված են տարբեր ճաշակների տեր հանդիսատեսի: Ինքներդ ունե՞ք ներկայացման Ձեր նախընտրած տեսակը, թե՞ ամեն ինչ հարմարեցվում է հանրության պահանջներին:
-Այս պահին ես ծրագիր եմ անում, որի նպատակն է պատկերացնել, թե ուր պիտի գնա թատրոնը: Այո՛, առաջին տեղում ազգային դրամատուրգիան է, բայց, միևնույն ժամանակ, փորձում ենք մեր թատերախմբում դնել հիմքեր՝ այսօրվա ժամանակակից թատրոնի, կենդանի խոսքի, կենդանի իմպրովիզացիայի, հանդիսատեսի հետ բացարձակ շփման համար: Այդ հիմքերը միանգամից չեն դրվում, մի օրում չեն ստեղծվում: Մի օրում հնարավոր է ամեն ինչ քանդել, բայց ստեղծել՝ ոչ: Դա երկարատև ծանր տքնանք է ենթադրում: Իմ նպատակն է ստեղծել թատրոն ժողովրդի համար: Այսինքն՝ ելնել այն նախասիրություններից, որոնք ունի նաև ժողովուրդը: Չեմ ասում, թե պետք է պարզունակ դարձնել մեր ներկայացումները, բայց և պետք է մատչելի լինել ժողովրդի համար, նրա հետ շփման մեջ մտնել, ոչ թե փորձել նրանից անջրպետված մնալ ինտելեկտուալի և անհասկանալիի սահմաններում: Որովհետև թատրոնը, մանավանդ այսպիսի մեծ թատրոնը, այնուամենայնիվ, նաև արտադրություն է և ունի նաև բիզնես նպատակներ: Եվ այդ նպատակները մենք փորձում ենք իրականացնել նաև մեր թատրոնի նոր տնօրեն, երիտասարդ արվեստագետ Վարդան Մկրտչյանի հետ: Նա գործունյա, թատրոն իմացող, դերասանի ընտանիքից դուրս եկած մարդ է, որը ոչ միայն վարչական աշխատող է, այլև դերասան: Նա լծվել է այս գործին, և հույս ունեմ, որ այն կունենա արդյունք: Իհարկե, սրա համար մեզ ժամանակ է պետք:

Զրույցը վարեց
Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Դերենիկ Դեմիրճյանի ժառանգության արժևորումը՝ ժամանակակից գիտական խոսքով
• Երախտագիտություն՝ կինոլեզվով
• Դերենիկ Դեմիրճյան-145
• «Այս մար­դիկ չեն սի­րում մեր ժո­ղովր­դին, պատ­րաստ չեն նրա հոգ­սը կրե­լու՝ ա­ռանց պարգևավ­ճա­րի»
• «Պե­տու­թ­յու­նը կորց­րել է իր դեմ­քը, և ե­թե մենք թույլ տանք, որ այս ճգնա­ժամն ա­վե­լի խո­րա­նա, ուղ­ղա­կի կկոր­ծան­վենք»
• «Կա այս­պի­սի մի կար­ծիք՝ հարկ է ստեղ­ծել Հա­յաս­տան ամ­րոց-պե­տու­թ­յուն»
• «Մի բան հս­տակ է՝ այս իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րը պետք է ան­հա­պաղ հե­ռա­նան»
• «Ե­թե մեր մշա­կույ­թը լի­ներ բարձր մա­կար­դա­կի վրա, մենք այ­սօր­վա ող­բեր­գու­թ­յու­նը չէինք ու­նե­նա»
• «Մեր թշ­նա­մու գոր­ծած ո­ճիր­նե­րից ու հան­ցա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րից ոչ մե­կը թույ­լատր­ված չէր ո­րևէ օ­րեն­քով»
• «Ի սկզ­բա­նե մտա­ծել են ար­նա­քամ ա­նել ժո­ղովր­դին, բե­րել-հասց­նել մի վի­ճա­կի, որ հե­տո ա­սեն՝ դե՜, չդի­մա­ցանք, ու ստո­րագ­րեն այս փաս­տա­թուղ­թը»
• «Վեր­ջին տեխ­նո­լո­գիա­նե­րով զին­ված հա­րուստ, ան­պարտ բա­նակ, սե­փա­կա­նին զու­գա­հեռ՝ պե­տա­կան հզոր ար­դ­յու­նա­բե­րութ­յուն պի­տի ստեղ­ծենք»
• «Ե­թե հի­մա ենք գնում փոխ­զիջ­ման, դրա տակ ի՞նչ է են­թադր­վում. ինք­նաոչն­չա­ցո­ւ՞մ, ինք­նաս­պա­նու­թ­յո­ւ՞ն»
• «Աստ­ված մեզ հետ է և մեր ար­դար գոր­ծին զո­րա­վիգ»
• «Պար­տադր­ված պա­տե­րազ­մը, ի­հար­կե, ծանր բան է, բայց մենք պատ­րաստ էինք դրան»
• «Հա­նուն ազ­գի, հա­նուն հայ­րե­նի­քի զոհ­ված­նե­րի հե­րո­սու­թ­յու­նը չա­փա­նիշ­նե­րի փո­փո­խու­թ­յան են­թա­կա չէ»
• «Ինչ­պես Հի­սու­սը, այդ­պես էլ Նա­րե­կա­ցին Աստ­ծուց նե­րո­ղու­թ­յուն է խնդ­րում բո­լո­րիս մեղ­քե­րի հա­մար»
• «Մենք աշ­խար­հի մեջ ենք, ու աշ­խարհն է մեր մեջ. պար­զա­պես, որ­պես գաղտ­նի զենք, ու­նենք Ո­գին, որ մեզ պա­հել ու պա­հե­լու է»
• «Մենք Աս­տու­ծոյ փառք կու տանք, որ հայ­րե­նի­քը կը մնայ հայ­րե­նիք եւ մեր մնա­յուն հաս­ցէն»
• «Կար­դում էի այն ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րի ցան­կը, որ պատ­րաստ­վում են հա­նե­լու դպ­րո­ցա­կան դա­սագր­քե­րից, ու սար­սա­փում էի»
• «Տգետ­նե­րին շատ ա­վե­լի հեշտ է կա­ռա­վա­րել ամ­բողջ աշ­խար­հում, քան գի­տա­կից մարդ­կանց»

Մեկնաբանություններ