Արալեզների ժամանակը

Դուք սիրու՞մ եք առասպելներ: Մի դիմադրեք, եթե ձեր ներքին ձայնը, ինչ-որ տեղ` շատ խորքից, ասում է` «Այո՛», բայց բանականությունը քմծիծաղում է` «Ոչ: 21-րդ դարում ի՞նչ առասպելներ»: Դարը կապ չունի, առասպելները ժամանակինն են, իսկ ժամանակի առաջին որակը վերժամանակյա լինելն է: ՈՒ հիմա սկսվել է արալեզների ժամանակը: Ովքե՞ր են նրանք: Շներ, պարզապես շներ: Որ կոչված էին բուժել վերքերը: Բայց չբուժեցին: Խելոք գիտնականներն ասում են, որ «Արա Գեղեցիկ և Շամիրամը» հայ ժողովրդական ավանդազրույց է, ձևավորվել է մ.թ.ա. 2-րդ հազարամյակում, հիշեցնում է Օզիրիսի և Իզիդայի, Թամուզի և Իշտարի, Ադոնիսի և Աֆրոդիտեի առասպելները։ 5-րդ դարում առասպելը գրի է առել Մովսես Խորենացին: Արան հայոց արքա էր Հայկի սերնդից, Արամի որդին և, ինչպես հայոց բոլոր արքաները, կռվում էր թշնամիների դեմ: Խելոք գիտնականներն ասում են, որ նա մարմնավորում է հեթանոս հայերի հավատալիքները` մեռնող և հառնող աստծո, բնության զարթոնքի, ընտանեկան առաքինության և ողջամտության։ Գուցե: Մովսես Խորենացին Շամիրամին չի սիրել ու անվանել է «վավաշոտն ու բորբորիտն», մեղմ ասած` անառակ: Գուցե այն պատճառով, որ Շամիրամը ոչ միայն սիրահարվել է Արա Գեղեցիկին, այլև պատերազմել նրա հետ ու սպանել: Պատերազմում հայոց բանակը գլխավորող արքա Արա Գեղեցիկը մահացու վիրավորվել ու գերի է ընկել Շամիրամին: Ասորեստանի թագուհին իր արալեզներին հրամայել է ապաքինել արքային ու վերադարձնել: Պատմահայրը չի հավատում թագուհուն ու ասում է` սպանված Արայի փոխարեն իր սիրեկաններից մեկին Արայի նման զարդարելով ներկայացրել է Արայի տեղը` հայոց բանակը խաղաղեցնելու համար: Գուցե: Շամիրամը կարող էր այդպես վարվել, արքան ինչու՞ էր գերի ընկնում: Թեկուզ վիրավոր, որտե՞ղ էր նրա թիկնազորը: Բայց դա միակ մութ կետը չէ առասպելում, պարզվում է` Արան սիրել է Շամիրամին ու ոչ միայն առասպելական սիրով` Շամիրամը որդի է ունեցել: Խելոք գիտնականներն ասում են, որ Խորենացու հիշատակած Արա Գեղեցիկի որդի Կարդոսը Արա Գեղեցիկի և Շամիրամի որդին է, որ մոր սպանությունից հետո մեծացել է հայոց արքունիքում: Փաստորեն` արալեզներն ինչ-որ արդյունք, այնուամենայնիվ, ունեցել են: Սերն ու քաղաքականությունը ծնում են որդի, ճիշտ է` հաջորդ գահակալը Արայի ու Նուարդի որդին է եղել: Պատմությունը Կարդոսի մասին լռում է, ինչպես` արալեզների: Բայց նրանք եղել են:
Նրանց, որ որոշել են նոր տարում նոր կյանք սկսել` չապավինելով արալեզներին, ասեմ` սկզբի համար երազեք առանց սահմանների: Իրական նպատակները ծնվում են երազանքներից: Հետո դասդասեք նպատակները ու սկսեք հասանելիներից: Ցանկացած փոփոխության ժամանակ է պետք, պատրաստ եղեք խոչընդոտներին` ամեն ինչ ձեր ծրագրածի պես չի լինելու, բայց դա չի նշանակում, որ պետք է նահանջեք: Փոփոխությանը հասնելուց հետո ապրեք նոր կյանքով` նոր խաղը նոր կանոններով պետք է խաղալ: Մի կիսեք կյանքը սևագրի և մաքրագրի` արալեզները ձեզ չեն օգնի մաքրագրել սևագիրը:

Նրանց, որ նոր կյանքը պատկերացնում են միայն քաղաքական, ասեմ` Հայաստանը խորհրդարանական կառավարման կանցնի 2018-ի փետրվարից: Նոր Սահմանադրության համաձայն՝ փետրվարի 19-28-ին առաջադրվելու են ՀՀ նախագահի թեկնածուներ: Մարտի առաջին 10-օրյակում ԱԺ-ն ընտրելու է ՀՀ 4-րդ նախագահին, որ լիազորությունները ստանձնելու է ապրիլի 9-ին, երբ ավարտվի գործող նախագահի ժամկետը: Այդ օրը կառավարությունը հրաժարական կտա: Ապրիլի 9-16-ին ԱԺ խմբակցությունները պետք է ներկայացնեն 15-րդ վարչապետի իրենց թեկնածուներին՝ նոր կառավարություն ձևավորելու համար: Թեկնածուներին առաջադրելուց հետո ԱԺ-ն պետք է ընտրի վարչապետ, նրան նշանակելու է նախագահը: Նոր վարչապետը 5 օրում առաջադրելու է փոխվարչապետների, նախարարների թեկնածուներին, նախագահը նրանց նշանակելու է 3 օրում: Պատկերացնու՞մ եք` ինչ արագություն է քաղաքական կյանքը հավաքելու գարնանը: Եվ ամեն ինչ սկսվելու է նախագահից: Ահա այստեղ սահմանադրական առասպելն ավարտվում է ու սկսվում է սովորական հայկական առօրյան, որտեղ չեն լինում նորություններ:

ՀՀԿ-ի պատճառով: Քաղաքական մեծամասնության բնածին պահպանողականության: Բայց ոչ միայն նրա` ժողովրդի մեծամասնության հակվածության խստիվ առտնին հոգեբանությանը` նաղդը թողած նիսյայի հետևից չընկնելու սովորույթի, որ քաղաքական բառապաշարով ավելի քաղաքակիրթ ձևակերպում ունի` ընտրակաշառք: Ճիշտ է` դա քրեական հոդված է, բայց պակաս վճռորոշ հարց չէ` ովքեր են դատավորնե՞րը: Չկան արալեզներ: Եթե կան, մոռացել են առաքելությունը: Կամ` փոխել են: Նրանք ապաքինում են միայն իշխանության «վերքերը»: Մեզ կարդոսներ պետք չեն: Իսկ սովորական հայկական առօրյան ՀՀ նախագահի շատ քիչ թեկնածուների անուններ է տալիս` ՍԴ նախագահ Գագիկ Հարությունյան, ԼՂՀ նախկին նախագահ Արկադի Ղուկասյան, ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյան, փակագծի մեջ` ՕԵԿ նախագահ Արթուր Բաղդասարյան: Ինչու փակագծի՞: Առավել քան մեծ է կասկածը, որ ՀՎԿ դարձած ՕԵԿ-ի նախագահը ինքն իրեն է տեսնում ՀՀ նախագահ և իրենից բացի այդ «տեսլականը» այլոց չի մոլորեցնում:

Առայժմ կա նախագահի թեկնածուի մեկ առաջադրում: «Ելքինը»` Արտակ Զեյնալյան: Խորիմաստ Սահմանադրությունը ունի նույնքան խորիմաստ արգելքներ` որ «Ելքի» թեկնածու Արտակ Զեյնալյանը նախագահի թեկնածու առաջադրվի, անհրաժեշտ է ԱԺ-ի առնվազն 1/4-ի՝ 27 պատգամավորի ստորագրություն: «Ելքն» ունի 9 պատգամավոր: Առաջնորդվելով դասական խորհրդարանական տրամաբանությամբ` «Ելքը» դիմել է ինքն իրեն ընդդիմադիր անվանող և 31 մանդատ ունեցող «Ծառուկյան» խմբակցությանը՝ առաջարկելով Արտակ Զեյնալյանի թեկնածության առաջադրման հարցով խորհրդակցություն անցկացնել: «Ծառուկյան» դաշինքը հարցը չի քննարկում: Գագիկ Ծառուկյանը հընթացս հայտարարել է, որ իրենք նախագահի թեկնածու չեն առաջադրելու, բայց դա հարցի պատասխան չէ` «Ելքը» չի առաջարկում թեկնածու առաջադրել, առաջարկում է իր թեկնածուին պաշտպանել: Սա գուցե նուրբ տարբերություն է, որ ԲՀԿ-ն գերադասում է «չհասկանալ»: Փակագծում նաև ասվում է, որ Գագիկ Ծառուկյանը որոշում ունի` «Ինչպես նախագահը կասի», բայց քանի դեռ նախագահը չի ասում, Գագիկ Ծառուկյանը իր որոշումը հրապարակել չի կարող: Ինչու՞ փակագծում: Հայաստանում բոլոր որոշումներն ընդունվում են հենց փակագծերի մեջ, հետո են դառնում հրամանագիր: Դա երրորդ հանրապետության չգրված օրենքն է, որ քննարկման ենթակա չէ:

Ծանր է Գագիկ Ծառուկյանի վիճակը` նախ պետք է բացատրի` ինչու՞ ընդդիմադիր դաշինքը (որ դաշինքն ընդդիմադիր է, հաստատեց 2018-ի բյուջեի նախագծի քննարկումն ու քվեարկությունը) չի աջակցում ընդդիմադիր դաշինքի թեկնածուին: Հոդաբաշխ բացատրություն է պետք: Քաղաքական: Թեպետ ամեն ինչ պարզ է ու հարց չկա: Առավել քան բարդ է լինելու դաշինքի համար հաջորդ հարցը` մնա՞լ ձևական ընդդիմություն, թե՞ ՀՀԿ-ի հետ կոալիցիա կազմել: Օրինակ` ինչպե՞ս է ԲՀԿ-ն կոալիցիա մտնելու, եթե վարչապետ մնա Կարեն Կարապետյանը: Մինչև հիմա ԲՀԿ-ի պատմական դերը եղել է խորհրդարանական մեծամասնություն դառնալը, որ միշտ ձախողել է, իսկ հետո` վարչապետ փոխելը, որ իրականացրել է հաջողությամբ (նույնիսկ նախորդ խորհրդարանում ՀԱԿ-ին ու «Ժառանգությանը» միանալով): Բայց հաջողությունները եղել են պայմանական` վարչապետ դարձել է կամ ՀՀԿ-ականը, կամ անկուսակցականը, որ հետո դարձել է ՀՀԿ-ական: Ի՞նչ է շահել ԲՀԿ-ն: Եթե նույնիսկ ոչ Գագիկ Ծառուկյանը, շարքային ԲՀԿ-ականները չեն կարող այս հարցը իրենց չտալ: Քանի որ «շահումը» Հայաստանում ընկալվում է պաշտոն, նրանք կողմ են լինելու ՀՀԿ-ի հետ կոալիցիային: Այլ հարց է, թե հիմա ՀՀԿ-ի ինչի՞ն է պետք ԲՀԿ-ն, որ սովորաբար մարտի դաշտ է դուրս գալիս միայն ընտրությունների ժամանակ` ՀՀԿ-ի թիկունքը պահելու պարտականությամբ:

Այլ հարցեր էլ կան: Օրինակ` 2018-ից հետո նոր վարչապետը քանի՞ փոխվարչապետ կունենա: Սահմանադրությամբ` մինչև 3, իսկ իրականու՞մ: ՀՅԴ-ն արդեն նշանակել է «իր» փոխվարչապետին: ԲՀԿ-ն` «իր» անունները կարևոր չեն: Կարևորը իշխանական կարկանդակի «սեփական» մասը ուրիշին չզիջելն է: Արալեզներին ո՞վ է հիմա հավատում: Մեր ժամանակներում ամենահզոր արալեզն իշխանական լծակն է` ունե՞ս` առողջ ես, չունե՞ս` չես բուժվի: Փաստացի` ստացվում է հայ իրականության համար դասական կոալիցիա` ՀՀԿ (անխախտ քաղաքական մեծամասնություն, որ փոխանցվում է ժառանգաբար` հայրերից որդիներին ու դուստրերին, երբեմն էլ սիրուհիներին), ԲՀԿ (պայմանական ընդդիմություն, որ ժողովրդի մեջ տեղը պահում է «բարեգործություններով», իսկ քաղաքական ասպարեզում, որ երբեմն վերածվում է կրկեսի, ըստ պահի անհրաժեշտության), ՀՅԴ (ամենաբարդը ՀՅԴ-ի վիճակն է, որ վաղուց իր տեսակետներով չի տարբերվում ՀՀԿ-ից, երբեմն միայն ստիպված է նախապես համաձայնեցված` ինչ-որ հակառակ պնդում անել` դեմքը պահելու համար) ձևաչափով: Նմա՞ն է ազգային համաձայնության կառավարության: Լիովին: Բոլոր համաձայնությունները Հայաստանում պահի արդյունք ու հետևանք են: Ազգը կապ չունի, կարևորն անվանումն է: Այս դասավորությամբ` ընդդիմադիր մնում է (ինչպես և եղել է) միայն «Ելքը», որ տրամաբանորեն կարող է ստանալ ԱԺ փոխնախագահի պաշտոն (Միքայել Մելքումյանի բախտը նորից չի բերի, կամ չի բերի ինչ-որ նախարարության բախտը): Բայց «Ելքի» ինչի՞ն է պետք 1/4 մասով նիստ վարողի գործը` առանց խորհրդարանի որոշումների վրա ազդելու հնարավորության:

Նոր կառավարությունը պետք է ձևավորված լինի մայիսի 10-ին` սա վերջնաժամկետն է, հետո ոմանք կհավաքեն իրերը, ոմանց աշխատասենյակների ցուցանակները չեն փոխվի: Ովքեր կհանձնվեն արալեզների՞ն: Դատելով Կարեն Կարապետյանի կառավարության տարեվերջյան խրոխտ ցուցանիշներից, որ դրվատել է անձամբ Սերժ Սարգսյանը, բոլորը պետք է մնան ու շարունակեն ի փառս հայրենիքի ծառայությունը: Բայց այդպես չի լինում կյանքում: Կառավարման մոդելի փոփոխությունը պարտադրելու է իր կանոնները անցումային շրջանի կառավարությանը` բերելով կադրային, գուցե կառուցվածքային փոփոխություններ: Ի վերջո` որքան էլ տպավորիչ են կառավարության գործունեության ցուցանիշները, հակառակ պատկերն է Հանրապետության հրապարակից դուրս` կյանքի որակի փոփոխությունն է կառավարության աշխատանքի գնահատման իրական չափանիշը: Թանկացումները հավելած` խիստ կասկածելի են դառնում ձեռքբերումները: Չի բացառվում, որ հարևան Իրանի օրինակով թանկացումները մարդկանց փողոց դուրս բերեն` շատ անհարկի պահի: Այնպես որ արալեզներ պետք են բոլորին ու միշտ: Արալեզների ժամանակը չի ավարտվում:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հ. Գ. Հարցերի հարցը մնա՞ց: Ո՞վ է լինելու ՀՀ վարչապետը: Հավանական թեկնածուները` Սերժ Սարգսյան, Կարեն Կարապետյան, Վիգեն Սարգսյան: Միանշանակ ՀՀԿ-ական, ուրեմն քաղաքականության և սիրո միջև Հայաստանում ընտրություն չի լինելու: Նրանք սիրելու են քաղաքականությունը, իսկ հայրենիքը սիրելը մնալու է մեզ: Կամ` 4 միլիոնին, որ 2040-ին պիտի Հայաստանում ապրեն: 12 տարի հետո` նորից Շան տարում, մեզնից ոմանք կարող են գնահատել թվաբանության ու իրականության համադրումը: Շատ ավելի լավ կլինի, որ նրանք ապրեն ու գնահատեն այլ իրականություն, որտեղ այս թվերը լավ մոռացված անցյալ կլինեն: Ինչպե՞ս: Առանց քաղաքականության: Պետք չէ փորձել ամեն ինչ հասկանալ` միշտ կան սև խոռոչներ, որտեղ ոչ միայն մահն է, այլև կյանքը: Ինչ էլ հորինես, կա մեկը, որ դա արել է քեզնից առաջ: Քո խնդիրը նրանից լավ անելն է: Արդարամիտ լինելու համար պետք է բարի լինես: Բարի լինելը հասկանալն է, որ բոլոր մարդիկ սխալվում են: Թեպետ` կենդանիներից ամենադաժանը մարդն է: Նա սպանում է, նույնիսկ երբ քաղցած չէ: Իսկ ընդհանրապես` հետաքրքիր է լսել սուտը, երբ գիտես ճշմարտությունը: Եվ, ուրեմն, ի՞նչ եղավ Կարդոսը: Գուցե մենք հենց նրանի՞ց ենք սերել` սիրո ու քաղաքականության ճակատամարտում: Հակառակ Մովսես Խորենացու:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ