Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը նախատեսում է մայիսի 9-ին առաջին անգամ այցելել Սպիտակ տուն նախագահ Ջո Բայդենի պաշտոնավարումից հետո: Սա նշանակում է, որ վերականգնվում են այս երկրների ռազմական կապերը: Թուրքիայի կողմից ՆԱՏՕ-ին Շվեդիայի անդամակցության հաստատումից հետո Վաշինգտոնը 23 միլիարդ դոլար արժողությամբ պայմանագիր է ստորագրել՝ ամերիկյան արտադրության F-16 մարտական ինքնաթիռներ, հրթիռներ և ռումբեր Անկարային վաճառելու համար:                
 

«Մենք բարձրարժեք կինո ունենք, որ լայն սպառում չունի, բայց դա է արժեքը»

«Մենք բարձրարժեք կինո ունենք, որ լայն սպառում չունի,  բայց դա է արժեքը»
19.01.2018 | 14:22

«Իրատեսի» զրուցակիցը ՀՀ վաստակավոր արտիստ, բեմադրիչ, դերասան, ԵԹԿՊԻ-ի ռեժիսուրայի և դերասանի վարպետության ամբիոնի և Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանի պրոֆեսոր ԴԱՎԻԹ ՀԱԿՈԲՅԱՆՆ է: Զրույցի թեման թատրոնն է, դերասանի մասնագիտության առանձնահատկությունները, մեր ժամանակը:

-Ինչպիսի՞ն է դերասան-հանդիսատես կապը մեր օրերում: Ինչպես հարկն է ճանաչում-արժևորու՞մ է հանդիսատեսը դերասանին:
-Այդ երևույթը՝ ճանաչելու և արժևորելու, բոլոր ժամանակներում նույնն է եղել, ձևերն են փոխվել պարզապես: Ժամանակին երբ ավելի շատ թատրոնում էի խաղում, «Մալյան» թատրոնում համարյա ազատ երեկո չունեի, զարմանալի կերպով ինձ ճանաչում էին փողոցում: Շատ հաճելի էր, որ թատրոնը, որն ունի 120-տեղանոց դահլիճ, համատարած ճանաչում ուներ: Հետո հանկարծ կտրվեց կապը, վատ տարիներ սկսվեցին, թատրոնը դարձավ անհետաքրքիր մարդկանց համար: Փառք Աստծո, կարճ ժամանակ անց ամեն ինչ ընկավ իր տեղը, բայց արդեն ձևերը փոխվեցին: Մութ ու ցուրտ տարիներին հեռուստատեսություն գրեթե չկար, թատրոնը դարձավ նորից միակ տեղը հավաքվելու: Այդ շրջանում իր գործունեությունը սկսեց Համազգային թատրոնը, թատրոնների մեծ մասը չէր գործում, ֆինանսավորում չկար, Համազգայինն ուներ որոշակի միջոցներ, նաև ճանաչում, մտավորականությունը շատ էր հավաքվում այնտեղ: Հետո եկավ հեռուստատեսությունը՝ ավելի ակտիվ, իր լավ և վատ կողմերով: Հեռուստատեսությունը շատ արագ ճանաչում է բերում արտիստին, բայց կա նաև արժևորման սխալ ձև. ցանկացած մարդ կարող է նկարահանվել սերիալում ու դառնալ ճանաչված, անկախ նրանից, որպես դերասան արժեք ունի՞, թե՞ չունի: Ճանաչումը դարձավ սովորական բան, դարձավ չափանիշ: Բայց հեռուստատեսությունը, սերիալները շատ արագ մոռացության են տալիս նաև: Առհասարակ, հետաքրքիր մի բան կա. ոչ մի մասնագետի իր գործունեության բարձրակետում այնքան չեն սիրում և գնահատում, որքան դերասանին, բայց ոչ մի մասնագետի այնքան արագ չեն մոռանում, որքան դերասանին: Որովհետև դերասանը այդ ժամանակի, այդ պահի գործիչ է: Դերասանի մասնագիտությունը անցյալ չունի, որի վրա հենվես ու մի քայլ առաջ գնաս: Ամեն ինչ զրոյից ես անում, ապագան անորոշ է, անհայտ, այդ օրը դու կաս՝ կաս, վարագույրը փակվեց, դու այլևս չկաս:
-Այսինքն, թատրոնը քայլում է ժամանակին համահունչ: Իսկ ինչու՞ այսօրվա հանդիսատեսի հետ այսօրվա մասին խոսելու համար ավելի շատ բեմադրվում են դասականների գործերը, քան ժամանակակիցների:
-Ասեմ: Հետաքրքիր հարց է: Ընդհանրապես, դրաման որպես ժանր, որպես թատրոնի հումք այսօր լուրջ ճգնաժամ է ապրում համաշխարհային մակարդակով: Ինչ վերաբերում է հայկական դրամատուրգիային, թող ինձ ներեն իմ բոլոր ընկերները, մենք լուրջ դրամատուրգիա չունենք և համարյա չենք ունեցել:
-Խոսքը բեմադրվա՞ծ ներկայացումների մասին է, թե՞ նաև գրքերում զետեղված, որոնք չեն հասնում բեմ:
-Գրքում գրվածը դեռ դրամատուրգիա չէ: Դա գրականություն է: Դրամատուրգիան կայանում է թատրոնում: Ինչպես, օրինակ, Գյոթեի «Ֆաուստը» գրականություն է, լուրջ, բարձրորակ գրականություն, բայց մինչև թատրոն չմտնի, դրամատուրգիա չի դառնում:
Մենք թույլ դրամատուրգիա ունենք: ՈՒնենք Սունդուկյան, ցավոք, դեռ ոչ ոք չի գերազանցել Սունդուկյանին՝ որպես թատրոնի կառույց, դրամատիկական հումք: ՈՒնենք Պարոնյան: Սակայն Սունդուկյանը ռուսական թևի ազդեցության դրամատուրգ է, Պարոնյանը՝ ֆրանսիական: Մի քանի տարի առաջ ես և Արման Նավասարդյանը (նախկին աշակերտս, որն արդեն իմ գործընկերն է ու նույն կուրսում վարպետություն է դասավանդում) մի հետաքրքիր փորձ արեցինք: 1908 թվականին Տրապիզոնում արևմտահայերեն թարգմանված Մոլիերի «Ազնվամոլ քաղքենին» պիեսի (ի դեպ, վերնագիրը շատ հետաքրքիր է, մենք գիտենք որպես «Քաղքենին ազնվական») հերոսների անունները եթե հայկական դարձնեինք, ոչ ոք չէր կասկածի, որ դա Պարոնյան չէ, այսինքն, Պարոնյանը հենց այդ դրամատուրգիայի կրողն է: Ազգային դրամատուրգիա մենք չունենք. սա իմ կարծիքն է: Սա էլ է բացատրվում. մեր դրամատուրգները կայացել են պետականություն չունեցող երկրում: Հետո եկավ Խորհրդային Միությունը, այն ժամանակ արդեն հզոր խորհրդային դրամատուրգիայի ազդեցությունն էր, մենք մերը չենք ունեցել:
-Իսկ անկախ Հայաստանու՞մ:
-Անկախ Հայաստանում... այ, հիմա նոր-նոր սկսում է ինչ-որ բան կատարվել: Հուսամ, որ շատ շուտով ծիլերը կտեսնենք: Մշակութային ազդեցությունները շատ արագ ներմուծվեցին, և հետանկախության տարիներին կորուստն ավելի մեծ եղավ, քան նվաճումը, որովհետև շատ հեշտ է կրել անճաշակի ազդեցությունը: Այ, տեսեք, անկախության առաջին տարիներին փողոցներում հնչում էին արաբական, թուրքական երաժշտություն, ռուսական գողական՝ «բլատնոյ» երգեր, կամ հայկական բառերով արաբական, թուրքական երգեր, և ուրիշ ոչինչ: Թատրոնում, առավել ևս, չես կարող ռուսական պիեսը մեխանիկորեն դարձնել հայկական: Երկար տարիների փորձից եմ ասում. ինչ ուզում ես խաղա, ուզում ես Մոլիեր խաղա, Շեքսպիր, Չեխով, եթե դու հայ ես, չես կարող քեզնից դուրս լինել, ձևացնել, թե ռուս ես, անգլիացի, ֆրանսիացի: Եթե ես «Լիր արքա» եմ խաղում, ու իմ «Լիր արքան» հայի մասին չէ, հայերեն չի մտածում, դա ձախողված է, դա կեղծ ճանապարհ է: Շատ տարիներ առաջ Խորեն Աբրահամյանը նորվեգական պիես բեմադրեց մեզ մոտ և տարավ Նորվեգիա՝ փառատոնի: Եվրոպան զարմացած էր, չէին պատկերացնում, որ նորվեգացին կարող է այդքան տաքարյուն լինել, այսինքն, նա նորվեգացուն չէր խաղում, նա խաղում էր հայի, հենց դրանով է հետաքրքիր թատրոնը, դրանով է արվեստ: Մարտիրոս Սարյանը ինչ էլ նկարի, հայերեն է նկարում, բայց աշխարհում ինչպես է ընդունվում, Վիլյամ Սարոյանի գրականության առանձնահատկությունն այն է, որ նա, ամերիկացի գրող լինելով, իր հոգու մեջ հայ է: Արվեստը, վերջին հաշվով, ի՞նչ է, արվեստը ճաշակ է, ճաշակն էլ՝ չափի զգացողություն, մի քիչ այս կողմ, մի քիչ այն կողմ՝ վատ է: Բայց ոչ մի չափորոշիչ չկա, որ ես ասեմ՝ այսքանը ճաշակն է, դրա համար ճաշակ թելադրում են տաղանդավոր մարդիկ:
-Նշեցիք, որ ժամանակին դերասանին ճանաչում էին թատրոնից: Այսօր արդեն շատ դերասանների ճանաչում են հեռուստասերիալներից: Դերասանին իրապես ճանաչելու համար պետք է նրան տեսնել բեմում կամ մեծ կինոյու՞մ:
-Կինոդերասանը, թատրոնի, հեռուստատեսային դերասանը, թվում է, նույն բանն են, իրականում իրարից շատ տարբեր են: Դերասանի վարպետության այն արտահայտչամիջոցները, որոնցով խաղում ես բեմում, էկրանում չեն հաջողվի: Էկրանի, կինոյի, բեմի պահանջները տարբեր են, դեմքի, ձեռքերի շարժումները այլ են, ձայնի բարձրությունը այլ է: Այսօր շատ դերասաններ այս ամենը խառնել են իրար: Բեմում խաղում են իբրև թե օրգանական, կենդանի, բայց ես հինգերորդ շարքում նստած չեմ լսում նրանց: Քչերին է հաջողվում երկու տեղում էլ հետաքրքիր լինել:
-Ասում եք՝ Հայաստանում նոր-նոր սկսում է ինչ-որ բան կատարվել: Դա վերաբերում է նաև կինոյի՞ն: Ի՞նչ փուլում է այսօր հայկական կինոն: Ինչ-որ բան ունե՞նք, թե՞ չունենք:
-Ե՛վ թատրոնը, և՛ կինոն, մանավանդ կինոն, կայացած պետության հետևանք են: Խեղճ պետության մեջ չի կարող լինել ուժեղ կինո, բացառվում է: Փոքր շուկայում մեծ կինո չի կարող լինել: Հիմա կասեք՝ բա ինչպե՞ս է, որ Խորհրդային Միության ժամանակ «Հայֆիլմ» ունեինք, այդ տեսակ լավ կինո ունեինք: Մենք լավ կինո չունեինք, մենք ունեինք հզոր պետության մի փոքրիկ մասնիկի կինո, օգտվում էինք հզոր պետության մասնիկը լինելու առավելությունից: Այդ մասնիկը տալիս էր ֆինանս, ճանաչման հնարավորություն, այդ մասնիկը տալիս էր մեծ շուկայի մեջ լինելու հնարավորություն: Այսօր չունենք դա:
Խորհրդային Միությունում արտադրված ամենավատ ֆիլմն անգամ հազարապատիկ հանում էր իր ծախսը: Ինչու՛: Որովհետև թարգմանվում էր անմիջապես, տուփով գնում էր Վլադիվոստոկ, հերթով ցուցադրվելով գնում- հասնում մինչև Բելոռուսիա: Ամեն տեղ եթե երեք սեանս էլ ցուցադրեին, արդեն հսկայական գումար էր բերում: Եվ եթե մի դետալի վրա այն ժամանակ աշխատում էր 15-20 հոգի, այսօր նույն դետալի վրա աշխատում է մեկ հոգի: Մի հոգու արածը ինչպե՞ս կարող է ավելի որակով լինել 15 հոգու արածից: Հեռուստատեսությամբ այսօր նայում ենք ռուսական, եվրոպական հաղորդումներ, վերջում երեք-չորս րոպե անդադար գրվում է պատրաստողների անունը, հայկական հեռուստատեսությունն ենք նայում՝ չորս հոգի: Սա դիլետանտիզմ է: Բայց, փառք Աստծո, նույնիսկ այդ վիճակում երբեմն փայլատակումներ են լինում: Եվ ասել, թե հայ կինո այսօր կա, երևի թե սխալ է, ասել, թե հայ կինո բացարձակապես չկա, երևի, դա էլ է սխալ: Հիմա արտադրվում են էժան ֆիլմեր. էժան՝ ծախսի իմաստով, ճաշակի իմաստով, էժան՝ լայն սպառման իմաստով: Շատ բարդ է որոշել` որն է ճիշտը: Բա կինոն ինչի՞ համար ենք արտադրում, եթե չպիտի լայն սպառում ունենա: Մենք բարձրարժեք կինո ունենք, որ լայն սպառում չունի, բայց դա է արժեքը: Հիմա մեր ղեկավարությունը շատ աննորմալ ինչ-որ ծրագիր է առաջ քաշել, այն, ինչ չի վաճառվում, արժեք չունի: Ես դա չեմ հասկանում: Դա կործանման տանող քաղաքականություն է: «Մոսկվա» կինոթատրոնի Կարմիր դահլիճում ցուցադրենք Փարաջանովի ֆիլմը, Կապույտում՝ այսօրվա մեր ամենաշատ վաճառվող ֆիլմերից մեկը, տեսնենք` ինչ կլինի: Փարաջանովի ֆիլմը դիտելու չեն գնա:
-«Ոսկե ծիրանի» ժամանակ գնում են:
-«Ոսկե ծիրան» գնում են բուն կինոսիրողները, կինոմասնագետները: Քանի՞ անգամ է ցուցադրվում տվյալ ֆիլմը, երկու անգամ, երկու դահլիճն ի՞նչ է, որ չլցվի:
-ՈՒրեմն ի՞նչ անել:
-Չզարմանաք, եթե ասեմ, որ չգիտեմ` ինչ պետք է անել: Բայց պետք է ամեն տեղ տաղանդավոր մարդիկ աշխատեն: Այ, նույն սերիալում, եթե տաղանդավոր մարդիկ չեն զբաղված, դառնում է անճաշակ, վատը:
-Պարտադի՞ր է, որ լինեն սերիալները:
-Ոչ ոք չգիտի, թե որն է պարտադիր, կարևորը ազատությունն է: Մեր սահմանադրության մեջ մի լավ տող կա՝ յուրաքանչուր ոք իրավունք ունի զբաղվելու արվեստով: Իրավունքն ուրիշ բան է, կարողանալը՝ ուրիշ: Բայց իրավունք ունեն: Այսօր ով փող ունի, կարող է կինո նկարահանել: Շատ հեշտ է, iPhone 6-ով էլ կարող ես կինո նկարել:
-Եվ լավ կինո:
-Եվ լավ կինո, եթե դու տաղանդավոր ես:

(Շարունակելի)

Զրույցը՝ Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ

Դիտվել է՝ 3694

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ