«Թուրքիան իսլամական աշխարհի առաջնորդի հավակնություններ ունի»

Մի կողմից` ԻՊ-ն ահաբեկչական գործողություններով աշխարհի ուշադրությունն է սևեռել իր վրա, մյուս կողմից էլ Թուրքիան է Սիրիայում շարունակում ագրեսիան: Եվ եթե ԻՊ-ը ստանձնել է նախօրեին Քաբուլի ահաբեկչության պատասխանատվությունը, ապա Թուրքիան մեղավոր չի ճանաչում իրեն Սիրիայում կատարվածի համար, հակառակը, նույնիսկ հայտարարում է, թե «ահաբեկիչներից» է ազատում Սիրիան: Այնինչ, մինչ «Ձիթենու ճյուղ» օպերացիան այս երկրում կարծես հարաբերական անդորր էր, բանակցությունների էին սպասում: Այս օրերին Սոչիում սիրիական ճգնաժամի շուրջ հերթական բանակցություններն են ընթանում: Թուրքական «Ձիթենու ճյուղ» օպերացիան ի՞նչ ընթացք կունենա, գերտերությունները կշարունակե՞ն լուռ հետևել այս ագրեսիային` պարզ կլինի բանակցություններից հետո: Քաղաքագետները, սակայն, համոզված են, որ, անկախ արդյունքներից ու պայմանավորվածություններից, Թուրքիան անելու է այն, ինչ ուզում է՝ չպահպանելով որևէ պայման: Մյուս կողմից էլ փաստ է, որ ցայսօր գերտերություններն աչք են փակում Աֆրինում կատարվածի վրա և հրաժարվում քրդերին աջակցելուց: Սիրիական ճգնաժամի թեմայով «Իրատեսը» զրուցում է միջազգայնագետ ՍՈՒՐԵՆ ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ հետ:

-Ի՞նչ կտան այս բանակցությունները, պարոն Սարգսյան:
-Սիրիական ճգնաժամն արդեն տարիների հնություն ունի, որում ներքաշված են ոչ միայն տարածաշրջանային, այլև դրանից դուրս գտնվող պետությունները, ի դեմս ԱՄՆ-ի: Այստեղ խաչվում են տասնյակ պետությունների, խմբավորումների շահեր, ինչն էլ բարդացնում է իրավիճակը ողջ տարածաշրջանում: Սիրիայում իրենց շահերն ունեն և՛ Թուրքիան, և՛ Իսրայելը, և՛ ՌԴ-ն, և՛ ԱՄՆ-ը, և՛ արաբական աշխարհի պետությունները՝ Սաուդյան Արաբիան, ինչպես նաև ահաբեկչական խմբավորումները և այնպիսի ուժեր, որոնք ձգտում են տարածաշրջանում ազդեցություն ունենալ, և նրանք, որոնք այս տարածաշրջանում փորձում են ձևավորել անկախ պետություն՝ ի դեմս քրդերի: Շատ բնական է, որ այս բոլորի շահերը շատ դեպքերում կարող են չհամընկնել: Ակնհայտ է, որ Սիրիայում տարբեր շահեր ունեն ՌԴ-ն և ԱՄՆ-ը, Թուրքիան և Իրանը: ԻՊ-ն այստեղ որոշակի կորուստներ կրեց, նույնիսկ մեծ քանակով ԻՊ-ի մարտիկներ լքեցին Սիրիայի տարածքը, սակայն իրավիճակը շարունակում է մնալ բարդ և լարված: Հատկապես Թուրքիայի վերջին գործողություններից հետո Սիրիայում իրադրությունը նորից լարվել է, քանի որ Թուրքիան ունի իր շահերն ու իրեն բնորոշ ագրեսիվ մեթոդներով, առանց հաշվի առնելու դաշնակիցների շահերը, շարունակում է կռվել քրդական զինված ջոկատների դեմ: Սա հանգեցնում է աշխարհաքաղաքական լուրջ ցնցումների ոչ միայն Սիրիայի տարածքում, այլև ողջ Մերձավոր Արևելքում:
-Ինչո՞վ է պայմանավորված գերտերությունների, այսպես ասած, լոյալ վերաբերմունքը Թուրքիայի ագրեսիային. նրանք, կարծես, մինչ այս բանակցությունները լուռ հետևում էին զարգացումներին:
-Դա ոչ թե լոյալություն է, այլ անկարողություն: Չկա աշխարհի որևէ գերտերության ղեկավար, որ կարողանա սանձահարել Թուրքիային, նրա ղեկավար Էրդողանին: Փաստորեն, նա դարձել է միակ առաջնորդը, որ ցանկացած գործողություն անում է միայն իր շահերից ելնելով ու ինչպես նպատակահարմար է կարծում: Թուրքիան միակ պետությունն է, որը կարող է Սիրիայում ցեղասպանություն իրագործել և չպատժվել, միակն է, որ կարող է զորք մտցնել Իրաք և չպատժվել, միակն է, որ կարող է ռուսական ինքնաթիռ խոցել ու մարսել, միակն է, որ կարող է ողջ տարածաշրջանը խառնել, նավթ գնել ԻՊ-ի մարտիկներից, հաճախ դրա դիմաց զենք տալով ու էլի չպատժվել: Այսինքն, Թուրքիան մի պետություն է, որն ունի մեկ ռեսուրս՝ ոչնչի առջև չկանգնել: Ըստ էության, չկա նաև մեկը, որ նրան կարողանա կանգնեցնել, այդ երկիրն իր գործողություններն ինքնուրույն է իրականացնում: Վերջերս, հատուկ օպերացիա իրականացնելուց առաջ, թուրք գեներալը զանգահարել էր ԱՄՆ-ի պաշտպանության քարտուղարություն և ընդամենը տեղեկացրել, որ իրենք պատրաստվում են զինված գործողություններ իրականացնելու: ԱՄՆ-ը հայտարարեց, որ իրենք ընդամենը տեղյակ են եղել այդ գործողություններին, իսկ այն հարցը, թե ով է այդ որոշումը կայացրել, դիվանագիտորեն շրջանցեց: Ստացվում է այնպես, որ Թուրքիան աշխարհի միակ պետությունն է, որ ինչ ցանկանա, կարող է անել՝ չվախենալով հետևանքներից: Նույնիսկ Վաշինգտոնի կենտրոնում կարող է քաղաքացիների ծեծել, որովհետև Թրամփն Էրդողանին ընդամենը քսաներեք րոպեով էր ընդունել: Այսինքն, կրկին վերահաստատենք, որ Թուրքիան անպատժելի պետություն է:
-Լրատվամիջոցներում տեղեկություն տարածվեց, թե օրերս Թրամփը բավական կոշտ հեռախոսազրույց է ունեցել Էրդողանի հետ: Փաստորեն, Թուրքիայի ղեկավարին սաստելու այս մեթոդն էլ չի աշխատում:
-Այդ հայտարարությունից հետո Թուրքիայի նախագահի մամուլի ծառայությունը հերքեց Սպիտակ տան տարածած հաղորդագրությունը, հայտարարելով, թե որևէ ագրեսիվ խոսակցություն չի եղել, ընդհանրապես այդ թեմայով չեն զրուցել: Ըստ էության, դիվանագիտական սկանդալ եղավ: Սպիտակ տունը մամուլի հաղորդագրություն է տարածում երկկողմ հեռախոսազրույցի կետերի վերաբերյալ, որը թուրքական կողմը հերքում է՝ հայտարարելով, թե նման թեմաներ չեն քննարկվել կամ այլ կոնտեքստում է եղել խոսակցությունը: Սա ևս փաստում է, որ հեռախոսազրույցում Թուրքիան մի բան է ասում, իսկ իրականում լրիվ այլ գործողություններ է իրականացնում կամ այլ մոտեցումներ ունի:
-Որոշ վերլուծաբաններ կարծում են, թե Թուրքիայի ագրեսիայի հանդեպ գերտերությունների լռությունը պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ նրանցից յուրաքանչյուրն ինչ-որ բան ստանալու պայմանավորվածություն ունի Թուրքիայի հետ: Գերտերությունների քաղաքականությունը Ձեզ նման բան հուշու՞մ է:
-Նշեցի, որ Սիրիայում գերտերությունների շահերի լուրջ բախում կա, բայց որոշ շահեր նաև համընկնում են, օրինակ, ԻՊ-ի դեմ պայքարում ԱՄՆ-ի և ՌԴ-ի շահերը համընկնում են: Այլ է քրդերի հարցը. Թուրքիան նրանց համարում է ահաբեկչական խմբավորումներ, իսկ ԱՄՆ-ը կարծում է, որ քրդերը տարածաշրջանում իր դաշնակիցներն են, նրանց հետ ունի ընդհանուր շահեր, դրա համար նրանց զենք, զինամթերք է տալիս: ԻՊ-ի առումով կարծես ընդհանուր մոտեցում կա` այդ կազմավորումը վերջնականապես արմատախիլ անել: Այս մոտեցումը պաշտպանում են և՛ ՌԴ-ն, և՛ ԵՄ-ը, և՛ ԱՄՆ-ը: Թուրքիան էլ նման հայտարարություններ էր անում, բայց նրա մոտեցումները մի քիչ այլ էին: Դժվար է այս պահին հստակ գնահատական տալ, թե ինչ կլինի հետագայում, որովհետև տեսանք, որ Ասադը ԻՊ-ին հաղթեց, բայց դրանից անմիջապես հետո խաղաղության հաստատման փոխարեն թուրքական բանակը ներխուժեց Սիրիայի տարածք, և նորից սկսվեցին ռազմական գործողությունները:
-ՌԴ արտգործնախարարությունն օրերս հայտարարություն տարածեց, թե ԱՄՆ-ը Սիրիայում ընդդիմություն է ստեղծում: Այս հայտարարությունն ինչպե՞ս եք գնահատում:
-Սա ևս համաշխարհային գերտերության՝ ԱՄՆ-ի և տարածաշրջանային գերտերության՝ ՌԴ-ի շահերի բախման արդյունք է, որի հիման վրա էլ մշտապես միմյանց հասցեին մեղադրանքներ են հնչեցնում, այսինքն` տարածաշրջանում այս կամ այն խմբավորումներին աջակցելու, ֆինանսավորելու մեջ ԱՄՆ-ը՝ Ռուսաստանին, իսկ ՌԴ-ն՝ ԱՄՆ-ին մշտապես մեղադրում են, ինչպես նաև պայմանավորվածությունները չպահելու, դեէսկալացիայի նախապայմանները չապահովելու համար: Բնական է, որ տարածաշրջանում շահերի բախումը հանգեցնում է անկայուն վիճակի, ինչի ականատեսն ենք արդեն մի քանի տարի:
-Այսուհանդերձ, Ռուսաստանը կամ ԱՄՆ-ը սահմանե՞լ են կարմիր գիծ, որից այն կողմ Թուրքիան չի կարող անցնել: Ի դեպ, Թուրքիան արդեն հայտարարել է, որ Աֆրինից հետո Մանբիջն է դատարկելու քուրդ «ահաբեկիչներից»:
-Կարմիր գծեր սահմանել բոլորն էլ կարող են: ԱՄՆ-ը այն պետությունն է, որը կարող է այդ գիծը քաշել աշխարհի ցանկացած պետության համար, բայց այդ կարմիր գիծն իրականություն կդառնա՞: Կարող եմ ընդամենը հիշատակել կորեական ճգնաժամի խնդիրը, երբ ԱՄՆ-ի նախորդ նախագահ Բարաք Օբաման 2009-2010 թթ. այդ կարմիր գծի մասին ասում էր, թե շուտով Կորեան անցնելու է այդ գիծը, իսկ այդ երկիրը կարմիր գիծը հետևողականորեն անցնում է արդեն տասնհինգ տարի և որևէ մեկը չի կարողանում որևէ բան անել: Այսօր Փհենյանն ունի արդեն միջուկային զենք: Կարմիր գծերը ավելի շատ քաղաքական ճնշման նպատակ ունեն, քան այլ ազդեցության: Չեմ կարծում, թե ԱՄՆ-ը պատժամիջոցներ կկիրառի Թուրքիայի նկատմամբ, եթե շարունակվեն ռազմական գործողությունները Սիրիայում կամ այլ պետությունում:
-Թեև բանակցություններ են հրավիրվել, սակայն Թուրքիան չի հրաժարվում իր նկրտումներից: Ստացվում է՝ ոչ մի բանակցություն չի՞ կանգնեցնի Թուրքիային: Հնարավո՞ր է իրավիճակի թեժացում:
-Թուրքիան իր ազգային անվտանգության թիվ մեկ սպառնալիք է դիտարկում քրդական գործոնը, այն է՝ «Քրդական բանվորական կուսակցությունը», քրդական պետության ստեղծումը Հյուսիսային Իրաքում և Սիրիայի տարածքում: Սա անհանգստացնում է Էրդողանին, որը կարծում է, թե խնդիրը կարող է վերջնականապես լուծել, եթե ոչնչացնի քրդական զինված խմբավորումները: Այս նպատակին հասնելու համար հետևողականորեն առաջ է շարժվում: Եթե անգամ այս բանակցություններում պայմանավորվածություն լինի, փաստաթուղթ ստորագրվի, վստահ չեմ, որ Թուրքիան կպահպանի այն: Այս պահին Թուրքիան անպատժելի է ոչ միայն իր գործողություններում, այլև ստանձնած պարտավորությունները չկատարելու առումով: Կասկածում եմ, որ որևէ մեկը կարող է Թուրքիային պատժել պարտավորությունը ստանձնելու, բայց չկատարելու համար: Եթե ուսումնասիրենք Թուրքիայի միայն վերջին տարիների ներքին և արտաքին քաղաքականությունը, ապա կտեսնենք՝ հայացք դեպի ԵՄ, ապա կտրուկ շրջադարձ դեպի իսլամական աշխարհ, իսլամական աշխարհի առաջնորդի հավակնություններ:

Զրույցը՝ Ռուզան ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Ժողովրդի վրա կրակելու հրահանգն արդեն ուժի մեջ է
• Անդրանիկ Քոչարյանի ինքնախոստովանությունը
• «Նիկոլն ու իր ընտանիքը Հայաստանում ապրելու իրավունք չունեն»
• Զուր մի ջանացեք
• Չեն կարողանում ԿԳՍՄ փոխնախարար գտնել
• Հանուն Ռուսաստանի հետ միութենական միավորման նոր շարժում հիմնադրվեց
• Այս իշխանությունն իր ստվերից էլ է վախենում
• Փաշինյանի դեմ պայքարելու համար գոնե մի փոքր Նիկոլ պիտի լինել
• Մեզ պե՞տք է ԵԱՀԿ Մինսկի խումբը, թե՞ ոչ
• «Հայաստանի Նավալնին Նիկոլ Փաշինյանն է, որը եկավ իշխանության ու քանդեց մեր երկիրը»
• Տիգրան Ուրիխանյանը Հայաստանի փրկությունը տեսնում է ՌԴ-ի հետ նոր միութենական միավորման ձևավորման մեջ
• Հայաստանի ողջ հպարտությունն ու թշվառությունն ամփոփված մեկ օրում
• Սերմացու գողացող մկների և թուխս գողացող աղվեսների ժամանակը
• Ինչու էր Փաշինյանը վեց ամիս աղերսում
• Փաշինյանն էլ է զարմացած
• Ընդդիմության հարցերով թիվ մեկ «փորձագետը»
• Նիկոլ Փաշինյանին ոչ թե ողջերն են պատժելու, հալածելու, այլ անմահացածները
• «Գոմի» հարցի լուծումը կենսական անհրաժեշտություն է
• Առանց փամփուշտների ու ԱԹՍ-ների Ադրբեջանն այսօր շռնդալից հաղթանակներ է տանում Հայաստանի դեմ
• Խորհրդարանական ընդդիմությունը լեգիտիմացրեց Փաշինյանի պաշտոնավարումը

Մեկնաբանություններ