Միայնակ դելֆինները լողում են դեպի սրտի կանգ

Ձեզ չի՞ վախեցնում հասարակությունը, որի անդամները չունեն բարձր նպատակներ: Գետնատարած պահանջները փոխում են կենսակերպը: Մարդը դառնում է անտարբեր` նախ և առաջ ինքն իր նկատմամբ, հետո` մյուսների: Ի վերջո` կյանքի:
Ցածր պահանջներով հասարակությունը կրճատում է ծախսերը, դառնում պրակտիկ ամեն ինչում: Առաջ հարգի էին թանկարժեք ավտոմեքենաները, հիմա` տեղաշարժն ապահովող: Դուք չունեի՞ք Louis Vuitton-ի պայուսակ, անվայել էր: Հիմա կարևորը` պայուսակը տարողունակ լինի ու էժան: Առաջ փող աշխատելը պարտադիր վազք էր, հիմա օրվա ծախսը օրը բերում ու տանում է: Առաջ գնումները ծես էին` լավ ու վատ, թանկ ու էժան, հիմա` ամենամոտիկ խանութից` ինչ կա: Առաջ բոլորն ուզում էին սիրել, հիմա ու՞մ է պետք սերը: Անթև պահանջը երազանքի գագաթնակետ է դարձնում սեփական փոքրիկ վարսավիրանոցը, ծաղկի, հացի խանութը: Ոչ ոք քեզ պարտական չէ: Դու ոչ մեկին պարտք չես: Աղե՞տ է, թե՞ նոր քաղաքակրթություն, որտեղ կյանքը չեն ուզում բարդացնել: Կյանքը բազմազան չէ, սահմանափակությունը ոչ ոք չի նկատում: ՈՒ չի գիտակցում: Ինքնագիտակցության կորուստը բացատրվում է պարզ` այդպես ստացվեց, ես ի՞նչ անեմ: Ստացվում է միայնակների հասարակություն` անկախ ընտանեկան դրությունից: Որևէ մեկը հաշվարկե՞լ է` 2040-ին որքան կլինի միայնակների տոկոսը: Մարդիկ, որ չեն ամուսնացել: Մարդիկ, որ կորցրել են հարազատներին: Մարդիկ, որ հարազատներ ունեն, բայց` հեռվում: ՈՒ արդեն շփման կարիք չունեն, պահանջներ չունեն` ինչ կա` կա, ինչ չկա` չի էլ լինի: Դելֆինի պես մեծ ծով են դուրս եկել ու լողում են: Միայնակ դելֆինների հասարակությունը լողում է դեպի սրտի կանգ: Դուք ձեզ հասկանու՞մ եք: Լիովին բավարար է: Ձեզ չե՞ն հասկանում: Խնդիր չէ: Դուք էլ նրանց չեք հասկանում: Նոր քաղաքակրթության առանցքն է` ապրիր քեզ համար: Մարդու տրանսֆորմացիային հաջորդում է հասարակության տրանսֆորմացիան: Պահանջների բացակայությունը և անտարբերությունը: Ճակատագիրը, որի էջերը որևէ մեկին չեն հետաքրքրում: Կյանքի շագրենի կաշին չի օգտագործվում բոլորովին` դագաղն այդ մասին մտածելու տեղը չէ: Ստոպ: Տեղ եք հասել: Ճանապարհ չկա: Ձեր հրեշտակը ծալել է թևերը ու կարմիր լույս վառել: Ավելի պրակտիկ հրեշտակը ընդհանրապես մարել է լույսը: Հրեշտակներն էլ են հոգնում: ՈՒ թռչում դեպի սրտի կանգ: Մնացածը կյանքն է: ՈՒրիշների:

ՈՒրիշների կյանքից` հարևան երկրի նախագահի: Ամենահեշտը ասելն է, որ նա խելագար է, և ընտրությունից առաջ, առավել ևս հետո, պարտադիր պետք է բուժման կուրս անցնի արտասահմանյան որևէ կլինիկայում: Թեպետ ոմանք նրան համարում էին ռացիոնալ: Այսօր «ռացիոնալ» Ալիևը միանգամայն լուրջ հայտարարում է, որ Ադրբեջանը լիովին ապահովում է և ապահովելու է խղճի ազատությունը և հաջողությամբ զարգանում է իբրև բազմակրոն ու բազմազգ երկիր, որտեղ բոլոր ազգերի ներկայացուցիչներն ապրում են իբրև մեկ ընտանիք (հավանաբար` ընտանեկան արխիվից ձեռքն են ընկել հոր 70-ականների ելույթները, ու կրկնում է): Նա վստահեցրել է, որ Ադրբեջանում երբեք չի եղել ու չի լինելու դիմակայություն, չհասկացվածություն ազգային կամ կրոնական հողի վրա (փաստորեն` Ալիևը հրաժարվել է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության սկզբունքից): Ավելին` նա հայտարարել է, որ բազմամշակութայնությունը իրենց կենսակերպն է (գուցե բառի նշանակությունը չի հասկանում), և այդ քաղաքականությունը կարևոր է ամբողջ աշխարհի համար: Նա հայրենակիցներին ստել է, որ Ադրբեջանին միջազգային հանրությունը համարում է մեծ համակրանքի արժանի երկիր, և օրեցօր մեծանում է բարեկամների ու աջակիցների թիվը: Փաստ էլ է բերել` 155 երկիր աջակցել են ՄԱԿ-ի ԱԽ-ի անդամ դառնալուն, և բացատրել է, որ պատճառը Ադրբեջանի (այսինքն` իր) միջազգային իրավունքի ու արդարության վրա հիմնված քաղաքականությունն է: Նա խոստացել է, որ կշարունակի ակտիվ դեր խաղալ միջազգային ասպարեզում:

Հատկապես մուսուլմանական աշխարհում, որտեղ Ադրբեջանը հաշտարարի, համակարգողի առաքելություն է իրականացնում (ու՞մ է հաշտեցնում ու՞մ հետ և ի՞նչն է համակարգում): ԵՄ-ին ռևերանսներից հետո հայտարարել է, որ Ադրբեջանն ամուր ազգային հիմքերի վրա է կանգնած, միևնույն ժամանակ պետք է բաց լինի աշխարհի առաջ ու նոր տեխնոլոգիաներ երկիր բերի: Իրեն նախագահի թեկնածու առաջադրած համագումարին Ադրբեջանի նախագահը ստել է, որ «միջազգային բոլոր ազդեցիկ կազմակերպությունները աջակցում են մեր դիրքորոշմանը հայ-ադրբեջանական, Լեռնային Ղարաբաղի կոնֆլիկտում: ՄԱԿ-ը, ԵԱՀԿ-ն, Եվրոպայի խորհուրդը, Եվրախորհրդարանը, Իսլամական համագործակցության կազմակերպությունը, Չմիավորվելու շարժումը` բոլորը բանաձևեր, որոշումներ են ընդունել` աջակցելով մեր դիրքորոշմանը: Այդպիսով` դրվել են կոնֆլիկտի կարգավորման քաղաքական հիմքերը: Իրավական հիմքերն առանց այդ էլ կան: Ամբողջ աշխարհը Լեռնային Ղարաբաղը համարում է Ադրբեջանի անքակտելի մաս»: Հետո հայտարարել է, ինչ միշտ է ասում` Լեռնային Ղարաբաղը «մեր պատմական հողն է»: Իր հայտարարությունները հաստատող ապացույցներ Ալիևը չի բերել, թեև ի՞նչ դժվար էր մի քանի սուտ ավելի ասել: Նաև հայտարարել է, որ հետայսու էլ ճնշելու է Հայաստանին, և միջազգային հանրությանը պետք է հասցնել, որ Լեռնային Ղարաբաղի կոնֆլիկտը պետք է կարգավորվի Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության սկզբունքով` ՄԱԿ-ի ԱԽ բանաձևերի հիման վրա: «Այլ ճանապարհ չկա»: Նախ` եթե այդ խնդիրը միջազգային հանրությանը նոր պետք է հասցվի, ինչպե՞ս են նրանք պաշտպանում Ադրբեջանի դիրքորոշումը և եթե այլ ճանապարհ չկա` ինչի՞ շուրջ է բանակցում (այս հարցերը «մանրուք» են): Այս ամենն ասվել է հազար անգամ ու հազար անգամ լսվել է, իսկ ընտրություններից առաջ նոր խոսք է պետք: Ահա և Իլհամ Հեյդարովիչը խրոխտացել է (ամեն նոր մոռացված հինն է), որ չպետք է մոռանան ու չեն մոռանում «պատմական հողերը». «Դա պետք է լինի մեր հետագա գործունեության ուղենիշը, ինչպես մենք այսօր էլ այդ ուղղությամբ աշխատում ենք: Մեր պատմական հողերը` Էրիվանյան խանությունը, Զանգեզուրը, Գեյչան: Այդ մասին պետք է իմանան երիտասարդ սերունդը և ողջ աշխարհը: ՈՒրախ եմ, որ այդ հարցի` մեր պատմական հողերի հետ կապված, այսօր ստեղծվում են ծանրակշիռ գիտական աշխատանքներ, նկարահանվում են ֆիլմեր, բացվում են ցուցահանդեսներ, շնորհանդեսներ: Որովհետև Էրիվանը մեր պատմական հողն է, և մենք` ադրբեջանցիներս, պետք է վերադառնանք այդ պատմական հողերը: Դա մեր քաղաքական ու ռազմավարական նպատակն է, որին պիտի աստիճանաբար մոտենանք» (Անկարայից էլ Էրդողանն է կոչ արել հիշել Օսմանյան 600-ամյա կայսրությունը): Ընդունելով ամբողջ միզանսցենը (Իլհամ Ալիևը ելույթ էր ունենում Հեյդար Ալիևի անվան կենտրոնում, «Ենի Ազերբայջանի» 6-րդ համագումարում, որ 25 տարի իշխում է Ադրբեջանում, այդ ժամանակը համարվում է «հաղթանակի տարեգրություն) իր ածանցյալներով, հարցեր մնում են.

1. Լավ, Ալիևը խելագար է, և նոպայի դրդիչը ընտրություններն են, բայց նա միայնակ խելագար չէ և ամենևին էլ ոչ անվտանգ խելագարությամբ է վարակում ամբողջ ազգին` զրկելով ընտրությունից: Դա ոչ միայն հարևանների, բուն Ադրբեջանի խնդիրն է` ազգի նույնականացումը տանել ստի վրա հիմնված` անցյալի «զոհի», ներկայի ու ապագայի ագրեսորի ճանապարհով, նշանակում է աղավաղել ու այլասերել նրան, սպառնալ տարածաշրջանի անվտանգությանը:

2. Պատմական հողերի հիմքերը ստեղծվում են ոչ թե այսօրվա «ծանրակշիռ գիտական աշխատանքներով», ֆիլմերով, ցուցահանդեսներով, շնորհանդեսներով, այլ նույնքան վաղեմությամբ պատմական վկայություններով: Դա աքսիոմ է, բայց այդ աքսիոմատիկ ճշմարտության գոյությունը բավարար չէ` արդարացնելու դիվանագիտական ու միջազգային լռությունը նախ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ երկրների, ապա` տարածաշրջանի, վերջապես` միջազգային կոչվող հանրության:

3. Բոլորովին մխիթարություն չէ, որ Ալիևի սկանդալային հայտարարությունները հաջորդել են ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների հետ հանդիպմանը, և տրամաբանական է ենթադրել, որ նա տանուլ է տալիս բանակցություններում ու փոխհատուցում է հռետորական հարթակում ռազմական սպառնալիքով:

4. Նման ելույթից հետո, որ առանց ռազմական գործողությունների պատերազմի հայտարարություն է հարևան ճանաչված պետությանը, իմա՞ստ ունի նրա հետ բանակցել չճանաչված պետության հարցով:

5. Եթե համանախագահները անտեսում են Ալիևի համագումարի ելույթը ու վերադառնում անհեթեթ պարիտետային հայտարարությունների ոճին` կողմերին կոչ անելով ձեռնպահ մնալ սադրիչ հայտարարություններից և գործողություններից, պահպանելու միջնորդի անկողմնակալ կարգավիճակը, ԵԱՀԿ համանախագահ երկրների համար ժամանակը չէ՞ ճանաչել Արցախի Հանրապետությունը ու հարցը փակել` փակուղուց դուրս բերելով բանակցություններն ու աշխարհում մեկ կոնֆլիկտ պակասեցնելով: Հայաստանի ԱԳՆ-ն չի՞ արձագանքելու ՄԽ համանախագահների հայտարարությանը, որ կարծես մի քանի օր ոչ թե Բաքվում, Երևանում ու Ստեփանակերտում են եղել, այլ Իլոն Մասկի դեպի Մարս թռչող հրթիռից են հայտարարություն տարածել:

6. Իրականում Իլհամ Ալիևն ինքն իր դեմ ցուցմունք է տվել` հանրայնացնելով ու առաջին դեմքի մակարդակով ապացուցելով, որ հայկական զինուժը չի կարող «օկուպացված տարածքներից» դուրս գալ: Նախ` տարածքներն օկուպացված չեն, այլ ազատագրված են և դեռ ազատագրելու տարածքներ կան, երկրորդ` նրանք պահպանում են ոչ միայն Արցախի ու Հայաստանի, այլև տարածաշրջանի անվտանգությունը:

7. Ճիշտ ժամանակն է բանակցային սեղան բերել ԼՂՀ-ի ֆիզիկական գոյության պաշտպանության անհրաժեշտության գործոնը, որ վեր է տարածքային ամբողջականության սկզբունքից ու նույնիսկ ազգի ինքնորոշման իրավունքից` լինելով կյանքի պաշտպանության հիմնարար իրավունք: Եթե Բաքվի ու Սումգայիթի 1988-ի ջարդերը, 2016-ի քառօրյա պատերազմի վանդալիզմը բավարար ապացույց չեն, Իլհամ Ալիևի ելույթը սուտը, ագրեսիան, այլատյացությունը, պատերազմի քարոզը պետական քաղաքականություն դարձնելու ապացույց է, որ չպիտի անարձագանք մնա և պիտի 100 տոկոսով օգտագործվի իր դեմ:
Ալիևը, իհարկե, կվերընտրվի` 7 տարով ու այնքան, որքան կհանդուրժի Փաշաևների կլանը ու թույլ կտան տարածաշրջանային զարգացումները, այսինքն` իր ժողովրդին խելագարություն պարտադրող նախագահը ունենալու է ժամանակ ու գործելու ազատություն, քանի նավթն ու գազը գին ունեն, կաշառքը մթի մեջ լույս է տալիս: Իր երկրում նա ունի և խելագարվելու, և իր ժողովրդին խելագարության տանելու իրավունք: Խնդիրը նա չէ: Խնդիրը մենք ենք: Մեր ժողովրդագրական ու ազգային, քաղաքական ու տնտեսական դիմադրունակությունը: Նա ունի իր «պատմությունը»: Մենք ունենք մեր պատմությունը: Պարտադիր չէ, որ մենք մեր հազարամյակների պատմությունը գրենք ի հեճուկս մեկի, որ պատմության անցորդ է` գալու ու գնալու է` ինչպես իր «ավագ եղբայրը»` հեռվից ու հեռու:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հ.Գ. Խելագարներ աշխարհում միշտ են եղել, նաև` խելագար գաղափարներ: Բարենպաստ պայմաններում նրանք միլիոնների կյանք են խլել, երբ միլիոններն էլ համակվել են խելագարությամբ: Դա մեր պատմությունը չէ: Հասարակությունը պիտի ունենա նպատակ: Մարդը պիտի նպատակ ունենա: Բարձր ու բարձրացնող: Ցածր պահանջներով, անթև հասարակությունը հեշտ է կառավարելը, բայց ժամանակի մեջ կրճատում է իշխանության ռեսուրսները: Միայնակների հասարակությունը քայլում է դեպի սրտի կանգ` կյանքի ընթացքում վերարտադրելով մենակություն: Փոխեք մարդուն` մարդու տրանսֆորմացիային հաջորդում է հասարակության տրանսֆորմացիան: Ճակատագիրը, որի էջերը միասին են գրում` սպանելով մենակության սաղմը: Եվ դելֆինների սիրտը նորից կաշխատի` անգամ կանգից հետո: ՈՒ կսլանա երկինք, որտեղ իրենց կզգան ինչպես ջրում:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ