«Այն, ինչ տեսել եմ, մշակութային աառումով շատ ուշագրավ է»

Գեղարքունիքի մարզի Ներքին Գետաշեն համայնքի միջնադարյան եկեղեցու վերականգնման աշխատանքների ժամանակ հայտնաբերվել են մեծ թվով խաչքարեր: Մամուլում ու սոցցանցերում շատ արագ տարածվեցին այս լուրերն ու խաչքարերի լուսանկարները:

Սակայն պաշտոնական լուրերը եկան փաստելու, որ խաչքար «որոնողները» շատ հեռուն են գնացել:

2013 թվականին մշակույթի նախարարությունը համաձայնեցրել է հիշյալ հուշարձանի մասնակի վերականգնման և նրա զանգակատան կառուցման նախագիծը, սակայն աշխատանքները կատարվել են նախագծին ոչ համարժեք:
«Սկսվել են ապամոնտաժման աշխատանքներ, և եկեղեցու պատերի միջից դուրս են բերվել խաչքարերի ու տապանաքարերի հիմնական ծավալները: Իրավիճակի պատասխանատուն և՛ համայնքի ղեկավարությունն է, որը շինարարության թույլտվություն է տվել, և՛ շինարարությունն իրականացնող, տեխնիկական և հեղինակային հսկողության կազմակերպությունները»,- ասել է մշակույթի նախարարության պատմության և մշակութային հուշարձանների պահպանության գործակալության պետ Արմեն Աբրոյանը:
Մշակույթի նախարար Արմեն Ամիրյանը հանձնարարել է այնպիսի որոշում կայացնել, որ հետագայում նման իրավիճակներ չկրկնվեն որևէ այլ վայրում, այլապես կարող են համատարած քանդվել եկեղեցիները՝ խաչքարերի որոնման նպատակով:
Մեզ հետ զրույցում Արմեն Աբրոյանն ասաց, որ հուշարձանի տարածքում աշխատանքները կասեցվել են, կշարունակվեն նախագծի լրամշակումից հետո, քանի որ կան մասնագիտական մոտեցման և մեթոդական խնդիրներ: Նախնական տվյալներով՝ մոտ 200 խաչքար է հայտնաբերվել: Մեր հարցին՝աննախադե՞պ է միջադեպը, նախարարության աշխատակիցն ասաց, որ մեր բոլոր հուշարձանները ինքնատիպ են, մի տեղում մի բան է աննախադեպ, մյուս տեղում` մեկ այլ բան, սակայն, շատ են հուշարձանները, որոնց կառուցման համար պատերում կիրառվել են խաչքարեր: «Ի՞նչ ճակատագիր է սպասում խաչքարերին» հարցին ի պատասխան` ասաց, որ վերականգնելու են այն խաչքարերը , որոնք հնարավոր է տեղում վերականգնել և պահպանել` որպես պատմական ժառանգություն, այն խաչքարերը, որոնք հարիր չեն պատի ներսում թաքցնելուն, դրանց համար համապատասխան նախագծային միջոցներով կփորձենք լուծումներ գտնել՝ տեղում պահպանելու- ցուցադրելու ուղղությամբ:
Շա՞տ է վնասվել արդյոք հուշարձանը՝ հետաքրքրվեցի:

«Ոչ թե վնասվել, այլ ապամոնտաժվել է, վնասը կտեսնենք, եթե վերականգնելի չլինի, այս պահին հեղինակի հետ կփորձենք վերականգնման մեթոդով ապահովել գործընթացը»,- եղավ պատասխանը:
«Արտառոց մի բան չկա այդ գործընթացքում, տեղանքը փորձել են մաքրել, և գուցե մի քիչ ավելի են մաքրել, քան պետք է, փորձել են հանել տեղաշարժված խաչքարեր և հանդիպել են ժայռափոր խաչքարերի: Նման աշխատանքները պետք է կատարեն հնագիտական, ճարտարապետական վերահսկողության ներքո,- դեպքի առիթով այսպիսի գնահատական տվեց պատմական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, ԵՊՀ մշակութաբանության ամբիոնի և Արցախի Տիգրանակերտի հնագիտական արշավախմբի ղեկավար ՀԱՄԼԵՏ ՊԵՏՐՈՍՅԱՆԸ: -Գործընթացը պետք է նորմալ կազմակերպել, ոչ թե համայնքին մեղադրել: Մինչդեռ Հայաստանում այսպիսի աշխատանքներում վերահսկող մասնագետների շատ քիչ ներգրավվածություն կա: Եթե լիներ մեկը, որ կհետևեր աշխատանքներին, գուցե ավելի խնամքով արվեր, կամ շուտ կասեցվեր, կհասկանային, որն է երկրորդական օգտագործման խաչքարը, որն է իր նախնական տեղում»:

Համլետ Պետրոսյանը Իտալիայում է եղել, երբ ուղարկել են հայտնաբերված խաչքարերի լուսանկարները: Ասաց, որ այն, ինչ տեսել է, մշակութային առումով շատ ուշագրավ է, խաչքարերը նախնական հետազոտությամբ 13-րդ դարերով են թվագրվում, բայց հիմնականում 16-17-րդ դարի են, հավանաբար երկրորդ անգամ օգտագործած, լուսանկարներում եղել են նաև խեցեղենի բեկորներով, որոնք կարծես 13-14-րդ դարերի են, հուշարձանագետն ընդգծեց, որ դրանք հնագիտորեն ավելի հետաքրքիր են:

Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ