«Ինչպես տարիներ շարունակ քննադատել եմ նախկին իշխանություններին, նույն կերպ էլ հիմա եմ վարվելու»

«Իրատեսի» հյուրը օպերային երգչուհի, ՀՀ ժողովրդական արտիստ ՀԱՍՄԻԿ ՊԱՊՅԱՆՆ է:

«ԲԱՑԱՌԻԿ, ԱՆԵՐԵՎԱԿԱՅԵԼԻ, ԱՆՍՊԱՍԵԼԻ ՄԻ ԲԱՆ Է ՏԵՂԻ ՈՒՆԵՑԵԼ»

-Տիկին Հասմիկ, Ձեզ Հայաստանում տեսնելը բոլորովին զարմանալի ու անսպասելի չէ, Դուք մեր երկրի և ժողովրդի հետ կապված եք հոգու բոլոր թրթիռներով, եթե անգամ ֆիզիկապես գտնվում եք հեռու տարածություններում: Սակայն այս այցելությունն ուներ կոնկրետ շարժառիթ, կմեկնաբանե՞ք:
-Երեք շաբաթ անընդմեջ Վիեննայից հետևում էի հայաստանյան իրադարձություններին և պարզապես չէի կարողանում տեղս գտնել: «Քայլ արա» շարժման մասնակիցները քայլում էին, ես էլ համակարգչի առջև էի «քայլում»: Հետո հասկացա, որ այդպես չի կարող շարունակվել, պիտի գամ Հայաստան: Թեև շատ անհետաձգելի գործեր ունեի, բայց որոշեցի գոնե մայիսի 1-ին լինել այստեղ, կանգնել Հանրապետության հրապարակում: Երբ ընտրությունն այդ օրը չկայացավ, ստիպված եղա թռիչքս հետաձգել, որպեսզի մայիսի 8-ին լինեմ հրապարակում: Այն, որ բացառիկ, աներևակայելի, անսպասելի մի բան է տեղի ունեցել, կասկածից վեր է:
-Մե՞զ համար, թե՞ մեծ չափանիշներով:
-Մեծ չափանիշներով: Մեզ համար պարզից էլ պարզ է, որ կատարվածը բացառիկ է ու անսպասելի, բայց այն այդպիսին է նաև միջազգային չափանիշներով, և կարծում եմ, որ պատմությունը դեռ կտա իր գնահատականն այս երևույթին: Հատկապես նախկին խորհրդային պետության տարածքում գտնվող, աշխարհագրական այսպիսի դիրք ունեցող և այսպիսի դժվարին շրջան ապրող երկրի ու ժողովրդի համար մեծ համարձակություն էր այս քայլին գնալը: Բոլոր կապանքներն իսկապես քանդեց ժողովուրդը և ոտքի կանգնեց իր ազատության, իր անկախության համար, բոլոր տեսակի կաշկանդումներից ձերբազատվելու համար: Ինչպիսին էլ որ լինի սրա հետևանքը, ինչպիսին էլ որ լինի գալիքը (որը, ի դեպ, շատ մռայլ են փորձում պատկերել ոմանք), սա ինքնին մեծ իրադարձություն է: Եղածը եղել է արդեն, և եղել է մեծ բան:
-Բացառիկ երևույթ էր Ձեզ հեղափոխության հարթակին տեսնելը: Նախորդ հարցազրույցների ընթացքում Դուք միշտ էլ սրտացավ ու ակտիվ արձագանքել եք մեր ներքաղաքական անցուդարձերին, սակայն նշել եք, որ Ձեր մասնագիտական աշխատանքի բեռը դրված է միքանիմիլիմետրանոց փխրուն ձայնալարերի վրա, և Դուք չեք կարող դուրս գալ հրապարակ, կոչեր հնչեցնել, ելույթներ ունենալ հանրության առաջ: Ինչպե՞ս պատահեց, որ այս անգամ փոխեցիք այդ մոտեցումը:
-Միշտ դեմ եմ կոչեր անելուն, երբ այդ անողը հեռվում է, կատարվող իրադարձությունների մեջ չէ, այդ ամենի մասնակիցը չէ անմիջականորեն, և այդուհանդերձ հորդորում է ուրիշներին, հատկապես՝ երիտասարդներին տնից դուրս գալ, գնալ հրապարակներ՝ չպատկերացնելով էլ, թե ինչ կարող է այնտեղ պատահել: Ոչ ոք չի կարող կանխավ իմանալ, թե ինչ վարքագիծ կդրսևորի ոստիկանությունը, ինչպիսի դիմադրության կհանդիպեն ցուցարարները, և այս դեպքում մարդկանց ընդվզումի դրդելը շատ վտանգավոր է, դա մեծագույն անպատասխանատվություն է, կարծում եմ: Բայց քանի որ այս անգամ ես Երևանում էի, դեպքերի մեջ էի, կանգնած էի հարթակում, արդեն պիտի ասեի իմ խոսքը: Ես ցանկանում էի, որ հարթակից հնչեն այնպիսի ելույթներ, որոնք հարիր կլինեն մեր խանդավառված ժողովրդի տրամադրությանը: Հեղափոխության նշաձողը, կարծում եմ, այնքան բարձր էր՝ թե՛ բարոյական, թե՛ մշակութային իմաստով, որ դա ենթադրում էր նաև ելույթների համապատասխան նշաձողի առկայություն: Մայիսի 8-ին իսկապես հաղթանակած ժողովրդի առջև կանգնելը մեծ պատասխանատվություն էր: Հարթակ բարձրանալուց առաջ բոլորովին այլ կերպ էի նախապատրաստվել խոսելու, բայց երբ հարթակից տեսա ժողովրդի հզոր ալիքը, հասկացա, որ շատ կարճ է պետք խոսել: Հիշեցի Համո Սահյանի բանաստեղծական տողերը, և կարծեմ շատ էմոցիոնալ ելույթ ստացվեց:
-Այդ էմոցիան վարակեց նաև հանրությանը:
-Դե՜, այո:

«ԵՐԲԵՔ ՉԵՄ ՀԱՎԱԿՆԵԼ ՎԱՐՉԱԿԱՆ ՊԱՇՏՈՆՆԵՐԻ, ՈՐՈՎՀԵՏԵՎ ԻՄ ԲՈԼՈՐ ՓԱՌԱՍԻՐԱԿԱՆ ՁԳՏՈՒՄՆԵՐԻՆ ԿԱՐՈՂԱՑԵԼ ԵՄ ՀԱԳՈՒՐԴ ՏԱԼ ՄԵԾ ԲԵՄԵՐՈՒՄ»

-Անկեղծանամ. որպես մշակույթի մարդ՝ ես մշակույթի նախարարի աթոռին միշտ Ձեզ եմ տեսել ու տեսնում: Նորանշանակ նախարարի մասին ոչինչ չգիտեմ և փորձում եմ հասկանալ այդ նշանակման շարժառիթները: ՈՒ ինքս ինձ համոզում եմ, որ եթե հավատանք մեր նորընտիր վարչապետի խոսքին, ապա երկրի իշխանությունները ոչ թե ժողովրդին հրամայելու, պարտադրանքների ենթարկելու, իրենց քմահաճույքներին ծառայեցնելու համար են, այլ նույն այդ ժողովրդին ծառայելու, նրա համար աշխատելու, նրա կարիքները սպասարկելու համար: Այս իմաստով գուցե տրամաբանակա՞ն է ստեղծագործող, մշակութային կարևոր գործունեությամբ զբաղվող անհատականությանը չկտրել իր կոչումից և չդնել վարչարար լծակների առջև, գուցե այդ առաքելությունն իսկապե՞ս պետք է վստահել ոչ թե ստեղծագործողի, այլ կազմակերպիչ-վարչարարի:
-Ձեր ասածի մեջ ճշմարտություն կա, իհարկե: Բայց կա նաև այլ ճշմարտություն. 1970-80-ական թվականներին Գերմանիայում վեց տարի վարչապետ է եղել փայլուն դաշնակահար Հելմուտ Շմիդտը, որն իր ստեղծագործողի ունակությունները, մշակույթին մոտ լինելու հանգամանքն օգտագործեց վարչապետական աշխատանքում և կարողացավ լավ վարչապետ լինել: Ինչ վերաբերում է ինձ, ես երբեք չեմ հավակնել վարչական պաշտոնների, որովհետև իմ բոլոր փառասիրական ձգտումներին կարողացել եմ հագուրդ տալ մեծ բեմերում: 30 տարուց ավելի ամենանշանավոր բեմերում եմ ելույթներ ունեցել, վայելել եմ ծափեր, ծաղիկներ, ճանաչում, սեր: Կարծում եմ, որ հատկապես Հայաստանում այդպիսի պաշտոն զբաղեցնելը վտանգավոր է, որովհետև չես կարող բոլորին համոզել, ստիպված կլինես ստորագրել բազմաթիվ որոշումների, բազմաթիվ փաստաթղթերի տակ, որոնք կարող են խնդրահարույց դառնալ ու վտանգել նաև քո անձը: Այս նկատառումները, այս վախերը բոլորը պետք է ունենան, իհարկե: Ես հասկանում եմ, թե ֆեյսբուքահայությունն ինչու է այդքան բուռն արձագանքում մշակույթի նախարարի նշանակումին, որովհետև բոլորը ցանկանում էին տեսնել սիրելի մեկին, ընդունված մեկին, ժողովրդի աչքում ազգային մշակույթն ու ինքնությունը կրող մեկին, կապն իր արմատների, իր ազգային արժեքների հետ չկորցրած մեկին: Բայց այդ հատկանիշները մի բան են, վարչարարությունը` այլ: Հատկապես Հայաստանում է դա բարդ, որովհետև մենք դեռ չենք հասել այնպիսի դեմոկրատիայի, որտեղ մարդը կարող է անվերապահորեն ընդունել իրեն նպատակահարմար թվացող որոշումներ: Կարծում եմ՝ ես ունեմ ինձ դրսևորելու և իմ ներուժը հայ ազգին ծառայեցնելու այլ հնարավորություններ, այլ ասպարեզներում: Ես կարող եմ համապատասխան կառույցներում ուղղակի իմ փորձը փոխանցել երիտասարդներին, նպատակային ուղղվածություն տալ դասական, օպերային երաժշտությանը, նպաստել վերադարձնելու այն ունկնդրին, որ ունեինք ժամանակին, վերականգնել մարդկանց մեջ այն երբեմնի փառասիրությունը (չեմ վախենում այս բառն ասելուց), որ ունեին նրանք՝ դասական երաժշտության, գեղեցիկի կրողը լինելու գիտակցումից:

«ՁԵՌՔ ԲԵՐՎԱԾ ՆՅՈՒԹԱԿԱՆ ԲԱՐԻՔՆԵՐԸ ՉԹՈՂՆԵԼ ՕՏԱՐ ԵՐԿՐՆԵՐՈՒՄ, ԱՅԼ ԲԵՐԵԼ
ՀԱՅԱՍՏԱՆ»

-Նախկին զրույցների ընթացքում ասել եք, որ ցանկանում եք ներդրում անել Հայաստանում և ձեռներեցությամբ զբաղվել: Հիմա նպաստավոր չե՞ն պայմաններն այդ նպատակն իրագործելու համար:
-Այո, նպաստավոր են, և ես իմ նպատակը կարող եմ կյանքի կոչել տարբեր ձևերով: Կարծում եմ, որ Հայաստանից հեռացած բոլոր մշակութային գործիչները, որոնք հաջողությունների են հասել դրսում, պարտավոր են վերադառնալ և իրենց փորձառությունը, իրենց հմտությունը փոխանցել հայ երիտասարդներին: Ինչու չէ, նաև ձեռք բերված նյութական բարիքները չթողնել օտար երկրներում, այլ բերել Հայաստան:
-Հայաստան գալու ճանապարհին հանդիպել եք բլոգեր Լապշինին: Ի՞նչ շփում եղավ ձեր միջև:
-Քանի որ գալուս օրը ուղիղ թռիչք չկար Երևան, ես եկա Վարշավայով: Վիեննայից Վարշավա թռիչքի ժամանակ դեպի ինքնաթիռ տանող ավտոբուսում տեսա նրան, մոտեցա, բարևեցի: Զարմացավ, որ ճանաչում եմ իրեն, բայց երբ իմացավ՝ հայ եմ, ասաց. «Օ՜, ամեն ինչ հասկանալի է»:
-Նա Ձեզ չէ՞ր ճանաչում:
-Ո՛չ, չէր ճանաչում:
-Դե՜, դա նրան պատիվ չի բերում: Ինչևէ, խոսեցի՞ք հայաստանյան այսօրվա իրականության մասին:
-Այո՛, խոսեցինք, ասաց, որ ինքն արդեն եղել է Հայաստանում, հանդիպել Նիկոլ Փաշինյանի հետ: Պարզվեց, որ բավական լավատեղյակ է մեր երկրում կատարվող իրադարձություններին, շատ ոգևորված էր, նաև շատ անհանգստացած: Դեռ այն օրերն էին, երբ բոլորս էինք մտավախությունների մեջ, չգիտեինք, թե ինչով կավարտվի ժողովրդական շարժումը: Ինքնաթիռում էլ միասին էինք, բաժանվեցինք Վարշավայի օդանավակայանում. նա Բրյուսել մեկնեց, ես եկա Երևան:

«ԱՐԺԱՆԱՊԱՏՎՈՒԹՅԱՄԲ ԸՆԴՈՒՆԵԼ ՊԱՐՏՈՒԹՅՈՒՆԸ ԵՎ ԳԻՏԱԿՑԵԼ ԴՐԱ ՊԱՏՃԱՌՆԵՐԸ»

-Ի՞նչ եք մտածում հեղափոխության արդյունքում պարտություն կրածների մասին:
-Մտածում եմ, որ հարկավոր է արժանապատվությամբ ընդունել պարտությունը և գիտակցել դրա պատճառները: Ամպրոպը որոտաց, երկինքն ու երկիրը խառնվեցին, մի բան, որին նրանք բնավ չէին սպասում. մենք չենք մոռացել ելույթները, որոնցում մարդիկ հայտարարում էին, թե իրենց դեմ խաղ չկա: Այսպիսի ինքնավստահ հայտարարություններ էին անում՝ մոռանալով, որ կյանքը աստիճան է, մի օր վերևում ես, մի օր ներքևում ես: Սա բոլորը պիտի իմանան: Չիմացողները, թերևս, հեքիաթներ չեն կարդացել մանկության տարիներին: Խորհուրդ կտայի հիմա կարդալ, արժանապատվությամբ ընդունել պարտությունը, գիտակցել գործած սխալները, որոնք բազմաթիվ են եղել: Թող փորձեն պատկերացնել այն վիրավորանքների չափը, որ հասցրել են իրենք ժողովրդին տարբեր ձևերով, տարբեր առիթներով (սկսած զոհված զինվորների սևազգեստ մայրերին ասֆալտի վրա քարշ տալուց մինչև «Նաիրիտի» չվճարված աշխատավարձեր, իրենց բնակարաններից ապօրինի վռնդված քաղաքացիներ, շատ այլ բաներ) և իրենց սև մեքենաների պատուհաններից մի փոքր այլ կերպ տեսնել աշխարհն ու դասեր քաղել: Եվ անպայման ասեմ, որ ինչպես տարիներ շարունակ արտահայտել եմ իմ քաղաքացիական դիրքորոշումը նախկին իշխանությունների հանդեպ, քննադատել նրանց թերությունները, նույն կերպ էլ հիմա եմ վարվելու, եթե տեսնեմ թերություններ նորընտիր կառավարության աշխատանքում: Ես այդ ձևով պատրաստ եմ օգնելու նոր ղեկավարներին շարունակելու իրենց որդեգրած կառավարման ուղին, որ մենք կրկին սխալներ թույլ չտանք:

Զրույցը վարեց
Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Դերենիկ Դեմիրճյանի ժառանգության արժևորումը՝ ժամանակակից գիտական խոսքով
• Երախտագիտություն՝ կինոլեզվով
• Դերենիկ Դեմիրճյան-145
• «Այս մար­դիկ չեն սի­րում մեր ժո­ղովր­դին, պատ­րաստ չեն նրա հոգ­սը կրե­լու՝ ա­ռանց պարգևավ­ճա­րի»
• «Պե­տու­թ­յու­նը կորց­րել է իր դեմ­քը, և ե­թե մենք թույլ տանք, որ այս ճգնա­ժամն ա­վե­լի խո­րա­նա, ուղ­ղա­կի կկոր­ծան­վենք»
• «Կա այս­պի­սի մի կար­ծիք՝ հարկ է ստեղ­ծել Հա­յաս­տան ամ­րոց-պե­տու­թ­յուն»
• «Մի բան հս­տակ է՝ այս իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րը պետք է ան­հա­պաղ հե­ռա­նան»
• «Ե­թե մեր մշա­կույ­թը լի­ներ բարձր մա­կար­դա­կի վրա, մենք այ­սօր­վա ող­բեր­գու­թ­յու­նը չէինք ու­նե­նա»
• «Մեր թշ­նա­մու գոր­ծած ո­ճիր­նե­րից ու հան­ցա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րից ոչ մե­կը թույ­լատր­ված չէր ո­րևէ օ­րեն­քով»
• «Ի սկզ­բա­նե մտա­ծել են ար­նա­քամ ա­նել ժո­ղովր­դին, բե­րել-հասց­նել մի վի­ճա­կի, որ հե­տո ա­սեն՝ դե՜, չդի­մա­ցանք, ու ստո­րագ­րեն այս փաս­տա­թուղ­թը»
• «Վեր­ջին տեխ­նո­լո­գիա­նե­րով զին­ված հա­րուստ, ան­պարտ բա­նակ, սե­փա­կա­նին զու­գա­հեռ՝ պե­տա­կան հզոր ար­դ­յու­նա­բե­րութ­յուն պի­տի ստեղ­ծենք»
• «Ե­թե հի­մա ենք գնում փոխ­զիջ­ման, դրա տակ ի՞նչ է են­թադր­վում. ինք­նաոչն­չա­ցո­ւ՞մ, ինք­նաս­պա­նու­թ­յո­ւ՞ն»
• «Աստ­ված մեզ հետ է և մեր ար­դար գոր­ծին զո­րա­վիգ»
• «Պար­տադր­ված պա­տե­րազ­մը, ի­հար­կե, ծանր բան է, բայց մենք պատ­րաստ էինք դրան»
• «Հա­նուն ազ­գի, հա­նուն հայ­րե­նի­քի զոհ­ված­նե­րի հե­րո­սու­թ­յու­նը չա­փա­նիշ­նե­րի փո­փո­խու­թ­յան են­թա­կա չէ»
• «Ինչ­պես Հի­սու­սը, այդ­պես էլ Նա­րե­կա­ցին Աստ­ծուց նե­րո­ղու­թ­յուն է խնդ­րում բո­լո­րիս մեղ­քե­րի հա­մար»
• «Մենք աշ­խար­հի մեջ ենք, ու աշ­խարհն է մեր մեջ. պար­զա­պես, որ­պես գաղտ­նի զենք, ու­նենք Ո­գին, որ մեզ պա­հել ու պա­հե­լու է»
• «Մենք Աս­տու­ծոյ փառք կու տանք, որ հայ­րե­նի­քը կը մնայ հայ­րե­նիք եւ մեր մնա­յուն հաս­ցէն»
• «Կար­դում էի այն ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րի ցան­կը, որ պատ­րաստ­վում են հա­նե­լու դպ­րո­ցա­կան դա­սագր­քե­րից, ու սար­սա­փում էի»
• «Տգետ­նե­րին շատ ա­վե­լի հեշտ է կա­ռա­վա­րել ամ­բողջ աշ­խար­հում, քան գի­տա­կից մարդ­կանց»

Մեկնաբանություններ