«Մեր մեջ հայապահպանության մեխանիզմը գենետիկորեն փոխանցվել է և գտնվում է մեր ուշադրության կենտրոնում»

«Իրատեսի» հյուրը օպերային երգիչ, տենոր, ՀՀ վաստակավոր արտիստ ՊԵՐՃ ՔԱՐԱԶՅԱՆՆ է: Նա 1990-ականներին Հայաստան է տեղափոխվել Հալեպից՝ ուսանելու Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիայում և դառնալու հայրենաբնակ ընդմիշտ:

-Պերճ, Երևան-Հալեպ-Երևան ձգվող թելն ինչպիսի՞ կարևոր հանգրվաններ ունի Ձեր կյանքում:
-Ծնողներս Երևանի բժշկական համալսարանում են սովորել՝ նույն կուրսում: Հայրս սիրիահայ է, ամուսնացել է հայաստանցի մայրիկիս հետ, ես և եղբայրս ծնվել ենք այստեղ: 1982 թվականին մեր ընտանիքը տեղափոխվել է Հալեպ: 12-ամյա կրթություն եմ ստացել այնտեղի հայկական վարժարաններում, ապա հորս օրինակով եկել եմ Հայաստան՝ սովորելու Երևանի պետական կոնսերվատորիայում: Ավարտելուց հետո մնացի այստեղ ու զբաղվեցի ստեղծագործական աշխատանքով:
-Ձեր ստեղծագործական կենսագրության մեջ կարևոր շեշտադրում ունի Կառլ Օրֆի «Կարմինա Բուրանա» ստեղծագործության մեջ կարապի մեներգի կատարումը: Ինչպե՞ս կայացավ հանդիպումն այս կերպարի հետ և ինչպիսի՞ բեմերում եք այն ներկայացրել:
-Իհարկե, դա իմ կենսագրության ամենացայտուն, ամենակարևոր դերերից մեկն է, որը շատ բարդ է կատարել: Իմ ձայնով՝ տենորով, այն չեն կատարում առհասարակ: Կատարում են կոնտր-տենոր կամ ֆալցետային բարիտոն ձայներով: Հայաստանում առաջին անգամ այս ստեղծագործությունը կատարվեց մաեստրո Դուրգարյանի ղեկավարությամբ, և ես հանձն առա կատարել այդ բարդագույն դերերգը: Եղավ այնպես, որ մեկնեցի Չինաստան, որտեղ կայանալու էր Պեկինի «Թաքնված քաղաք» ամենամյա փառատոնը: Գերմանացի հանրահայտ դիրիժոր Ռոլֆ Բեկի ղեկավարությամբ պիտի կատարվեր «Կարմինա Բուրանան», և վերջին պահին կատարողներն այդ դերերգից հրաժարվել էին: Որոշվել էր պարզապես հանել այդ հատվածը համերգային ծրագրից: Ես մոտեցա դիրիժորին ու առաջարկեցի, որ ինքս կատարեմ: Երգչի կյանքում շատ կարևոր բաներ պատահականության արդյունքում են կատարվում: Այդպես է եղել և իմ դեպքում:
-Փաստորեն, Դուք հայտնվել էիք ճիշտ պահին, ճիշտ տեղում:
-Այո՛, այդպես է ստացվում: Փաստն այն է, որ այդ կատարումից հետո ես կարապի դերերգով ելույթներ եմ ունեցել աշխարհի ամենահեռավոր կետերում՝ Գերմանիայում, Բրազիլիայում, Կորեայում, Լիբանանում, կրկին Չինաստանում: Անցյալ տարի մենք այդ գործը կատարեցինք այստեղ՝ Հայաստանում, մաեստրո Չեքիջյանի հոբելյանական համերգի ժամանակ: Եվ հետագայում էլ շատ տեղերում կկատարեմ այս մեներգը, կարծում եմ:

-Երբ երգիչը բարդ գործեր է կատարում, ավելի շատ ընդգծվում է նրա մասնագիտական կարողությունների սահմանը: Ամիսներ առաջ Դուք գրականության և արվեստի թանգարանում հանդես եկաք սիրերգերի կատարումով, որոնք նաև բացահայտում են կատարողի հուզական որակները: Համաձա՞յն եք այս դիտարկմանը:
-Խոստովանեմ, որ իմ ձայնը բավականին հարմար է սիրային ժանրին: Եվ պիտի ասեմ, որ մեր երգիչների առավելությունն է, որ շատ զգացմունքային են: Եվրոպական երգիչները որքան էլ զգացմունքային երգեր կատարեն, նրանց մեջ առաջնայինը պրոֆեսիոնալիզմն է, զգացմունքային հագեցածությունը մի փոքր պակաս է լինում: Որովհետև ինչպես իրենց կյանքն է շատ ավելի մոնոդիկ, շատ ավելի սառը, զուրկ ավելորդ պոռթկումներից, քան հայերինը, այնպես էլ իրենց կատարումներն են: Հայերս ավելի տաքարյուն ենք, ավելի ջերմ, ավելի կրքոտ: Եվ ազգային այս հատկանիշները, անկասկած, ավելի հարստացնում են սիրային երգերի կատարումները, ավելի հուզում հանդիսատեսին, մանավանդ երբ տեքստը հասկացվում է, երբ բառը տեղ է հասնում: Ես իմ դասախոսներից ժառանգել եմ այդ դասը՝ ամեն բառ պիտի իր իմաստը փոխանցի հանդիսատեսին: Որքան էլ երաժշտականությունը հուզի, հանդիսատեսի սրտում առանձնակի թրթիռ է առաջացնում բառի ճիշտ արտաբերումը, և կատարման ազդեցությունը մի քանի անգամ ավելի մեծ է լինում: Բարեբախտաբար, մեր ազգի ներկայացուցիչները, ունենալով բավական լավ ձայնային տվյալներ, օժտված են նաև այդ հուզականությամբ, որը բնորոշ չէ արևմտաեվրոպական, չինական կամ կորեական ծագմամբ դասական երգիչներին: Սա մեծապես ազգային մենթալիտետով պայմանավորված բան է. եթե քո ազգում կա այդ տարրը, անհնար է, որ դու ժառանգած չլինես: Բայց իհարկե, նաև յուրաքանչյուր մարդու անհատական որակներն են կարևոր այստեղ:
-Հայաստան տեղափոխվելու, այստեղ սովորելու, ապրելու վճիռը Դուք կայացրել եք 1995-96 թվականներին:
-Այո՛: Մինչև կոնսերվատորիա ընդունվելը ես չէի մտածում, որ կարող եմ դասական երգեցողությունն ընտրել իբրև կյանքիս ուղի: Բայց եղբորս և Հալեպում ապրող մի քանի մասնագետների խորհրդով սկսեցի հետևել իմ ձայնային տվյալներին, որոշեցի գալ Հայաստան և ընդունվել կոնսերվատորիա, որի անունը բավական բարձր էր հնչում:
-Այդ տարիներին բոլորովին այլ իրավիճակներ էին Հայաստանում և Սիրիայում: Հայաստանը հետպատերազմական ճգնաժամ ապրող երկիր էր, Սիրիան՝ ծաղկուն, խաղաղ մի տարածք: Այն օրերին ունեի՞ք Ձեր տեսլականը՝ կապված Հայաստանի և Սիրիայի ապագայի հետ: Որքանո՞վ էին Ձեզ համար սպասելի այն փոփոխությունները, որ կատարվեցին Ձեր երկու բնօրրաններում այս ընթացքում:
-Շատ կուլմինացիոն, շատ կտրուկ փոփոխություններ եղան երկու տեղում էլ: Որքան էլ Սիրիայում լավ էինք ապրում, հաշտ ու համերաշխ էինք տեղի ժողովրդի հետ, մեզ օտար չէինք սեպում, այդուհանդերձ, երբ ես եկա Հայաստան և մի քանի ամիս ապրեցի այստեղ, հասկացա, որ այլ բան է հարազատ հողի վրա ապրելը: Ես այստեղ շատ հարազատներ ունեի, իհարկե, նման չէի դրսից եկած այն ուսանողներին, որ փակվում են իրենց կաղապարների մեջ, չեն շփվում հայաստանյան միջավայրի հետ: Մանավանդ որ կոնսերվատորիայում ուրիշ սփյուռքահայեր գրեթե չկային, իմ բոլոր շփումները տեղացիների հետ էին, մորս հարազատների հետ, որոնք բոլորն այստեղ են ապրում: Մի քանի ամիս անց ես արդեն զարմանում էի, թե ինչպես եմ այդքան տարի Սիրիայի Հալեպ քաղաքում ապրել: Երբ ամառային արձակուրդներին գնում էի Հալեպ, ինձ համար արդեն շատ խորթ էր և անընդունելի, որ մենք ապրում ենք այնտեղ: Ինչքան էլ քեզ լավ զգաս օտար երկրում, Հայաստանում կյանքն ուրիշ է: Թեկուզև այն վատ տարիներին, երբ նոր-նոր էր ավարտվել պատերազմը, լույս չկար, մթերքը քիչ էր, միևնույն է, ինձ համար այդ ամենը շատ հաճելի էր: Չեմ կարող բառերով բացատրել, թե ինչու: Այն ժամանակ Սիրիան իսկապես շատ ծաղկուն, ինքնաբավ երկիր էր, չկար որևէ սոցիալական խնդիր, անվտանգության խնդիր: Կարող էիր գիշերով դուրս գալ, գնալ ամենահեռավոր հատվածները, և ոչ մի վտանգ քեզ չէր սպառնում: Բայց, այդ ամենով հանդերձ, Հայաստանում ապրելուց հետո ես հասկացա, որ Սիրիայում եղած բոլոր լավ բաները շինծու են, և հայի տեղը Հայաստանն է: Իհարկե, իմ նոր եկած շրջանում կանաչապատ տարածքները շատ ավելի լավ պատկեր ունեին, ես այսօր ցավով փնտրում եմ այն ժամանակների այդ վիճակները և չեմ գտնում: Ինչքան էլ գնում ենք դեպի զարգացում, այդ բաների բացակայությունն այսօր ինձ խանգարում է: Կանաչը, թթվածինն այսօր պակասել են: Հիմա հին նկարներն եմ նայում և ապշեցուցիչ տարբերություն եմ տեսնում: Իսկ Սիրիայի այսօրվա քաոսային վիճակը, իրոք, ցավալի է: Բայց ես միշտ նույն բանն եմ ասում, որ եթե, Աստված չանի, Հայաստանում հանկարծ այդպիսի վիճակ ստեղծվի, մենք չենք հեռանա Հայաստանից, որովհետև սա մեր երկիրն է: Երբ Սիրիայում վիճակը սրվեց, հայերի մեծամասնությունը թողեց-հեռացավ, որովհետև դա մեր երկիրը չէր: Մարդիկ թողեցին իրենց ստեղծած տները, աշխատանքը, բիզնեսները և մտածեցին միայն իրենց անձը փրկելու մասին: Բայց Հայաստանում երբևէ այդպես չես մտածի: Հենց թեկուզ մեր ապրիլյան քառօրյա պատերազմը ապացուցեց դա: Երբ երկրիդ սպառնացող լուրջ վտանգներ ես տեսնում, մտածում ես, թե ինչով օգտակար լինես, չես մտածում հեռանալու մասին, որովհետև դու քո երկրում ես: Անգամ ես, որ երբեք չեմ առնչվել բանակի հետ, մտածում էի գնալ պատերազմողների մոտ, ինչ-որ ձևով օգտակար դառնալ նրանց: Շատ հաճելի զգացողություն է քո երկրի վրա լինելու զգացողությունը: Քո երկրում, անկախ ամեն ինչից, դու քեզ ավելի ապահով ես զգում:
-Ցավոք, այսօր շատ է խոսվում այն մասին, որ աշխարհաքաղաքական զարգացումները կարող են հանգեցնել այն բանին, որ մենք ևս կհայտնվենք Սիրիայի, արաբական մյուս երկրների վիճակում: Դուք, որ Սիրիայի նախապատերազմյան շրջանին ի մոտո ծանոթ եք եղել, կարո՞ղ եք ասել՝ այսօր Հայաստանում տեսնու՞մ եք նման հեռանկարի վտանգը, մեր օդի մեջ որսու՞մ եք դրա ազդակները:
-Ես դա բացառում եմ և ասեմ՝ ինչու: Հայաստանն աշխարհի այն հատվածներից է, որի բնակչությունը միատարր է, որը զերծ է դավանանքային բազմազանությունից, մի բան, որ բերում է ֆանատիզմի սրման և մարդկանց մղում թշնամանքի: Կռիվը հիմնականում սկսվում է քրիստոնյա-մուսուլման հակամարտությունից: Թուրքիան շատ մեծ բաժին ունեցավ Սիրիայի պատերազմում, ինչպես միշտ, նրանք նենգ վարք ցուցաբերեցին: Սկզբում մտան Սիրիա իրենց բիզնեսով, զարգացրին այն, թվում էր, թե ամեն ինչ շատ լավ է, բայց այդ ընթացքում Սիրիա մտցրին իրենց տարրերը, որոնք հետո իրականացրին այս խլրտումը: Իսկ Հայաստանը վերահսկվում է, այնպես չէ, որ ով ասես կարող է մտնել ու ինչ ցանկանա, անել: Հայաստանը այն եզակի երկրներից է, որ դեռևս պահպանում է իր քրիստոնեական դեմքը և չունի խառնվելու միտումը: Նույնիսկ դրսում հայերը զգույշ են դավանանքային հարցերի նկատմամբ: Երբ ընտանիք են կազմում, անպայման ձգտում են, որ իրենց կողակիցը լինի քրիստոնյա, դա այն կարևոր տարրերից մեկն է, որը դարերի ընթացքում մեզ քրիստոնյա է պահել՝ անկախ ամեն ինչից: Մենք ինչ-որ չափով ժառանգել ենք չխառնվելու գենետիկ հիշողությունը: Իհարկե, հիմա դրսում մի քիչ ավելի շատ են խառն ամուսնությունները, բայց, միևնույն է, մեր մեջ հայապահպանության մեխանիզմը գենետիկորեն փոխանցվել է և գտնվում է մեր ուշադրության կենտրոնում: Իհարկե, այստեղ նշանակություն ունի և այն հանգամանքը, որ մեր սահմանները Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ փակ են, և ներթափանցման շատ եզրեր չկան: Բայց և օբյեկտիվորեն համատարած միաձուլումը մեր դեպքում ես բացառում եմ: Սա ապացուցեցին նաև մեր վերջին իրադարձությունները: Ինչպես մենք առաջինն ենք որպես քրիստոնյա ժողովուրդ, այնպես էլ դարձանք ժողովրդավար արժեքներ դավանող առաջին պետությունը: Հայաստանի առաջին Հանրապետության 100-ամյակի առթիվ եկեղեցում ունեինք արարողակարգ, որի ժամանակ Վեհափառը նշեց, որ առաջին քրիստոնյա ազգին վայել հեղափոխություն եղավ մեզանում: Շատ գեղեցիկ հնչեց այդ խոսքը և օրվա խորհրդի հետ շատ գեղեցիկ կապակցվեց: Այս հեղափոխությունը ևս մեր ազգապահպան որակի արտահայտությունն էր:

-Ձեր կյանքում մեծ տեղ ունեն եկեղեցին, հոգևոր երաժշտությունը, Դուք Մայր Աթոռի երգչախմբի մեներգիչ եք: Ի՞նչ եք կարծում, արվեստագետի, երգչի շնորհը Աստծու՞ց է տրվում, թե՞ ձեռք է բերվում մասնագիտական կրթության, աշխատասիրության ճանապարհով:
-Իհարկե, երաժշտության, մանավանդ երգի դեպքում աստվածատուր, բնատուր տաղանդ պետք է լինի անպայման: Մարդն ի վերուստ պետք է ունենա ձայնային, լսողական տվյալներ, ինչու՞ չէ, համապատասխան արտաքին: Այդ ամենը մի քիչ բարդ կոմպլեքս է, որում պիտի համատեղված լինեն մի քանի տարրեր: Բայց միայն այդ ամենը գրավական չէ և, անկասկած, շատ քիչ է: Բազմաթիվ օրինակներ կան, որ երբ մարդը չի աշխատում իր ունեցած բնատուր տվյալների վրա, դրանք կամաց-կամաց վատնում է: Անպայման պետք է թևեր տալ տաղանդին, ստեղծել այն միջավայրը, որտեղ այն կբացվի, կճախրի: Իսկ եթե չի արվում այդ ամենը, ստացվում է, որ մարդն իր բնությանն անընդհատ վատություն է անում: Նույն բանն այսօր աշխարհի հետ է կատարվում: Ապրում ենք աշխարհի վրա, բայց ուշադրություն չենք դարձնում նրան, ու նա սկսում է հակադարձել: Այդպես էլ մարդն է: Երբ նա չի դողում իր ունեցածի վրա, երբ չի ստեղծում այն մեխանիզմը, որի վրա հենվելով իր տաղանդն ավելի ճիշտ կգոյատևի, ամեն ինչ սպառվում-կորչում է: Շատ մեծ դեր ունի աշխատասիրությունը: Գուցե դա՞ էլ է տաղանդ, որովհետև ամեն մարդու չէ, որ տրված է: Ես հաճախ եմ անդրադառնում, որ երգեցողությունը, արվեստը վերջ չունեն, միշտ կարող ես ավելի լավը լինել, ամենակատարյալից էլ կատարյալ լինել: Երբ դադարում ես աշխատելուց, բավարարվում ես որոշակի չափանիշներով, ունեցածդ սկսում է նահանջել ու անհետանալ:

Զրույցը վարեց
Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆԸ

Հեղինակի նյութեր

• Դերենիկ Դեմիրճյանի ժառանգության արժևորումը՝ ժամանակակից գիտական խոսքով
• Երախտագիտություն՝ կինոլեզվով
• Դերենիկ Դեմիրճյան-145
• «Այս մար­դիկ չեն սի­րում մեր ժո­ղովր­դին, պատ­րաստ չեն նրա հոգ­սը կրե­լու՝ ա­ռանց պարգևավ­ճա­րի»
• «Պե­տու­թ­յու­նը կորց­րել է իր դեմ­քը, և ե­թե մենք թույլ տանք, որ այս ճգնա­ժամն ա­վե­լի խո­րա­նա, ուղ­ղա­կի կկոր­ծան­վենք»
• «Կա այս­պի­սի մի կար­ծիք՝ հարկ է ստեղ­ծել Հա­յաս­տան ամ­րոց-պե­տու­թ­յուն»
• «Մի բան հս­տակ է՝ այս իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րը պետք է ան­հա­պաղ հե­ռա­նան»
• «Ե­թե մեր մշա­կույ­թը լի­ներ բարձր մա­կար­դա­կի վրա, մենք այ­սօր­վա ող­բեր­գու­թ­յու­նը չէինք ու­նե­նա»
• «Մեր թշ­նա­մու գոր­ծած ո­ճիր­նե­րից ու հան­ցա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րից ոչ մե­կը թույ­լատր­ված չէր ո­րևէ օ­րեն­քով»
• «Ի սկզ­բա­նե մտա­ծել են ար­նա­քամ ա­նել ժո­ղովր­դին, բե­րել-հասց­նել մի վի­ճա­կի, որ հե­տո ա­սեն՝ դե՜, չդի­մա­ցանք, ու ստո­րագ­րեն այս փաս­տա­թուղ­թը»
• «Վեր­ջին տեխ­նո­լո­գիա­նե­րով զին­ված հա­րուստ, ան­պարտ բա­նակ, սե­փա­կա­նին զու­գա­հեռ՝ պե­տա­կան հզոր ար­դ­յու­նա­բե­րութ­յուն պի­տի ստեղ­ծենք»
• «Ե­թե հի­մա ենք գնում փոխ­զիջ­ման, դրա տակ ի՞նչ է են­թադր­վում. ինք­նաոչն­չա­ցո­ւ՞մ, ինք­նաս­պա­նու­թ­յո­ւ՞ն»
• «Աստ­ված մեզ հետ է և մեր ար­դար գոր­ծին զո­րա­վիգ»
• «Պար­տադր­ված պա­տե­րազ­մը, ի­հար­կե, ծանր բան է, բայց մենք պատ­րաստ էինք դրան»
• «Հա­նուն ազ­գի, հա­նուն հայ­րե­նի­քի զոհ­ված­նե­րի հե­րո­սու­թ­յու­նը չա­փա­նիշ­նե­րի փո­փո­խու­թ­յան են­թա­կա չէ»
• «Ինչ­պես Հի­սու­սը, այդ­պես էլ Նա­րե­կա­ցին Աստ­ծուց նե­րո­ղու­թ­յուն է խնդ­րում բո­լո­րիս մեղ­քե­րի հա­մար»
• «Մենք աշ­խար­հի մեջ ենք, ու աշ­խարհն է մեր մեջ. պար­զա­պես, որ­պես գաղտ­նի զենք, ու­նենք Ո­գին, որ մեզ պա­հել ու պա­հե­լու է»
• «Մենք Աս­տու­ծոյ փառք կու տանք, որ հայ­րե­նի­քը կը մնայ հայ­րե­նիք եւ մեր մնա­յուն հաս­ցէն»
• «Կար­դում էի այն ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րի ցան­կը, որ պատ­րաստ­վում են հա­նե­լու դպ­րո­ցա­կան դա­սագր­քե­րից, ու սար­սա­փում էի»
• «Տգետ­նե­րին շատ ա­վե­լի հեշտ է կա­ռա­վա­րել ամ­բողջ աշ­խար­հում, քան գի­տա­կից մարդ­կանց»

Մեկնաբանություններ