Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը նախատեսում է մայիսի 9-ին առաջին անգամ այցելել Սպիտակ տուն նախագահ Ջո Բայդենի պաշտոնավարումից հետո: Սա նշանակում է, որ վերականգնվում են այս երկրների ռազմական կապերը: Թուրքիայի կողմից ՆԱՏՕ-ին Շվեդիայի անդամակցության հաստատումից հետո Վաշինգտոնը 23 միլիարդ դոլար արժողությամբ պայմանագիր է ստորագրել՝ ամերիկյան արտադրության F-16 մարտական ինքնաթիռներ, հրթիռներ և ռումբեր Անկարային վաճառելու համար:                
 

«Իսկ Մայակովսկին իր հանճարեղ ֆուտուրիստական բանաստեղծությունները կարդում է կեղտոտ ու խոնավ գարաժներում»

«Իսկ Մայակովսկին իր հանճարեղ  ֆուտուրիստական բանաստեղծությունները կարդում է կեղտոտ ու խոնավ գարաժներում»
26.10.2018 | 02:32

«Իրատեսի» հյուրը ԱՐԱՄ ԱՎԵՏԻՍՆ է: Մեր նախորդ զրույցի ժամանակ արձակագիրն ասաց, որ պատրաստվում է գրելու քաղաքի մասին: Այդ ընթացքում երրորդ անգամ հրատարակվեց նրա առաջին «Կույր կետադրություն» գիրքը:

-Արամ, ո՞վ է ընթերցողդ: Ինքդ գրահրատարակաչական ոլորտին լավ ծանոթ ես, ըստ այդմ՝ զարմանալի՞ է ժամանակակից գրողի հանդեպ նմանօրինակ հետաքրքրությունը:
-Համեմատած ժամանակակից այլ հեղինակների հետ, իմ գիրքն, այո, շատ է վաճառվել: Բայց եթե հաշվի առնենք, թե քանի օրինակ է տպագրվել՝ ընդհանուր՝ 700… մեկմիլիոնանոց քաղաքում 700 օրինակը, իմ կարծիքով, շատ չէ, բայց ժամանակակից գրականության վիճակը հիմա այդ է: Ասեմ՝ ով է ընթերցողս: Վերջերս մի մարդու հետ հանդիպեցի, որը գիրքս կարդացել էր և որոշել էր ընկերոջն էլ նվիրել: Պատմեց, որ գիրքս կարդալուց հետո ըներոջն ասել է՝ «Կույր կետադրության» հեղինակը շատ ավելին է տեսնում, քան շատ ուրիշ գրողներ: Բայց, կարծում եմ, իրականում գրողների մեջ տեսնողներ կան, բայց, ցավոք, ընթերցողների մեջ կույրերը գերակշռում են: Վախենալու է կույրի համար գրող լինելը: Ընթերցողներս տարբեր տարիքի մարդիկ են, բայց հիմնականում գրքիս հանդեպ հետաքրքրությունը մեծանում է, երբ ծանոթանում են ինձ հետ, շփվում, հասկանում, որ գրականության հետ կապ ունեմ: Եվ, այո, գրում եմ գիրք քաղաքի մասին, արդեն ուղարկել եմ «Անտարեսին», երևի մոտակա ժամանակներս կտպագրվի:
-Կարծում ես՝ «Կույր կետադրությունը» ճանապարհ կբացի՞ հաջորդ գրքիդ համար: Ընթերցողներդ կավելանա՞ն, թե^ նրանք հավատարիմ են, ըստ այդմ՝ քիչ:
-Չեմ մտածել դրա մասին, ինձ թվում է, ով կարդացել է «Կույր կետադրությունը», կհետաքրքրվի, թե ես ինչ եմ արել հետո, ինչ եմ գրել քաղաքի մասին: Այն քաղաքի, որտեղ նրանք ապրում են: Իսկ ընթերցողների ավելանալ-պակասելը կարևոր չէ: Ինձ թվում է՝ դա պետք է չհուզի հեղինակին:
-Ընթերցողներիդ դեմքով ճանաչու՞մ ես:
-Ոմանց՝ այո, բայց բոլորին ուղղակի ֆիզիկապես անհնար է դեմքով ճանաչել: (Ծիծաղում է- Ա. Ս.):
-Քաղաքական եռուզեռների ժամանակ գրքեր (նաև քո գիրքը) վաճառվու՞մ են:
-Ոչ, գրականության հանդեպ անտարբերություն է: Հեղափոխության ժամանակ ես մի քանի պատմվածք տպագրեցի «Գրանիշում», և ինձ թվում է՝ համարյա ոչ ոք չկարդաց: Ես հասկանում եմ, որ բոլորը (ես ինքս էլ մասամբ) դրանով էին ապրում, բայց մեզ մոտ շատ ծայրահեղ է ամեն ինչ: Մի օրինակ բերեմ: Վերջերս Իտալիա էի գնացել: Ընկերներիցս մեկը զանգեց, ասաց, որ Փաշինյանն իր ելույթներից մեկի ժամանակ իմ գրքի մասին է խոսել: Հետո պարզվեց, որ մասին չի ասել, ուղղակի «Անտարեսը» նվիրել էր ժամանակակից գրողների գրքերը, ու ինքը կարդացել է դրանց վերնագրերը: Ես մտածեցի, որ կվերադառնամ ու կտեսնեմ, որ այդ յոթ հոգին դարձել են ֆանտաստիկ հայտնի: Ցանկացած երկրում այդպես կլիներ, բայց մեզ մոտ դա ոչինչ չտվեց: Մարդիկ շարունակում էին կարդալ իր՝ Փաշինյանի գիրքը: Մի կողմից դա հասկանալի է: Բայց երբ Փաշինյանն ասաց, որ կարդացել է Նելսոն Մանդելա, շատ մարդիկ գալիս, այդ գիրքն էին ուզում: ՈՒ հիմա ես տեսնում եմ, թե ինչ գրքեր են կարդում, այն մարդկանց գրքերը, որոնք գրող էլ չեն՝ Սաակաշվիլու, Էմանուել Մակրոնի, Ռոնալդոյի, Քըրք Քըրքորյանի մասին գիրքը, «Թքած ունենալու նուրբ արվեստը», այսինքն, գրքեր, որ գրողներ չեն գրել: «Կկարդամ ամեն ինչ բացի գրականությունից». սա նոր կարգախոս է ժամանակակից մարդու համար:
-Քաղաքում ունե՞ս սիրած գրախանութ, գրադարաններ այցելու՞մ ես:
-Ես ինքս «Նոյյան Տապան» գրախանութում եմ աշխատում: Դա դարձել է մի տեղ, որտեղ անընդհատ լինում եմ: Գրադարաններ չեմ գնում, որովհետև գրքերս մեծ մասամբ գրախանութներից գնում եմ: Ես ինքս տանը գրադարան ունեմ: Գրադարանս այնքան հայտնի է, որ նրա մասին ժամանակակիցներիցս մեկը նույնիսկ մի պատմվածք է գրել: Ի դեպ, իր միակ «լավ» պատմվածքը:
-Գրախանութներն ընտանեկան հանգստի կենտրոն դարձնելու գաղափարին կողմնակի՞ց ես: Մշակույթի նախկին նախարար Արմեն Ամիրյանի ծրագրերից էր:
-Կարող է լինել գրախանութ-սրճարան, գրախանութներում նաև գրքերի շնորհանդեսներ, գրական, մշակութային այլևայլ միջոցառումներ են անցկացվում, բայց որպես հանգստի, ժամանցի կենտրոն չեմ պատկերացնում: Չգիտես ինչու մեզ մոտ միայն լավ վաճառվում են հանգիստը և ժամանցը: Հաքսլին ասում է «Աշխարհում այնքան հիվանդ ու հոգնած մարդ կա, որ մեծամասնությունը դրախտը հանգստյան տեղ է պատկերացնում»: Մեր երկրում մարդիկ ապրում են աշխատելու համար, հակառակ դեպքում անհնար է ապրել: Այդ աշխատանքում տիրում են միօրինակությունն ու բթությունը, այդ պատճառով ամենավաճառվող բաներն են ժամանցը և հանգիստը: Քո կարծիքով՝ ժամանցի և հանգստի կարիք ունեցողը առաջինը գրքի մասի՞ն է մտածում: Ես կասկածում եմ:
Վերջերս ականատես եղա՝ ինչպես է երեխան մորը խնդրում, որ գիրք գնի իր համար: «Թոմ Սոյերի արկածներն» էր աչքովն ընկել, ուզում էր կարդալ: Մայրն ասում է ՝ մեկ անգամ կարդալու ես, շպրտես... Եվ դա նշանակում է, որ մենք գիրք ենք կարդում: Հայ մարդը այնքան է սիրում գիրը և գրականությունը, որ ասենք «մեծահոգաբար» չի նետում աղբաման, այլ իր լքված նկուղն է լցնում Դոստոևսկու և Գոգոլի մտքերը, որտեղ միակ ընթերցողները առնետներն են: Իսկ հեղափոխության խորհրդանիշ Մայակովսկին իր հանճարեղ ֆուտուրիստական բանաստեղծությունները կարդում է կեղտոտ ու խոնավ գարաժներում:
-Դու շատ ես գրում գրքի մասին: Սա հիշեցնում է «Արվեստը արվեստի համար» սկզբունքը, իսկ ու՞ր է մնում մարդը:
-Գրականությունը, գիրքը հենց մարդն է, որովհետև գիրքը մարդն է գրում: Եվ, ցավոք սրտի, մարդու համար, բայց հիմա քանի մարդու է պետք մարդու գրածը: Եվ արդյո՞ք մարդը չափանիշ է գրականության համար:
-Քաղաքի մասին վատն էիր գրում, որ ավելի վա՞տը դառնա: Կարծեմ այդպես ասացիր մեր նախորդ զրույցի ժամանակ:
-Քաղաքի մասին ես ոչ թե վատն եմ գրել, այլ գրել եմ այն, ինչ զգում եմ քաղաքում: Եվ ընդհանրապես, քաղաքը միայն Երևանը չէ, քաղաքի փիլիսոփայությունն է, այն տեղը, որտեղ մարդիկ շատ են, կյանքն ավելի ծանր է, չես կարողանում մենակ մնալ ինքդ քեզ հետ:
-Թավշյա հեղափոխությունը անդրադարձ գտե՞լ է գրքումդ:
-Հեղափոխությունն ինձ համար որպես գրական նյութ հետաքրքիր չէ: Չնայած մի հատված կա վեպում, որտեղ խոսում եմ դրա մասին. «Եվ իրականում ու՞մ է պետք այս հեղափոխությունը. միևնույն է, դրանից հետո էլ ես արթուն եմ մնալու»:
Այսինքն՝ քաղաքի հերոսի համար կարևորը իր անձնական վիճակն է, եթե մի քիչ բարձր աշխատավարձ ստանա, ավելի մաքուր փողոցներով քայլի, շրջապատի մարդիկ ավելի ուրախ լինեն, և այդ ամենը որոշակի ազդեցություն ունենա իր քաղաքացիական կյանքի վրա, բայց իր ներաշխարհում ոչ մի բան չի փոխվի: Հեղափոխությունը քաղաքացու համար է, բայց անհատի ներսում նա ոչինչ չի փոխում, քանզի անհատը իր ներաշխարհում ուրիշ կռիվներ է տալիս, որը ոչ մի կապ չունի արտաքին աշխարհի հետ: Հեղափոխությունը քնաբեր չէ անքունի համար:
-Մարդիկ ապրում են համացանցում ու դրանից դուրս: Դու, եթե հաշվի առնենք, որ սոցցանցներում չկաս, գրքերում ու դրանցից դուրս: Գիրք կարդացող մարդը նու՞յնպես մենակ մարդն է, ինչպես ընդունված է ասել համակարգչի առջև նստած մարդու մասին:
-Լավ գիրք կարդացող մարդը մենակ մարդն է, վատ գիրք կարդացող մարդը ամենևին էլ մենակ չէ, որովհետև այդպիսի գրքերը խմբակային են կարդում: Բայց չէի ասի, թե համակարգչի առաջ նստած մարդը մենակ մարդ է: Մենք շփոթում ենք այն մարդկանց հետ, ովքեր բարդույթներ ունեն, գուցե համակարգչի առաջ իրենց կարծիքը հայտնում են, դրսում՝ չէ: Բայց հիմա այդ խնդիրը կարծես թե չկա, ամեն ինչ շատ բաց է ու բոլորը գիտեն՝ ով ինչ է խոսում: Այդ առումով գիրք կարդացող մարդը ոչ թե մենակ է, այլ ինքն է ուզում մենակ լինել, դա իր ընտրությունն է, որովհետև չի ուզում շփվել կամ ընդհանուր որևէ բան ունենալ համակարգչի առաջ նստած «մենակի» հետ:
-Իրականությունից կտրվելու ձև՞ է գիրք կարդալը նաև:
-Ես չեմ կտրվում, ես իմ միջով անցկացնում եմ կարդացածս, ու դրանով իսկ ավելի շատ ինքս ինձ բացում: Ինձ համար իրականությունը ես եմ: Եթե Զոլա կարդաս, ավելի շատ կհիշես կենցաղային խնդիրներիդ մասին, որովհետև ինքը դրա մասին է գրում: Եթե միստիկ պատմություններ կարդաս, որ կապ չունեն իրական կյանքի հետ, գուցե մի փոքր կտրվես իրականությունից: Կինո նայելու պես, կախված է ժանրից:
-Քեզ դու՞ր է գալիս այս աշխարհը:
-Չէ՜: Եթե դուր գար, գրականությամբ չէի զբաղվի: Չեմ սիրում, բայց ինչքան շատ եմ շփվում աշխարհի հետ, զգում եմ, որ ինքն էլ ինձ չի սիրում:
-Չափազանցում ես:
-Անկեղծ եմ ասում՝ երբ մարդկանց հետ սկսում ես շատ շփվել, զգում ես, որ քեզ առանձնապես չեն սիրում: Աշխարհը վերջին հաշվով մարդիկ են, չէ՞:
-Մեզ համար՝ հա, դելֆինների համար՝ չգիտեմ:
-Մեզ համար՝ հա, դրա համար ասում եմ՝ երկկողմանի է մեր չսիրելը:
-Չատի ձայնից, բջջայինի դզոցից մեր աշխարհը, մեր ժամանակն ու կյանքը բնորոշող ավելի հստակ մի բան կա՞: Հաստատ գրքի թերթելու կամ թերթի էջերը բացել-փակելու ձայնը արդիական չեն, մեր ուշադրությունը չեն գրավի այնպես, ինչպես հեռահաղորդակցման ազդանշանները:
-Դե եթե այսօրվա մասին ես խոսում՝ այո, երևի, բայց զգացե՞լ ես, որ երբ կոպեկը գետնին է ընկնում, ավելի շուտ է մարդու վրա ազդում, անմիջապես նայում են: Այսինքն՝ փողի կարիք մարդ ավելի շատ ունի, քան կարդալու կամ ինֆորմացիայի: Այսպես ասեմ՝ եթե հեռախոսը ծնգա ու նույն պահին կոպեկը վայր ընկնի, կնայի կոպեկի կողմը, որովհետև մարդուն նախ և առաջ փող է պետք: Հետո՝ չատի ծլնգոցը, որովհետև, վերջին հաշվով, յուրաքանչյուրին էլ հետաքրքրում է, ով է իրեն գրում կամ իր մասին ինչ են գրում: Ամենավերջում՝ գրքի թերթերի խշշոցն է՝ ուզում ես տեսնել, թե ինչ են կարդում (այս վերջինը, իհարկե, ֆանտաստիկ ժանրից է):
- «Արծաթազօծ ջուր. Սիրիայի ինքնանկարը» ֆիլմում ասվում է. «Ռմբակոծության տակ գիրք կարդալը մի ուրիշ բան է»: Ինքդ կկարդայի՞ր պատերազմի ու ավերածության բովում, սեփական կյանքի վրա տեղացող խնդիրների դեպքում, հեռու չգնանք, հեղափոխության ընթացքում:
-Ի՞նչ կապ ունի հեղափոխության ընթացքում կամ հետո: Հեղափոխությունը մարդուն կարդացող չի դարձնում: Այսպես, թե այնպես ընթերցողները քիչ են:
-Ընթերցասերների մասին խոսենք:
- Ես միշտ կարդում եմ՝ հեղափոխություն լինի, թե պատերազմ, որովհետև մարդը, բացի քաղաքացի լինելուց, պիտի նաև ուրիշ կողմեր էլ ունենա: Այո, եթե երկրիդ անմիջական վտանգ է սպառնում, պարզ է, որ չես մտածում այդ պահին գիրք կարդալու մասին, բայց գուցե գա մի պահ, ասենք գիշերը, ուզենաս մի քիչ մտածել ու գիրքը ձեռքդ վերցնես: Դա դե՞մ է հայրենասիրությանը: Եվ միգուցե հենց այդ պահին կարդաս-գտնես պատերազմից դուրս գալու լավագույն եղանակը:
-Այսինքն՝ որպեսզի գիրքը ձեռքդ վերցնես, առնվազն պետք է որոշակի հանգստություն լինի և՛ շուրջդ, և՛ հոգումդ:
-Նայած, օրինակ Լուի-Ֆերդինանդ Սելինի, Կուրտ Վոնեգուտի գրքերը կարդալիս լարվում ես, այնտեղ էլ ես տեսնում, վերապրում պատերազմը: Բայց մարդուց է կախված: Մեկը կարող է պատերազմի մասին գիրք կարդա ու անհաղորդ մնա, երկրում պատերազմ լինի, էլի անհաղորդ մնա: Եվ հակառակը՝ մեկ ուրիշը կարող է անհանգստանալ, որ իր երկրում պատերազմ է, բայց միևնույն ժամանակ գիրք կարդա: Բայց եթե քո ասածը տանում է նրան, որ գրականությունը ժամանց է, զբաղմունք, ընդհանրապես համաձայն չեմ: Ես համարում եմ, որ գիրք կարդալը մտավոր աշխատանք է, ու ինչպես բոլոր աշխատանքների դեպքում, գիրք կարդալիս էլ պետք է քեզ չխանգարեն: Վիրաբույժն իր գործը ռմբակոծության տակ չի անում, թիկունքում, ավելի հանգիստ մի տեղում է վիրահատում հիվանդին:
Բայց տեսեք, օրինակ, պատերազմի ժամանակ հոգևորականները շարունակում են «Աստվածաշունչ» կարդալ, աղոթել, միգուցե փորձում իրենց աղոթքներով կանխել պատերազմը, բայց չգիտես ինչու ոչ ոք դրան վատ չի նայում՚: Այսինքն, դա էլի մտավոր աշխատանք է, որի միջոցով դու քո էներգիան, մտքի ուժը ուղղում ես ընդդեմ պատերազմի: Իհարկե, պատերազմի ժամանակ չես կարդա «Թքած ունենալու նուրբ արվեստը», որովհետև պատերազմը հենց թքած ունենալու ամենամեծ արվեստն է: Նրա համար միևնույն է, թե ով է մեռնողը:
Ի վերջո, մարդիկ գրում են պատերազմի ժամանակ պատերազմի մասին, նաև հետպատերազմյան իրականությունն են պատկերում՝, Սթայնբեքը, Մեյլերը, Սարոյանը և այլն: Օրինակ, մտածե՞լ եք, թե ինչու է մեր երկրում Ռեմարկը շատ վաճառվող հեղինակ: Որովհետև անընդհատ գտնվում ենք պատերազմական վիճակում, ու մեր երկրում այդ թեման մշտապես ակտուալ է, հետաքրքրում է ընթերցողին:
-Կինոյի հետ ուղիղ կապ ունես: Կինոգետ ես: Պատմվածքներդ չե՞ն ուզում էկրանավորել: Սովորաբար ռեժիսորները ժամանակակիցներին չեն կարդում կամ չեն բեմադրում, բայց եթե հեղինակություն ունի, պատահում է, որ ուզում են անդրադառնալ:
-Այստեղ արդեն հարց է, թե ինչ է հեղինակությունը: Ժամանակակից մարդու համար գրողը հեղինակություն չէ, դա արդեն ակնհայտ է: Բացի այդ, եթե ինչ-որ մեկը կարդա, փորձի վերածել ֆիլմի, ես միայն կողմ կլինեմ: Իմ գրվածքները պատկերավոր են, կարելի է ֆիլմ ստանալ:
-Հուշու՞մ ես երիտասարդ ռեժիսորներին:
-Հուշում ենք, և ոչ միայն երիտասարդ ռեժիսորներին:
-Կարդացածդ վերջին գիրքը:
-ժորժ Պերեքի «W, կամ մանկության հիշողություններ» վեպը: Ի դեպ, հոլոքոստի մասին է: Վեպը երկու մասի է բաժանվում, մի մասում խոսում է հոլոքոստի մասին, ծնողների մասին, որ զոհ են դարձել հոլոքոստին, մյուս մասում՝ մի կղզու որի անունը W է, և ինչն է հետաքրքիր, հորինված աշխարհի մասին ավելի հստակ է պատմում՝ օգտագործելով «իհարկե», «անկասկած», «անշուշտ», արտահայտությունները իսկ հիշողությունները խառնում է, ասում ՝ երևի, կարծես թե, միգուցե: Այսինքն՝ սեփական ես-ի հիշողության վրա չես կարող հենվել, քեզ հետ կապված պատմությունն ավելի անհավանական է, քան հորինված W կղզին: Եվ, ի վերջո, ինչքան ինձ հիշում եմ, ես հարցազրույցներ երբեք չեմ տվել և չեմ տալիս: Սակայն ինչ-որ անհայտ մեկը իմ անունից մշտապես ելույթ է ունենում:


Զրուցեց
Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԸ

Դիտվել է՝ 4552

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ