Հա­յաս­տա՛ն, ըմբռ­նի՛ր Լավ­րո­վի հայ­տա­րա­րութ­յուն­նե­րը. Ռու­սաս­տա­նը պա­հել է իր դիր­քո­րո­շու­մը, բայց հի­շեց­րել է Ար­ցախ-ԼՂՀ-ի սու­բ­յեկտ լի­նե­լը

(Նախորդ մասը)

Բայց, ի­հար­կե, Լավ­րո­վի երևա­նյան բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րում ակն­հայտ շատ ժա­մա­նակ է հատ­կաց­վել ար­ցա­խա-ադր­բե­ջա­նա­կան հա­կա­մար­տու­թյան կար­գա­վոր­ման հար­ցին։ Կամ էլ՝ Ար­ցա­խի խնդ­րի կար­գա­վոր­մանն ամ­բող­ջու­թյամբ, ո­րով­հետև ՌԴ արտ­գործ­նա­խա­րա­րի հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րի մի շարք նր­բու­թյուն­նե­րից կա­րե­լի է են­թադ­րել, որ Լավ­րո­վը փոր­ձում էր հար­թել Հա­յաս­տա­նի և Ադր­բե­ջա­նից հա­ճախ հն­չեց­վող բարդ ու հա­կա­սա­կան մեկ­նա­բա­նու­թյուն­նե­րի ու գնա­հա­տա­կան­նե­րի վի­ճա­հա­րույց ման­րա­մաս­նե­րը։ Նրա ա­սած­նե­րի էու­թյու­նը հաս­կա­նա­լու հա­մար մի փոքր հետ գնանք։

Հե­տաքր­քիր զու­գա­դի­պու­թյուն. Հա­յաս­տան Լավ­րո­վի ժա­մա­նե­լուց ա­ռաջ ադր­բե­ջան­ցի­նե­րը Բաք­վում Ռու­սաս­տա­նի դես­պա­նին բո­ղո­քի հայ­տա­գիր են հանձ­նել, իսկ Ադր­բե­ջա­նի ԱԳՆ-ն մեկ­նա­բա­նել է Ար­ցա­խի արտ­գործ­նա­խա­րար Մա­սիս Մա­յի­լյա­նի և մշա­կույ­թի, ե­րի­տա­սար­դու­թյան հար­ցե­րի և զբո­սաշր­ջու­թյան նա­խա­րար Լեռ­նիկ Հով­հան­նի­սյա­նի նո­յեմ­բե­րի 4-ի այ­ցը Մոսկ­վա։ Կրեմ­լին դուր չի ե­կել Ադր­բե­ջա­նի «ինք­նա­գոր­ծու­թյու­նը»։ Տվյալ դեպ­քում, որ­պես­զի որևէ մե­կը երևա­կա­յու­թյուն­ներ չա­նի, քաղ­վածք մեջ­բե­րենք ՌԴ ԱԳՆ-ի պաշ­տո­նա­կան մեկ­նա­բա­նու­թյու­նից, ո­րը նույն­պես ար­վել է նո­յեմ­բե­րի 8-ին. «Նշ­ված դեմ­քե­րի այ­ցը, ե­թե տե­ղի է ու­նե­ցել, ա­պա ե­ղել է բա­ցա­ռա­պես մաս­նա­վոր բնույ­թի։ Որ­պես այդ­պի­սին այն չի հա­կա­սում ոչ ռու­սա­կան օ­րեն­սդ­րու­թյա­նը, ոչ ե­ղած մի­ջազ­գա­յին պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն­նե­րին, ոչ էլ ղա­րա­բա­ղյան հա­կա­մար­տու­թյան կար­գա­վոր­ման գոր­ծում ՌԴ-ի միջ­նոր­դա­կան ա­ռա­քե­լու­թյա­նը։ Ռու­սաս­տա­նի ֆե­դե­րա­ցիա­յի պաշ­տո­նա­կան ան­ձանց հետ որևէ հան­դի­պում չի ե­ղել։ Ադր­բե­ջա­նի ԱԳՆ-ի հայ­տագ­րում և մեկ­նա­բա­նու­թյուն­նե­րում Մոսկ­վա­յին ուղղ­ված բո­ղոք­նե­րը հա­մա­րում ենք ան­հիմն, իսկ ընդ­հա­նուր տո­նը՝ ռուս-ադր­բե­ջա­նա­կան հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի մա­կար­դա­կին ու ո­րա­կին ան­հա­րիր։ Մենք մեր կող­մից հե­տա­գա­յում էլ նպաս­տե­լու ենք ղա­րա­բա­ղյան կար­գա­վոր­մա­նը հաս­նե­լուն ինչ­պես ԵԱՀԿ Մինս­կի խմ­բի հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րի կազ­մում, այն­պես էլ ազ­գա­յին մա­կար­դա­կով՝ հաշ­վի առ­նե­լով մեր հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը Ադր­բե­ջա­նի և Հա­յաս­տա­նի հետ»։

Ի­հար­կե, դա ե­ղել է «ոչ ձեզ, ոչ մեզ» շար­քի հայ­տա­րա­րու­թյուն, բայց նույ­նիսկ այդ տես­քով նկա­տե­լի է, որ ՌԴ ԱԳՆ-ն պաշ­տո­նա­կան Բաք­վին դի­վա­նա­գի­տա­կան ապ­տակ է հասց­րել, ո­րը կա­րե­լի է թարգ­մա­նել. «Ադր­բե­ջան, ոտ­քի տակ մի՛ ըն­կիր»։ Նո­յեմ­բե­րի 7-ին ռուս փոր­ձա­գետ Մի­խա­յիլ Դե­մու­րինն ընդ­հան­րա­պես ջախ­ջա­խեց Ադր­բե­ջա­նի ԱԳՆ-ի հայ­տա­գի­րը, և կր­կին ար­ժե ինչ-որ բան մեջ­բե­րել. «Ա­ռա­ջին. «ռու­սա­կան փոր­ձա­գետ­նե­րի և ա­կա­դե­միա­կան կենտ­րոն­նե­րի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րի հետ» Մա­սիս Մա­յի­լյա­նի և Լեռ­նիկ Հով­հան­նի­սյա­նի հան­դիպ­ման դեմ բո­ղո­քի ան­հե­թեթ լի­նե­լը։ Այդ դեպ­քում ադր­բե­ջա­նա­կան իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը մեր փոր­ձա­գետ­նե­րին և ա­կա­դե­միա­կան­նե­րին ի՞նչ են ա­ռա­ջար­կում ա­նել. ի­րադ­րու­թյունն ու­սում­նա­սի­րե­լու հա­մար գնալ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա՞ղ։ Բայց մեր ոչ միայն փոր­ձա­գետ­նե­րը, այլև ԱԳՆ-ն պար­տա­վոր են ու­սում­նա­սի­րե­լու փո­փոխ­վող ի­րադ­րու­թյու­նը. Ռու­սաս­տա­նը տվյալ հա­կա­մար­տու­թյան գծով միջ­նորդ և Մինս­կի խմ­բի հա­մա­նա­խա­գահ է՝ դրա­նից բխող բո­լոր պար­տա­վո­րու­թյուն­նե­րով և ի­րա­վունք­նե­րով։ Հա­ջորդ պա­հը կապ­ված է հնեց դրանց՝ կար­գա­վոր­ման հան­գա­մանք­նե­րի և նրա­նում մեր մաս­նակ­ցու­թյան հետ։ Ադր­բե­ջա­նա­կան հայ­տագ­րին և մեր դես­պա­նին Ադր­բե­ջա­նի ԱԳՆ կան­չե­լուն նվիր­ված մի շարք նյու­թե­րում աս­վում է, որ «Ղա­րա­բա­ղի հա­կա­մար­տու­թյան գո­տում ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի դա­դա­րեց­ման մա­սին հա­մա­ձայ­նու­թյու­նը կա­յա­ցել է Բաք­վի ու Երևա­նի միջև 1994 թ. մա­յի­սի 12-ին»։

Դա այդ­պես չէ։ Հրա­դա­դա­րի մա­սին 1994 թ. մա­յի­սին կնք­ված հա­մա­ձայ­նա­գի­րը ե­ղել է ե­ռա­կողմ. այն կնք­վել է մի կող­մից՝ Հա­յաս­տա­նի և Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի Հան­րա­պե­տու­թյան, մյուս կող­մից՝ Ադր­բե­ջա­նի միջև։ Այն ստո­րագ­րել են. Մա­մեդ­ռա­ֆի Մա­մե­դո­վը՝ Ադր­բե­ջա­նի, Սերժ Սարգ­սյա­նը՝ Հա­յաս­տա­նի և Սամ­վել Բա­բա­յա­նը՝ ԼՂՀ-ի կող­մից։ Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի գծով ՌԴ նա­խա­գա­հի լիա­զոր ներ­կա­յա­ցու­ցիչ (այն ժա­մա­նակ) Վլա­դի­միր Կա­զի­մի­րո­վը, որն ա­պա­հո­վում էր հա­մա­ձայ­նու­թյան ե­ռա­կողմ բնույ­թը, կար­գա­վոր­ման ման­րա­մաս­ներն ինձ պատ­մե­լիս միշտ ըն­դգ­ծում էր կա­յուն ու եր­կա­րատև խա­ղա­ղու­թյան հա­մար հենց ե­ռա­կողմ ձևա­չա­փի կարևո­րու­թյու­նը։ ՈՒս­տի հատ­կա­պես տխուր էր, և սա եր­րորդ պահն է, տես­նե­լը, թե հե­տա­գա­յում, ադր­բե­ջա­նա­կան ճնշ­մամբ, ինչ­պես է մեր դի­վա­նա­գի­տու­թյու­նը կար­ծես «մո­ռա­ցել» այդ հիմ­քը՝ ե­ռա­կողմ ձևա­չա­փը։ Ցա­վոք, «մո­ռաց­կո­տու­թյան» ու­ղիով է գնա­ցել նաև Երևա­նը։ 

Սա­կայն այդ ա­մե­նը չի նշա­նա­կում, թե ԼՂՀ-ն, որն այժմ ի­րեն կո­չում է Ար­ցախ, վե­րա­ցել է։ Եվ Մոսկ­վա­յում նրա ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րի հետ հան­դի­պում­նե­րը բա­ցար­ձա­կա­պես չեն կա­րող «վնաս հասց­նել «կար­գա­վոր­ման գոր­ծըն­թա­ցին»։ Իսկ ա­հա այդ հա­կա­մար­տու­թյունն ու­ժա­յին ճա­նա­պար­հով լու­ծե­լու ադր­բե­ջա­նա­կան կող­մի նոր փոր­ձեր թույլ չտալ կա­րող են։ Եվ դա լավ է»։ Մ. Դե­մու­րի­նը միայն չի նշել այն պաշ­տոն­նե­րը, որ այն ժա­մա­նակ զբա­ղեց­նում էին Մ. Մա­մե­դո­վը, Ս. Սարգ­սյա­նը և Ս. Բա­բա­յա­նը։ Իսկ նրանք Ադր­բե­ջա­նի, Հա­յաս­տա­նի և ԼՂՀ-ի պաշտ­պա­նու­թյան նա­խա­րար­ներն էին, ընդ ո­րում Ս. Բա­բա­յանն այն ժա­մա­նակ նաև ԼՂՀ պաշտ­պա­նու­թյան բա­նա­կի գլ­խա­վոր հրա­մա­նա­տարն էր։ Սույն նյու­թի հե­ղի­նակն ան­ձամբ ծա­նոթ էր իս­կա­կան պրո­ֆե­սիո­նալ «հաշ­տեց­նող», դես­պան Վ. Կա­զի­մի­րո­վին, և կա­րող է վկա­յել, որ, իս­կա­պես, փոր­ձա­գետ Մ. Դե­մու­րի­նը լիո­վին ճիշտ է, երբ ուղ­ղում է Ադր­բե­ջա­նի ԱԳՆ-ի ակն­հայտ ու կան­խամ­տած­ված սխա­լը։ Պա­րոն Կա­զի­մի­րո­վի հետ մեր վե­ճե­րը հիմ­նա­կա­նում այն մա­սին էին, որ սույն տո­ղե­րի հե­ղի­նա­կը մշ­տա­պես հի­շեց­նում էր, որ հա­կա­մար­տու­թյան գո­տում կրա­կը դա­դա­րեց­նե­լու, իսկ հե­տո նաև հա­մա­ձայ­նա­գի­րը կն­քե­լու միջ­նոր­դի դե­րը սկզ­բում կա­տա­րել է ՌԴ ՊՆ-ն, ա­վե­լի ճիշտ՝ ան­ձամբ նա­խա­րար Պա­վել Գրա­չո­վը։ Ռու­սաս­տա­նի, Հա­յաս­տա­նի, ԼՂՀ-ի և Ադր­բե­ջա­նի հի­շյալ հան­դիպ­ման լու­սան­կար­ներն ու տե­սագ­րու­թյու­նը մինչև այժմ հան­րա­ծա­նոթ են ինչ­պես Երևա­նում, այն­պես էլ Ստե­փա­նա­կեր­տում։ Հաս­կա­նա­լի է, որ Բաք­վի բարձ­րա­գույն պաշ­տո­նա­տար դեմ­քե­րը ե­րա­զում են «մո­ռա­նալ» այն օ­րե­րը։ 

Բայց դա պար­զա­պես անհ­նար է։ Իսկ ա­հա կադ­րա­յին դի­վա­նա­գետ և հրա­շա­լի բա­նակ­ցող Վ. Կա­զի­մի­րո­վը մշ­տա­պես վի­ճար­կում է իմ այն պն­դու­մը, թե ՌԴ ՊՆ-ն 1994 թ. ինչ-որ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նում նա­խա­ձեռ­նու­թյու­նը վերց­րել էր ՌԴ ԱԳՆ-ից, և պն­դում էր, որ ռու­սա­կան եր­կու նա­խա­րա­րու­թյուն­ները գոր­ծում էին հա­մա­ձայ­նեց­ված, փոխլ­րաց­նե­լով ի­րար։ Մեր միջև նույ­նիսկ հա­մա­կարգ­չով մաս­նա­գի­տա­կան նա­մա­կագ­րու­թյուն էր հաս­տատ­վել, քա­նի որ հե­ղի­նակն այդ ժա­մա­նակ մե­նագ­րու­թյուն էր պատ­րաս­տում (որ­պես Հայ­կա­կան ազ­գա­յին և ռազ­մա­վա­րա­կան հե­տա­զո­տու­թյուն­նե­րի կենտ­րո­նի փոր­ձա­գետ-հե­տա­զո­տող) այ­սր­կով­կա­սյան բո­լոր հա­կա­մար­տու­թյուն­նե­րի կար­գա­վոր­ման մեջ Ռու­սաս­տա­նի դե­րի մա­սին։ Բայց կարևոր է նաև փոր­ձա­գետ Դե­մու­րի­նի ա­սածն այն մա­սին, որ «ե­ռա­կողմ ձևա­չա­փի մա­սին «մո­ռաց­կո­տու­թյան» ու­ղիով է գնա­ցել նաև Երևա­նը»։ Ար­ցա­խի հար­ցի շուրջ Հա­յաս­տա­նում Լավ­րո­վի ա­րած հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րը վեր­լու­ծե­լիս մենք դա էլ կտես­նենք։ Սա­կայն նախ դի­տար­կենք նաև այ­ցից ա­ռաջ հայ­կա­կան «Մե­դիա­մաքս» տե­ղե­կատ­վա­կան գոր­ծա­կա­լու­թյան հետ ռու­սա­կան նա­խա­րա­րի հար­ցազ­րույ­ցը։ Լավ­րովն այն ժա­մա­նակ ա­սել է. «Ող­ջու­նում ենք սահ­մա­նին և շփ­ման գծում հա­րա­բե­րա­կան կա­յու­նու­թյան պահ­պա­նու­մը։

Կար­ծում ենք, որ լար­վա­ծու­թյան հե­տա­գա նվա­զու­մը կա­րող է նպաս­տել բա­նակ­ցա­յին գոր­ծըն­թա­ցին նպաս­տող մթ­նո­լոր­տի ստեղծ­մա­նը։ Ինչ վե­րա­բե­րում է Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի վերջ­նա­կան ի­րա­վա­կան կար­գա­վի­ճա­կի հար­ցին, ա­պա այն ա­մե­նա­բար­դե­րից է»։ Ըստ նրա, «ԵԱՀԿ Մինս­կի խմ­բի հա­մա­նա­խա­գահ եր­կր­նե­րի ղե­կա­վար­նե­րը բազ­միցս են հայ­տա­րա­րել, որ կար­գա­վի­ճա­կը պետք է ո­րոշ­վի քա­ղա­քա­կան ու­ղիով բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի ըն­թաց­քում, ի­րա­վա­բա­նո­րեն պար­տա­վո­րեց­նող կա­մար­տա­հայ­տու­թյան հի­ման վրա», իսկ «այդ աշ­խա­տան­քի պա­րա­մետ­րե­րը, նե­րա­ռյալ կազ­մա­կեր­պա­կան տե­սան­կյուն­նե­րը, կող­մե­րը դեռևս պետք է հա­մա­ձայ­նեց­նեն»։ Այս հայ­տա­րա­րու­թյան դրույթ­նե­րի կարևո­րու­թյունն ակն­հայտ է.

1) Լավ­րո­վը լիո­վին, ընդ ո­րում՝ հեր­թա­կան ան­գամ, վերջ է դնում ինչ-որ «Լավ­րո­վի պլա­նի» մա­սին դա­տար­կա­խո­սու­թյուն­նե­րին և՛ Ադր­բե­ջա­նում, և՛ Հա­յաս­տա­նում,

2) մեկ ան­գամ ևս հաս­տա­տում է, որ պետք է լի­նի «ի­րա­վա­բա­նո­րեն պար­տա­վո­րեց­նող կա­մար­տա­հայ­տու­թյուն», իսկ դա, այս­պես կոչ­ված, «մադ­րի­դյան սկզ­բունք­նե­րի» հենց ան­կյու­նա­քարն է։ Մնում է հաս­կա­նալ, թե ումն է այդ «ի­րա­վա­բա­նո­րեն պար­տա­վո­րեց­նող կա­մար­տա­հայ­տու­թյու­նը»։ 2005-06-ից Ադր­բե­ջա­նը պն­դում է, որ հան­րաք­վեն պետք է ընդ­գր­կի ողջ Ադր­բե­ջա­նը, ոչ թե միայն Ար­ցա­խը։ Ինչն ինք­նին ան­հե­թե­թու­թյուն է բո­լոր ա­ռում­նե­րով, ո­րով­հետև կար­գա­վոր­ման մեջ ինք­նո­րոշ­վող տա­րածքն Ար­ցախ-ԼՂՀ-ն է, ոչ թե ամ­բողջ Ադր­բե­ջա­նը։ Վար­չա­պետ Փա­շի­նյա­նը մեկ-մեկ հայ­տա­րա­րում է, թե՝ ես կգամ հրա­պա­րակ, և «մենք՝ ամ­բողջ ժո­ղովր­դով» կլու­ծենք Ար­ցա­խի խն­դի­րը։ Ի՞նչ է նշա­նա­կում «ամ­բողջ ժո­ղովր­դով», այդ ի՞նչ միտք է «հան­րաք­վե Հա­յաս­տա­նում»։

Այդ դեպ­քում ին­չու ոչ հայ­կա­կան սփյուռ­քում։ Ի­րա­վա­ցի է փոր­ձա­գետ Դե­մու­րի­նը. ըստ երևույ­թին, Հա­յաս­տա­նում «հե­ղա­փո­խու­թյու­նից» հե­տո ա­վե­լի է խո­րա­ցել «մո­ռաց­կո­տու­թյու­նը» ինչ­պես 1994 թ. զի­նա­դա­դա­րի մա­սին հա­մա­ձայ­նագ­րե­րի ե­ռա­կողմ ձևա­չա­փի դր­վագ­նե­րի, այն­պես էլ այն մա­սին, որ ինք­նո­րոշ­վող տա­րածք է ոչ թե Հա­յաս­տա­նը, այլ Ար­ցախ-ԼՂՀ-ն։ Տա­րօ­րի­նակ զու­գա­հեռ­ներ կան Ադր­բե­ջա­նի և Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի կար­ծիք­նե­րում այն մա­սին, թե ընդ­հան­րա­պես ինչ հիմ­նախն­դիր է լուծ­վում Մինս­կի խմ­բի հա­մա­նա­խա­գա­հու­թյան ձևա­չա­փի շր­ջա­նա­կում։ Դա հատ­կա­պես ան­հա­մո­զիչ է Հա­յաս­տա­նի վար­չա­պե­տի կա­տար­մամբ. երևի 1996-98 թթ. նա Հա­յաս­տա­նում չի ապ­րել, ե­թե չի հի­շում կամ «չի ու­զում» հի­շել, որ Ար­ցա­խի հարցն ա­ռանց ար­ցախ­ցի հա­յե­րի մաս­նակ­ցու­թյան լու­ծե­լու՝ նախ­կին նա­խա­գահ Լ. Տեր-Պետ­րո­սյա­նի մտադ­րու­թյունն ա­վարտ­վեց հենց Հա­յաս­տա­նի ա­ռա­ջին նա­խա­գա­հի կա­մա­վոր-հար­կադ­րա­կան պաշ­տո­նա­թո­ղու­թյամբ։

Կա­րե­լի է պն­դել, որ Հա­յաս­տա­նի բնակ­չու­թյան 99 %-ին հե­տաք­րք­րում էր, թե Լավ­րովն ինչ կա­սի Ար­ցա­խի մա­սին, քան թե կեն­սա­լա­բո­րա­տո­րիա­նե­րի ոչ պա­կաս նր­բին թե­ման։ Նրա խոս­քը պետք է կար­դալ դան­դաղ և գի­տակ­ցո­րեն։ Մեջ­բե­րենք ո­րոշ բա­ներ. «Մեկ ան­գամ էլ ըն­դգ­ծեմ. կող­մերն ի­րենք պետք է հա­մա­ձայ­նեց­նեն և ո­րո­շեն բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի մաս­նա­կից­նե­րի կազ­մը։ Ղա­րա­բա­ղյան խնդ­րի կար­գա­վոր­ման գծով խոր­հր­դակ­ցու­թյուն­նե­րի և հե­տա­գա բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի վաղ փու­լում, երբ դա­դա­րեց­վում էին մար­տա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րը, Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղը մաս­նակ­ցում էր հա­մա­պա­տաս­խան պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյուն­նե­րին և բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րին, ո­րոնք սկս­վե­ցին կրա­կի դա­դա­րե­ցու­մից հե­տո... Եվ բո­լո­րին պարզ է, որ ա­ռանց Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի ժո­ղովր­դի հա­մա­ձայ­նու­թյան որևէ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյան ձևա­կեր­պելն անհ­նար կլի­նի։ Հա­յաս­տա­նը դրանք պար­զա­պես չի ստո­րագ­րի։ Մենք հենց դրա­նից ենք ել­նում։ ՈՒ­զում եմ նշել, որ Հա­յաս­տա­նի վար­չա­պետ Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նի հետ մեր հան­դիպ­ման ժա­մա­նակ նա հի­շա­տա­կեց իր հրա­պա­րա­կա­յին հայ­տա­րա­րու­թյու­նը, որ ամ­փո­փիչ պայ­մա­նա­վոր­վա­ծու­թյու­ննե­րը պետք է հաշ­վի առ­նեն և Հա­յաս­տա­նի, և Ղա­րա­բա­ղի, և Ադր­բե­ջա­նի շա­հե­րը։

Դրա հետ դժ­վար է վի­ճել... Տա­րած­քա­յին ամ­բող­ջա­կա­նու­թյան, ինք­նո­րոշ­ման և վե­ճե­րի բա­ցա­ռա­պես խա­ղաղ կար­գա­վոր­ման սկզ­բունք­ներն ամ­րագր­ված են կող­մե­րի միջև քն­նարկ­վող փաս­տաթղ­թե­րի բո­լոր տար­բե­րակ­նե­րում։ Ա­մեն դեպ­քում, վերջ­նա­կան ո­րո­շու­մը պետք է հաշ­վի առ­նի այդ բո­լոր սկզ­բունք­նե­րը։ Դրա հետ չեն վի­ճում և Երևա­նը, և Բա­քուն»։ Ա­վե­լաց­նել կա­րե­լի է լոկ այն, որ, ըստ Լավ­րո­վի, «Մինս­կի խմ­բի հա­մա­նա­խա­գահ­նե­րը ջա­նում են, որ այդ փոխ­զի­ջու­մը լի­նի ազ­նիվ և ար­տա­ցո­լի շա­հե­րի ի­րա­կան, ար­դա­րա­ցի հաշ­վեկ­շի­ռը»։ Իսկ թե ում և ինչ էր բա­ցա­հայ­տո­րեն ակ­նար­կում Լավ­րո­վը, երբ պատ­մում էր, թե ինչ­պես ե­ղավ, որ Ար­ցա­խը 1997 թ. հուն­վա­րից դուրս մնաց կար­գա­վոր­ման ուղ­ղա­կի բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րից, թող ո­րո­շեն Հա­յաս­տա­նի այն քա­ղա­քա­ցի­նե­րը, ով­քեր չեն տա­ռա­պում հի­շո­ղու­թյան կորս­տով և ա­մեն ինչ հի­շում են 90-ա­կան­նե­րի ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի մա­սին։ Բայց մենք կհի­շեց­նենք Զոհ­րաբ Մնա­ցա­կա­նյա­նի հետ նրա հա­մա­տեղ մա­մու­լի կոն­ֆե­րան­սի այդ մա­սը։ Որով­հետև խոսքն այն մա­սին է, թե Երևա­նում ում «մո­ռաց­կո­տու­թյունն» է ա­ռա­ջին ան­գամ հայ­տն­վել։

Մի՞­թե Լավ­րովն ինչ-որ բան «չգի­տի» կամ «չի հի­շում»։ Բայց ա­հա այն փաս­տը, որ նա ա­ռա­ջին ան­գամ ու լիո­վին սպա­սե­լի կեր­պով հա­մա­ձայ­նու­թյուն հայտ­նեց Փա­շի­նյա­նի հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րից մե­կին (ան­ցյալ տար­վա) այն մա­սին, որ բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րին Ար­ցա­խի մաս­նակ­ցու­թյու­նը պետք է, բայց դա իբր պետք է ո­րո­շեն «կող­մերն ի­րենք», ընդ ո­րում հարկ հա­մա­րեց հի­շեց­նել, որ նախ­կի­նում Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղը ե­ղել է բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի մաս­նա­կից, բա­ցա­հայտ ակ­նարկ է և Երևա­նին, և Բաք­վին։ Ակ­նարկն այն մա­սին է, որ կար­գա­վոր­ման վաղ փու­լե­րում խա­ղաղ բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րը դրա­կան ա­ռա­ջըն­թաց ու­նեին միայն ե­ռա­կողմ ձևա­չա­փով, հաշ­վի առ­նե­լով, որ հա­կա­մար­տող կող­մե­րը ոչ թե եր­կուսն են, այլ ե­րե­քը, և դա վե­րա­դարձ է ԵԱՀԿ-ի 1992-94 թթ. ձևա­կեր­պում­նե­րին։ Այժմ` Լավ­րո­վի հայ­տա­րա­րու­թյան ևս մի նր­բու­թյան մա­սին, ո­րը Հա­յաս­տա­նի ներ­սում լուրջ վեճ է ա­ռա­ջաց­րել։ Վե­ճի ա­ռա­ջին կող­մը Տեր-Պետ­րո­սյա­նի կողմ­նա­կից­ներն են նրա իսկ գլ­խա­վո­րու­թյամբ և վար­չա­պետ Փա­շի­նյանն իր կողմ­նա­կից­նե­րով։ Եվ այդ հան­գա­մանքն ակն­հայ­տո­րեն ա­պա­ցու­ցում է Ար­ցա­խի նա­խա­գա­հի թեկ­նա­ծու, գե­նե­րալ-մա­յոր Վի­տա­լի Բա­լա­սա­նյա­նի ի­րա­վա­ցիու­թյու­նը. նա ար­դեն մի քա­նի ա­միս բա­ցա­հայ­տո­րեն հայ­տա­րա­րում է, որ Ար­ցա­խի հար­ցում Փա­շի­նյա­նի մո­տե­ցում­ներն ամ­բող­ջու­թյամբ կրկ­նում են Տեր-Պետ­րո­սյա­նի մո­տե­ցում­նե­րը։

(շա­րու­նա­կե­լի)

Սերգեյ ՇԱՔԱՐՅԱՆՑ

Հեղինակի նյութեր

• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում-3
• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում-2
• Թուրքիայի Հանրապետությունը Մուստաֆա Քեմալ փաշայի ժամանակներից մինչ օրս․ առաջին սիոնիստական պետությունն աշխարհում
• Ժամանակակից «Ադրբեջանի հանրապետությունը» սիոնիստների, անգլո-սաքսոնների և պանթուրքիստների հենակետն է՝ ընդդեմ Իրանի և ՌԴ-ի- 2
• Ժամանակակից «Ադրբեջանի հանրապետությունը» սիոնիստների, անգլո-սաքսոնների և պանթուրքիստների հենակետն է՝ ընդդեմ Իրանի և ՌԴ-ի-1
• Երևա­նի և Ստե­փա­նա­կեր­տի ա­ռա­ջին խն­դի­րը պաշտ­պա­նու­թ­յան եր­կու պե­տա­կան կո­մի­տե­նե­րի շտապ ձևա­վո­րումն է
• Երևա­նի և Ստե­փա­նա­կեր­տի ա­ռա­ջին խն­դի­րը պաշտ­պա­նու­թ­յան եր­կու պե­տա­կան կո­մի­տե­նե­րի շտապ ձևա­վո­րումն է
• Կրկին ու կր­կին՝ «Փա­շի­ն­յա՛ն, հե­ռա­ցի՛ր». սա ժո­ղովր­դի պա­հանջն է
• Կրկին ու կր­կին՝ «Փա­շի­ն­յա՛ն, հե­ռա­ցի՛ր». սա ժո­ղովր­դի պա­հանջն է
• Փա­շի­ն­յանն ա­մեն օր, կա­մա­վոր հրա­ժա­րա­կան չտա­լով, ըն­դա­մենն ա­պա­ցու­ցում է, որ հա­կա­հայ ու­ժե­րի դրա­ծո է
• Բաց հարց Ռու­սաս­տա­նի ԶԼՄ-նե­րին. Ինչ­քա՞ն կա­րե­լի է ստել Ար­ցա­խի հար­ցում հա­յե­րի «մեղ­քի» մա­սին
• Ռու­սաս­տանը, Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թ­յուն­նե­րի թողտ­վու­թ­յամբ, Թուր­քիա­յին ներս է թո­ղել Այսր­կով­կա­սի մեր մա­սը
• Թուր­քիան մուտք է գոր­ծել տա­րա­ծաշր­ջան ու Ար­ցա­խից սպառ­նում է և՛ Ի­րա­նին, և՛ Ռու­սաս­տա­նին
• Փա­շի­ն­յան, խոս­տո­վա­նիր, գու­ցե Զան­գե­զուրն է՞լ եք ար­դեն վա­ճա­ռել թուր­քե­րին
• Հա­յաս­տա­նի քա­ղա­քա­ցի­նե­րի մի մա­սը դա­վա­ճա­նել է ողջ հայ ժո­ղովր­դին
• Մեր ժո­ղովր­դին ԱՄՆ-ը, Իս­րա­յե­լը, Անգ­լիան և Թուր­քիան դա­վա­ճան­նե­րի ձեռ­քով «Այսր­կով­կաս­յան Դեյ­թոն» են պար­տադ­րել
• «Ով խա­ղա­ղու­թ­յուն է ու­զում խայ­տա­ռա­կութ­յան գնով, կս­տա­նա և՛ պա­տե­րազմ, և՛ խայ­տա­ռա­կութ­յուն»
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ
• Թեհ­րա­նում ար­դեն ըն­դուն­ված են ինչ-որ պատ­շաճ ո­րո­շում­ներ

Մեկնաբանություններ