Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 

«Արհ­միու­թ­յուն-գոր­ծա­տու հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թ­յու­նից կշա­հեն թե՛ աշ­խա­տո­ղը, թե՛ գոր­ծա­տուն ու իր բիզ­նե­սը»

«Արհ­միու­թ­յուն-գոր­ծա­տու հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թ­յու­նից կշա­հեն թե՛ աշ­խա­տո­ղը, թե՛ գոր­ծա­տուն ու իր բիզ­նե­սը»
31.03.2020 | 01:15
Պաշ­տո­նա­կան տվյալ­նե­րի հա­մա­ձայն Հա­յաս­տա­նում 2019 թ. դեկ­տեմ­բե­րին հարկ­ման բա­զա ա­պա­հո­ված աշ­խա­տող­նե­րը կազ­մել են շուրջ 629 հա­զար, ին­չը 2018 թ. նույն ամս­վա հա­մե­մատ ա­վե­լի է շուրջ 7 տո­կո­սով կամ 41 հա­զա­րով: Աշ­խա­տող­նե­րի թվի աճն ա­պա­հով­վել է հիմ­նա­կա­նում ման­րա­ծախ առևտրի (18 տո­կոս), հան­րա­յին սնն­դի կազ­մա­կերպ­ման (13 տո­կոս), մե­ծա­ծախ առևտրի (8 տո­կոս), սնն­դամ­թեր­քի ար­տադ­րու­թյան (7 տո­կոս) և ծա­ռա­յու­թյան մա­տուց­ման ո­լորտ­նե­րում (5 տո­կոս):
ՀՀ Սահ­մա­նադ­րու­թյամբ ամ­րագր­վում է աշ­խա­տան­քի ա­զատ ընտ­րու­թյան ի­րա­վուն­քը, այ­սինքն, ի տար­բե­րու­թյուն մյուս ի­րա­վունք­նե­րի, աշ­խա­տան­քի պա­րա­գա­յում շեշ­տադ­րու­մը դրա ա­զատ ընտ­րու­թյան ի­րա­վունքն է: Գոր­ծա­զուր­կի կար­գա­վի­ճա­կում չհայ­տն­վե­լու հա­մար քա­ղա­քա­ցին ընտ­րում է ցան­կա­ցած աշ­խա­տանք, ան­կախ նրա­նից, ու­նի՞ մաս­նա­գի­տու­թյուն, թե՞ ոչ: Նման ի­րա­վի­ճակ տի­րում է բազ­մա­թիվ ո­լորտ­նե­րում, մաս­նա­վո­րա­պես առևտրի և հա­սա­րա­կա­կան սնն­դի, որ­տեղ հա­ճախ են պա­տա­հում աշ­խա­տան­քա­յին ի­րա­վա­խախ­տում­նե­րի դեպ­քեր: Այս­տեղ մաս­նա­վո­րա­պես աշ­խա­տում են սո­ցիա­լա­պես ա­նա­պա­հով խա­վի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րը, ով­քեր կա­րիք ու­նեն աշ­խա­տե­լու ա­ռանց մաս­նա­գի­տա­կան կամ հա­տուկ հմ­տու­թյուն­նե­րի պա­հան­ջի: Այս մար­դիկ դառ­նում են խո­ցե­լի ան­բա­րե­խիղճ գոր­ծա­տու­նե­րի կող­մից և են­թարկ­վում են շա­հա­գործ­ման։ Թե­պետ աշ­խա­տող­նե­րի մեծ մա­սը գի­տակ­ցում է իր ի­րա­վունք­նե­րի խախտ­ված լի­նե­լը, սա­կայն, եր­բեմն ան­զոր են դրանք վե­րաց­նե­լու գոր­ծում և շատ դեպ­քե­րում խու­սա­փում են բարձ­րա­ձայ­նելուց դ­րանց մա­սին: Ան­կախ գոր­ծա­տուի բա­րեխղ­ճու­թյու­նից, ո­լոր­տի աշ­խա­տո­ղը եր­բեմն էլ հակ­ված չէ ճա­նա­չե­լու սե­փա­կան ի­րա­վունք­նե­րը, ծա­նո­թա­նա­լու աշ­խա­տան­քա­յին պայ­մա­նագ­րի բո­վան­դա­կու­թյա­նը, ե­թե, ի­հար­կե, պայ­մա­նա­գիր կնք­վում է, ստո­րագ­րե­լուց ա­ռաջ ի­մա­նա­լու պայ­մա­նագ­րով ամ­րագր­ված աշ­խա­տան­քա­յին պար­տա­կա­նու­թյուն­նե­րը և ի­րա­վունք­նե­րը, ու­նե­նա­լու ստո­րագ­րած փաս­տաթղ­թի սե­փա­կան օ­րի­նա­կը: Իսկ պե­տա­կան ու հան­րա­յին ո­լոր­տի կող­մից վե­րահս­կո­ղու­թյան բա­ցա­կա­յու­թյու­նը գոր­ծա­տուին մի ա­վե­լորդ հնա­րա­վո­րու­թյուն է տա­լիս ոտ­նա­հա­րե­լու աշ­խա­տո­ղի աշ­խա­տան­քա­յին ի­րա­վուն­քը:
Խոր­հր­դա­յին տա­րի­նե­րին աշ­խա­տող­նե­րի աշ­խա­տան­քա­յին շա­հե­րի պաշտ­պա­նու­թյան նպա­տա­կով ստեղծ­ված ար­հես­տակ­ցա­կան միու­թյուն­նե­րը սո­ցիա­լա­կան մի շարք գոր­ծա­ռույթ­նե­րի հետ մեկ­տեղ տես­չա­կան և հա­սա­րա­կա­կան հս­կո­ղու­թյուն ու վե­րահս­կո­ղու­թյուն էին ի­րա­կա­նաց­նում աշ­խա­տան­քա­յին օ­րեն­սդ­րու­թյան, աշ­խա­տող­նե­րի աշ­խա­տան­քա­յին ի­րա­վունք­նե­րի, աշ­խա­տան­քի պաշտ­պա­նու­թյան կա­նոն­նե­րի պահ­պան­ման նկատ­մամբ, վե­րահս­կում էին նաև աշ­խա­տող­նե­րի բնա­կա­րա­նա­յին և կեն­ցա­ղա­յին սպա­սար­կու­մը։
Պար­զե­լու հա­մար, թե ներ­կա­յումս որ­քա­նով են պաշտ­պան­ված մաս­նա­վո­րա­պես առևտրի և հան­րա­յին սպա­սարկ­ման ո­լոր­տի աշ­խա­տող­նե­րի աշ­խա­տան­քա­յին ի­րա­վունք­նե­րը, «Ի­րա­տես»-ը զրու­ցեց Հա­յաս­տա­նի արհ­միու­թյուն­նե­րի կոն­ֆե­դե­րա­ցիա­յի ան­դամ Հա­յաս­տա­նի առևտրի և հա­սա­րա­կա­կան սնն­դի, սպառ­կոո­պե­րա­ցիա­յի և ձեռ­նե­րե­ցու­թյան աշ­խա­տող­նե­րի ար­հես­տակ­ցա­կան կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րի ճյու­ղա­յին հան­րա­պե­տա­կան միու­թյան նա­խա­գահ ՇՄԱ­ՎՈՆ ՄԿՐՏ­ՉՅԱ­ՆԻ հետ:
-Երկ­րի տն­տե­սու­թյան մեջ զբաղ­վա­ծու­թյան 20-21 տո­կոսն ա­պա­հո­վում է առևտրի և հա­սա­րա­կա­կան սնն­դի ո­լոր­տը, որ­տեղ ընդգրկված է 130-135 հա­զար աշ­խա­տող, նրան­ցից 2600-ը ճյու­ղա­յին հան­րա­պե­տա­կան միու­թյան մեջ ընդգրկված արհ­միու­թյան ան­դամ­ներ են: Ո­լոր­տի սո­ցիա­լա­կան խն­դիր­նե­րը բա­վա­կան շատ են, հան­րա­յին սնն­դի աշ­խա­տո­ղի մի­ջին աշ­խա­տա­վար­ձը կազ­մում է 100 հա­զար դրամ, առևտրի ո­լոր­տի աշ­խա­տո­ղի­նը՝ 130 հա­զար դրամ, այն դեպ­քում, երբ ՀՀ-ում մի­ջին աշ­խա­տա­վար­ձը 180 հա­զար է, այս ո­լոր­տի աշ­խա­տող­ներն աշ­խա­տում են աշ­խա­տան­քա­յին նոր­մե­րի, ռե­ժի­մի խախտ­մամբ, լիար­ժեք հան­գս­տի պայ­ման­նե­րի բա­ցա­կա­յու­թյան պայ­ման­նե­րում:
Շմա­վոն Մկրտ­չյանն իր խոս­քում նշեց, որ ո­լոր­տի աշ­խա­տող­նե­րի հան­գս­տի ի­րա­վուն­քի, աշ­խա­տան­քա­յին օր­վա ըն­թաց­քում ընդ­մի­ջում­նե­րի բա­ցա­կա­յու­թյու­նը կամ դրանց շատ կարճ լի­նե­լը ևս հա­մա­տա­րած բնույթ են կրում: Կան աշ­խա­տա­վայ­րեր, որ­տեղ ա­ռողջ և անվ­տանգ աշ­խա­տան­քա­յին պայ­ման­նե­րի բա­ցա­կա­յու­թյու­նը սո­վո­րա­կան երևույթ է, որ­տեղ գոր­ծա­տու­նե­րը աշ­խա­տող­նե­րին ներ­կա­յաց­նում են այն­պի­սի պա­հանջ­ներ, ո­րոնք հա­կա­սում են մի­ջազ­գա­յին և ներ­պե­տա­կան ի­րա­վա­կան ակ­տե­րով ամ­րագր­ված աշ­խա­տան­քի ա­ռողջ և անվ­տանգ պայ­ման­նե­րի վե­րա­բե­րյալ դրույթ­նե­րին: Աշ­խա­տող­նե­րը հե­տա­գա­յում ձեռք են բե­րում մաս­նա­գի­տա­կան հի­վան­դու­թյուն­ներ, ո­րոնք ամ­բողջ օր­վա ըն­թաց­քում նս­տած կամ կանգ­նած մնա­լու հետևանք են: Հատ­կա­պես հա­մա­տա­րած են ողջ աշ­խա­տա­ժա­մա­նա­կի ըն­թաց­քում աշ­խա­տող­նե­րի պար­տա­դիր կար­գով, ա­ռանց բա­ցա­ռու­թյուն­նե­րի, ոտ­քի վրա մնա­լու հար­կադ­րան­քը, ո­րը տվյալ ո­լոր­տի աշ­խա­տող­նե­րի մոտ հա­ճախ հաս­նում է 12 ժա­մի:
-Առ­կա խն­դիր­նե­րով հան­դերձ այն կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րում, որ­տեղ ստեղծ­վել են արհ­միու­թյուն­ներ և ան­դա­մակ­ցում են ճյու­ղա­յին միու­թյա­նը, գոր­ծա­տու-արհ­միու­թյուն հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րում սո­ցիա­լա­կան գոր­ծըն­կե­րու­թյու­նը կա­րող եմ հա­մա­րել բա­վա­րար, քա­նի որ արհ­միու­թե­նա­կան կազ­մա­կեր­պու­թյան առ­կա­յու­թյան պայ­ման­նե­րում արհ­միու­թյու­նը աշ­խա­տո­ղի ի­րա­վուն­քի պաշտ­պան լի­նե­լուց բա­ցի նաև պա­տաս­խա­նատ­վու­թյուն է կրում կո­լեկ­տիվ հնա­րա­վո­րու­թյուն­ներն ա­ռա­վել ար­դյու­նա­վետ օգ­տա­գոր­ծե­լու հա­մար: Այդ պա­րա­գա­յում գոր­ծա­տու-արհ­միու­թյուն հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը կրում են կա­նո­նա­կարգ­ված բնույթ և եր­կուս­տեք ստանձ­նում են խն­դիր­նե­րի լուծ­ման պա­տաս­խա­նատ­վու­թյու­նը,- ա­սաց Շ. Մկրտ­չյա­նը:
Զրու­ցա­կիցս արհ­միու­թյուն-գոր­ծա­տու հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րում կարևո­րեց կո­լեկ­տիվ պայ­մա­նագ­րի դե­րը, ո­րը սո­ցիա­լա­կան գոր­ծըն­կե­րու­թյան հա­մե­րաշ­խու­թյան, խն­դիր­նե­րի լուծ­ման ար­դյու­նա­վետ ե­ղա­նակ­նե­րի ո­րոշ­ման մի­ջոց է: Այդ պայ­մա­նագ­րի առ­կա­յու­թյու­նը հնա­րա­վո­րու­թյուն է տա­լիս արհ­միու­թյա­նը գոր­ծա­տուի հետ բա­նակ­ցու­թյան ար­դյուն­քում լու­ծել աշ­խա­տո­ղի աշ­խա­տան­քի հետ կապ­ված բազ­մա­թիվ հար­ցեր: Վեր­ջերս աշ­խա­տան­քից ա­զատ­ման և ար­ձակ­ման նպաս­տի չվ­ճար­ման հա­մար բո­ղո­քով ՃՀՄ-ին դի­մել էր ո­լոր­տի մի աշ­խա­տա­կից, ո­րի խն­դի­րը ՃՀՄ-ի նա­խա­գա­հի մի­ջամ­տու­թյան շնոր­հիվ դրա­կան լու­ծում ստա­ցավ:
-Ցա­վոք, այն կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րում, որ­տեղ չկան արհ­միու­թե­նա­կան կազ­մա­կեր­պու­թյուն­ներ, նմա­նա­տիպ խն­դիր­նե­րի հետ կապ­ված ճյու­ղա­յին միու­թյու­նը մի­ջամ­տե­լու ի­րա­վունք չու­նի: Աշ­խա­տո­ղի ի­րա­վունք­նե­րի խախտ­ման մեկ այլ պատ­ճառ է աշ­խա­տան­քա­յին պայ­մա­նագ­րի բա­ցա­կա­յու­թյու­նը կամ դրա բո­վան­դա­կու­թյան մա­սին ան­տե­ղյա­կու­թյու­նը, աշ­խա­տողն աշ­խա­տան­քի ըն­դուն­վե­լիս ստո­րագ­րում է աշ­խա­տան­քա­յին պայ­մա­նա­գիրն ա­ռանց բո­վան­դա­կու­թյա­նը ծա­նո­թա­նա­լու: Ե­թե անդ­րա­դառ­նամ խոր­հր­դա­յին տա­րի­նե­րին, չկար­ծեք, թե խոս­քը կա­րո­տախ­տին է վե­րա­բե­րում, պար­զա­պես այն ժա­մա­նակ աշ­խա­տո­ղին, գոր­ծա­տուի նա­խա­ձեռ­նու­թյամբ աշ­խա­տան­քից ա­զա­տե­լիս պա­հանջ­վում էր նաև արհ­միու­թյան հա­մա­ձայ­նու­թյու­նը: Այ­սօր նման մե­խա­նիզմ չկա, արհ­միու­թյան նա­խա­ձեռ­նու­թյամբ գոր­ծա­դուլ կազ­մա­կեր­պե­լը գործ­նա­կա­նում անհ­նար է, գոր­ծա­տուի հետ կո­լեկ­տիվ պայ­մա­նա­գիր կն­քե­լը՝ կա­մա­վոր,- մեկ­նա­բա­նեց Շ. Մկրտ­չյա­նը:
Նրա փո­խանց­մամբ` արհ­միու­թյուն­նե­րի գոր­ծու­նեու­թյան մա­սին այ­սօր հան­րու­թյան շր­ջա­նում ի­րա­զեկ­ման խն­դիր կա, քա­նի որ վեր­ջի­նիս պատ­կե­րաց­մամբ` արհ­միու­թյուն­նե­րը սոսկ ա­ռող­ջա­րա­նի, ճամ­բար­նե­րի ու­ղեգ­րեր, բնա­կա­րա­րան­ներ, ավ­տո­մե­քե­նա­ներ տրա­մադ­րող միու­թյուն են, հե­տո միայն, երբ աշ­խա­տան­քի հետ կապ­ված խն­դիր­ներ են ծա­գում, հի­շում են, որ արհ­միու­թյուն­նե­րը ի­րենց աշ­խա­տան­քա­յին խախտ­ված ի­րա­վունք­նե­րի պաշտ­պանն են:
-Առևտրի և սպա­սարկ­ման ո­լոր­տում արհ­միու­թե­նա­կան կազ­մա­կեր­պու­թյուն­ներ ձևա­վո­րե­լը փոքր-ինչ խն­դիր է այն ա­ռու­մով, որ առևտրի և սպա­սարկ­ման ո­լոր­տի ձեռ­նար­կու­թյուն­նե­րի ցան­ցը տա­րած­ված է հան­րա­պե­տու­թյան ողջ տա­րած­քով, տար­բեր գոր­ծա­տու­ներ են, տար­բեր բա­ժան­մունք­ներ, դրանք լուրջ խո­չըն­դոտ­ներ են արհ­միու­թե­նա­կան կազ­մա­կեր­պու­թյուն ստեղ­ծե­լու ճա­նա­պար­հին, և դրանք կոոր­դիա­նաց­նելն ու դրանց հետ միաս­նա­կան աշ­խա­տանք տա­նե­լը բա­վա­կա­նին բարդ է: Բա­ցի դրա­նից, գոր­ծա­տու­նե­րը խու­սա­փում են ի­րենց ըն­կե­րու­թյուն­նե­րում արհ­միու­թյան ներ­կա­յու­թյու­նից, նրանց կար­ծի­քով` արհ­միու­թյան նպա­տա­կը գոր­ծա­դուլ­նե­րի մի­ջո­ցով ի­րենց գոր­ծու­նեու­թյա­նը խո­չըն­դո­տելն է: Մինչ­դեռ արհ­միու­թյան նպա­տակն է գոր­ծա­տուի հետ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյան հեն­քի վրա նպաս­տել նաև տն­տե­սու­թյան և բիզ­նե­սի զար­գաց­մա­նը, ո­րի ար­դյուն­քում արհ­միու­թյուն-գոր­ծա­տու հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյու­նից կշա­հի ոչ միայն աշ­խա­տո­ղը, ում աշ­խա­տան­քա­յին ի­րա­վունք­նե­րը կպաշտ­պան­վեն, աշ­խա­տան­քա­յին պայ­ման­նե­րը կբա­րե­լավ­վեն, այլև կշա­հեն գոր­ծա­տուն ու նրա բիզ­նե­սը, և գոր­ծա­տու­ներն այլևս արհ­միու­թյու­նը չեն ըն­կա­լի որ­պես «բո­բո»,- ա­սում է Շ. Մկրտ­չյա­նը:
Նա անդ­րա­դար­ձավ նաև ա­ռող­ջա­պա­հա­կան և աշ­խա­տան­քի տես­չա­կան մարմ­նի գոր­ծու­նեու­թյա­նը, նշե­լով, որ ներ­կա­յիս տես­չա­կան մարմ­նի գոր­ծու­նեու­թյան շր­ջա­նա­կը սահ­մա­նա­փակ է, որ այ­սօր արհ­միու­թյուն-տես­չա­կան մար­մին կա­պը գրե­թե բա­ցա­կա­յում է, մինչ­դեռ հա­մա­տեղ գոր­ծու­նեու­թյան դեպ­քում կա­րող են վե­րահս­կո­ղու­թյուն սահ­մա­նել հիմ­նարկ-ձեռ­նար­կու­թյուն­նե­րում աշ­խա­տող­նե­րի ա­ռող­ջու­թյան և նրանց աշ­խա­տան­քա­յին պայ­ման­նե­րի բա­րե­լավ­ման հար­ցե­րի նկատ­մամբ:
-Աշ­խա­տան­քի պե­տա­կան տես­չու­թյան վե­րա­կանգ­նու­մը ժա­մա­նա­կի հրա­մա­յա­կանն է, դրա հա­մար անհ­րա­ժեշտ են օ­րեն­սդ­րա­կան փո­փո­խու­թյուն­ներ, կա­ռա­վա­րու­թյան հա­մա­պա­տաս­խան ո­րո­շում­ներ: Տե­ղյակ եմ, որ այս օ­րե­րին այդ հար­ցը օ­րա­կար­գա­յին է: Ես կար­ծում եմ, որ արհ­միու­թե­նա­կան ըն­տա­նի­քը ու­ժե­րը հա­մախմ­բե­լու, կո­լեկ­տիվ հնա­րա­վո­րու­թյուն­նե­րի օգ­տա­գործ­ման լուրջ ռե­սուրս է: Դի­տար­կենք թե­կուզ ան­դա­մավ­ճա­րի տե­սան­կյու­նից, ո­րոնց մի­ջո­ցով լուծ­վում են աշ­խա­տող­նե­րի ի­րա­վունք­նե­րի պաշտ­պա­նու­թյան, նրանց սո­ցիա­լա­կան, հան­գս­տի, մշա­կու­թա­յին մի­ջո­ցա­ռում­նե­րի խն­դիր­նե­րը: Դե, պատ­կե­րաց­րեք, ան­դա­մավ­ճար­նե­րի բա­ցա­կա­յու­թյան դեպ­քում գոր­ծա­տուն այդ ա­մե­նի հա­մար պետք է ֆի­նանս­ներ հատ­կաց­նի, իսկ արհ­միու­թյան գո­յու­թյան պա­րա­գա­յում նա այդ ֆի­նանս­նե­րը կուղ­ղի ար­տադ­րու­թյան ար­դիա­կա­նաց­մանն ու աշ­խա­տան­քա­յին պայ­ման­նե­րի բա­րե­լավ­մա­նը, ին­չի ար­դյուն­քում կբարձ­րա­նա տն­տե­սու­թյան շա­հու­թա­բե­րու­թյու­նը,- մեր զրույ­ցի ա­վար­տին ա­սաց Շմա­վոն Մկրտ­չյա­նը:
Զրույ­ցը` Ա­նուշ ՆԵՐ­ՍԻ­ՍՅԱ­ՆԻ

Լուսանկարներ

. .
  • ՇՄԱ­ՎՈՆ ՄԿՐՏ­ՉՅԱ­Ն
Դիտվել է՝ 22264

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ