«Հեղափոխական թիմում» ժողովրդին դիմելու, ոգևորելու, բովանդակային խոսք ասելու ունակ մարդ էլ չկա»
14.04.2020 | 00:40
Քաղաքացիներին կառավարությունը ևս մեկ ամսով տանն է պահելու։ Արտակարգ դրությունը կշարունակվի մինչև մայիսի 14-ը։ Դժվար է ասել, թե հանրային առողջությունը մինչ այդ ինչ վիճակում կլինի, բայց միանշանակ կարելի է պնդել, որ ծանր շնչող տնտեսությունն էլ ավելի մեծ կորուստներ է ունենալու։ Թեև կառավարությունն ամեն անգամ մի միջոցառման մասին է հրապարակում, բայց դրանք հազիվ թե մեղմեն իրավիճակը։ Հասարակության մի հատված էլ կարծում է, որ անտեղի է արտակարգ դրությունը շարունակելը, քանի որ մարդկանց սոցիալ-տնտեսական վիճակն ավելի վատ է լինելու, իսկ վիրուսը, միևնույն է, շարունակում է տարածվել։ Իրավիճակի շուրջ զրուցել ենք քաղաքագետ ՍՏԵՓԱՆ ԴԱՆԻԵԼՅԱՆԻ հետ։
-Կառավարությունը որոշեց մեկ ամսով էլ երկարաձգել արտակարգ դրությունը։ Այս առումով հանրության շրջանում տարբեր գնահատականներ կան։ Արդարացվա՞ծ է ևս մեկ ամիս մարդկանց տանը պահելը։
-Այդ հարցի հասցեատերը ես չեմ։ Դրա մասին պետք է մասնագետները խոսեն, սակայն նրանց շրջանում կարծիքները տարբեր են։ Այստեղ երկու իրարամերժ խնդիրներ կան՝ տնտեսական կոլապսի հնարավորությունը և մարդկանց առողջության խնդիրը։ Կան նաև վարակի վտանգավորության աստիճանի մասին տարբեր կարծիքներ։ Սակայն ևս մեկ այլ խնդիր կա։ Սոցիոլոգների և հոգեբանների շրջանում, փորձարկումների վրա հիմնված, տեսակետ կա, որ 4-6 շաբաթից ավելի մարդկանց տներում պահելը լուրջ հոգեբանական խնդիրներ և անտարբերություն (ապատիա) է առաջացնում։ Մարդիկ դառնում են անտարբեր վարակվելու հնարավորության հանդեպ։ Բայց երկրորդեմ՝ հարցի հասցեատերը ես չեմ։
-Մասնագետները նշում են, թե վիրուսի պիկը դեռ առջևում է, Նիկոլ Փաշինյանն էլ հայտարարեց, թե մենք անցել ենք այդ շրջանը։ Ավելին, առողջապահության նախարարը հայտարարում է, որ վարակը վերահսկողությունից դուրս է եկել, իսկ Փաշինյանը օրեր առաջ խոսում էր շուտով բնականոն կյանքին վերադառնալու մասին։ Ինչու՞ են նախ կառավարության անդամները հակասում միմյանց, և արդյո՞ք հանրությունն այս խնդրի մասին տեղեկություններ միշտ պետք է առաջինը ստանա վարչապետից։
-Վարչապետը, ըստ երևույթին, մտահոգված է իր վարկանիշով։ Մինչ այդ էլ էր ձգտում լինել ուշադրության կենտրոնում՝ թույլ չտալով իր թիմակիցներից որևէ մեկին լինել նորությունների կենտրոնում։ Սակայն գալիս է ժամանակը, երբ բոլորի համար դառնում է ակնհայտ, որ նախկին լրագրողը չի կարող լինել և համար մեկ տնտեսագետ, և համար մեկ ռազմական ստրատեգ, դիվանագետ, առողջապահության մասնագետ, ավիացիայի գիտակ և այլն։ Դա հնարավոր չէ։ Նման եղանակով թիմ չեն կառուցում։ Ակնհայտ երևում է, որ թիմային աշխատանք, թիմային էթիկա, որոշումների ընդունման կոլեկտիվ պատասխանատվության սկզբունք գոյություն չունի։ Արդյունքում առաջանում են նման երևույթներ, երբ թիմի անդամները նույն ժամանակահատվածում իրարամերժ կարծիքներ են հայտնում։ Դա կառավարման ճգնաժամի ցուցիչ է։ Վատ է, որ այդ ամենին ականատես ենք լինում նման ծանր ժամանակաշրջանում։
-Երբ կա կառավարման ճգնաժամ, ինչպե՞ս է հնարավոր այսօր այդ թիմով ճգնաժամային կառավարում իրականացնել, թե՞ նման բան չկա մեզանում։
-Կառավարման ճգնաժամի լավագույն օրինակը քաղավիացիայի շուրջ տեղի ունեցող զարգացումներն են։ Փաստորեն, ըստ վարչապետի նախկին խորհրդականի, ամեն ինչ դեռ ամիսներ առաջ կանխատեսելի էր, սակայն անհրաժեշտ որոշումներ չեն կայացվել, և դրա պատասխանատուն վարչապետն է, որը մասնագետներին լսելու, գնահատելու կարողություններ չունի։ Նույն վիճակն է դատական ոլորտում։ Ըստ էության, ոչ մի հանրային հնչողություն ունեցող դատական գործընթաց իր ավարտին չի հասել, անգամ բնականոն ընթացք չունի։ Դրանք քաղաքական իմպոտենցիայի ակնհայտ ցուցիչներ են։ Եթե մյուս ոլորտներն էլ միջազգային մոնիթորինգի տակ լինեին, թերևս այն նույն արդյունքը ունենայինք, ինչն ունենք քաղավիացիայում։ Թիմ, որպես այդպիսին, գոյություն չունի։ Դրա վկայությունն էլ ԱԺ պատգամավորների որակն է։ Տեսնում ենք, թե ինչ ինտելեկտուալ մակարդակ ունեն։ Իսկ ճգնաժամային իրավիճակներում այդ ամենն ավելի ցայտուն է դրսևորվում։ Ինչպես այդ վիճակից դուրս գալ, դժվարանում եմ ասել։ Գուցե ժամանակն է, որ հանրային վստահության ժամանակավոր կառավարման ինչ-որ համակարգ ձևավորվի։ Դրա ձևի մասին պետք է մտածել։
-Այսօր իշխանության ներկայացուցիչներն իրենց ընդդիմախոսներին համարում են նախկին «թալանչի» ռեժիմի սպասարկուներ, որոնք իրավունք չունեն իրենց քննադատելու։ Ինչու՞ այս իշխանությունն այդքան անհանդուրժող է քննադատության հանդեպ, այն դեպքում, որ իրենք ժամանակին ամենաթունդ ընդդիմադիրներն էին։
-Իշխանափոխությունը կեղծ, ոչինչ չասող, անբովանդակ կարգախոսների վրա էր հենված՝ «սև-սպիտակ», «Հին Հայաստան-Նոր Հայաստան» և այլն։ Չկային այնպիսի կարգախոսներ ու նախագծեր, որոնք իրենց հիմքում ունենային ստեղծագործ պոտենցիալ։ Դա անբովանդակ պոպուլիզմ էր ու PR։ Եթե իշխանափոխության ժամանակ դա կարելի էր հասկանալ, ցանկացած ժողովրդական շարժում նման հնարքներ ենթադրում է, ապա հետագայում այդ հռետորաբանությունը պետք է փոխվեր։ Դա տեղի չունեցավ։ Շարունակեցին մարդկանց բնազդների վրա ազդելու քաղաքականությունը և, բնականաբար, պետք է գար պահը, երբ մարդիկ արդյունքներ պահանջեին։ Այդ պահը եկել է, սակայն ասելիք չունեն։ «Հեղափոխական թիմում» ժողովրդին դիմելու, ոգևորելու, բովանդակային խոսք ասելու ունակ մարդ էլ չկա։ Մնում է մի տարբերակ, շարունակել ատելության քարոզը, այլ տեղ մեղավոր փնտրելը, ինչը տեսանք Քաղավիացիայի օրինակի վրա, երբ վարչապետը փորձ արեց նախկինների վրա մեղքը բարդել, իսկ իր նախկին խորհրդականը հիմնավորեց, որ դա այդպես չէ։ Այդ իսկ պատճառով մնում է միակ գործիքը՝ անհանդուրժողականությունը քննադատության հանդեպ։ Այլ ելք չունեն։ Պարզ է, որ դա երկար շարունակվել չի կարող։
-Հնարավո՞ր է առաջիկայում իշխանությունը նոր «թիրախներ» բացահայտի՝ այսօրվա սոցիալ-տնտեսական տապալված քաղաքականության մեղքը նրանց վրա բարդելու համար։
-Առաջին թիրախը կորոնավիրուսն է, ինչը, իրոք, իր դերը կատարել է։ Կան նաև ավանդական թիրախներ՝ ՍԴ-ն, դատավորները, հակահեղափոխականները, վեր չեկող ու չքայլող քաղաքացիները, գլխում աղքատությունը չհաղթահարող պորտաբույծները... Միշտ կարելի է թիրախ գտնել, սակայն պետք է մեկ այլ հանգամանք էլ հաշվի առնել. կառավարման թերությունների պատճառը որոշում ընդունողների ոչ կոմպետենտ լինելն է, որն արդեն ակներև է նաև դեռ պոպուլիզմի տակ մնացած քաղաքացիների համար։ Կարծում եմ, որ եկել է անկեղծ, սթափ, առանց էմոցիաների խոսակցության ժամանակը։ Դա գործող իշխանության համար էլ է փրկություն, իրավիճակը կանխատեսելիության փուլ մղելու համար։ Մեզ ցնցումներ պետք չեն։ Քաղաքական փոփոխությունները պետք է սահուն անցնեն։ Դա մեր բոլորի շահերից է բխում։
-Այս իրավիճակում ոչ միայն առողջապահական, այլև տնտեսական խնդիրներն են շատ սուր հուզում մարդկանց։ Կառավարությունը մոտ մեկ տասնյակ միջոցառումներ է ներկայացրել, դրանք բավարա՞ր են և արդյոք բոլոր խոցելի խմբերը ներառվա՞ծ են դրանցում։
-Բոլորս էլ արդեն խոցելի խմբում ենք, անգամ ամենաարդյունավետ ձեռնարկությունները։ Միջոցառումները պետք է լայն քննարկման դրվեն, որին պետք է մասնակցեն բոլոր փորձառու մասնագետները։ Պետք են լուրջ քննարկումներ, փորձագիտական կարծիքներ, որոնց հիման վրա նոր որոշում կայացվի։ Դա չենք տեսնում։ Առաջին հերթին տնտեսագետների կարծիքն է կարևոր։ Գուցե շատ ցինիկ հնչի, բայց հիմա առաջնահերթությունը տնտեսությանն է պետք է տալ։ Նաև պարենային անվտանգությանը, դրա համար գյուղատնտեսությունը պետք է ուշադրության կենտրոնում լինի, իսկ սա ենթադրում է շատ արագ որոշումների կայացում։
-Նշեցիք, որ իշխանությունն առաջնորդվում է պոպուլիզմով, որքա՞ն կարող է հանրությունը հանդուրժել այդպիսի քաղաքականությունը, և ինչպե՞ս եք պատկերացնում Ձեր նշած, անցնցում, սահուն իշխանափոխությունը։
-Կարծում եմ, որ հանրությունն արդեն չի հանդուրժի պոպուլիզմը։ Ժողովուրդն ուզում է հաց և տեսարաններ։ Երբ հաց չկա, տեսարաններն արդեն ոչ ոքի չեն հետաքրքրում։ Խնդիրը հիմա իշխանափոխությունը չէ, նկատի ունեի նոր, հանրային վստահության, կառավարման մեխանիզմների որոնման առաջնահերթությունը։ Հիմա իշխանափոխության ժամանակը չէ, երբ այս վիճակից դուրս գանք, այդ ժամանակ արտահերթ ընտրությունների պահանջ կառաջանա։ Հիմա մեզ ցնցումներ պետք չեն։ Իսկ թե ինչ նոր մեխանիզմներ է պետք մտածել, դա քննարկման թեմա է։
Զրույցը՝ Ռուզան ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԻ
Հեղինակի նյութեր
Մեկնաբանություններ