Տունտունի՞կ, թե՞ պետությունիկ
21.04.2020 | 00:10
Հենց պետությունիկ, որովհետև ՊԵՏՈՒԹՅՈՒՆԸ այսպես չի լինում ու այսպես չի վերաբերվում ինքն իր որոշումներին, ինքն իր առողջությանը ու ինքն իրեն:
Պարետը հայտարարում է կարանտին, տեղաշարժի սահմանափակումներ՝ պանդեմիայի տարածման կանխման համար: Քանի՞ մարդ է Երևանում առանց անհրաժեշտության փողոց դուրս գալիս: Բնակչության կեսից ավելին: Անկախ տարիքից: Ի՞նչ են անում ոստիկանները: Առանց դիմակի ու առանց ձեռնոցների շրջում են փողոցներում ու… մի քանի կարգազանցներ, որ ալարել են ձևաթուղթ լրացնել կամ անձնագիրն են մոռացել, ձևի համար տուգանվում են: Թվեր են պետք պարետատանը: Ի՞նչ է սոցիալական տարածությունը: Ոչ ոք չգիտի կամ չի ուզում իմանալ: Ինչու՞ պետությունը իր որոշումների կատարմանը չի հետևում: Առաջին՝ պետությունը ընդունել է, որ չի կարողանում իր պահանջների կատարմանը հասնել ու ձեռքը թափ է տվել՝ ինչ լինում է, լինելու է: Երկրորդ՝ ապավինում է շվեդական մոդելին՝ թող վարակվեն բոլորը, որ ձևավորվի կոլեկտիվ իմունիտետ, ու կորոնավարակը ինքն իրեն սպառի: Երրորդ տարբերակն էլ կա՝ գործում է ինքնաբերաբար՝ քայլում է վիրուսի հետքերով. որտեղ բռնեց, բռնեց, չբռնեց, ինքն է բռնվելու: Դա հակասում է ոչ միայն տրամաբանությանը, այլև վարչապետի հայտարարություններին: Օրինակ, որ «Կառավարության ռազմավարական խնդիրն է այնպես անել, որ վարակվածների թիվը լինի հնարավորինս քիչ և առողջապահական համակարգի համար տանելի»՝ ինչպես ապրիլի 17-ին ազդարարվեց բոլորովին այլ պատճառներով պատմական դարձող ուղերձում: Նույն ուղերձում ազդարարվեց. «Մենք չենք կարող անվերջ փակված լինել և անվերջ ապրել կարանտինի կամ արտակարգ դրության պայմաններում: Հետևաբար՝ մեր ռազմավարական խնդիրն է ապրել կորոնավիրուսին զուգահեռ, նրա հետ համատեղ, և արտակարգ դրության առաջիկա ժամանակաշրջանը մենք պետք է օգտագործենք հենց սրա համար անհրաժեշտ հմտություններ ձեռք բերելու նպատակով»: Միով բանիվ՝ «մայիսի 14-ից փուլ առ փուլ կվերադառնանք բնականոն կյանքի»: Եթե կատարվեն որոշակի պայմաններ: Որ ակնհայտորեն չեն կատարվում: Առողջապահության նախարարն անցյալ շաբաթ հաստատեց. «Կորոնավիրուսային հիվանդության դեպքերի կրկնապատկման տեմպը այս պահին 17 օր է, եթե այս տեմպը պահպանվի, մայիսի 4-ին կունենանք 2500 դեպք, մայիսի 21-ին՝ 5000 դեպք»: 2500-5000 դեպքի արանքում ինչպե՞ս ենք անցնում «բնականոն կյանքի»: Այս կարգապահությամբ: Առողջապահության այս կարողություններով՝ մահճակալների գործող թվով: Բուժաշխատողների, որ օրերով տուն չեն գնում: Փաստացի՝ գործում է վարքագծի երրորդ մոդելը՝ ինքնաբերաբարը: Համաճարակաբանները համոզված են, որ պետք է պահպանել սահմանափակումները. համաճարակն ունի իր տրամաբանությունը, հիվանդացությունն ինչ-որ փուլում պիտի իջնի, և համարում են, որ վիրուսի տարածման դեմ երկու միջոց կա՝ կարանտին և թեստավորում: ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար Անտոնիո Գուտերեշը Twitter-ում կոչ է անում COVID-19-ի դեմ պատվաստանյութի մշակման գլոբալ կոալիցիա ստեղծել, որը կկարողանա «բոլորին և ամենուր հասանելի» պատվաստանյութ մշակել։
Ասիական զարգացման բանկի ապրիլի գնահատականով՝ Հայաստանը 2020-ը կփակի 2,2 % տնտեսական աճով, Ադրբեջանը՝ 0,5, Վրաստանը՝ 0։ Համաշխարհային բանկի կանխատեսումով՝ 2020-ին Հայաստանը կունենա 1,7 % տնտեսական աճ, Վրաստանը՝ 0,1, Ադրբեջանում անկում կգրանցվի՝ 0,2 %։ Արժույթի միջազգային հիմնադրամի գնահատականով 3 պետություններում տնտեսական անկում է սպասվում. Հայաստանում 1,5 %, Ադրբեջանում 2,2, Վրաստանում 4: ԵՄ-ն Հայաստանին 456500 եվրո է հատկացրել գյուղատնտեսության ոլորտում կորոնավիրուսի ճգնաժամի բացասական ազդեցությունը մեղմելու նպատակով: 600000 ԱՄՆ դոլարի հավելյալ ֆինանսավորում կտրամադրվի Հայաստանին ԱՄՆ-ի ժողովրդից՝ աջակցելու COVID-19-ի դեմ պայքարում: Հավելեք կառավարության և ԱԺ-ի արդյունավետ ու էկզոտիկ գործուղումների չեղարկումից խնայված միլիոնավոր դոլարները:
Սրանք՝ լուսավոր կողմերը, բայց կա և ոչ այնքան լուսավորը: Օրինակ, փորձագետների հաշվարկով, արտակարգ իրավիճակի 1 օրում Հայաստանը կորցնում է 51 միլիոն դոլար: Ըստ էության, մեզ ամեն օր հաղորդում են կորոնավիրուսով նոր վարակվածների, բուժվածների, թեստավորվածների, մահերի թիվը, բայց չկա տեղեկություն, թե ինչ արժի 1 հիվանդի բուժումը՝ թեթևից մինչև ծանր, ինչքան գումար է ծախսվել թեստերի, արհեստական շնչառության ապարատների գնման, հյուրանոցներում կարանտինացվածների, հայրենիք ՀՀ քաղաքացիների տեղափոխման ու կարանտինի, այլ ծախսերի վրա: Մինչդեռ թափանցիկությունը դա է: Փորձագետների գնահատականով՝ ծանր հիվանդի բուժումը արժի 1,3 միլիոն դրամ, միջին ծանրությանը՝ 392 000 դրամ, 1 հիվանդի համար (առանց թեթև դեպքերի)՝ 427 000 դրամ։ Հայաստանում թեստերի քանակը ապրիլի 16-ի դրությամբ 9632 էր։ 1 թեստի արժեքը միջինը 8175 դրամ է, ընդհանուրը դառնում է 78,7 միլիոն դրամ։ Այսինքն՝ ուղղակի ծախսերը 419 միլիոն դրամ են եղել՝ մոտավոր ու մասնակի հաշվարկով։ Եթե արտակարգ իրավիճակի 1 օրում Հայաստանը կորցնում է 51 միլիոն դոլար, ապրիլի 16-ին արդեն կորցրել է 1 530 միլիոն դոլար:
Իր արդեն պատմական դարձած ուղերձում վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն ասում էր, որ «Աշխարհի շատ երկրներում Հայաստանի օրինակը ի ցույց է դրվում, թե ինչպես է պետք վարվել սեփական քաղաքացիների հետ օրհասական և ճգնաժամային պահերին»: Ճիշտ է ասում, բայց ամերիկացիները, օրինակ, իրենց քաղաքացիներին մի քանի ամիս առաջ են տարբեր երկրներից «հավաքել», երբ աշխարհը չէր փակել սահմանները, ֆրանսիացիները 160 000 քաղաքացիների են տուն տարել 1600 հատուկ չվերթերով, 100 երկրից: ՈՒ գլուխ չեն գովում: ՈՒղերձում նա թվարկեց կառավարության 13 փաթեթները և հույս հայտնեց, որ կլինեն «առավելագույնս արդյունավետ և հնարավորինս արագ կհասնեն շահառուներին»: 1-ին ծրագրից օգտվել է 229 տնտեսավարող, վարկավորման գումարը՝ 10 միլիարդ 900 միլիոն դրամ: 2-րդից 1307 սուբյեկտ է օգտվել՝ 2 միլիարդ 960 միլիոն դրամ: 3-րդից՝ 230 տնտեսավարող, վարկավորման գումարը՝ 2 միլիարդ 470 միլիոն դրամ: 4-րդից՝ 964, վճարվել է 100 միլիոն դրամ: 5-րդից՝ 8340, վճարվել է 1 միլիարդ 300 միլիոն դրամ: 6-րդից՝ 6723, վճարվել է 457 միլիոն դրամ: 7-րդից՝ 7026, վճարվել է 702 միլիոն դրամ: 8-րդից՝ 63014, վճարվել է 4 միլիարդ 615 միլիոն դրամ: 9-րդից՝ 19 457, վճարվել է 515 միլիոն դրամ: 10-13-րդ փաթեթները, ինչպես մյուսները գործում են, վճարումները շարունակվում են: Տպավորիչ հաշվետվություն է, ցնցող: Եվ՝ զարգացման ոչ մի ծրագիր: Գոնե գյուղատնտեսության՝ 13 փաթեթներից յուրաքանչյուրի նպատակը ինքնապահպանումն է, բայց ոչ զարգացումը: Օրինակ՝ ԱՄՆ-ը գյուղատնտեսության աջակցությանը 19 միլիարդ դոլար է հատկացրել: 14 մլրդ դոլար էլ կտրվի հուլիսին։ Ֆերմերներին կառավարության օգնությունը 33 միլիարդ դոլար է, որ նաև ուղղակի վճարումներ, մսի և գյուղատնտեսական ապրանքների խոշոր գնումներ է ներառում: Փաստացի՝ պատմական ուղերձի ողջ տրամաբանությունն էր, որ երկիրն արդեն քամվում է, ու պետք է վերադառնալ աշխատանքի: Իսկ ընդհանրապես այն տպավորությունն է, որ իր արդեն 14 փաթեթներով կառավարությունը լուծում է ոչ թե կորոնավարակի հետևանքների հաղթահարման, այլ բնակչության զբաղվածության ապահովման խնդիր՝ աջակցության ծրագրերում ընդգրկվածությունը պարզելու հարցով և կառավարությանը հանգիստ թողնելու: 14 փաթեթի տեղ կարող էր 4 լինել՝ բյուրոկրատիա զարգացնելու փոխարեն պետք է արագ գործել: Իսկ ուղերձի վերջում հնչեց ավանդականը՝ «Հայաստանի ապագան կախված է մեկ մարդուց և այդ մեկ մարդը դու ես: Սիրում եմ բոլորիդ, հպարտանում եմ բոլորովդ և խոնարհվում եմ բոլորիդ առջև: Եվ իմացեք՝ ձեր բոլոր ցավերը իմ սրտում են, ձեր բոլոր կարիքները իմ մտքում են, ձեր բոլոր երազանքները իմ հոգում են: Եվ մենք միասին հաղթահարելու ենք այս ճգնաժամը և նրանից դուրս ենք գալու շատ ավելի ուժեղ և ինքնավստահ»: Այսինքն՝ 100-տոկոսանոց պոպուլիզմ: Ինչո՞վ էր պատմական վարչապետի ապրիլի 17-ի ուղերձը: Բացի հաշվետվությունից, սկանդալով: Հաջորդ օրը համացանցում հայտնվեց տեսանյութ՝ ուղերձի փորձի կադրերով: Ինքնին սովորական կադրեր են. մարդը հազում է, ջուր է խմում, ինչ-որ բառեր է արտաբերում, ու՝ վերջ: Իրականում սա համապետական սկանդալ է՝ ներքաշված են կառավարության աշխատակազմն ու 9 հեռուստաընկերություններ՝ Հանրայինի գլխավորությամբ: Եվ՝ ոչ միայն: Վարչապետի ելույթն ուղիղ եթերում հեռարձակել է «Առաջին ալիքը», որ հայտարարում է՝ Հանրայինից որևէ տեսանյութի արտահոսք չի եղել։ Կառավարության հորդորով՝ Հանրայինն ապահովել է բաց կապուղի, որից օգտվել են Շանթ, Արմենիա ԹիՎի, Միր, Հ2, ԱՐ, Կենտրոն, Երկիր Մեդիա, 5-րդ ալիք հեռուստաընկերությունները։ Այսինքն՝ կա 1+8 կասկածյալ: Վարչապետի խոսնակը հայտարարում է, որ «Հանրային հեռուստաընկերության կողմից վարչապետի աշխատակազմի հորդորով վարչապետի ուղերձը բաց կապուղիով մյուս հեռուստաընկերություններին տրամադրելն ամենևին էլ չի նշանակում, որ հեռուստաընկերությունը պետք է բաց կապուղի ապահովեր` սկսած նախապատրաստական աշխատանքներից: Պրոֆեսիոնալ մոտեցումը ենթադրում է, որ մյուս հեռուստաընկերություններին բաց կապուղի պետք է հաղորդվեր եթերից բացառապես վայրկյաններ, այլ ոչ 5,10,15 կամ 20 րոպե առաջ։ Այնինչ պարզվել է, որ Հանրային հեռուստաընկերությունը, առանց վարչապետի աշխատակազմին տեղյակ պահելու, առնվազն 15 րոպե առաջ բաց կապուղի է ապահովել մյուս հեռուստաընկերությունների համար»։ Ըստ խոսնակի՝ վարչապետի լրատվական ծառայությունը բաց կապուղու մասին տեղյակ է եղել ուղերձից 20 վայրկյան առաջ: Վարչապետի լրատվականը համարում է, որ փորձնական հեռարձակումը ՀԸ-ներին հասանելի դարձնելը ոչ պրոֆեսիոնալիզմ է. «Խիստ թափթփված աշխատելաոճի վկայությունն է նաև վարչապետին տեղյակ չպահելը, որ նա եթերում է, թեկուզ փորձնական: Միայն գործից անտեղյակը կարող էր ենթադրել, որ բաց կապուղի այլ հեռուստաընկերությունների համար անհրաժեշտ է ապահովել ուղերձից 15 րոպե առաջ»: Իրականում դա նաև վարչապետի լրատվականի «խիստ թափթփված աշխատելաոճի վկայությունն է», տարրական, տեխնիկական գիտելիքներ չունենալու վկայություն: Մինչ ԱԱԾ-ն սատանա է որոնում ու փաստացի նույնիսկ վարչապետն է անպաշտպան ոչ միայն լսա..., այլև տեսագողությունից: Տրամաբանորեն՝ նման դեպքերում պետք է պատժվի նախ վարչապետի աշխատակազմը, որ չի կարողանում հեռուստաընկերության/ հեռուստաընկերությունների հետ աշխատանքային փոխվստահության մթնոլորտ ստեղծել և թույլ է տալիս տեխնիկական կադրերի արտահոսք: Նույնը՝ Հ1-ը, որքան էլ հայտարարում է «անմեղության» մասին: Մյուս ՀԸ-ների դեպքում նման «արտահոսքը» լիցենզիա կորցնելու բավարար հիմք է: Նրանք չեն հասկանում, որ ՎԱՐՉԱՊԵՏԻ ուղիղ եթերը տունտունիկ չէ, ու վարչապետն էլ այլևս «կամեռա» սկոչող Գերասիմ Յակուլիչ Զիմզիմովը չէ, և իր «պրիվետը» այլևս գին ունի: Դա այն դեպքում, երբ վարչապետը գիտակցում է իր պաշտոնի նշանակությունը, հարգում է ու պատրաստ է պատիվը պաշտպանել: Բայց թե Նիկոլ Փաշինյանը, թե ՔՊ-ն գնացին սովոր ճանապարհով՝ իրենք անմեղ են, մեղավորներն են մեղավոր: Իսկ մեղավորները միշտ հայտնի են: Ընդհանրապես՝ ՊԱՏԻՎ հասկացությունը «նոր» Հայաստանում կամ արտաքսված է, կամ շատ ինքնատիպ մեկնաբանություն է ստացել: Գուցե այն պատճառով, որ բացարձակ պոպուլիզմը իր էությամբ անհամադրելի է պատվի հետ: Պոպուլիստի խնդիրը ամբոխահաճո քայլերով հնարավորինս մեծ թվով մարդկանց համակրանքը շահելն է: Պահի մեջ: Քաղաքական պոպուլիստների խնդիրը այդ համակրանքի գագաթնակետին հասնելն է ճիշտ տեղում ու ճիշտ պահին՝ իշխանության գալու համար, բայց պոպուլիզմը իշխանություն պահելու ամենաբութ գործիքն է և պետությունը դարձնում է պետությունիկ, քաղաքականությունը՝ տունտունիկ:
Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ
Հ.Գ. Մայաների օրացույցով 2012-ին աշխարհը վերջանում էր: 2020-ին դեռ կանք: Ողջ լերուք: Մի վարակվեք ու մի վարակեք:
Հեղինակի նյութեր
Մեկնաբանություններ
Ասում են...
.
.
-
Ասում են… Հիմա մենք բավականին բարդ շրջան ենք ապրում մեր բարեկամ, եղբայրական Հայաստանի հետ հարաբերություններում։ Դա նույնիսկ ավելին է, քան եղբայրականը, քանի որ այստեղ ավելի շատ հայեր են ապրում, քան՝ բուն Հայաստանում
-
Ասում են Մարտի 8-ից առաջ Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի դեսպանատները զգուշացնում էին իրենց քաղաքացիներին զգույշ լինել Մոսկվայում՝ չասելով, թե ինչ է կատարվում
-
Ասում են… Իհարկե, Բրյուսելը շահագրգռված է Հայաստան-ՀԱՊԿ կապի թուլացմամբ, իսկ Դաշինքի պաշտոնական խոսնակները մեկ անգամ չէ, որ հանրային լավատեսություն են հայտնել ՆԱՏՕ-ի հետ մերձեցման Հայաստանի հեռանկարների վերաբերյալ
-
Ասում են…
Ափսոսում ենք, որ ՀՀ ղեկավարությունը, ըստ ամենայնի, գիտակցված որոշում է կայացրել՝ վարել ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների հետևողական վատթարացման, Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած ամեն ինչում Ռուսաստանին մեղադրելու գիծ։ Դա, իհարկե, հարիր չէ դաշնակցային հարաբերություններին
-
Ասում են Պաղեստինյան ՀԱՄԱՍ-ը 10-20-100 անգամ ավելի քիչ զենք ունի, քան ունեին Լեռնային Ղարաբաղի հայերը և ադրբեջանական բանակը իսրայելական բանակը չէ։ Թող Հայաստանում մտածեն։
-
Ասում են… Որոշ երկրներ փորձում են խաթարել ԱՊՀ անդամների օրինական իշխանությունը, ավանդական արժեքները և իրավիճակն ամբողջությամբ: Անհրաժեշտ է կանխարգելիչ աշխատանք՝ ԱՊՀ երկրների անվտանգության ապահովման համար։
-
Ասում են… Ռուսաստանը և Բելառուսը օգուտ չունեն իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտությունից: ՈՒ՞մ է այն ձեռնտու Մեզ ու ռուսաստանցիներին կշտամբում են «Ձեռնտու է Ուկրաինան հետին պլան է մղվել» Լսեք, եկեք անկեղծ լինենք այն, որ մեր մասին սկսել են ավելի քիչ խոսել, թերևս, վատ չէ: Բայց ո՛չ այդ գնով։ Մարդիկ են զոհվում։ Ինչի՞ վրա ենք ուրախանալու։
-
Ասում են…
Աշխարհում արևմտյան ազդեցությունը հսկայական ռազմաֆինանսական բուրգ է, այն իրեն պահելու համար անընդհատ նոր «վառելիքի» կարիք ունի՝ ուրիշներին պատկանող բնական, տեխնոլոգիական, մարդկային ռեսուրսներ
-
Ասում են…
10 ամսվա շրջափակումից հետո՝ սեպտեմբերի 19-ին, ադրբեջանական զինված ուժերը դաժան հրետակոծության ենթարկեցին Լեռնային Ղարաբաղը։
Սիրտս կոտրվում է, երբ իմանում եմ Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված և Հայաստան զանգվածաբար փախչող հազարավոր հայ ընտանիքների ցավի, կորստի, մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումների մասին:
-
Ասում են
Ադրբեջանը վերսկսել է պատերազմը Լեռնային Ղարաբաղի դեմ՝ գնդակոծելով խաղաղ բնակիչներին և քաղաքացիական ենթակառուցվածքները
-
Ասում են… Մենք առաջարկել ենք համաձայնության գալ Ադրբեջանի հետ այնպես, որ Քելբաջարն ու Լաչինը, նաև ամբողջ Ղարաբաղը, փաստացի մնան Հայաստանի իրավասության ներքո
-
Ասում են Ռուսաստանը գնահատում է Հայաստանի հետ կառուցողական հարաբերությունները, սակայն հնարավոր չէ համաձայնել վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի թեզերի հետ՝ ռուս խաղաղապահների առաքելության ձախողման մասին:
-
Ասում են… Ադրբեջանը խնդիր է դրել Արցախն ազատել հայ բնակչությունից, ստեղծել պայմաններ, որ հայերն այնտեղից գնան, ով կմնա՝ տեղահանել կամ կազմակերպել կոտորած Շատ հստակ է ծրագիրը:
-
Ասում են Ավելի քան 30000 երեխաներ և նրանց ընտանիքները Լեռնային Ղարաբաղում արդեն 8 ամիս է՝ գտնվում են շրջափակման և ավերակների մեջ։
-
Ասում են․․․ Թուրքական ցեղերը հայտնվել են 10-րդ դարում, 11-րդ դարում հասել են պատմական Հայաստանի տարածք: Այս հողի վրա հայերն ապրել են մթա 15-րդ դարից:
Տարածաշրջանային
