Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը նախատեսում է մայիսի 9-ին առաջին անգամ այցելել Սպիտակ տուն նախագահ Ջո Բայդենի պաշտոնավարումից հետո: Սա նշանակում է, որ վերականգնվում են այս երկրների ռազմական կապերը: Թուրքիայի կողմից ՆԱՏՕ-ին Շվեդիայի անդամակցության հաստատումից հետո Վաշինգտոնը 23 միլիարդ դոլար արժողությամբ պայմանագիր է ստորագրել՝ ամերիկյան արտադրության F-16 մարտական ինքնաթիռներ, հրթիռներ և ռումբեր Անկարային վաճառելու համար:                
 

«ՈՒ­ժեղ, թույլ, մեծ, փոքր` բո­լո­րը հա­վա­սար են հա­մա­վա­րա­կի առջև և խո­ցե­լի»

«ՈՒ­ժեղ, թույլ, մեծ, փոքր` բո­լո­րը հա­վա­սար են հա­մա­վա­րա­կի առջև և խո­ցե­լի»
21.04.2020 | 00:44

Կո­րո­նա­վի­րու­սի տա­րած­մամբ Հա­յաս­տա­նում ստեղծ­ված ի­րա­վի­ճա­կի մա­սին զրու­ցում ենք ԵՊԲՀ դա­տա­կան բժշ­կու­թյան ամ­բիո­նի պրո­ֆե­սոր, բժշ­կա­կան գի­տու­թյուն­նե­րի դոկ­տոր ԿԱ­ՐԵՆ Ա­ՎԱ­ԳՅԱ­ՆԻ հետ։

-Պա­րոն Ա­վա­գյան, տար­բեր մեկ­նա­բա­նու­թյուն­ներ կան կո­րո­նա­վի­րու­սի վե­րա­բե­րյալ. Ա­ռող­ջա­պա­հու­թյան հա­մաշ­խար­հա­յին կազ­մա­կեր­պու­թյու­նը պան­դե­միա է հայ­տա­րա­րել, ո­մանք ա­սում են, թե պետք չէ լուրջ մո­տե­նալ այս վա­րա­կին, և կո­րո­նա­վի­րու­սի հետևան­քով ստեղծ­ված ի­րա­վի­ճա­կը ա­վե­լի շուտ քա­ղա­քա­կան խա­ղեր են ու քա­ղա­քա­կան են­թա­տեքստ ու­նեն։ Ձեր կար­ծի­քով՝ ի­րա­կա­նում որ­քա­նո՞վ է վտան­գա­վոր կո­րո­նա­վի­րու­սը։
-COVID-19 հա­մա­վա­րա­կի հետևան­քով ստեղծ­ված ի­րա­վի­ճա­կի բա­ցա­սա­կան հետևանք­ներն ա­վե­լի քան ա­ռար­կայ­նա­ցել են մեր օ­րե­րում։ Կար­ծում եմ՝ դրա գո­յու­թյան և կոր­ծա­նիչ հետևանք­նե­րի մա­սին կաս­կած­նե­րը աս­տի­ճա­նա­բար փա­րատ­վում են։ Ի­րա­վի­ճակն ա­ռա­վել խո­ցե­լի է դարձ­նում այն գի­տակ­ցու­թյու­նը, որ 21-րդ դա­րի բժշ­կու­թյունն ու զար­գա­ցած ա­ռող­ջա­պա­հա­կան հա­մա­կար­գերն ի զո­րու չեն չե­զո­քաց­նե­լու ան­դառ­նա­լի հետևանք­նե­րը։ Միամ­տու­թյուն կլի­նի պն­դել, որ ի­րա­վի­ճա­կից օգտ­վե­լու փոր­ձեր չեն լի­նի։ Միշտ էլ գտն­վում են մար­դիկ, ով­քեր ստեղծ­ված օ­բյեկ­տիվ հետևանք­նե­րը փոր­ձում են ի­րենց հա­մար կա­ռա­վա­րե­լի շղ­թա­յի մեջ գցել։ Բա­ցա­ռու­թյուն չեն նաև քա­ղա­քա­կա­նու­թյունն ու օր­վա քա­ղա­քա­կան իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը։ Ակն­հայտ է, որ աշ­խար­հում փաս­տա­ցի կան կա­ռա­վա­րու­թյուն­ներ, որ հա­մա­վա­րա­կի պատր­վա­կով փոր­ձում են ընդ­լայ­նել ի­րենց ի­րա­վա­սու­թյուն­նե­րը՝ կենտ­րո­նաց­նե­լով պե­տա­կան ռե­սուրս­նե­րը։ Կա­ռա­վար­ման տար­բեր հա­մա­կար­գեր ու­նե­ցող, զար­գա­ցած և զար­գա­ցող եր­կր­նե­րում փոր­ձեր ար­վե­ցին ոտ­նձ­գու­թյուն­ներ ա­նե­լու ա­զատ խոս­քի ու մա­մու­լի նկատ­մամբ, կր­ճա­տե­լու խոր­հր­դա­րա­նի լիա­զո­րու­թյուն­ներն ու դրանք փո­խան­ցե­լու գոր­ծա­դի­րին և այլ օ­րի­նակ­ներ։ Ցայ­տուն օ­րի­նա­կը ՄԱԿ-ի գլ­խա­վոր քար­տու­ղա­րի կոչն էր, ուղղ­ված բո­լոր եր­կր­նե­րի ղե­կա­վար­նե­րին՝ ձեռն­պահ մնալ ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րից։ Սա­կայն տար­բեր եր­կր­նե­րի ղե­կա­վար­ներ այս հար­ցին էլ են մո­տե­նում սպե­կու­լյա­տիվ՝ ար­տաք­նա­պես դրա­կան ար­ձա­գան­քե­լով կո­չին, սա­կայն այլ դրսևո­րում­ներ ցու­ցա­բե­րե­լով ներ­քա­ղա­քա­կան կյան­քում՝ չսա­ռեց­նե­լով որևէ ներ­քա­ղա­քա­կան գոր­ծըն­թաց ի­րենց հա­կա­ռա­կորդ­նե­րի դեմ։
-Տար­բեր եր­կր­ներ տար­բեր մո­տե­ցում­ներ են որ­դեգ­րել կո­րո­նա­վի­րու­սի դեմ պայ­քա­րում։ Մի մասն ընդ­հան­րա­պես ո­չինչ չի ձեռ­նար­կում. հա­մա­րում են, որ բնակ­չու­թյան մի հատ­վա­ծը պետք է վա­րակ­վի, բուժ­վի, ու այդ­պես սո­վո­րենք ապ­րել կո­րո­նա­վի­րու­սի հետ։ Մյուս մա­սը, այդ թվում՝ Հա­յաս­տա­նը, ո­րո­շա­կի սահ­մա­նա­փա­կում­ներ է մտց­րել։ Ըստ Ձեզ՝ ո՞ր մո­տե­ցումն է ա­վե­լի ար­դյու­նա­վետ։
-Այն հան­գա­ման­քը, որ տար­բեր ա­ռող­ջա­պա­հա­կան հա­մա­կար­գեր որ­դեգ­րել են մի­մյան­ցից էա­կա­նո­րեն տար­բեր­վող ա­ռող­ջա­պա­հա­կան մո­տե­ցում­ներ, վկա­յում է այն մա­սին, որ միան­շա­նակ լու­ծում­ներ այս պա­հին առ­կա չեն։ Ցա­վոք, հա­մա­վա­րա­կի ըն­թաց­քը ցույց է տա­լիս, որ պայ­քա­րի այս կամ այն մի­ջոցն ար­դյու­նա­վետ հա­մա­րել կա­րե­լի է միայն մեծ վե­րա­պա­հու­մով, քա­նի որ նոր կո­րո­նա­վի­րու­սը չբա­ցա­հայտ­ված, չու­սում­նա­սիր­ված է, և չենք կա­րող միան­շա­նակ պն­դել կոնկ­րետ գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի ար­դյու­նա­վե­տու­թյու­նը։ Վեր­ջին օ­րե­րին ներ­կա­յաց­վել են նոր տվյալ­ներ առ այն, որ հի­վանդ­նե­րի մա­հա­ցու­թյան պատ­ճա­ռը ոչ թե թո­քա­բորբն է, այլ հե­մոգ­լո­բի­նի վրա ազ­դե­ցու­թյու­նը, ո­րի պատ­ճա­ռով թթ­ված­նի տե­ղա­փո­խու­մը տար­բեր օր­գան հա­մա­կար­գեր խախտ­վում է։ Պար­բե­րա­բար ի հայտ են գա­լիս բուժ­ման նոր մե­թոդ­ներ, պրե­պա­րատ­ներ, սա­կայն դրանք պի­տի անց­նեն կլի­նի­կա­կան հե­տա­զո­տու­թյուն­նե­րի փու­լե­րը, ին­չի հա­մար անհ­րա­ժեշտ է ո­րո­շա­կի ժա­մա­նակ։ Չենք կա­րող չար­ձա­նագ­րել, որ այս ի­րա­վի­ճա­կում տե­սա­նե­լի հա­ջո­ղու­թյուն­ներ են գրան­ցել և գոր­ծըն­թա­ցը քիչ թե շատ վե­րահս­կե­լի են դարձ­րել այն եր­կր­նե­րը, որ­տեղ ա­ռող­ջա­պա­հա­կան հա­մա­կար­գը միա­ձիգ է և կա­ռա­վար­վում է մեկ կենտ­րո­նից։ Այ­սինքն, հա­մա­ճա­րա­կա­բան­նե­րը, վի­րու­սո­լոգ­նե­րը և կլի­նի­ցիստ­ներն աշ­խա­տում են հա­մա­կարգ­ված։ Ա­պա­կենտ­րո­նաց­ված հա­մա­կար­գե­րում ա­ռա­վել քիչ են գրանց­ված հա­ջո­ղու­թյուն­նե­րը, և կազ­մա­կերպ­ման տե­սան­կյու­նից հա­մա­կար­գը կա­ղում է։ Ե­թե ձևա­կեր­պե­լու լի­նենք այ­սօր­վա ար­դյու­նա­վետ գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րը, ա­պա ա­ռող­ջա­պա­հու­թյան կազ­մա­կեր­պիչ­նե­րի հա­մար ա­ռաջ­նա­յի­նը կլի­նի վի­րու­սի տեմ­պի նվա­զու­մը և բո­լոր վա­րա­կա­կիր­նե­րի շփում­նե­րի շր­ջա­նա­կի բա­ցա­հայ­տու­մը։
-Ինչ­պե՞ս եք գնա­հա­տում ՀՀ իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի, ա­ռող­ջա­պա­հա­կան հա­մա­կար­գի գոր­ծո­ղու­թյուն­ներն այս ըն­թաց­քում։ Դրանք հա­մար­ժե՞ք են ի­րա­վի­ճա­կին։
-Կարևոր եմ հա­մա­րում շեշ­տել, որ հա­մա­վա­րա­կի վե­րա­բե­րյալ սթափ տե­սա­կետ իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը ձևա­վո­րե­ցին շատ ա­վե­լի ուշ, քան անհ­րա­ժեշտ էր։ Այս հան­գա­ման­քով պայ­մա­նա­վոր­ված՝ ձեռ­նարկ­ված մի­ջո­ցա­ռում­նե­րը ևս ու­շա­ցած էին։ Իսկ ինչ վե­րա­բե­րում է ըն­տր­ված գոր­ծի­քա­կազ­մին, ա­պա դրա հա­մա­լիր պատ­կե­րի մա­սին տե­ղե­կու­թյու­նը հաս­կա­նա­լի պատ­ճառ­նե­րով մեզ հա­սա­նե­լի չէ։ Դրա սահ­մա­նա­փակ­վա­ծու­թյունն էլ թույլ չի տա­լիս ա­նել վերջ­նա­կան եզ­րա­հան­գում­ներ։ Սա­կայն ար­տա­կարգ դրու­թյան ա­վար­տից հե­տո մաս­նա­գի­տա­կան հան­րույ­թին հե­տաք­րք­րող հար­ցադ­րում­նե­րի պա­տաս­խան­նե­րը հետևո­ղա­կա­նո­րեն գտ­նե­լու հնա­րա­վո­րու­թյուն կու­նե­նանք։
-Այս օ­րե­րին բո­լո­րը խո­սում են բժիշկ­նե­րի, բու­ժաշ­խա­տող­նե­րի սխ­րան­քի մա­սին։ Ընդ­հան­րա­պես, մեր հա­սա­րա­կու­թյու­նում բժիշկ­նե­րը հա­մար­ժեք գնա­հա­տա­կան ստա­նու՞մ են։ Խոս­քը և՛ ֆի­նան­սա­կան, և՛ բա­րո­յա­կան գնա­հա­տա­կա­նի մա­սին է։
-Ամ­բողջ աշ­խար­հում թիվ մեկ խն­դի­րը մինչև հի­մա էլ մաս­նա­գետ­նե­րի (բժիշկ­ներ, բու­ժանձ­նա­կազմ) սա­կա­վու­թյունն է։ Շատ եր­կր­նե­րում փոր­ձել են տար­բեր ա­ռիթ­ներ օգ­տա­գոր­ծել բժիշկ­նե­րին կր­ճա­տե­լու, «նե­ղաց­նե­լու» հա­մար։ Ի պա­տիվ մեր բու­ժաշ­խա­տող­նե­րի՝ մեր եր­կի­րը նման խնդ­րի ա­ռաջ չկանգ­նեց, չնա­յած նրանք էլ բազ­մա­թիվ ան­հա­մա­ձայ­նու­թյուն­ներ ու­նեին ա­ռող­ջա­պա­հու­թյան կազ­մա­կեր­պիչ­նե­րի վա­րած քա­ղա­քա­կա­նու­թյան առն­չու­թյամբ։ Փառք ու պա­տիվ մեր բո­լոր բու­ժաշ­խա­տող­նե­րին, ով­քեր, այս օ­րե­րին ի­րենց կյան­քը վտան­գե­լով, փր­կում են հա­րյու­րա­վոր կյան­քեր, մեր ժո­ղո­վուրդն էլ շատ բարձր է գնա­հա­տում կա­տար­ված աշ­խա­տան­քը։ Սա­կայն մենք ու­նենք բազ­մա­թիվ օ­րի­նակ­ներ ո­րոշ մարդ­կանց հի­շո­ղու­թյան կորս­տի հետ կապ­ված, ով­քեր վտանգն անց­նե­լուց հե­տո շատ ա­րագ մո­ռա­ցու­թյան կմատ­նեն այս մարդ­կանց անձ­նու­րաց աշ­խա­տան­քը։ Ցա­վա­լի ար­ձա­նագ­րում պի­տի ա­նենք այս հար­ցում ևս։ Բժիշկ­նե­րին հի­շում ենք վեր­ջին պա­հին, և հա­սա­րա­կու­թյան հա­վա­քա­կան հի­շո­ղու­թյու­նը ևս կարճ է։
-Ա­սում են՝ կո­րո­նա­վի­րու­սի պան­դե­միա­յից հե­տո կյան­քը բո­լո­րո­վին այլ է լի­նե­լու։ Դուք ինչ­պե՞ս եք ըն­կա­լում այդ խոս­քը։ Ինչ­պի­սի՞ն է, ըստ Ձեզ, լի­նե­լու կյան­քը ա­պա­գա­յում։
-Մենք ստիպ­ված ենք լի­նե­լու դեռ եր­կար ժա­մա­նակ ապ­րել այս վա­րա­կից ա­ռա­ջա­ցած խն­դիր­նե­րի և հետևանք­նե­րի հետ։ Կար­ծում եմ՝ այս հա­մա­վա­րակն ա­ռա­ջին հեր­թին կյան­քի վե­րարժևոր­ման ա­ռիթ պի­տի ծա­ռա­յի։ Անհ­րա­ժեշտ է վե­րարժևո­րել սո­ցիալ-տն­տե­սա­կան և հա­սա­րա­կա­կան հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի բա­վա­կա­նին լայն շր­ջա­նակ։ Վա­րա­կը ցույց տվեց, որ ու­ժեղ, թույլ, մեծ, փոքր` բո­լո­րը հա­վա­սար են հա­մա­վա­րա­կի առջև և խո­ցե­լի։ Շատ ինս­տի­տուտ­ներ աշ­խա­տում էին բո­լո­րի ի­րա­վա­հա­վա­սա­րու­թյու­նը վե­րա­կանգ­նե­լու ուղ­ղու­թյամբ, սա­կայն մի փոքր վի­րու­սը լու­ծեց այդ խն­դի­րը։ Իսկ ինչ վե­րա­բե­րում է այն փաս­տար­կին, որ աշ­խար­հի կա­ռու­ցա­կար­գե­րը հիմ­նո­վին փո­փոխ­վե­լու են, ա­պա ա­սեմ, որ հա­մա­կար­ծիք չեմ այդ պնդ­մա­նը։ Մարդ­կու­թյան պատ­մու­թյան ըն­թաց­քում ան­կան­խա­տե­սե­լի և ան­կա­ռա­վա­րե­լի ար­հա­վիրք­նե­րը քիչ չեն ե­ղել։ Սա­կայն ո­րոշ ժա­մա­նակ անց աշ­խար­հը վե­րա­դար­ձել է իր բնա­կա­նոն կյան­քին։
Զրու­ցեց
Սեր­գեյ ՍԱ­ՂՈՒ­ՄՅԱ­ՆԸ
Դիտվել է՝ 7815

Մեկնաբանություններ