«Պիտի զգոն և պատրաստ լինել, որ հայկական կողմին կարող է ինչ-որ տարբերակ հրամցնեն»
28.04.2020 | 00:39
Չնայած վերլուծաբանները, քաղաքական ուժերը շարունակում են անհանգստություն հայտնել ՌԴ արտգործնախարարի՝ արցախյան հակամարտության առնչությամբ հայտնած մտքերի առնչությամբ, Նիկոլ Փաշինյանը մի խոսք անգամ չի ասում, խոսում է ամեն ինչից, բայց ոչ գլխավոր հարցից։ Նախօրեին ադրբեջանական կողմի խնդրանքով ՌԴ ԱԳՆ-ն նորից է վերահաստատել Լավրովի խոսքերը։ Այս հարցի առնչությամբ զրուցում ենք ադրբեջանագետ ԱՆԺԵԼԱ ԷԼԻԲԵԳՈՎԱՅԻ հետ։
-Տիկին Էլիբեգովա, ինչու՞ Հայաստանի վարչապետը շարունակում է Ժողովրդի համար խիստ կենսական այս հարցի առնչությամբ լռել, նա ոչ հերքում, ոչ էլ հաստատում է փուլային տարբերակի քննարկման մասին ՌԴ արտգործնախարարի հայտարարությունը։
-Դժվարանում եմ ասել, թե որն է պատճառը, որ Փաշինյանը չի արձագանքում, բայց հանրությունը սպասում էր նրա խոսքին։ Դա պետք է օպերատիվորեն հերքվեր, եթե, իհարկե, չի համապատասխանում իրականությանը։ Նույն բանը փաստացի Մյունխենում դեբատների ժամանակ ասաց Ալիևը, որ փուլային տարբերակն է քննարկվում, որին Փաշինյանը կրկին չհակադարձեց։ Հիմա լավ հնարավորություն էր ստեղծված այդ հարցին վերջակետ դնելու համար՝ ասելով, որ հայկական կողմն այդ տարբերակը մերժում է, համաձայն չէ դրան, ինչպես նախկինում։ Ցավոք, այդպիսի միտք մինչ օրս չի հնչել։
-Լավրովին արձագանքեցին Հայաստանի արտգործնախարարը, իշխանական որոշ ներկայացուցիչներ, Ձեզ համար պարզ դարձա՞վ` այս իշխանությունը կո՞ղմ է, թե՞ դեմ նման տարբերակին։
-Արտգործնախարարն ասում է, թե փուլային տարբերակ չի քննարկվում, իշխանական պատգամավորներն էլ հայտարարում են, թե ընդհանրապես փաստաթուղթ չկա։ Սակայն մեզ երկու տարի շարունակ հրամցնում էին, թե բանակցություններ չեն ընթանում, մինչդեռ երկու տարի անց Մնացականյան-Մամեդյարով վերջին հանդիպումից հետո հնգակողմ հայտարարությունից պարզվեց, որ և բանակցություններ կան, և կան որոշ պայմանավորվածություններ, որոնք 2020-ին պատրաստվում են իրականացնել։ Թե ինչի մասին է խոսքը, փակագծերը չեն բացում։ Փաստն այն է, որ պայմանավորվածություններ կան, որոնք արդեն բանակցված են, իսկ դա խոսում է այն մասին, որ այս գործընթացն այնքան էլ թափանցիկ չէ, ինչպես հանրությանը ներկայացվում էր։
-Հիմա, ի վերջո, Լավրո՞վն է սուտ խոսում, թե՞ հայաստանյան իշխանությունները, որ իրականությունը թաքցնում են հանրությունից։
-ՌԴ արտգործնախարարը որպես Մինսկի համանախագահ երկրի ներկայացուցիչ էր ելույթ ունենում, այսինքն՝ պիտի դուրս գանք այն տիրույթից, որ դա ասել է ՌԴ արտգործնախարարը։ Մնացականյան-Մահմեդյարով օնլայն կոնֆերանսից մի քանի ժամ առաջ նա էքսկլյուզիվ տեղեկություն է տալիս բանակցությունների բովանդակության մասին, ինչին Զոհրաբ Մնացականյանը հստակ չի պատասխանում, որ նման բան չկա, այլ ասում է, թե չեն քննարկվում 2014-2016 թթ. դրա մերժված տարբերակները։ Ամենայն հավանականությամբ, կա ինչ-որ մոդիֆիկացիա։ Երբ Փաշինյանը Մյունխենում խոսում էր մինի-մակրո հեղափոխություններից, փուլ առ փուլ առաջ գնալու մասին, դա էլ է վկայում, որ սեղանին դրված է լուծման փուլային տարբերակը, ինչը հայկական կողմի համար ի սկզբանե անընդունելի է։ Եթե ՌԴ արտգործնախարարն իրավացի է ու փուլային տարբերակ է քննարկվում, պետք է այդ հարցին հստակ պատասխան տրվի, որ դա հայկական կողմը մերժում է։ Այս պահին հակառակի մասին մենք հստակ փաստ չունենք։ Ի դեպ, ռուսական կողմը հայկական կողմի արձագանքից հետո ի պատասխան ադրբեջանական ԶԼՄ-ների հարցին, նորից վերահաստատեց Լավրովի ասածը։
-Եթե Լավրովի հայտարարությունը դիտարկում ենք որպես Մինսկի համանախագահի տեսակետ, ինչը մյուս համանախագահները չհերքեցին, նշանակում է, որ նրանք է՞լ են նույն կարծիքին, իմա՝ դա ընկալենք որպես Մինսկի խմբի հայտարարությու՞ն։
-Այդ հայտարարությունը, այո, համանախագահներից ոչ մեկը չհերքեց։ Եթե բոլորը պնդում են փուլային տարբերակը, իսկ հայկական կողմը դրան ասում է՝ ոչ, վաղուց ժամանակն է, որ ամենաբարձր՝ վարչապետի մակարդակով դրան վերջակետ դրվի ու թեման փակվի՝ հայտարարելով, որ նման բան չի բանակցվում ու չի կարող բանակցվել։ Հակառակ դեպքում բաց է մնում հարցը, թե ինչու է Մինսկի համանախագահն այդ մասին ասում, որը հաստատում է Ադրբեջանը, իսկ Հայաստանի վարչապետը լուռ է։
-Եթե մեր կողմից հստակ չի հերքվում այդ տարբերակը, նշանակու՞մ է, որ այս հարցում կա որոշակի պայմանավորվածություն։
-Չեմ կարող ասել, դա կարող են իմանալ մարդիկ, որոնք փակ դռների հետևում բանակցում են։
-Այս պահին Հայաստանի իշխանության, դիվանագիտության առաջնային խնդիրը ո՞րը պետք է լինի՝ համոզե՞լ հայ հանրությանը, որ նման տարբերակ չկա, թե՞ աշխատել դրսի հետ։
-Առաջին հերթին նման տարբերակի հնարավորությունն իսպառ մերժել, որովհետև փուլային տարբերակը ենթադրում է, որ Ադրբեջանի պահանջներն ի սկզբանե կատարվում են, իսկ հայկական կողմի պահանջները մնում են հետագային, անհայտ բարի կամքի դրսևորմանը։
-Փուլային տարբերակի ամենամեծ վտանգը հողերի հանձնու՞մն է, թե՞ այլ մարտահրավերներ էլ կան այդ տարբերակում։
-Ոչ միայն հող հանձնելն է վտանգ ներկայացնում, այլև Արցախ «փախստականների» վերադարձի հարցը։ Ադրբեջանական դիրքորոշման ամենակարևոր մեխերից մեկն էլ «փախստականների» վերադարձն է, որը ոչ պակաս վտանգավոր է տարածքների հանձնումից, պատրանքներ են նաև Ադրբեջանի տնտեսական մեծ խոստումները, բայց հնարավոր է դրանց հանրությունը հավատա, քանի որ շատ գայթակղիչ են։ Բազմաթիվ այլ վտանգներ կան։ Իսկ ամենաիրական վտանգն այն է, եթե բանակցային գործընթացը փակուղի մտնի, շատ հնարավոր է, որ բանակցությունները փոխարինվեն պատերազմական գործողություններով։
-Վերջին օրերին սահմանային լարվածությունն ավելացել է, զինադադարի խախտման դեպքերը մեծացել են։ Սա պայմանավորվա՞ծ է նաև Լավրովի հայտարարությամբ, թե՞ կրկին գործ ունենք Արդբեջանի հայտնի ձեռագրի հետ։
-Եվս մեկ անգամ Ադրբեջանը ցույց է տալիս, որ երբ համանախագահները կոչ են անում համավարակի ժամանակ զինադադարը պահպանել, պայմանավորվածությունները չխախտել, չի հարգում այդ հորդորը, պատրաստակամություն էլ չունի գնալու երկխոսության։ Պատեհ առիթ է, որպեսզի առաջնագծում սրի իրավիճակը։ Մեզ համար արդեն սովորական դարձած պահվածք է, ինչը նաև հերթական անգամ հաստատում է, որ նրանք ոչ մի պայմանավորվածություն չեն հարգում՝ լինի վերելակային, թե բանակցությունների սեղանի շուրջ։
-Ի դեպ, հրադադարի խախտման վերջին դեպքերից մեկի ժամանակ Հայաստանի արտգործնախարարությունը բավական ուշագրավ մի հաղորդագրություն էր տարածել, որտեղ մասնավորապես նշված էր, թե «հրադադարի՝ որևէ կերպ չհրահրված այս խախտումը որևէ արդարացում չունի»։ Նման դիվանագիտական բացթողումները չե՞ն կարող շուռ գալ հենց մեր դեմ։
-Դա Տավուշում եղած գնդակոծումից հետո արված հայտարարությունն էր (հիշեցնենք, որ խոսքը մարտի 30-ին Տավուշի մարզի Նոյեմբերյանի շրջանի հայկական դիրքերի ուղղությամբ ադրբեջանական կողմից ձեռնարկված դիվերսիոն ներթափանցման փորձի մասին է։ Հայկական դիրքապահ ուժերի գործողությունների շնորհիվ հակառակորդը հետ էր շպրտվել։ Հակառակորդը թիրախավորել էր Բաղանիս և Ոսկեվան գյուղերը, ինչի պատճառով վիրավորում էր ստացել Ոսկեվան համայնքի բնակիչ մեկ երեխա (որն այդ պահին գտնվել էր պատշգամբում- Ռ.Խ.)։ Այդ ձևակերպումից հետո ԱԳՆ-ն ունի երկու տարբերակ. կամ դրանից հետո բոլոր դեպքերում պիտի այդ ձևակերպումը ներառի իր հայտարարություններում, կամ չի օգտագործում և հարուցում է միջազգային հանրության կասկածը, որ իբր հայկական կողմն է հրահրում զինադադարի խախտման դեպքերը։
-Համավարակի այս օրերին թվում է, թե աշխարհում ամեն ինչ կանգնել է, բայց արցախյան հիմնախնդրի շուրջ բանակցությունները բավական բուռն են ընթանում։ Բանակցություններն ակտիվ փու՞լ են մտել, տեմպերն արագացե՞լ են։
-Տեմպերի արագացման մասին խոսակցություններ կան վաղուց, այդ ակնկալիքը և համանախագահները, և Ադրբեջանն ունեին։ Վերջին հանդիպման հայտարարությունն էլ դրա վկայությունն է, պայմանավորվածությունները, որոնք 2019-ին են ձեռք բերվել, պետք է այս տարի իրագործվեն։
-Այսինքն, այդուհանդերձ, սպասե՞լ, որ այս տարի փաստաթուղթ կդրվի սեղանին։
-Կանխատեսելը, իհարկե, անշնորհակալ գործ է, բայց պիտի զգոն և պատրաստ լինել, որ հայկական կողմին կարող է ինչ-որ տարբերակ հրամցնեն, ու անընդունելի է, որ այդ ամենի մասին մենք շատ ուշ ենք տեղեկանում։
-Ինչու՞ ենք մենք բանակցությունների, քննարկվող տարբերակների մասին միշտ տեղեկանում կամ համանախագահներից, կամ ադրբեջանական կողմից։ Հայկական կողմը սեփական ժողովրդին ինչու՞ առաջինը չի տեղեկացնում այդ մասին։
-Այդ հարցի լավագույն հասցեատերն արտգործնախարարությունն է։ Ինձ էլ է շատ հետաքրքիր այդ հարցի պատասխանը։ Ինչու՞ է բանակցությունների գաղտնիությունը պահպանում միայն հայկական կողմը, իսկ մյուսները խախտում են։
Զրույցը՝ Ռուզան ԽԱՉԱՏՐՅԱՆԻ
Հեղինակի նյութեր
Մեկնաբանություններ