Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 

Ավե­տա­րա­նի լույ­սը նրանք ծա­գեց­րին ողջ աշ­խար­հում

Ավե­տա­րա­նի լույ­սը նրանք ծա­գեց­րին ողջ աշ­խար­հում
28.04.2020 | 00:05
Քրիս­տոս իր քա­րո­զու­թյան ըն­թաց­քում ընտ­րեց 12 ա­շա­կերտ­ներ, որ­պես­զի մշ­տա­պես իր հետ լի­նեն, փր­կու­թյան Ա­վե­տա­րա­նը քա­րո­զեն, բժշ­կում­ներ ու հրաշք­ներ կա­տա­րեն:
Այս պարզ ու աղ­քատ այ­րե­րը ար­ժա­նի ե­ղան մո­տի­կից տես­նե­լու Քրիս­տո­սին:
Նրանք լսե­ցին Աստ­ծու խոս­քը Իր իսկ բե­րա­նից: Նրանք ա­ռել էին Քրիս­տո­սի աստ­վա­ծու­թյան ա­նուշ բուր­մուն­քը, փար­վել նրա կրծ­քին, շո­շա­փել Կե­նաց Բա­նը և կե­րել Եր­կն­քից ի­ջած Հա­ցը:
Քրիս­տոս ե­կել էր Տի­րոջ ըն­դու­նե­լի տա­րին հռ­չա­կե­լու: Եվ ինչ­պես տա­րին 12 ա­միս­նե­րով է զար­դար­վում, ճո­խա­նում ու պսակ­վում, այն­պես էլ Փրկ­չի տնօ­րե­նու­թյան ու Տի­րոջ ըն­դու­նե­լի տա­րին 12 ա­ռա­քյալ­նե­րով է ամ­բող­ջա­նում ու պսակ­վում: Տերն ա­սում է. «Ցե­րե­կը 12 ժամ ու­նի, ով ցե­րեկն է քայ­լում չի սայ­թա­քում» (Հովհ. 11; 9): Քրիս­տոս Ի­րեն ցե­րեկ ու լույս կո­չեց, իսկ 12 ա­ռա­քյալ­նե­րին` ցե­րեկ­վա 12 ժա­մեր, քա­նի որ Ա­վե­տա­րա­նի լույ­սը նրանք ծա­գեց­րին ողջ աշ­խար­հում: Ինչ­պես որ 12 ա­ռա­քյալ­նե­րի քա­րո­զու­թյա­նը հա­վա­տա­ցող­նե­րը փր­կու­թյուն գտան, այն­պես էլ չհա­վա­տա­ցող­նե­րը դա­տաս­տա­նի ժա­մա­նակ հենց նրանց կող­մից պի­տի դա­տա­պարտ­վեն հա­վի­տե­նա­կան տան­ջանք­նե­րի: Ա­ռա­քյալ­նե­րը նո­րաս­տեղծ Ե­կե­ղե­ցու հիմ­նա­քա­րե­րը ե­ղան. Տե­րը Պետ­րո­սին «Վեմ» կո­չեց, քա­նի որ Պետ­րո­սի բե­րա­նից հռ­չակ­ված հա­վատ­քի դա­վա­նու­թյու­նը ե­ղավ Ե­կե­ղե­ցու հիմ­նա­քա­րը: Նա Քրիս­տո­սի հետ ան­կեղծ սի­րով էր կապ­ված. սա երևում է այն ժա­մա­նակ, երբ Տի­րոջ խիստ խոս­քե­րից հե­տո շա­տե­րը հե­ռա­նում են, սա­կայն Պետ­րոսն ա­սում է. «Տեր, դու հա­վի­տե­նա­կան կյան­քի խոս­քեր ու­նես, մենք ու՞ր պետք է գնանք» (Հովհ. 6; 69): Քրիս­տոս վկա­յեց, որ Պետ­րոս ա­ռա­քյա­լը ա­մե­նից շատ էր սի­րում Ի­րեն: Ա­ռա­քյալն ու­նե­ցավ նաև ան­կում­ներ, ե­րեք ան­գամ ու­րա­ցավ Տի­րո­ջը, սա­կայն հրա­շա­փառ Հա­րու­թյու­նից հե­տո 3 ան­գամ խոս­տո­վա­նե­լով` ջն­ջեց իր ու­րա­ցում­նե­րը: Հո­գե­գալս­տյան օ­րը Պետ­րոս ա­ռա­քյա­լի մի քա­րո­զից 3 հա­զար հո­գի դար­ձի ե­կան, Սուրբ Հո­գու կեն­դա­նա­րար զո­րու­թյու­նը բազ­մա­թիվ ան­գամ­ներ հրաշք­ներ գոր­ծեց Պետ­րո­սի խոս­քով: Նրա խոսքն օժտ­ված էր ար­ժա­նա­վոր­նե­րին ապ­րեց­նե­լու և ա­նար­ժան­նե­րին մեռց­նե­լու զո­րու­թյամբ: Այ­ծեմ­նի­կը, ով իր բա­րե­գոր­ծու­թյուն­նե­րի հա­մար հա­վա­տա­ցյալ­նե­րի սերն էր վա­յե­լում, Պետ­րոս ա­ռա­քյա­լի ա­ղոթ­քով հա­րու­թյուն է առ­նում: Իսկ սրան հա­կա­ռակ Ա­նա­նիան և Սա­փի­րան, ով­քեր ար­ծա­թա­սի­րու­թյան պատ­ճա­ռով Սուրբ Հո­գուն ա­տել էին, Պետ­րո­սի խոս­քե­րով մահ­վան են դա­տա­պարտ­վում` ար­ժա­նա­նա­լով աստ­վա­ծու­րաց Հու­դա­յի ճա­կա­տագ­րին: Պետ­րոս ա­ռա­քյա­լի մե­ծա­գույն գոր­ծե­րից մե­կը ե­ղավ աստ­վա­ծա­յին տե­սիլ­քով նո­րա­կազմ Ե­կե­ղե­ցու մեջ ընդ­գր­կել նաև հե­թա­նոս­նե­րին (հմմտ. Գործք գլ. 10): Մտա­հափշ­տա­կու­թյան մեջ նա տես­նում է եր­կն­քից կախ­ված մի սփ­ռոց` լի ա­մեն տե­սա­կի կեն­դա­նի­նե­րով, և մի ձայն է լսում. «Վե՛ր կաց, մոր­թի՛ր և կե՛ր»: Պետ­րո­սը պա­տաս­խա­նում է, որ ին­քը ման­կուց որևէ պիղծ բան չի կե­րել: Աստ­ված ա­սում է, որ ինչ Ին­քը սր­բել է, չպետք է պիղծ հա­մա­րել: Ա­հա այս տե­սիլ­քով վե­րա­նում է հրեա­կան ազ­գա­յին ար­գել­քը և հե­թա­նոս­նե­րը մկրտ­վե­լով դառ­նում են քրիս­տո­նյա: Քրիս­տո­սի կան­խա­սա­ցու­թյան հա­մա­ձայն Պետ­րոս ա­ռա­քյա­լը նա­հա­տակ­վում է գլ­խի­վայր խաչ­վե­լով, քա­նի որ ի­րեն ար­ժա­նի չի հա­մա­րում Տի­րոջ նման մեռ­նել: Նրա նշ­խար­ներն այ­սօր սփռ­ված են ամ­բողջ աշ­խար­հով մեկ և իր ան­վամբ բազ­մա­թիվ ե­կե­ղե­ցի­ներ կան, իսկ գե­րեզ­մա­նի վրա կա­ռուց­վել է աշ­խար­հի ա­մե­նա­մեծ ե­կե­ղե­ցին` Հռո­մի Սբ Պետ­րոս ե­կե­ղե­ցին:
Տաս­ներ­կու ա­ռա­քյալ­նե­րի շար­քում հիշ­վում է նաև Պո­ղո­սը` իբրև 13-րդ ա­ռա­քյալ: Ի­րա­պես, Պո­ղո­սը գե­րա­զանց ա­ռա­քյալ է և բո­լոր ժա­մա­նակ­նե­րի մե­ծա­գույն քրիս­տո­նեա­կան քա­րո­զիչն ու գոր­ծի­չը: Թեև Քրիս­տո­սին իր երկ­րա­վոր կյան­քում չէր տե­սել, սա­կայն նրան ճա­նա­չեց մի երկ­նա­յին տե­սի­լի­քի մեջ: Ե­թե նախ­կի­նում քրիս­տո­նեա­կան հա­վա­տի հա­լա­ծիչ էր, հե­տո դառ­նում է ճշ­մար­տու­թյան քա­րո­զիչն ու պաշտ­պա­նը: Պո­ղոսն իր ժա­մա­նա­կի ե­րեք գլ­խա­վոր մշա­կույթ­նե­րի հա­մադ­րու­թյունն էր. ծնուն­դով ու կրո­նով հրեա էր, ուս­մամբ ու լեզ­վով հույն, քա­ղա­քա­ցիու­թյամբ` հռո­մեա­ցի: Այս բո­լո­րին ա­վե­լա­նում է Քրիս­տո­սի Ա­վե­տա­րա­նի լույ­սը: Պո­ղոսն ի­րա­վամբ դառ­նում է մե­ծա­գույն քա­րո­զի­չը հրեա­կան, հու­նա­կան և հռո­մեա­կան շր­ջա­նակ­նե­րում: «Գործք ա­ռա­քե­լո­ցում» աս­վում է, որ Ստե­փա­նոս Նա­խավ­կա­յի քար­կո­ծու­մին մաս­նա­կից էր նաև Պո­ղո­սը: Սբ Ստե­փա­նոսն ա­ղո­թում էր ի­րեն չար­չա­րող­նե­րի հա­մար` ա­սե­լով. «Տեր, մեղք մի հա­մա­րիր նրանց հա­մար» (Գործք Է 59): Թերևս հենց նրա ա­ղոթ­քի ար­դյուն­քը և սուրբ ա­րյան գի­նը ե­ղավ Պո­ղոս ա­ռա­քյա­լը: Այ­նու­հետև, վեր­ջինս իր ողջ կա­րո­ղու­թյունն ու զո­րու­թյու­նը դնում է ի սպաս Աստ­ծո ար­քա­յու­թյու­նը քա­րո­զե­լու, դառ­նում է «Ծա­ռայ Յի­սու­սի Քրիս­տո­սի», ինչ­պես սի­րում է ի­րեն կո­չել իր թղ­թե­րի սկզ­բում: Նրան հա­ջող­վում է նոր կրո­նին հա­ղոր­դել տիե­զե­րա­կան ու հա­մա­մարդ­կա­յին բնույթ: Որ­քան նախ­կի­նում հա­լա­ծել էր քրիս­տո­նյա­նե­րին, այն­քան և ա­վե­լի ին­քը հա­լած­վեց հե­տա­գա­յում հա­նուն Քրիս­տո­սի: Սա­կայն, եր­բեք ո­չինչ չկա­րո­ղա­ցավ նրան հե­ռաց­նել Քրիս­տո­սի սի­րուց. «Ո՛չ հու­րը, ո՛չ սու­րը, ո՛չ հրեշ­տակ­նե­րը, և ո՛չ մի այլ ա­րա­րած չի կա­րող մեզ հե­ռաց­նել Քրիս­տո­սի սի­րուց» (Հռոմ. Ը 38-39):
Պո­ղոս ա­ռա­քյա­լի ոչ միայն ամ­բողջ կյանքն է մար­տի­րո­սու­թյուն, այլ նաև իր մահ­կա­նա­ցուն կն­քեց Քրիս­տո­սի ան­վան հա­մար նա­հա­տակ­վե­լով` գլ­խատ­վե­լով Նե­րոն կայ­սեր կող­մից: Հա­յոց ե­կե­ղե­ցում սբ Պետ­րոս և Պո­ղոս ա­ռա­քյալ­նե­րը տոն­վում են եր­կու ան­գամ, մեկ` Սուրբ Ծնուն­դին նա­խոր­դող ա­վագ տո­նե­րի շար­քում, երկ­րորդ` 12 ա­ռա­քյալ­նե­րի հետ:
Տ. Մի­քա­յել վար­դա­պետ ԳԵ­ՎՈՐ­ԳՅԱՆ
Տաթևի վան­քի վա­նա­հայր
Դիտվել է՝ 1444

Մեկնաբանություններ