Միացյալ Նահանգները չի աջակցել Իրանի դեմ Իսրայելի պատասխան հարձակմանը՝ հայտնել է CNN-ը՝ հղում անելով ամերիկացի պաշտոնյային։ «Մենք չաջակցեցինք այս պատասխանին, թեև Իսրայելը Վաշինգտոնին զգուշացրել էր, որ մոտ օրերս պատասխան միջոցներ կձեռնարկի Իսլամական Հանրապետության դեմ»,- ասել է ամերիկացի պաշտոնյան։                
 

Փա­շի­ն­յա­նի նեո­լի­բե­րալ նա­վը խոր­տակ­վում է իր նեո­լի­բե­րալ հո­վա­նա­վոր­նե­րի հետ միա­սին

Փա­շի­ն­յա­նի նեո­լի­բե­րալ նա­վը խոր­տակ­վում է իր նեո­լի­բե­րալ հո­վա­նա­վոր­նե­րի հետ միա­սին
01.05.2020 | 00:52
Կո­րո­նա­վի­րու­սա­յին, այս­պես կոչ­ված, պան­դե­միա­յի շուրջ ո­դի­սա­կա­նը բա­վա­կա­նին լուրջ տե­սու­թյուն­նե­րի, կար­ծիք­նե­րի բախ­ման ա­ռար­կա դար­ձավ։ Հրա­պա­րակ ե­կան տար­բեր վար­կած­ներ՝ սկ­սած նրա­նից, որ սա բնա­կա­նոն ծա­գում­նա­բա­նու­թյամբ չղ­ջի­կից ա­ռա­ջա­ցած վի­րուս է, վեր­ջաց­րած դա­վադ­րու­թյան տե­սու­թյուն­ներ պա­րու­նա­կող ա­մե­նա­տար­բեր են­թադ­րու­թյուն­նե­րով։
Դա­վադ­րու­թյան տե­սու­թյան կողմ­նա­կից­նե­րը հա­մա­րում են, որ կո­րո­նա­վի­րուսն ար­հես­տա­կան ծա­գում ու­նի, ար­հես­տա­կա­նո­րեն զար­գաց­րած գոր­ծըն­թա­ցի ար­դյունք է, և ան­գամ խն­դիրն այն չէ, թե մենք գործ ու­նենք կեն­սա­բա­նա­կան զեն­քի հետ, այլ այն է, թե ի վեր­ջո, ինչ նպա­տակ ու­նի այս ամ­բողջ պատ­մու­թյու­նը, ե­թե այն ի­րոք ար­հես­տա­ծին է։ Այս պա­րա­գա­յում, այն տե­սու­թյու­նը, թե կո­րո­նա­վի­րու­սը մեջ­տեղ է բեր­վել՝ մարդ­կա­յին պո­պու­լյա­ցիան նվա­զեց­նե­լու հա­մար, սառ­ցա­բե­կո­րի ըն­դա­մե­նը երևա­ցող մասն է։ Ար­դեն 4-5 ա­միս տևո­ղու­թյուն ու­նի այս վակ­խա­նա­լիան, և շա­տե­րը սկ­սում են հար­ցեր տալ ու պա­տաս­խան­ներ փնտ­րել, թե աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան, վե­րազ­գա­յին, վեր­պե­տա­կան այն ու­ժե­րը, ո­րոնք գե­նե­րաց­րել են այս գոր­ծըն­թա­ցը, ի վեր­ջո, ին­չու են այդ ա­մենն ա­րել։ Մեծ միամ­տու­թյուն կլի­նի կար­ծել, թե այս ա­մենն ար­վել է նրա հա­մար, որ­պես­զի ո­րոշ չա­փով վե­րահս­կո­ղու­թյան տակ վերց­վի մարդ­կա­յին պո­պու­լյա­ցիա­յի ա­ճը։ Աշ­խար­հի շատ վեր­լու­ծա­բան­ներ, ու­ղե­ղա­յին կենտ­րոն­ներ սկ­սել են ա­ռաջ քա­շել այն տե­սա­կե­տը, թե մենք աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան, աշ­խար­հատն­տե­սա­կան, նույ­նիսկ գեո­հու­մա­նի­տար բնույթ կրող եր­րորդ հա­մաշ­խար­հա­յին պա­տե­րազ­մի ա­կա­նա­տեսն ենք, ո­րի ար­դյուն­քում սկս­վել են և շա­րու­նակ­վե­լու են տն­տե­սա­կան հս­կա­յա­կան ռեսուր­սա­յին, ֆի­նան­սա­կան տրանս­ֆոր­մա­ցիա­ներ։ Ինչ­պես հի­մա են ա­սում, ստեղծ­վել են, այս­պես ա­սած, վՏ­Չօպ վՏՐ­ՎՈսՖվՏրՑՌ՝ նոր նոր­մա­լու­թյուն­ներ։ Եվ այն, ինչ ըն­դա­մե­նը մի քա­նի ա­միս ա­ռաջ հա­մար­վում էր ֆան­տաս­տիկ, ան­նոր­մալ, անհ­նար մի բան թե մարդ­կա­յին վար­քագ­ծի, հո­գե­բա­նու­թյան, թե տն­տե­սու­թյան, ֆի­նանս­նե­րի ա­ռում­նե­րով, հի­մա այլ ըն­կա­լում ու­նի, և մար­դիկ շատ ա­րագ հար­մար­վում են այդ նոր ի­րո­ղու­թյուն­նե­րին։
Այ­նուա­մե­նայ­նիվ, ե­թե անդ­րա­դառ­նանք գլ­խա­վոր խնդ­րին, ո­րի լուծ­մանն է միտ­ված պան­դե­միա­յի սան­ձա­զեր­ծած հա­մաշ­խար­հա­յին պա­տե­րազ­մը, ա­պա դա տն­տե­սու­թյան, ֆի­նան­սա­կան ռե­սուրս­նե­րի վե­րա­բաշխ­ման հարցն է։ Ար­դեն իսկ կա­րող ենք փաս­տել մի քա­նի ի­րո­ղու­թյուն, որ ար­ձա­նագր­վել են մի քա­նի ամս­վա ըն­թաց­քում՝
1. Նախ և ա­ռաջ կա­րող ենք փաս­տել լի­բե­րա­լիզ­մի լիա­կա­տար տա­պա­լու­մը։ Կյան­քը ցույց տվեց, որ այ­նուա­մե­նայ­նիվ, ճգ­նա­ժա­մա­յին պայ­ման­նե­րում ոչ թե ա­զա­տա­կա­նու­թյունն է մարդ­կանց գա­լիս օգ­նու­թյան, և մար­դիկ ի­րենց հույ­սը դնում են ոչ թե շու­կա­յա­կան հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի վրա, այլ ա­պա­վի­նում են ու­ժեղ պե­տու­թյան ա­ջակ­ցու­թյա­նը։ Այ­սօր էլ բո­լոր եր­կր­նե­րում մարդ­կանց հիմ­նա­կան հույ­սը պե­տու­թյունն է։ Պե­տու­թյան դե­րը էա­կա­նո­րեն ա­ճել է պան­դե­միա­յի պայ­ման­նե­րում։ Եվ երբ մարդ­կանց մոտ կո­մու­նալ ծա­ռա­յու­թյուն­նե­րի հա­մար վճա­րե­լու գու­մար չի լի­նում, ա­ռա­ջին հեր­թին դի­մում են ոչ թե գոր­ծա­տու­նե­րին, այլ պե­տու­թյա­նը։ Սա ամ­բող­ջո­վին չե­զո­քաց­նում է գլո­բա­լիս­տա­կան այն թե­զե­րը, թե ա­պա­գա­յում պե­տու­թյուն­նե­րը պետք է լի­նեն շատ անն­կատ, չխառն­վեն հան­րու­թյան կյան­քին, ա­մեն ինչ պետք է կար­գա­վո­րի շու­կան, մար­դու ա­զա­տու­թյուն­ներն ու ի­րա­վունք­նե­րը, պե­տու­թյունն ըն­դա­մե­նը պետք է ու­նե­նա կար­գա­վո­րիչ դեր։ Այս տե­սու­թյան մեկ այլ են­թա­ճյուղ էլ այն է, թե շատ պե­տու­թյուն­ներ ա­պա­գա­յում վե­րա­նա­լու են, և աշ­խար­հում ձևա­վոր­վե­լու է մի քա­նի կոնգ­լո­մե­րատ՝ ա­ռանց պե­տա­կան սահ­ման­նե­րի։ Այս հա­մա­տեքս­տում, ե­թե դի­տար­կում ենք մինչ­կո­րո­նա­վի­րու­սա­յին աշ­խար­հը, ա­պա իս­կա­պես նման մի­տում­ներ կա­յին, մաս­նա­վո­րա­պես, խոս­քը միա­ցյալ Եվ­րո­պա­յի մա­սին է։ Ըստ էու­թյան միա­ցյալ Եվ­րո­պա­յի ստեղ­ծումն այն փոր­ձա­րա­րա­կան դաշտն է, որ­տեղ աս­տի­ճա­նա­բար գլո­բա­լիս­տա­կան լի­բե­րալ ու­ժե­րը փոր­ձար­կում էին այդ մո­դե­լը՝ սահ­ման­նե­րի չե­ղար­կում, միաս­նա­կան ար­ժույ­թի‚ մուլ­տիմ­շա­կու­թա­յին տա­րածք­նե­րի ստեղ­ծում և այլն։ Բայց ա­րի ու տես, որ կո­րո­նա­վի­րու­սա­յին գոր­ծըն­թա­ցը, ո­րը, ըստ շատ կենտ­րոն­նե­րի, գլո­բա­լիստ­նե­րի գե­նե­րաց­րած սցե­նարն էր, այ­նուա­մե­նայ­նիվ, բու­մե­րան­գի է­ֆեկտ է ու­նե­ցել և ա­պա­ցու­ցել, որ լի­բե­րալ տե­սու­թյու­նը որևէ քն­նա­դա­տու­թյան չի դի­մա­նում։ Ըստ էու­թյան, կվե­րապ­րեն այն պե­տու­թյուն­նե­րը, ո­րոնք ա­մուր են, պինդ, ու­նեն վե­րահս­կե­լի պե­տա­կան հա­մա­կարգ ու պե­տա­կան մտա­ծե­լա­կեր­պով իշ­խա­նու­թյուն­ներ։
2. Կա­րող ենք ար­ձա­նագ­րել, որ շատ եր­կր­նե­րի հա­մար ա­ռաջ­նա­յին է դառ­նում ոչ թե զար­գա­նա­լու մղու­մը, այլ վե­րապ­րելն ու ի­րա­վի­ճա­կից նվա­զա­գույն կո­րուստ­նե­րով դուրս գա­լը։ Եվ այս պայ­ման­նե­րում, ինչ­պես կյանքն է ցույց տա­լիս, ա­ռա­ջին պլան է մղ­վում անվ­տան­գու­թյան խն­դի­րը։ Ին­ֆո­դե­միա­յի տեխ­նո­լո­գիա­նե­րի կի­րա­ռու­մը, ո­րոն­ցով մարդ­կանց ա­մեն վայր­կյան աշ­խար­հի տար­բեր ծայ­րե­րից բո­լոր ռե­սուրս­ներն օգ­տա­գոր­ծե­լով վա­խեց­նում են, հան­րու­թյան հա­մար ա­ռաջ­նա­յին խն­դիր է դարձ­նում անվ­տան­գու­թյու­նը, մար­դիկ նման պայ­ման­նե­րում հրա­ժար­վում են ի­րենց ի­րա­վունք­նե­րից ու ա­զա­տու­թյուն­նե­րից, նույ­նիսկ շատ դեպ­քե­րում կա­մա­վոր ստի­պում են ի­րեն­ցից վերց­նել ո­րո­շա­կի ա­զա­տու­թյուն­ներ, միայն թե ի­րենց փր­կեն հի­պո­թե­տիկ վտան­գից, տվյալ դեպ­քում՝ կո­րո­նա­վի­րու­սից, ո­րի մա­հա­բե­րու­թյու­նը 0,1-0,2 տո­կո­սից չի բարձ­րա­նում։ Այ­սինքն՝ նույ­նիսկ փոքր, բայց ին­ֆոր­մա­ցիոն դաշ­տում ագ­րե­սիվ մա­տուց­վող վտան­գը գրե­թե 100 տո­կո­սով փո­խում է մարդ­կա­յին կյան­քը։ Այն մար­դիկ, որ հա­մա­րում էին, թե 21-րդ դա­րում ա­մե­նից թանկ բանն ա­զա­տու­թյունն է, որևէ ի­մու­նի­տետ չու­նեն կո­րո­նա­վի­րու­սա­յին ին­ֆո­դե­միա­յի այս գրո­հի հան­դեպ։
3. Շատ եր­կր­ներ, նույ­նիսկ աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան այն­պի­սի կենտ­րոն­ներ, ինչ­պի­սիք են ԱՄՆ-ը, Գեր­մա­նիան, շատ ա­րագ հաս­կա­ցան, որ գլո­բա­լիզ­մի այն գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյու­նը, ըստ ո­րի պար­տա­դիր չէ սե­փա­կան երկ­րում ու­նե­նալ խո­շոր ար­տադ­րու­թյուն­ներ, կա­րե­լի է դրա հա­մար օգ­տա­գոր­ծել այլ եր­կր­նե­րի է­ժան աշ­խա­տու­ժը, պե­տու­թյան անվ­տան­գու­թյան հարց է։ Եվ ե­թե ԱՄՆ-ում Թրամ­փը, իշ­խա­նու­թյան գա­լով, պն­դում էր, որ ա­մե­րի­կյան ար­տադ­րու­թյուն­նե­րը Չի­նաս­տա­նից կամ այլ եր­կր­նե­րից պետք է բե­րել ԱՄՆ, ին­չի հա­մար քն­նա­դատ­վում էր, ա­պա այժմ աշ­խար­հի գրե­թե բո­լոր եր­կր­նե­րում հաս­կա­նում են, որ շատ կարևոր է, որ եր­կիրն ու­նե­նա հա­րուստ ար­տադ­րա­կան նե­րուժ, լի­նի ինք­նա­բավ, որ­պես­զի կախ­ված չլի­նի տրանս­պոր­տա­յին ու­ղի­նե­րից։ Բո­լո­րը հաս­կա­նում են, որ սա է զար­գաց­ման գրա­վա­կա­նը, ոչ թե զբո­սաշր­ջու­թյու­նը կամ սպա­սար­կու­մը։ Նույ­նիսկ Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նի նման թույլ մե­նե­ջե­րը նշում է, որ գո­նե գյու­ղատն­տե­սու­թյամբ պետք է փոր­ձել մեր պա­րե­նա­յին ինք­նա­բա­վու­թյունն ա­պա­հո­վել։ Ցան­կա­ցած եր­կիր, որն ա­պա­վի­նում է զբո­սաշր­ջու­թյա­նը, նույ­նիսկ Ի­տա­լիա­յի նման եր­կի­րը, ո­րի ՀՆԱ-ի 12 տո­կոսն է կազ­մում զբո­սաշր­ջու­թյու­նը, ա­ռա­ջի­կա տա­րի­նե­րին, ա­մե­նայն հա­վա­նա­կա­նու­թյամբ, լուրջ խնդ­րի առջև է կանգ­նած լի­նե­լու‚ և եր­կր­նե­րը ստիպ­ված են լի­նե­լու փո­խել ի­րենց տն­տե­սու­թյան կա­ռուց­վածքն ու ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թյուն­նե­րը։ Նույ­նը վե­րա­բե­րում է Հա­յաս­տա­նին, թերևս եր­կար ժա­մա­նակ պետք է մո­ռա­նանք տու­րիզ­մի և դրա հետ կապ­ված են­թա­կա­ռուց­վածք­նե­րի (հյու­րա­նո­ցա­յին տն­տե­սու­թյուն, սնն­դի օ­բյեկտ­ներ, զբո­սաշր­ջա­յին կազ­մա­կեր­պու­թյուն­ներ և այլն) ար­դյու­նա­վե­տու­թյան մա­սին։ Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նը միշտ խո­սել է տեխ­նո­լո­գիա­կան զար­գաց­ման մա­սին, բայց եր­կու տար­վա մեջ որևէ մե­կը դժ­վար հի­շի, թե Փա­շի­նյա­նը տեխ­նո­լո­գիա­կան-ար­տադ­րա­կան ինչ ձեռ­նար­կու­թյուն է բա­ցել։ Գյու­ղատն­տե­սու­թյան մա­սին նույն­պես շատ է խոս­վում, բայց փաստն այն է, որ եր­կու տա­րում գյու­ղատն­տե­սու­թյու­նը որ­պես ա­ռաջ­նա­հեր­թու­թյուն հռ­չա­կած երկ­րի ղե­կա­վա­րու­թյու­նը պար­զա­պես փա­կեց գյու­ղատն­տե­սու­թյան նա­խա­րա­րու­թյու­նը։ Սա ի­հար­կե աբ­սուր­դի ժան­րից է, բայց բնավ զար­մա­նա­լի չէ նի­կոլ­փա­շի­նյա­նա­կան կա­ռա­վա­րու­թյան տրա­մա­բա­նու­թյան հա­մա­տեքս­տում։ Եվ իշ­խա­նա­կան այս աբ­սուր­դը աս­տի­ճա­նա­բար վե­րած­վում է մա­րազ­մի։
Փաստ է, որ Եր­կիր մո­լո­րա­կում ձևա­վոր­վում են նոր ի­րո­ղու­թյուն­ներ, և այդ նոր պայ­ման­նե­րում մար­դիկ ու տն­տե­սու­թյուն­նե­րը շատ ա­րագ հաշտ­վում են ստեղծ­ված ի­րա­վի­ճա­կի հետ։ Ա­մե­նօ­րյա ռե­ժի­մով նոր ի­րա­վի­ճակ­ներ են ստեղծ­վում, և Հա­յաս­տա­նի հան­րու­թյան ու իշ­խա­նու­թյան առջև կանգ­նած ա­մե­նա­կարևոր մար­տահ­րա­վեր­նե­րից մեկն այն է, որ ոչ ոք չգի­տի՝ ար­տա­կարգ դրու­թյան ա­վար­տից հե­տո‚ երբ մար­դիկ գնան աշ­խա­տան­քի, ար­դյո՞ք հեր­թա­կան խնդ­րի առջև չեն կանգ­նե­լու։ Ոչ ոք այ­սօր չգի­տի, թե այն աշ­խա­տա­տե­ղե­րը, որ մար­դիկ ու­նեին, մեկ ա­միս հե­տո պե՞տք են լի­նե­լու։ Կան ո­լորտ­ներ, ո­րոնք ա­միս­ներ ու նույ­նիսկ տա­րի­ներ ան­գոր­ծու­թյան են մատն­ված լի­նե­լու։ Եվ սա միայն տե­սա­նե­լի մասն է։ Ոչ ոք չգի­տի, թե մեկ-եր­կու ա­միս հե­տո ինչ ա­նակն­կալ­ներ են սպա­սե­լու հան­րու­թյա­նը, կա­ռա­վա­րու­թյա­նը։ Ի­րա­վի­ճակն ան­հաս­կա­նա­լի է, և քա­նի որ մինչ այժմ աշ­խար­հը զար­գա­նում էր գլո­բա­լիզ­մի կա­նոն­նե­րով, ա­պա հա­մար­վում էր‚ որ աշ­խար­հը մի մեծ շու­կա է թե սպառ­ման, թե ար­տադ­րու­թյան հա­մար։ Չի բա­ցառ­վում, որ հա­մաշ­խար­հա­յին շու­կան այլևս չլի­նի նախ­կի­նի նման միաս­նա­կան, և յու­րա­քան­չյուրն իր սպա­ռո­ղին պաշտ­պա­նե­լու հա­մար գու­ցեև փա­կի այդ շու­կա­նե­րը։ Գու­ցե նաև այդ շու­կա­նե­րին հա­սա­նե­լիու­թյուն չու­նե­նան նաև Հա­յաս­տա­նի ար­տադ­րո­ղը կամ ար­տա­հա­նո­ղը։ Եվ ե­թե չկան շու­կա­ներ, շատ հնա­րա­վոր է նաև՝ փակ­վեն աշ­խա­տա­տե­ղե­րը։
Այն­պես որ, ա­պա­գա­յում մեզ շատ լուրջ մար­տահ­րա­վեր­ներ են սպա­սում։ Այդ մար­տահ­րա­վեր­նե­րը խիստ ընդ­գծ­ված են Հա­յաս­տա­նի հա­մար, ո­րի իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը, մեղմ ա­սած, ոչ միշտ են ա­դեկ­վատ։ Նույ­նիսկ այս պայ­ման­նե­րում փո­խա­նակ երկ­րի ղե­կա­վա­րը զբաղ­վի ի­րա­կան խն­դիր­նե­րով, օ­րա­կար­գա­յին է դարձ­նում վնգս­տա­ցող դա­տա­վոր­նե­րի, վե­թին­գի, սահ­մա­նադ­րա­կան հան­րաք­վեի թե­մա­նե­րը։ Ցա­վոք, մենք մտել ենք կո­րո­նա­վի­րու­սա­յին խոր ճգ­նա­ժա­մի մեջ փա­շի­նյա­նա­կան իշ­խա­նու­թյամբ, իշ­խա­նու­թյուն, ո­րը ոչ միայն զուրկ է կա­ռա­վա­րե­լու ու­նա­կու­թյուն­նե­րից, այլև իր ընտ­րած ճա­նա­պար­հը՝ կա­րան­տի­նա­յին սահ­մա­նա­փա­կում­նե­րը, ի զո­րու չէ ի­րա­գոր­ծե­լու։ Իշ­խա­նու­թյու­նը չու­նի որևէ ռե­սուրս իր ո­րո­շում­նե­րը կյան­քի կո­չե­լու հա­մար։ Վեր­ջին օ­րե­րին Գա­վա­ռում տե­ղի ու­նե­ցած ող­բեր­գու­թյու­նը՝ Նո­րա­տու­սից Գա­վառ հաս­նելն ու մարզ­պե­տի և ոս­տի­կա­նա­պե­տի ներ­կա­յու­թյամբ մարդ­կանց վիզ կտ­րելն ա­պա­ցու­ցում է, որ ու­ժա­յին կա­ռույց­ներն էլ բա­ցար­ձա­կա­պես չեն տի­րա­պե­տում ի­րա­վի­ճա­կին կամ էլ պար­զա­պես չեն ցան­կա­նում տի­րա­պե­տել։
Ա­րամ Վ. ՍԱՐԳ­ՍՅԱՆ
Դիտվել է՝ 4195

Մեկնաբանություններ