Մանրամասն որոնում (արխիվ)
19.04.2024
 
Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 
Նորություններ » Սա­ր­յա­նա­կան ծա­ռի պար­սա­մ­յա­նա­կան պտու­ղը

Սա­ր­յա­նա­կան ծա­ռի պար­սա­մ­յա­նա­կան պտու­ղը

Սա­ր­յա­նա­կան ծա­ռի պար­սա­մ­յա­նա­կան պտու­ղը
22.05.2020 | 00:53
«Ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան ո­րո­նում­նե­րում նա կա­րո­ղա­ցավ մեկ քայլ ա­ռաջ անց­նել իր հա­մա­խոհ­նե­րից, և մեկն էր նրան­ցից, ով­քեր կանգ­նած էին ան­ցյալ դա­րի 60-ա­կան թվա­կան­նե­րի հայ ար­վես­տի դա­րա­կազ­միկ բա­րե­փո­խում­նե­րի հզոր շարժ­ման ա­կունք­նե­րում, որն ինչ­պես կեն­դա­նի ըն­ձյուղ պետք է ծն­վեր սա­րյա­նա­կան ծա­ռից»։
Մա­րի­նա ՍՏԵ­ՓԱ­ՆՅԱՆ
«Ալ­բերտ Պար­սա­մյա­նի ար­վես­տը»
ԸՆՏ­ՐՈՒ­ԹՅԱՆ ՀԱՂ­ԹԱ­ԿԱՆ ՓՈՐ­ՁՈՒ­ԹՅՈՒ­ՆԸ
Ալ­բերտ Պար­սա­մյա­նը բե­ղուն պտուղ էր։ Բնու­թյու­նը նրա նկատ­մամբ ան­սո­վոր բա­րե­հաճ էր, ին­չը փոր­ձու­թյան են­թար­կեց տա­կա­վին ե­րի­տա­սարդ նկար­չին։ Նա դեռ ման­կուց ջու­թակ էր նվա­գում, և շր­ջապ­տույ­տը նրան տես­նում էր նշա­նա­վոր բե­մա­հար­թակ­նե­րում։ Ե­րաժշ­տա­կան լսո­ղու­թյու­նը բա­ցա­ռիկ էր, կա­տա­րո­ղա­կան տեխ­նի­կան` փայ­լուն։ Մա­նուկ հա­սա­կում նա ջու­թա­կա­հար էր, պա­տա­նե­կու­թյան շր­ջա­նում` ար­դեն կի­թա­ռի վար­պետ։ Նրա նպա­տա­կաս­լա­ցու­թյու­նը գե­րում էր շա­տե­րին։ Ռու­բեն Եր­կա­նյա­նը նրա ազ­գա­կանն էր, Ալ­բեր­տը նրան ըն­կե­րակ­ցե­լով ձայ­նագ­րեց ջու­թա­կի և կի­թա­ռի հա­մար գր­ված Պա­գա­նի­նիի կոն­ցեր­տը։ Ընդ ո­րում, ձայ­նագ­րեց դա­սա­կան ե­ղա­նա­կով, Պետ­ռա­դիո­յում։ Նրա նե­րաշ­խար­հում գույ­նե­րի և ձայ­նե­րի դի­մա­կա­յու­թյու­նը որ­քան տևեց, ան­հայտ է, սա­կայն հայտ­նի է դի­մա­կա­յու­թյան հաղ­թո­ղը։ Դա­սա­կան ե­րաժշ­տու­թյան դեմ­քե­րից մե­կը` Ալ­բերտ Շվայ­ցե­րը, ո­րոշ կոմ­պո­զի­տոր­նե­րի պատ­վում էր «գե­ղան­կա­րիչ-ե­րա­ժիշտ­ներ» տիտ­ղո­սով։ Կո­մի­տասն օգ­տա­գոր­ծում էր «ձայ­նան­կար» ար­տա­հայ­տու­թյու­նը։ Պա­տա­նի Պար­սա­մյա­նը ձայ­նան­կա­րիչ էր։ Հա­սուն տա­րի­քում նրա տա­րեր­քը գե­ղան­կար­չու­թյունն էր, ե­րաժշ­տու­թյու­նը ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան ողջ կյան­քում ե­ղավ նրա ար­վես­տի հիմ­նա­նյու­թը։
Սո­վո­րա­բար նկա­րիչն աշ­խա­տե­լիս նե­րամ­փոփ­վում է, հան­գր­վա­նում է միայն ի­րեն հայտ­նի «ան­մար­դաբ­նակ կղ­զում»։ Ո­մանք նկա­րում են նա­խընտ­րած եր­գի կամ մե­ղե­դու ու­ղեկ­ցու­թյամբ։ Ման­կու­թյան շր­ջա­նում պա­պից լսած ազ­գա­յին ե՞րգն է դա, թե՞ Ազ­նա­վու­րի «Լա բո­հե­մը», կարևոր չէ, նկա­րի­չը ա­րա­րում է, երգն ու մե­ղե­դին նրա ու­ղե­կիցն են, չէ՞ որ նկար­չի, աշ­խար­հի աչ­քի հա­մար ան­տե­սա­նե­լի այս կղ­զում նախ­շա­փե­տուր հավքն է կան­չում գլ­խիդ վերևում, և դեղ­նաչք վայ­րագ վագ­րի մռն­չյունն էր լս­վում հե­ռու հեռ­վից։ Մայ­րա­քա­ղա­քա­յին մշա­կույ­թով պա­րուր­ված գե­ղան­կա­րիչ Ֆե­լիքս Ե­ղիա­զա­րյա­նը (1947-2014) աշ­խա­տե­լիս միաց­նում էր ռա­դիոն, լսում էր ինչ-որ երկ­րոր­դա­կան կար­գի ե­րաժշ­տու­թյուն։ Զար­մանքս փա­րա­տեց, ա­սե­լով, որ իր նա­խընտ­րած դա­սա­կան ե­րաժշ­տու­թյու­նը կամ ջա­զը կա­րող են շե­ղել ու­շադ­րու­թյու­նը կտա­վից, իսկ ոչ այն­քան ո­րա­կյալ մե­ղե­դին չի խան­գա­րում)։
Ալ­բերտ Պար­սա­մյա­նի «ան­մար­դաբ­նակ կղ­զում» նվա­գախմ­բի և երգ­չախմ­բի հա­մերգ էր օր­նի­բուն։ Ան­հայտ մե­կը ջու­թակ էր նվա­գում, մյու­սը` կի­թառ։ Եվ չէր կան­չում հավ­քը գե­ղա­փե­տուր, և չէր լս­վում վագ­րի ա­հար­կու մռն­չյու­նը։ Նա կր­թյալ և բազ­մաշ­նորհ ըն­տա­նի­քի զա­վակ էր։ Գյու­ղատն­տես էին նրա ծնող­նե­րը։ Հայ­րը կլառ­նետ էր նվա­գում և լա­վա­գույն­նե­րից էր ջազ­բան­դով տար­ված Երևա­նում։ Մայ­րը, ո­րը ՀԽՍՀ-ի ա­ռա­ջին գյու­ղատն­տես­նե­րից էր, մինչև խոր ծե­րու­թյուն ան­գիր ար­տա­սա­նում էր հայ դա­սա­կան պոե­զիա­յի ըն­տիր նմուշ­նե­րը։
ԱՆ­ՀԱՅ­ՏՈՒ­ԹՅԱՆ Ա­ՂԱ­ՂԱ­ԿԸ
Դժ­վար է գտ­նել հայ կեր­պար­վես­տի հետ­սա­րյա­նա­կան շր­ջա­նի մի այլ վար­պե­տի, ո­րին հա­մա­ռու­թյամբ մատ­նել են մո­ռա­ցու­թյան։ Ին­չու՞ հար­ցի պա­տաս­խա­նը ո՞վ է տա­լու։ Միա­ժա­մա­նակ բո­լո­րը։ Գու­ցե «Հայ­կա­կան սո­վե­տա­կան հան­րա­գի­տա­րան», պատ­կա­ռե­լի հրա­տա­րա­կու­թյան 9-րդ հա­տո՞­րը։ Պար­սա­մյան ազ­գան­վան տակ նշ­ված են Ա­նա­հիտ Պար­սա­մյա­նը` հայ սո­վե­տա­կան բա­նաս­տեղ­ծու­հին։ Մե­րու­ժան Պար­սա­մյա­նը` սփյուռ­քա­հայ բա­նաս­տեղ­ծը։ Մկր­տիչ Պար­սա­մյա­նը` սփյուռ­քա­հայ գրողն ու գրա­կա­նա­գե­տը։ Ռու­բեն Պար­սա­մյա­նը` հայ սո­վե­տա­կան ար­վես­տա­բանն ու 1959-67-ին ՀԽՍՀ նկա­րիչ­նե­րի միու­թյան նա­խա­գա­հը։ Վար­դան Պար­սա­մյա­նը` հայ սո­վե­տա­կան պատ­մա­բա­նը։ Ալ­բերտ Պար­սա­մյա­նի մա­սին ոչ մի տող։ Այ­նինչ նա Հա­յաս­տա­նի վաս­տա­կա­վոր նկա­րիչ էր, և հան­րա­գի­տա­րանն ի պաշ­տո­նե պար­տա­վոր էր թե­կուզ հպան­ցիկ ներ­կա­յաց­նե­լու այս տա­ղան­դա­վոր մար­դուն։
ՄԻ­ՆԱ­ՍԻ ՀԵՏ` ԶԳԱՍՏ ԼՍՈ­ՂՈՒ­ԹՅԱՄԲ ԵՎ ՏԵ­ՍՈ­ՂՈՒ­ԹՅԱՄԲ
1970-ին Տրե­տյա­կո­վյան հռ­չա­կա­վոր պատ­կե­րաս­րա­հը գնեց նկար­չի «Գյու­ղա­կան բա­կում» կտա­վը։ Հե­տո բազ­մա­թիվ հան­րա­պե­տա­կան և հա­մա­միու­թե­նա­կան ցու­ցա­հան­դես­նե­րում նրա աշ­խա­տանք­նե­րը պար­բե­րա­բար ար­ժա­նա­նում են պարգևնե­րի։ Նա Մի­նա­սի մտե­րիմ­նե­րից էր, և այ­սօր էլ ոչ մաս­նա­գետ ար­վես­տա­սե­րը կա­րող է շփո­թել նրանց կտավ­նե­րը։ Սա­կայն այս­տեղ դա­դար տանք և դր­վա­գենք ճա­նաչ­ված ար­վես­տա­բան, Հա­յաս­տա­նի նկա­րիչ­նե­րի միու­թյան ար­վես­տա­բա­նա­կան բաժ­նի նա­խա­գահ Մա­րի­նա Ստե­փա­նյա­նի «Ալ­բերտ Պար­սա­մյա­նի ար­վես­տը» հոդ­վա­ծը, ո­րը տպագր­վել է «Հայ ար­վեստ» ամ­սագ­րում (թիվ 3, 2006 թվա­կան)։ «Երբ Լե­նինգ­րա­դից ե­կավ Մի­նա­սը, նրանք մտեր­մա­ցան` մի­մյանց մեջ զգա­լով հա­րա­զատ հո­գի և ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան ձգ­տում­նե­րի ընդ­հան­րու­թյուն։ «Ա­զա­տա­միտ» ե­րի­տա­սար­դու­թյու­նը, կա­մե­նա­լով ըն­դար­ձա­կել գե­ղար­վես­տա­կան ար­ժեք­նե­րի հա­մա­կարգն ու նո­րո­գել դրա գե­ղա­գի­տու­թյու­նը, սկ­սեց հա­վաք­վել նրանց շուր­ջը։ Ե­րի­տա­սարդ­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան շար­ժու­մը չէր պա­ռակ­տում մշա­կույ­թը։ Այդ շար­ժումն ընդ­դի­մա­դիր, բո­ղո­քա­վոր չէր, ժո­ղովր­դի հա­մար ըն­դու­նե­լի ու սո­վո­րա­կան ար­վես­տին չէր հա­կադր­վում։ Պար­զա­պես այն տա­րի­նե­րին Ալ­բերտ Պար­սա­մյա­նի ու նրա շուր­ջը հա­մախ­մբ­ված ե­րի­տա­սարդ նկա­րիչ­նե­րի մո­տե­ցում­նե­րը կյան­քի երևույթ­նե­րին նման էին։ Նրան­ցից յու­րա­քան­չյուրն ազ­գա­յին միաս­նա­կան մշա­կույ­թի շր­ջա­նա­կում ու­ներ իր սե­փա­կան պոե­տա­կան, կեր­պար­նե­րի սե­փա­կան ըն­կա­լու­մը, սե­փա­կան ճա­կա­տա­գիրն ընդ­հա­նուր վե­րա­փո­խիչ գոր­ծըն­թա­ցում»։ Վե­րա­փո­խիչ գոր­ծըն­թացն ա­մե­նայն հա­վա­նա­կա­նու­թյամբ խոր­հր­դա­յին ձն­հալ­քի շր­ջանն էր, երբ աս­պա­րեզ էր իջ­նում նա­խորդ դա­րի 70-ա­կան­նե­րին ձևա­վոր­ված ե­րի­տա­սար­դա­կան շնոր­հա­շատ նե­րու­ժի կրող մի ամ­բողջ գե­ղան­կար­չա­կան վաշտ` Զոհ­րաբ Միր­զո­յանն ու Վա­րու­ժան Վար­դա­նյա­նը, Կա­րո Մկրտ­չյա­նը և Փա­րա­վոն Միր­զո­յա­նը, Ֆե­լիքս Ե­ղիա­զա­րյանն ու Սու­րեն Շահ­վեր­դյա­նը, Տիգ­րան Բաղ­դա­սա­րյա­նը և Ար­սեն Ղա­զա­րյա­նը, Ար­մեն Սա­վա­յա­նը և Նի­կո­լայ Մա­նու­կյա­նը (Նի­կօ), Սե­դա Բե­քա­րյանն ու Մա­րի­նա Վա­ղար­շյա­նը...
Շա­րու­նա­կենք դր­վա­գել. «Հո­ղը, լեռ­նե­րը, աստ­ղե­րը, տար­վա ե­ղա­նակ­նե­րը, վառ կա­պույտ եր­կին­քը, գյու­ղի կյան­քի ու կեն­ցա­ղա­վա­րու­թյան կար­գը, այս ամ­բող­ջը նկար­չի աչ­քին ներ­կա­յա­նում էր այլ կերպ, այլ լույ­սի ներ­քո, ար­դեն ու­րիշ ե­րան­գա­վոր­մամբ` ա­զա­տագ­րե­լով աչ­քը սահ­մա­նա­փակ, սո­վո­րա­կան ու կեն­ցա­ղա­յին մեկ­նա­բա­նու­թյու­նից, են­թարկ­վում նրա ստեղ­ծա­գործ կամ­քին։ Գյու­ղատն­տես ծնող­ներն ի­րենց հար­գան­քը բնու­թյան հան­դեպ վս­տա­հե­լի ձեռք էին հանձ­նել։ Նա կապ­վեց Բյու­րա­կա­նին, ո­րը հա­յոց հո­ղի բո­լոր հատ­ված­նե­րի նման, պա­հանջ­ում էր նր­բան­կատ, եր­կյու­ղած ու մեծ ու­շադ­րու­թյուն, զգաստ լսո­ղու­թյուն ու տե­սո­ղու­թյուն»։
Նա Մի­նա­սից կրտ­սեր էր յոթ տա­րով։ Ապ­րեց նրա ե­ղե­րա­կան և ա­ռեղծ­վա­ծա­յին վախ­ճա­նից հե­տո ևս քսան տա­րի, և մա­հա­ցավ 1995-ին, 60 տա­րե­կա­նում։ Ապ­րեց բարդ և զար­մա­նա­լի մի կյանք։ Ի տար­բե­րու­թյուն Մի­նա­սի, Ալ­բերտ Պար­սա­մյա­նը սի­րում էր ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան ապ­րու­մի գի­նով վի­ճա­կը։ Նրա «ան­մար­դաբ­նակ կղ­զում», որ­տեղ գլ­խի վերևում նախ­շա­փե­տուր հավքն էր կան­չում, և հե­ռու հեռ­վից հաս­նում էր դեղ­նաչ վայ­րագ վագ­րի մռն­չյու­նը, ա­նա­պակ գի­նու կա­րաս­ներ էին հոր­ված։ Նկա­րի­չը դեպ­քից դեպք էր բա­ցում այս կամ այն կա­րա­սը։
Եվս եր­կու դր­վագ. «Նկա­րի­չը սի­րում է այն նր­բե­րանգ­նե­րը, ո­րոնք նրա հա­մար ստա­նում են փայ­լատ, խուլ, տտիպ, կտ­րուկ դի­սո­նանս­նե­րից զուրկ ձայ­նի հն­չե­ղու­թյուն»։ «Խա­ղաղ, խո­րա­պես մտա­սույզ ինք­նա­դի­ման­կար­նե­րը (ո­րոնց մեջ և Մի­նա­սի դի­ման­կա­րը) նկար­ված են ա­զատ, ուր­վագ­ծա­յին, դի­նա­միկ, շատ մոտ այն կյան­քի ռիթ­մին ու զար­կե­րա­կին, ո­րով ապ­րում էին ինքն ու իր հա­մա­խոհ­նե­րը։ Դրանք ձգում են մեզ ի­րենց տա­րօ­րի­նակ ու խոր­հր­դա­վոր աչ­քե­րով։ Այդ ան­լու­ծե­լի ըմբ­ռն­մանն է ուղղ­ված Ալ­բերտ Պար­սա­մյա­նի հոգևոր ու գե­ղար­վես­տա­կան ժա­ռան­գու­թյու­նը»։ (Սա հա­վա­նա­բար բա­վա­կա­նին վի­ճար­կե­լի կար­ծիք է, սա­կայն ար­ժե այն նշել։ Ըստ ո­րոշ ար­վես­տա­գետ­նե­րի, ինչ-որ ա­ռու­մով Ալ­բերտ Պար­սա­մյա­նը նա­խոր­դել է Մի­նաս Ա­վե­տի­սյա­նին)։
Նրա հա­մա­խոհ­ներն էին նա­խորդ դա­րի 60-ա­կան­նե­րին աս­պա­րեզ ի­ջած փայ­լուն տա­ղանդ­նե­րի գու­մար­տա­կի աս­պետ­նե­րը` Է­դուարդ Արծ­րու­նյա­նը և Ա­շոտ Հով­հան­նի­սյա­նը, Վրույր Գալս­տյանն ու Հով­հան­նես Մի­նա­սյա­նը, Մի­նաս Ա­վե­տի­սյա­նը և Նի­կո­լայ Քո­թան­ջյա­նը, Ռո­բերտ Է­լի­բե­կյա­նը և Մար­տին Պետ­րո­սյա­նը։ Այս պատ­վո ցան­կը, բա­րե­բախ­տա­բար, շա­րու­նա­կե­լի է։
ՎԵՐ­ՋԱ­ԲԱ­ՆԸ` ՎԵՐՋ­ՆԱ­ԳԻՐ
Այս տա­րի լրա­նում է Ալ­բերտ Պար­սա­մյա­նի ծնն­դյան 85-ա­մյա­կը։ ՀՀ ԿԳՄՍ-ն ար­դյո՞ք ինչ-որ ձևով կանդ­րա­դառ­նա այս զար­մա­նա­լի կեր­պար­վես­տա­յին երևույ­թի հո­բե­լյա­նին։ Կաս­կա­ծում եմ և այն էլ խս­տո­րեն։
Այ­նուա­մե­նայ­նիվ, հատ­կան­շենք անդ­րա­դար­ձի ե­ղա­նակ­նե­րը` նախ հրա­տա­րա­կել մի շքեղ և գու­նա­զարդ պատ­կե­րա­գիրք, Հա­յաս­տա­նի ազ­գա­յին պատ­կե­րաս­րա­հի գե­ղար­վես­տա-գի­տա­կան օ­ժան­դա­կու­թյամբ։ Այ­նու­հետև մայ­րա­քա­ղա­քի տե­սա­նե­լի մի հատ­վա­ծում տե­ղադր­ված վա­հա­նա­կի վրա վե­րատ­պել նրա ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րից մե­կը։ Այլ կերպ ա­սած, ե­կեք քա­ղենք սա­րյա­նա­կան ծա­ռի պար­սա­մյա­նա­կան պտու­ղը։ Քա­ղենք և վա­յե­լենք։
Վրեժ Ա­ՌԱ­ՔԵ­ԼՅԱՆ

Լուսանկարներ

. .
Դիտվել է՝ 8407

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ

ԲեռնելԲեռնել

Ասում են...

. .

Տարածաշրջանային

Մեծ խաղը շարունակվելու է՝ առանց հայկական գործոնը հաշվի առնելու

Մեծ խաղը շարունակվելու է՝ առանց հայկական գործոնը հաշվի առնելու

Դեռևս վաղ է համակողմանիորեն գնահատել ռուս խաղաղապահների ելքը Արցախից՝ տեղեկատվության սղության պատճառով: Վարկածները, հիփոթեզները շատ են...

Սոցցանցային գրառումներ

Պետության անունից գործողը կրկնակի պատասխանատու պիտի լինի օրենքի առաջ
Պետության անունից գործողը կրկնակի պատասխանատու պիտի լինի օրենքի առաջ

Բաժնի բոլոր նորությունները »

«Իրատես» թերթի արխիվից

Եվրասիականության թուրքական բաղադրիչը
Եվրասիականության թուրքական բաղադրիչը

Բաժնի բոլոր նորությունները »

Ծաղրանկարչի կսմիթ

Բիզնես համագործակցություն պետության հովանու ներքո
Բիզնես համագործակցություն պետության հովանու ներքո
2024 © Irates.am
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են: Մեջբերումներ անելիս ակտիվ հղումը Irates.am-ին պարտադիր է: Կայքի հոդվածների մասնակի կամ ամբողջական հեռուստառադիոընթերցումն առանց Irates.am-ին հղման արգելվում է: Կայքում արտահայտված կարծիքները պարտադիր չէ, որ համընկնեն կայքի խմբագրության տեսակետին: Գովազդների բովանդակության համար կայքը պատասխանատվություն չի կրում: Էլեկտրոնային հասցե՝ info@irates.am
ԲաժանորդագրվելԳործընկերներՀետադարձ կապ
.