Սթափ­վենք, քան­զի մեր ժա­մա­նա­կը անս­պառ չէ

Տերն ի­րեն ճա­նա­չեց­րեց դա­տաս­տան ա­նե­լով, և մե­ղա­վոր­նե­րը կպատժ­վեն ըստ ի­րենց ձեռ­քի գոր­ծե­րի: Մե­ղա­վոր­նե­րը կր­կին դժոխք կընկ­նեն, նաև բո­լոր ազ­գե­րը, ո­րոնք մո­ռա­ցան Աստ­ծուն (Սաղ. 9;17-18)։

Մենք մեզ քրիս­տո­նյա ազգ ենք հա­մա­րում և ու­րախ ենք, որ խոր­հր­դա­յին բռ­նա­պե­տու­թյու­նից հե­տո մեր հա­վատ­քը վե­րա­հառ­նեց, ե­կե­ղե­ցի­նե­րը լց­վե­ցին հա­վա­տա­ցյալ մարդ­կան­ցով, բայց քիչ ենք անդ­րա­դառ­նում այն փաս­տին, որ մեր բազ­մա­դա­րյա քրիս­տո­նեա­կան փոր­ձա­ռու­թյան ըն­թաց­քում մեր Ե­կե­ղե­ցու հայ­րե­րը սահ­մա­նել են կա­նոն­ներ, ո­րոնք նզովք են պա­րու­նա­կում դրանք չկա­տա­րող­նե­րի նկատ­մամբ:
Այդ նզով­քից մեզ ոչ ոք դեռ չի ա­զա­տել, բայց այ­սօր այդ մա­սին ակ­տիվ քա­րոզ­չու­թյուն չի տար­վում, կարևոր­վում է միայն հա­վա­տի վե­րա­զար­թոն­քը: Ե­կե­ղե­ցին ժա­մա­նա­կին ըն­կալ­վել է որ­պես փր­կու­թյան տա­պան, նրա­նից դուրս փր­կու­թյան որևէ հույս չկա. այդ­պես հա­վա­տում էին: Օ­րեն­սդ­րո­րեն կար­գա­վոր­վում էին ոչ քրիս­տո­նյա­նե­րի հետ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը, ո­րոնք խիստ սահ­մա­նա­փակ էին: Հս­տակ սահ­ման­վում և ըն­կալ­վում էին «թշ­նա­մի», «բա­րե­կամ», «եղ­բայր» հաս­կա­ցու­թյուն­նե­րը:

Մեր պե­տա­կան գե­րա­տես­չա­կան հիմ­նարկ­նե­րում մենք կա­րող ենք տես­նել խո­րա­պես հե­թա­նո­սա­կան խոր­հր­դա­նիշ­ներ, ո­րոնք բո­լոր եր­կր­նե­րում են գոր­ծած­վում, բայց դա չի ար­դա­րաց­նում մեր երկ­րում և մեր կող­մից դրանց գոր­ծա­ծու­թյու­նը: Ցայ­տուն օ­րի­նակ է «ար­դա­րա­դա­տու­թյան» դի­ցու­հու ար­ձա­նի­կը հա­մա­պա­տաս­խան գե­րա­տես­չու­թյու­նում: Այդ­տեղ՝ քրիս­տո­նյա Հա­յաս­տա­նի քրիս­տո­նյա պաշ­տո­նյա­նե­րի աշ­խա­տա­վայ­րում, նույն հա­ջո­ղու­թյամբ կա­րող էր լի­նել Ար­դար Դա­տա­վո­րի պատ­կերն ու խոր­հր­դա­նի­շը՝ որ­պես հի­րա­վի ար­դա­րա­դա­տու­թյան ե­րաշ­խա­վո­րի, փո­խա­րե­նը հե­թա­նո­սա­կան դի­ցու­հու ան­հաս­կա­նա­լի ար­ձա­նիկն է, ար­դյուն­քում՝ մեր ար­դա­րա­դա­տու­թյու­նը ոչ թե ա­զատ է, ա­նա­չառ ու ան­կա­շառ, այլ մերկ է, աչ­քա­կապ ու «առևտրա­կան», վեր­ջի­նը՝ իբրև կշեռ­քի առ­կա­յու­թյան «յու­րա­տիպ» ըն­կալ­ման հետևանք: Մեր ազ­գա­յին կեն­ցաղ ու կեն­սա­կերպ են ներ­խու­ժում այլևայլ օ­տա­րա­ծին ու օ­տա­րա­մուտ տար­րեր, ո­րոնց չար­դա­րաց­ված յու­րաց­ման ար­դյուն­քում մեր կեն­ցա­ղը դառ­նում է խո­րա­պես ա­պազ­գա­յին, և դա՝ սկ­սած 19-րդ դա­րի երկ­րորդ կե­սից:

Մեծ ե­ղեռ­նը և խոր­հր­դա­յին կար­գե­րի հաս­տա­տու­մը ա­ռա­վել խո­րաց­րին սկ­սած գոր­ծըն­թա­ցը: Այ­սօր մենք ար­դեն շատ հե­ռու ենք այն ա­մե­նից, ին­չը կոչ­վում է «զուտ հայ­կա­կան», և խն­դի­րը միայն աշ­խար­հա­քա­ղա­քա­կան ու տն­տե­սա­կան հա­մընդ­հա­նուր փո­փո­խու­թյուն­նե­րը չեն, այլ մեր ազ­գա­յին ու ան­հա­տա­կան մտա­ծո­ղու­թյան փո­փո­խու­թյու­նը:
Մենք վերց­նում ենք աշ­խար­հից բա­ներ, որ պետք չեն մեզ, և կորց­նում ենք շատ ու շատ կարևոր ու անհ­րա­ժեշտ բա­ներ, որ մերժ­վում են նաև աշ­խար­հի կող­մից:

Հա­վա­տը վե­րա­զար­թոնք է ապ­րում, բայց նրա բուն բո­վան­դա­կու­թյունն ար­դեն ըն­կալ­վում է աղ­ճատ­վա՛ծ մտա­ծո­ղու­թյան տեր հա­յի կող­մից, ո՛չ հա­յե­ցի: Քրիս­տո­նեու­թյունն էր, որ հա­յի հո­գուց պե­ղեց ի­րա­պես հայ­կա­կա­նը և սի­րե­լի դարձ­րեց հա­յի հա­մար իր իսկ էու­թյու­նը, զտեց հա­յի մտա­ծո­ղու­թյու­նը ան­բա­րո­յա­կա­նու­թյան ու դի­վա­պաշ­տու­թյան տիղ­մից և օ­ծեց ճշ­մա­րիտ աստ­ված­պաշ­տու­թյան ա­նու­շա­հոտ յու­ղով: Քրիս­տո­նեու­թյու­նը հա­մա­տիե­զե­րա­կան ի­րո­ղու­թյուն է և ոչ եր­բեք հա­մաշ­խար­հա­յին կամ ընդ­հան­րա­պես՝ աշ­խար­հա­յին: Այդ իսկ պատ­ճա­ռով, աշ­խար­հում քրիս­տո­նեա­կան հա­մար­վող շատ գա­ղա­փար­ներ խո­րա­պես հե­թա­նո­սա­կան են և մեր­ժե­լի ցան­կա­ցած ճշ­մա­րիտ քրիս­տո­նյա­յի կող­մից: Բո­լո­րը չէ, որ հաս­կա­նում ու տես­նում են այդ:
Ա­մե­նա­թո­ղու­թյան հաս­նող ա­զա­տու­թյու­նը վե­րագ­րում են քրիս­տո­նեա­կան մտա­ծո­ղու­թյա­նը, ին­չը մե­ծա­գույն մո­լո­րու­թյուն է: Քրիս­տո­նեա­կան ա­զա­տու­թյու­նը ծնում է բա­րո­յա­կան բար­քեր որ­դեգ­րած հա­սա­րա­կու­թյուն, և ոչ թե ա­նիշ­խա­նու­թյան ձգ­տող խառ­նամ­բոխ:
Ժա­մա­նա­կին օ­րենքն էր կար­գա­վո­րում հա­սա­րա­կա­կան հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը, իսկ այ­սօր օ­րենքն է կար­գա­վոր­վում՝ ա­ռան­ձին ան­ձանց, խմ­բե­րի և ամ­բո­խի մտա­ծե­լա­կեր­պին ու պա­հանջ­նե­րին հար­մա­րեց­վե­լով: Եվ այն քրիս­տո­նեա­կան օ­րենք­նե­րը, ո­րոնք նզով­քի են ար­ժա­նաց­նում ի­րենց ար­հա­մար­հող­նե­րին, այ­սօր դեռևս մնում են ար­հա­մարհ­ված ու ան­տես­ված, ո­րով­հետև չեն հա­մա­պա­տաս­խա­նում ժա­մա­նա­կի ո­գուն և պա­հանջ­նե­րին, բայց այդ ար­հա­մար­հան­քի դի­մաց չի ջնջ­վում այն ա­հա­վոր նզով­քի գի­րը, որ այդ օ­րենք­նե­րի հետ ժա­ռան­գել ենք մենք, սթափ­վենք, քան­զի մեր ժա­մա­նա­կը անս­պառ չէ. «Բայց Աստ­ված մնում է հա­վի­տյան, նա պատ­րաս­տեց իր ա­թո­ռը դա­տաս­տա­նի հա­մար»:
«Ինքն է դա­տում աշ­խարհն այս ար­դա­րու­թյամբ, և իր ժո­ղովր­դին՝ ուղ­ղամ­տու­թյամբ» (Սաղմ. 9;8-9): Տե­րը Եր­կինք ե­լավ ու ո­րո­տաց, Ինքն է, որ ար­դար է դա­տե­լու եր­կիրն իր չորս ծա­գե­րով (Ա Թագ. 2;10):

Լի­լիթ ՀՈՎ­ՀԱՆ­ՆԻ­ՍՅԱՆ
Գո­րիս

Մեկնաբանություններ