Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 

«Ի սկզ­բա­նե մտա­ծել են ար­նա­քամ ա­նել ժո­ղովր­դին, բե­րել-հասց­նել մի վի­ճա­կի, որ հե­տո ա­սեն՝ դե՜, չդի­մա­ցանք, ու ստո­րագ­րեն այս փաս­տա­թուղ­թը»

«Ի սկզ­բա­նե մտա­ծել են ար­նա­քամ ա­նել ժո­ղովր­դին, բե­րել-հասց­նել մի վի­ճա­կի, որ հե­տո ա­սեն՝ դե՜, չդի­մա­ցանք, ու ստո­րագ­րեն այս փաս­տա­թուղ­թը»
13.11.2020 | 01:23
Ար­ցա­խի մշա­կու­թա­յին «մայ­րա­քա­ղաք» Շու­շին բա­ցա­ռիկ ար­ժեք է յու­րա­քան­չյու­րիս հա­մար, այն կորց­նե­լու գա­ղա­փա­րի հետ հաշտ­վե­լը՝ անհ­նա­րին: Ե­թե դրա­նում մեղ­քի դույզն-ինչ չա­փա­բա­ժին ու­նե­ցող­նե­րը ի­րենց ի­րա­վունք վե­րա­պա­հե­ցին ապ­րե­լու, ա­պա նվա­զա­գույ­նը, որ ազ­գո­վին պի­տի պա­հան­ջենք, նրանց ԴՆԹ-ի տվյալ­նե­րի ստու­գումն ու հրա­պա­րա­կումն է: Ար­դյունք­նե­րը, վս­տահ եմ, կլի­նեն ա­ռա­վել քան խո­սուն:
Այս ծանր օ­րե­րին դժ­վար է զրու­ցա­կից գտ­նե­լը. ոչ ոք խո­սե­լու սիրտ չու­նի: Բայց և լռելն է անհ­նար:
«Ի­րա­տե­սը» զրույ­ցի է հրա­վի­րել ար­դեն վեց տա­րի ար­վես­տի և մշա­կույ­թի ո­լոր­տում գոր­ծող «ԱՐՏ PR» ըն­կե­րու­թյան հիմ­նա­դիր տնօ­րեն ԳԱ­ՅԱ­ՆԵ ԴԱՎ­ԹՅԱ­ՆԻՆ:
Հիմ­նադր­ման ա­ռա­ջին իսկ օր­վա­նից ըն­կե­րու­թյու­նը մեծ հա­մա­գոր­ծակ­ցու­թյուն է ծա­վա­լել Ար­ցա­խի հետ: Բո­լոր նա­խագ­ծե­րը, ո­րոնք ի­րա­կա­նաց­վել են Երևա­նում և Հա­յաս­տա­նի տար­բեր մար­զե­րում, ներ­կա­յաց­վել են նաև Ար­ցա­խում:
«ԱՐՏ PR»-ի ու­շադ­րու­թյան կենտ­րո­նում են ե­ղել ոչ միայն Ստե­փա­նա­կերտն ու Շու­շին, այլև ար­ցա­խյան բազ­մա­թիվ գյու­ղեր ու քա­ղաք­ներ, ո­րոնց բնա­կիչ­նե­րը, որ­պես կա­նոն, այն­քան էլ հա­ճախ չեն ներգ­րավ­վել մշա­կու­թա­յին կյան­քի ծի­րում:
Գա­յա­նե Դավ­թյա­նի հետ մեր զրույ­ցը կա­յա­ցել է ՀՀ վար­չա­պե­տի ստո­րագ­րած ստո­րա­ցու­ցիչ թղ­թի հան­րահռ­չակ­մա­նը հա­ջոր­դող ա­ռա­վո­տյան՝ ար­ցուն­քա­խառն հո­գոց­նե­րի ու փո­խա­դարձ ցա­վակ­ցու­թյուն­նե­րի մթ­նո­լոր­տում:
Հա­վա­տա­ցեք, խոս­քեր չկան նկա­րագ­րե­լու այն հո­գե­վի­ճա­կը, որ տի­րում էր մեր հո­գի­նե­րում: Մղ­ձա­վան­ջի մի­ջով ծա­վալ­ված այս զրույ­ցը հա­զիվ թե կա­րո­ղա­նա փոք­րի­շա­տե ար­տա­հայ­տել մեր զգա­ցո­ղու­թյուն­նե­րի դաշ­տը: Բայց և այն­պես…
-Գա­յա­նե, մեզ հրամց­ված փաս­տա­թուղթն ինչ­պե՞ս ըն­կա­լե­ցիք: Այն, ինչ մեզ պար­տադր­վում է, հաղ­թա­հա­րել հնա­րա­վո՞ր է: Կա­րե­լի՞ է մար­սել Շու­շին չու­նե­նա­լու ի­րո­ղու­թյու­նը, այն Շու­շին, որ­տեղ Դուք բազ­մա­թիվ մշա­կու­թա­յին մի­ջո­ցա­ռում­ներ եք կազ­մա­կեր­պել, այն Շու­շին, ո­րին մենք՝ դեպ­քից դեպք գնա­ցող-ե­կող­ներս, պար­զա­պես կապ­վել ենք սր­բա­զան սի­րով, իսկ Դուք գրե­թե շու­շե­ցի եք դար­ձել այս տա­րի­նե­րի ըն­թաց­քում:
-Ի­հար­կե հնա­րա­վոր չէ մար­սել: Հի­մա նույ­նիսկ բա­ռեր չեմ կա­րող գտ­նել՝ նկա­րագ­րե­լու հա­մար զգա­ցածս: Մտա­ծում եմ՝ Աղ­դա­մի հանձ­նու­մը, ո­րոշ հո­ղե­րի հանձ­նու­մը՝ դեռ ո­չինչ: Մենք դրանք փաս­տա­ցի չէինք օգ­տա­գոր­ծում: Կորց­րինք՝ կորց­րինք: Բայց հաս­կա­նու՞մ եք, հնա­րա­վոր չէ ըն­կա­լել, որ հանձ­նում ենք Շու­շին, Ամարասը: Սա մար­դու ու­ղե­ղում տե­ղա­վո­րել հնա­րա­վոր չէ: Շու­շին խոր­հր­դա­նիշ էր: Գո­նե պետք է պահ­վեր որ­պես խոր­հր­դա­նիշ: Որ­պես խոր­հր­դա­նիշ այն բա­նի, որ մենք ե­ղել ենք այդ հո­ղում դա­րեր ի վեր ու կանք հի­մա, կլի­նենք հե­տո: Ցա­վոք, հենց Շու­շին հայ­տն­վեց այդ սար­սա­փե­լի ծու­ղա­կի մեջ:
-Պատ­մու­թյու­նը դա­ժա­նա­բար կրկն­վում է: Ինչ­պես նախ­կին բազ­մա­թիվ ճա­կա­տագ­րա­կան դր­վագ­նե­րում, այն­պես էլ հի­մա մենք ստիպ­ված ենք ար­ձա­նագ­րե­լու, որ Հա­յաս­տա­նը պարտ­վում է ներ­քին թուր­քին:
-Աս­վա­ծի մեջ ճշ­մար­տու­թյուն կա, ի­հար­կե, բայց դա քա­ղա­քա­կա­նու­թյանն առ­նչ­վող բան է: Հի­մա իմ ու­ղեղն այն­պես չի գոր­ծում, որ ես խոր քա­ղա­քա­կան տե­սա­կետ­ներ հայտ­նեմ, մա­նա­վանդ որ քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ չեմ: Հի­մա իմ ըն­կա­լում­նե­րը չա­փա­զանց է­մո­ցիո­նալ են:
-Հի­մա բո­լորս ենք է­մո­ցիո­նալ, և այլ կերպ չէր էլ կա­րող լի­նել: Ա­ռողջ, սթափ բա­նա­կա­նու­թյան գե­րա­կա­յու­թյու­նը դժ­վար է են­թադ­րել այս ի­րա­վի­ճա­կում:
-Ի­հար­կե, այդ­պես է: Եվ հի­մա դժ­վար է ա­սել՝ ով է ճիշտ, ով է սխալ: Ինչ էլ ա­սում, ա­նում ենք, է­մո­ցիո­նալ ա­լի­քի վրա ենք ա­նում: Իսկ խոր վեր­լու­ծու­թյուն­նե­րը, գո­նե իմ դեպ­քում, հի­մա անհ­նա­րին են: Տես­նում ենք, կան մաս­նա­գետ-վեր­լու­ծա­բան­ներ, որ ա­սում են, թե հա­ջորդ քայ­լը Սյու­նի­քի հանձ­նումն է: Այս նոր քար­տե­զի հա­մա­ձայն՝ Գո­րի­սը, Կա­պա­նը դառ­նում են սահ­մա­նա­մերձ գո­տի, հետևա­բար գա­լու է նաև Զան­գե­զու­րը կորց­նե­լու հեր­թը: Մար­դիկ երևի թե սթափ վեր­լու­ծում են: Բայց ինձ նման է­մո­ցիո­նալ մար­դիկ չեն կա­րող այս ա­մենն ըն­կա­լել: Ա­մեն դեպ­քում, հի­մա ու­նենք այն, ինչ ու­նենք: Եվ ես մտա­ծում եմ՝ ի՞նչ ար­ժեք ու­նի մեր ապ­րե­լը, ի՞նչ ար­ժեր մեր պայ­քա­րը, ի՞նչ ար­ժեին այն լույս ե­րե­խա­նե­րը, որ զոհ­վե­ցին: Չգի­տեմ էլ, թե ինչ չա­փա­նիշ­նե­րով պի­տի չա­փենք այս ա­մե­նը:
-Ե­թե ի սկզ­բա­նե մեր ժո­ղովր­դին ա­ռա­ջարկ­վեր չպա­տե­րազ­մել, չկորց­նել մեր լույս զա­վակ­նե­րին և հանձ­նել այն բո­լոր տա­րածք­նե­րը, ո­րոնք այ­սօր հան­ձն­վե­լու են՝ ըստ այդ խայ­տա­ռա­կագ­րի, կար­ծում եք մար­դիկ հա­մա­ձայն կլի­նեի՞ն նման տար­բե­րա­կի:
-Ի­հար­կե ո՛չ: Ոչ ոք չէր հա­մա­ձայ­նի: Սփյուռ­քի գո­նե կե­սը հաս­տատ կգար, ե­րի­տա­սարդ, սթափ հատ­վա­ծը, վս­տահ եմ, ան­մի­ջա­կա­նո­րեն կմար­տն­չեր մեր հո­ղե­րի հա­մար: Եվ այս­տեղ էլ ա­վե­լի միա­հա­մուռ ոտ­քի կկանգ­նեինք: Նույ­նիսկ այդ մար­տա­կոչ աս­վա­ծը մար­դա­վա­րի չար­վեց, չներ­կա­յաց­վեց, թե ինչ կարևո­րու­թյուն ու­նի սահ­ման­նե­րում լի­նե­լը, դի­րքեր պա­հե­լը: Վազ­գեն Սարգ­սյան պի­տի լի­ներ, որ ձեռ­քը խփեր սե­ղա­նին ու ա­սեր. «Մա­հա­պարտ­նե­րի գունդ եմ հա­վա­քում, ու ապ­րել-մեռ­նե­լու հա­վա­նա­կա­նու­թյու­նը 50/50 է»: Այդ մար­տա­կոչն էլ այն­պի­սի տո­ղա­տա­կով է ար­վել, որ ազ­գի կե­սը մտա­ծել է. «Դե լա՜վ, ուր գնանք: Գնա­ցո­ղը գնա­ցել է, է­լի, ես գնամ, ի՞նչ ա­նեմ»: Այ­սինքն՝ ի սկզ­բա­նե մտա­ծել են ար­նա­քամ ա­նել ժո­ղովր­դին, բե­րել-հասց­նել մի վի­ճա­կի, որ հե­տո ա­սեն՝ դե՜, չդի­մա­ցանք, ու ստո­րագ­րեն այս փաս­տա­թուղ­թը: Բայց մեր ժո­ղո­վուր­դը պարտ­վող չէր, մենք պայ­քա­րող էինք: Ա­վե­լի քան վս­տահ եմ, որ ե­թե ժո­ղովր­դի գի­տակ­ցու­թյա­նը հասց­վեր ի­րա­կա­նու­թյու­նը, բո­լո­րը ոտ­քի կկանգ­նեին ու կգ­նա­յին մինչև վերջ: Հա­մե­նայն դեպս, այն տա­րածք­նե­րը, որ հի­մա են հայ­տն­վել թշ­նա­մու ձեռ­քում, հաս­տատ այդ­քան շատ չէին լի­նի: Գու­ցե մեկ-եր­կու շր­ջան կզի­ջեինք, բայց ոչ այս ծա­վալ­նե­րով: Այն­պես որ, ես չգի­տեմ, թե ին­չի հետ ենք մենք բախ­վել. հենց դա է շատ տխուր ու ան­հաս­կա­նա­լի:
-Ինչ­պես հաս­կա­նա­յինք, երբ ինչ-որ կի­սա­պաշ­տո­նա­կան, մա­մու­լի քար­տու­ղա­րի մա­կար­դա­կով ար­ված հայ­տա­րա­րու­թյամբ մեզ ի­րա­զե­կում էին, թե Շու­շին ամ­բող­ջո­վին թշ­նա­մու վե­րահս­կո­ղու­թյան տակ է, իսկ դրան զու­գա­հեռ ու դրա­նից հե­տո էլ Շու­շիում կռ­վող մեր զին­վո­րյալ­նե­րը ու­ղիղ ե­թեր էին դուրս գա­լիս ու հա­վաս­տիաց­նում, որ չկա նման բան, որ ի­րենք Շու­շիում են: Աբ­սուր­դի ժան­րի բո­լոր դրսևո­րում­նե­րը, որ մենք սո­վոր ենք ե­ղել տես­նե­լու ար­վես­տի գոր­ծե­րում, այ­սօր տես­նում ենք մեր կյան­քում, տես­նում ենք բաց աչ­քե­րով:
-Եվ դա ո՛չ հաս­կա­նա­լու, ո՛չ մար­սե­լու բան է:
-Չե՞ք կար­ծում, որ մեր սր­բա­վայ­րե­րը, սուրբ մա­սունք­նե­րը, որ այդ հան­ձն­վե­լիք տա­րածք­նե­րում են, չեն հան­դուր­ժի օ­տա­րի գո­յու­թյու­նը: Ար­դյոք վե­րերկ­րա­յին, տիե­զե­րա­կան վրեժխ­նդ­րու­թյուն չի՞ լի­նե­լու այս ա­մե­նի մե­ղա­վոր­նե­րի նկատ­մամբ:
-Ի­հար­կե լի­նե­լու է: Ես դրան հա­վա­տում եմ: Աստ­ծո դա­տաս­տա­նի հար­ցում կաս­կած չու­նեմ, բայց այս պա­հին ու­նենք այն, ինչ ու­նենք:
-Ան­ցյալ տա­րի «ԱՐՏ PR» ըն­կե­րու­թյունն ի­րա­կա­նաց­րել է գյում­րե­ցի նկար­չու­հի Ժակ­լին Սարգ­սյա­նի ան­հա­տա­կան ցու­ցա­հան­դե­սը Շու­շիի կեր­պար­վես­տի թան­գա­րա­նում: Պատ­րաստ­վում էիք այս օ­րե­րին մեծ ու շքեղ մի ցու­ցա­հան­դես կազ­մա­կեր­պե­լու և նկար­չու­հու նոր աշ­խա­տանք­նե­րը նվի­րե­լու Շու­շիին: Նաև «ԱՐՏ PR»-ը կազ­մա­կեր­պել էր ցու­ցա­հան­դես, ո­րին մաս­նակ­ցել էին չորս տաս­նյակ ժա­մա­նա­կա­կից ար­վես­տա­գետ­ներ, ո­րոնք ցու­ցա­հան­դե­սից հե­տո ի­րենց աշ­խա­տանք­նե­րը նվի­րել էին Ար­ցա­խին: «ԱՐՏ PR»-ի ար­ցա­խյան նա­խագ­ծե­րի շար­քում բա­ցա­ռիկ էր Հաս­միկ Պա­պյա­նի մե­նա­հա­մեր­գի կազ­մա­կեր­պու­մը Շու­շիում, Ձեր կազ­մած «Շու­շի» պատ­կե­րագր­քի շնոր­հան­դե­սը, ո­րում ընդգրկված են 1992-ից մինչև մեր օ­րե­րը Շու­շին պատ­կե­րող լու­սան­կար­ներ՝ ժա­մա­նա­կա­կից լա­վա­գույն լու­սան­կա­րիչ­նե­րի մա­տուց­մամբ: Այս­պի­սի գոր­ծու­նեու­թյուն ծա­վա­լած ըն­կե­րու­թյու­նը, ան­շուշտ, ու­ներ ա­ռա­ջի­կա­յի ծրագ­րեր: Ի՞նչ եք թո­ղել ան­կա­տար ու ա­նա­վարտ:
-Այն­քա՜ն բան, որ հնա­րա­վոր էլ չէ բո­լո­րի մա­սին խո­սել: Նույ­նիսկ այս պայ­ման­նե­րում էինք ո­րո­շել մշա­կու­թա­յին մի­ջո­ցա­ռում ի­րա­կա­նաց­նել: Ռմ­բա­կոծ­ված Ղա­զան­չե­ցոց Սուրբ Ա­մե­նափր­կիչ ե­կե­ղե­ցում պատ­րաստ­վում էինք ար­վես­տի ակտ ի­րա­կա­նաց­նե­լու՝ ա­վեր­ված գմ­բե­թից թա­փան­ցող լույ­սի ներ­քո: Սպա­սում էինք, որ հան­դարտ­վեն ԱԹՍ-նե­րի գրոհ­նե­րը, և ի­րա­կա­նաց­նենք մեր մտահ­ղա­ցու­մը: Ա­ռանց հան­դի­սա­տե­սի էինք մտա­դիր ա­նե­լու մեր ակ­ցիան: Պի­տի այն տե­սան­կա­րա­հա­նեինք, հո­լո­վակ պատ­րաս­տեինք, թար­գա­մա­նեինք տար­բեր լե­զու­նե­րով և լայ­նո­րեն տա­րա­ծեինք բո­լոր հնա­րա­վոր մի­ջոց­նե­րով: Ծրա­գիրն ամ­բող­ջո­վին կազմ­ված էր, մշակ­ված, սպա­սում էինք պաշ­տո­նա­կան թույ­լտ­վու­թյա­ն Ար­ցա­խի Հան­րա­պե­տու­թյան մշա­կույ­թի նա­խա­րա­րու­թյան կողմից, որպեսզի իրականացնեինք մեր մտահ­ղա­ցու­մը: Սա ար­դեն ո­րո­շա­կի հիմ­քե­րի վրա դր­ված, հաշ­ված օ­րե­րի ըն­թաց­քում ի­րա­կա­նաց­վե­լիք ծրա­գիր էր, իսկ թե հա­ջորդ տար­վա հա­մար ին­չեր էինք նա­խա­տեսել, դժ­վար է ան­գամ թվար­կել: Տա­սը-քսան ա­նուն մի­ջո­ցա­ռում էր նա­խա­տես­ված, ո­րոնք նախ հե­տաձգ­վե­ցին կո­րո­նա­վի­րու­սի հա­մա­վա­րա­կի պատ­ճա­ռով, ա­պա և՝ պա­տե­րազ­մի: ՈՒ հի­մա ինձ հա­մար մեծ ցավ է ապ­րել այն ի­րա­կա­նու­թյան մեջ, ո­րը մեզ պար­տադր­վել է:
Զրույ­ցը վա­րեց
Կա­րի­նե ՌԱ­ՖԱ­ՅԵ­ԼՅԱ­ՆԸ
Դիտվել է՝ 37464

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ