«Պա­տե­րազ­մից հե­տո Հա­յաս­տա­նի հա­մար ա­մե­նա­մեծ խն­դի­րը սահ­մա­նա­զատ­ման հարցն է»

Քա­ղա­քա­գետ ԳԱ­ՐԻԿ ՔԵ­ՌՅԱՆՆ այն տե­սա­կե­տին է, որ նո­յեմ­բե­րի 10-ից հե­տո Լեռ­նա­յին Ղա­րա­բա­ղի 26 տար­վա բա­նակ­ցա­յին գոր­ծըն­թա­ցի՝ տա­րի­ներ շա­րու­նակ ա­ռաջ քաշ­ված հիմ­նադ­րույթ­նե­րը հօդս ցն­դե­ցին: «Ի­րա­տե­սի» հետ զրույ­ցում մեկ­նա­բա­նում է՝ քա­ղա­քա­կան պայ­քա­րի տրա­մա­բա­նու­թյունն այն է, որ թե՛ իշ­խա­նու­թյու­նը, թե՛ ընդ­դի­մու­թյունն ի­րենց նպա­տա­կին հաս­նե­լու հա­մար ցան­կա­ցած ա­ռիթ կա­րո­ղա­նան օգ­տա­գոր­ծել: Հետևա­բար, հա­վե­լում է, նո­յեմ­բե­րի 10-ից հե­տո ստեղծ­ված ի­րա­վի­ճա­կը կամ ա­ռիթն ընդ­դի­մու­թյունն իշ­խա­նու­թյան հաս­նե­լու հա­մար դժ­վար թե բաց թող­ներ:

-Իշ­խա­նու­թյան դիր­քե­րը բա­վա­կան թու­լա­ցել են, ու դժ­վար է պատ­կե­րաց­նել, որ պարտ­ված երկ­րի քա­ղա­քա­կան իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը կա­րող են պահ­պա­նել ցան­կա­լի վար­կա­նի­շը,- ա­սում է քա­ղա­քա­գե­տը։- Ըստ էու­թյան, ընդ­դի­մու­թյան հա­մար այժմ ա­մե­նա­հար­մար պահն է իշ­խա­նու­թյու­նը վերց­նե­լու: Ներ­քա­ղա­քա­կան ի­րա­վի­ճա­կի յու­րա­հատ­կու­թյունն այն է, որ ընդ­դի­մու­թյուն-իշ­խա­նու­թյուն պայ­քա­րի ըն­թաց­քում չեն քն­նարկ­վում Հա­յաս­տա­նի զար­գաց­ման, ա­պա­գա­յի, սո­ցիալ-տն­տե­սա­կան խն­դիր­նե­րի լուծ­ման հար­ցե­րը: Ա­ռար­կա­յա­կան միակ բա­նա­վե­ճը պա­տե­րազ­մի ար­դյունք­նե­րի շուրջ է ծա­վալ­վում: Ընդ­դի­մու­թյան միակ փաս­տարկն այն է, որ պարտ­ված քա­ղա­քա­կան ու­ժը չի կա­րող իշ­խա­նու­թյան մնալ: Բայց, ըստ իս, պա­տե­րազ­մից հե­տո Հա­յաս­տա­նի հա­մար ա­մե­նա­մեծ խն­դի­րը սահ­մա­նա­զատ­ման հարցն է: Հա­յաս­տա­նի հա­ն­րա­պե­տու­թյու­նը հարևան պե­տու­թյուն­նե­րից և ոչ մե­կի հետ ա­վարտ­ված սահ­մա­նա­զա­տում ու սահ­մա­նագ­ծում չու­նի: Ի­րա­նի ու Թուր­քիա­յի հետ սահ­մա­նագ­ծու­մը դեռևս ԽՍՀՄ տա­րի­նե­րին է ի­րա­կա­նաց­վել, բայց, օ­րի­նակ, Ադր­բե­ջա­նի հետ սահ­մա­նը հս­տա­կեց­ված չէ, այդ գոր­ծըն­թա­ցը կի­սատ-պռատ է ի­րա­կա­նաց­վել նաև Վրաս­տա­նի հետ:

Այս բարդ խն­դիր­նե­րը լու­ծե­լու հա­մար է, որ ընդ­դի­մու­թյունն ա­սում է, թե Փա­շի­նյա­նի իշ­խա­նու­թյու­նը բա­վա­րար ռե­սուրս­ներ չու­նի, մի­ջազ­գա­յին աս­պա­րե­զում էլ չու­նի այն ըն­կա­լու­նա­կու­թյու­նը, որ լու­ծի այս հար­ցե­րը: Այս պա­հին իշ­խա­նու­թյան դեմ կոն­սո­լի­դաց­վել է գրե­թե ամ­բողջ քա­ղա­քա­կան դաշ­տը, այ­նինչ իշ­խող թի­մը փաս­տա­ցիո­րեն դաշ­նա­կից, ա­ջակ­ցող կամ սա­տա­րող քա­ղա­քա­կան միա­վոր չու­նի: Բայց ու­զում եմ նշել նաև, որ այս լար­վա­ծու­թյու­նը դրա­կան չի ըն­դուն­վում հա­սա­րա­կու­թյան կող­մից: Ի­հար­կե, բո­լորս էլ հաս­կա­նում ենք՝ երկ­րի առջև ինչ խն­դիր­ներ են ծա­ռա­ցել, հաս­կա­նում ենք հին ու ներ­կա իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի մեղքն այս ա­մե­նի մեջ, բայց միա­ժա­մա­նակ ստեղծ­վել է այն­պի­սի կա­ցու­թյուն, որ մար­դիկ վշ­տից քա­րա­ցել են: Սրան զու­գա­հեռ՝ կա 17 ու­ժե­րի հետևից գնա­ցող ակ­տիվ զանգ­ված, որն իս­կա­պես մտել է պայ­քա­րի մեջ, ներգ­րավ­վել է փո­ղո­ցա­յին այն­պի­սի գոր­ծըն­թաց­նե­րում, ո­րոնց նպա­տակն է վար­չա­պետ Նի­կոլ Փա­շի­նյա­նի հրա­ժա­րա­կա­նին հաս­նե­լը:

-Բայց հրա­ժա­րա­կան կտա՞, նա ա­ռա­ջի­կա 6 ա­միս­նե­րի ճա­նա­պար­հա­յին քար­տեզ է ներ­կա­յաց­նում, տրա­մադր­վա­ծու­թյունն այն­պի­սին է, որ պաշ­տո­նը լքե­լու չի պատ­րաստ­վում։
-Ըստ իս՝ ներ­կա ճն­շու­մը բա­վա­րար չէ, որ նա հրա­ժա­րա­կան տա: Ե­թե հա­մե­մա­տենք օ­րի­նակ, 2018-ի քա­ղա­քա­կան ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի, բո­ղո­քի ցույ­ցե­րի, հան­րա­հա­վաք­նե­րի, եր­թե­րի ու այ­սօր­վա ի­րա­դար­ձութ­թյուն­նե­րի զանգ­վա­ծայ­նու­թյու­նը, տար­բե­րու­թյու­նը նկա­տե­լի կլի­նի: Մյուս կող­մից՝ հա­սա­րա­կու­թյան մեծ մա­սը սգի մեջ է ու ըն­կճ­ված, իսկ դա մարդ­կանց քա­ղա­քա­կա­նա­պես ա­վե­լի պա­սիվ է դարձ­նում: Փա­շի­նյանն ու նրա շր­ջա­պատն էլ հաշ­վարկ­ներ են ա­նում ու սպա­սում կուլ­մի­նա­ցիոն կե­տի: Վար­չա­պե­տը երբ ար­դեն զգա, որ էլ իշ­խա­նու­թյուն պա­հել չի կա­րո­ղա­նում, այն­պայ­ման հրա­ժա­րա­կան կտա: Հի­մա պետք է հաս­կա­նալ՝ ընդ­դի­մու­թյու­նը կա­րո՞ղ է հասց­նել այդ կուլ­մի­նա­ցիոն կե­տին, ես, օ­րի­նակ, ա­ռայժմ չեմ նկա­տում դա: Ի­հար­կե, այս­տեղ մեծ դեր ու­նեն նաև ար­տա­քին լծակ­նե­րը: Հա­յաս­տանն այժմ տա­րա­ծաշր­ջա­նա­յին այն­պի­սի մի ի­րադ­րու­թյան մեջ է հայ­տն­վել, իսկ ար­տա­քին դի­վա­նա­գի­տության մեջ մեր դիր­քերն այն­քան փխ­րուն են, որ, բնա­կա­նա­բար, մեր ա­պա­գա­յին առ­նչ­վող շատ հար­ցեր չենք կա­րող ինք­նու­րույն լու­ծել: Անվ­տան­գա­յին այն­պի­սի բարդ ի­րա­վի­ճակ է ստեղծ­վել, որ Հա­յաս­տա­նի իշ­խա­նու­թյուն­նե­րը, ու­զեն թե չու­զեն, ստիպ­ված են հաշ­վի առ­նել Ռու­սաս­տա­նի քա­ղա­քա­կան ղե­կա­վա­րու­թյան և ան­ձամբ նա­խա­գահ Պու­տի­նի դիր­քո­րո­շու­մը: Այս ա­ռու­մով՝ ար­տա­քին ազ­դակ­նե­րը կա­րող են ա­վե­լի վճ­ռա­կան լի­նել, քան փո­ղո­ցի ակ­ցիա­նե­րը:
-Ընդ­դի­մու­թյան հիմ­նա­կան փս­տարկ­նե­րից մեկն այն է, որ պարտ­ված երկ­րի ղե­կա­վա­րը չի կա­րող նս­տել բա­նակ­ցա­յին սե­ղա­նի շուր­ջը, նա բա­նակ­ցող չէ:
-ՈՒ­զում եմ Ձեզ հարց տալ՝ իսկ ո՞ր բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րի մա­սին է խոս­քը: Կար­կա­մում են, չէ՞: Ե­թե խո­սում ենք Ղա­րա­բա­ղյան հա­կա­մար­տու­թյան խա­ղաղ կար­գա­վոր­ման բա­նակ­ցու­թյու­նե­րի մա­սին, ա­պա չեմ կար­ծում, որ դրանք շուտ կսկս­վեն: Չնա­յած Ռու­սաս­տանն ու Ֆրան­սիան ակ­տի­վո­րեն հայ­տա­րա­րու­թյուն­ներ են ա­նում:

-Այդ հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րը գու­ցե որ­պես մա­հա՞կ են բա­նեց­նում Ռու­սաս­տա­նի վրա:
-Ա­յո, ճիշտ եք, նման հայ­տա­րա­րու­թյուն­նե­րի հիմ­քում 90 տո­կո­սով գեր­տե­րու­թյուն­նե­րի շա­հերն են, մնա­ցած 10 տո­կոսն է միայն հար­ցի բուն էու­թյա­նը վե­րա­բե­րում: Այդ եր­կր­նե­րը, 26 տա­րի շա­րու­նակ թմբ­կա­հա­րե­լով մար­դու ի­րա­վունք­նե­րի ու ա­զա­տու­թյուն­նե­րի մա­սին ու հան­դես գա­լով ժո­ղովր­դա­վա­րու­թյան ա­նու­նից, չհաս­կա­ցան՝ ա­ռաջ­նա­յի­նը մի բուռ ժո­ղովր­դի սե­փա­կան հո­ղի վրա ապ­րե­լու և ինք­նո­րոշ­ման հարցն է: 26 տա­րի շա­րու­նակ տար­բեր մա­նի­պու­լյա­ցիա­նե­րի մի­ջո­ցով չճա­նա­չե­ցին Ար­ցա­խի ան­կա­խու­թյու­նը, բայց այժմ, երբ ա­մեն ինչ ող­բեր­գա­կան ա­վարտ ու­նե­ցավ, հան­դես են գա­լիս բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րը շա­րու­նա­կե­լու օգ­տին: Չեմ կար­ծում, թե ԵԱՀԿ Մինս­կի խմ­բի ձևա­չա­փով բնակ­ցու­թյուն­ներն ար­դյու­նա­վետ ու ա­ռար­կա­յա­կան կլի­նեն, կամ էլ Ադր­բե­ջա­նը կմաս­նակ­ցի դրանց: Նշենք նաև, որ այ­սօր ոչ միայն Հա­յաս­տա­նի, այլև Ադր­բե­ջա­նի սու­բյեկ­տայ­նու­թյան մա­կար­դա­կը մի­ջազ­գա­յին հար­թակ­նե­րում ըն­կել է: Եվ դեռ հարց է՝ հաղ­թա­նա­կը ինչ վնաս տվեց Ադր­բե­ջա­նին: Չմո­ռա­նանք, որ այժմ պաշ­տո­նա­կան Ան­կա­րան է ո­րո­շո­ղը՝ Բա­քուն մաս­նակ­ցի՞ բա­նակ­ցա­յին գոր­ծըն­թա­ցին, թե՞ ոչ: Ռու­սաս­տա­նի դիր­քո­րո­շու­մը, ի­հար­կե, նույն­պես կարևոր է: Մոսկ­վան տե­ղադ­րել է իր խա­ղա­ղա­պահ­նե­րին և 2500 քա­ռա­կու­սի կի­լո­մետ­րի հա­մար անվ­տան­գա­յին ո­րո­շա­կի ե­րաշ­խիք­ներ է տվել: Ստաց­վում է հետևյա­լը՝ Թուր­քիան բա­վա­րար­ված է, ո­րով­հետև 30 տա­րի անց վեր­ջա­պես կա­րո­ղա­ցավ Հա­րա­վա­յին Կով­կաս մտ­նել, վե­րահս­կո­ղու­թյուն հաս­տա­տեց Ադր­բե­ջա­նի քա­ղա­քա­կա­նու­թյան, ինչ­պես նաև է­ներ­գա­կիր­նե­րի՝ նավ­թա­մուղ­նե­րի ու գա­զա­մուղ­նե­րի նկատ­մամբ: Ռու­սաս­տանն իր նպա­տա­կին հա­սավ այն­քա­նով, որ կա­րո­ղա­ցավ ռազ­մա­կան ներ­կա­յու­թյուն ա­պա­հո­վել դե­յու­րե Ադր­բե­ջա­նի տա­րած­քում, ին­չը լավ մի­ջոց է տա­րա­ծաշր­ջա­նում մանևրե­լու, ինչ­պես նաև Ադր­բե­ջա­նի ու Թուր­քիա­յի նկատ­մամբ ո­րո­շա­կի վե­րահս­կո­ղու­թյուն ու­նե­նա­լու հա­մար: Բա­ցառ­ված չէ, որ տա­րա­ծաշր­ջա­նում ՌԴ-ի ներ­կա­յու­թյունն ա­պա­գա­յում կա­րող է ազ­դե­ցու­թյուն ու­նե­նալ Ի­րա­նի վրա: Միա­ցյալ Նա­հանգ­ներն ու Ֆրան­սիան քաջ գի­տակ­ցում են, որ խա­ղից դուրս են մնա­ցել: ԱՄՆ-ը, խր­ված լի­նե­լով նա­խա­գա­հա­կան ընտ­րու­թյուն­նե­րում, պար­զա­պես բաց թո­ղեց պա­հը, իսկ Ֆրան­սիան եր­բեք էլ աչ­քի չի ըն­կել ռազ­մա­կան ներ­կա­յու­թյուն ա­պա­հո­վե­լով կամ պա­տե­րազմ­նե­րին մի­ջամ­տե­լով: Այս ա­մե­նով հան­դերձ՝ չեմ կար­ծում, թե Ղա­րա­բա­ղյան հա­կա­մար­տու­թյան բա­նակ­ցու­թյուն­նե­րը մոտ ա­պա­գա­յում ու մեծ թա­փով են սկս­վե­լու: Այս պա­հին մեր բա­նակ­ցե­լու թիվ մեկ օ­րա­կար­գը պետք է հայ ռազ­մա­գե­րի­նե­րին վե­րա­դարձ­նե­լու հար­ցը լի­նի, պետք է ճշտ­վի նաև տրանս­պոր­տա­յին մի­ջանց­քի հար­ցը, որ տր­վե­լու է Ադր­բե­ջա­նին Նա­խիջևա­նին կապ­վե­լու հա­մար: Չնա­յած կա­րող է պա­տա­հել, որ Կրեմ­լի «խո­հա­նո­ցում» այդ ճա­նա­պար­հը գծել են:

Զրույ­ցը՝
Սևակ ՎԱՐ­ԴՈՒ­ՄՅԱ­ՆԻ

Հեղինակի նյութեր

• Ինչու՞ և ինչպե՞ս
• Աղոթք
• «Հունվարին պարենային մի շարք ապրանքատեսակների գծով երկնիշ գնաճ է գրանցվել»
• Իշխանությունը պայքարում է իր իսկ ծնած երևույթի դեմ
• Բուհի ռեկտոր ընտրողը նախարարն է լինելու
• Աղջիկներս Շուշիում տուն են կորցրել, բայց ամենամեծ կսկիծն այնտեղ մնացած մյուս դստերս շիրիմն է
• Երազել ու թռչել, այո, պետք է, բայց ձեր իշխանությունը բոլորին է թևաթափ անում
• Պատերազմի պատրաստվելը դպրոցական հանդես չէ, որ չհասցնեիք
• Արծրուն Հովհաննիսյանը մեկ բառ պետք է ասեր՝ ներողություն
• «Հայաստանի ու Ադրբեջանի մասով Իրանը փոխել է հռետորաբանությունը»
• Իշխանությունն արտահերթ ընտրության թեման 2-րդ պլան է մղում
• Փաշինյանն ու Ալիևն Շուշիի մասին նույն բանն են ասում
• Լենա Նազարյանին գործուղեք Մառնեուլի
• Ինքնաթագադրված «թաղապետը»
• Դավիթ Տոնոյան՝ մեծ-մեծ «փրթողը»
• Փաշինյանի որևէ նշանակում ո՛չ հուզում, ո՛չ անհանգստացնում է ինձ
• Կոդ Բ-Դ-Խ, վարձով է տրվում 3 հարկանի գոմ Մոնումենտում
• Իշխանությունը Ջհանգիրյանին, աներկբայորեն, ԲԴԽ անդամ կընտրի
• Վիգեն Ստեփանյանի հոգեհանգստին իշխանությունից որևէ ներկայացուցիչ չէր եկել
• Գժվելու բան է՝ իշխանությանն ազգովին 2 օր է համոզում ենք, որ Շուշին հայկական է

Մեկնաբանություններ