Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը նախատեսում է մայիսի 9-ին առաջին անգամ այցելել Սպիտակ տուն նախագահ Ջո Բայդենի պաշտոնավարումից հետո: Սա նշանակում է, որ վերականգնվում են այս երկրների ռազմական կապերը: Թուրքիայի կողմից ՆԱՏՕ-ին Շվեդիայի անդամակցության հաստատումից հետո Վաշինգտոնը 23 միլիարդ դոլար արժողությամբ պայմանագիր է ստորագրել՝ ամերիկյան արտադրության F-16 մարտական ինքնաթիռներ, հրթիռներ և ռումբեր Անկարային վաճառելու համար:                
 

ՃԳՆԱՎՈՐԱԿԱՆ ԲԱՐԵՊԱՇՏՈՒԹՅՈՒՆ

ՃԳՆԱՎՈՐԱԿԱՆ ԲԱՐԵՊԱՇՏՈՒԹՅՈՒՆ
04.06.2010 | 00:00

Մայր ՄԱՐԻԱ

«Ճանապարհն առ Աստված հնարավոր է միայն մարդուն սիրելու միջոցով, այլ ուղիներ չկան»։
Մայր Մարիա


Կրոնական կյանքի ճգնավորական տեսակը հատուկ է ոչ միայն քրիստոնեությանը։ Այն գոյություն ունի բոլոր ժամանակներում և բացարձակապես բոլոր կրոնների պատմության մեջ։ Հենց այդ պատճառով կարելի է ասել, որ այն արտահայտում է մարդկային ոգու ամենաէական հատկությունները։ Ճգնավորությունը (ասկետիզմը) բնորոշ էր նույնիսկ 19-րդ դարի հեղափոխական շարժումներին։ Կարելի է ասել, որ եկեղեցական կյանքի ժամանակաշրջանները, որոնք տոգորված չեն եղել ասկետիզմով, հենց այդ պատճառով անկումային են եղել, թուլացած, ապաշնորհ, թառամած։ Կարելի է ավելացնել, որ մարդկության ընդհանուր պատմության ժամանակաշրջանները նույնպես, եթե չեն կրել իրենց վրա ասկետիզմի դրոշմը, եղել են անպտուղ և անտաղանդ։
Կրոնական կյանքը միշտ ճգնական է, որովհետև մարդուց պահանջում է զոհաբերել ամեն ինչ հանուն բարձրագույն հոգևոր արժեքների, զուգահեռաբար ստեղծագործ կյանքն էլ մշտապես ճգնական է իր խորքում, քանզի նույնպես պահանջում է զոհաբերություն հանուն վեհ ստեղծագործական արժեքների։ Կարելի է ասել, որ ճգնավորությունը Եկեղեցում երբեք չի մեռել։ Բայց եղել են ժամանակաշրջաններ, երբ այն մարել է, երբ դարձել է առանձին անհատների սեփականություն, իսկ կրոնականության հիմնական ու բնորոշ տեսակը նույնիսկ հակաճգնավորական է եղել։ Բայց յուրօրինակ ու հավերժական ասկետիզմին զուգահեռ առկա է ճգնավորական մի երևույթ, որի արմատները ոչ թե քրիստոնեության մեջ են, այլ արևելյան կրոններում։ Տարբերությունը ճգնավորական իդեալի իրականացումը չէ կյանքում, հանուն ինչի մարդը ոտք է դնում ճգնավորական ուղի։ Այստեղ կարող են լինել բազմաթիվ դրդապատճառներ, և ամենևին ոչ բոլորն են լիովին ներդաշնակ քրիստոնեությանը։ Կան նույնիսկ դրդապատճառներ, որոնք սուր հակասության մեջ են քրիստոնեության հետ։ Դրանցից էլ կսկսենք։ Դրանք հատկապես բնորոշ են հնդուիզմին, նրանց միջոցով են աճել յոգերը, նրանք հնչում են մեր այժմեական կյանքում տարբեր տեսակի գաղտնախորհուրդ (օկուլտական) ուսմունքների հիմնական դրույթներում, աստվածիմացությունում (թեոսոֆիայում), մարդիմացությունում (անտրոպոսոֆիայում)։ Դրանք հոգևոր զորություն ձեռք բերելու դրդապատճառներ են։ Ճգնավորությունը հոգեֆիզիկական վարժությունների որոշ համակարգ է, որը սանձահարում և փոփոխում է մարդու բնական ուղին, ուղղված է հոգու և բնության վրա իշխանություն ձեռք բերելուն։ Կարելի է կրկնակի և համառ աշխատանքով կամքին հնազանդեցնել սեփական մարմինը, կարելի է հասնել շատ մեծ հոգեկան փոփոխությունների իր մեջ, կարելի է ձեռք բերել իշխանություն նյութի և ոգու վրա։ Ճգնավորը պետք է հետևի որոշակի ցուցումների, վարժեցնի իրեն, կրկնի միևնույն փորձերը, ուտի որոշակի կերակուր, նպատակահարմար կերպով բաշխի սեփական ժամանակը, սանձի սովորությունները, չափավորի կյանքը, որ հասնի ուժերի առավելագույնին, որոնք տրված են իրեն բնությունից։ Ասկետիզմի խնդիրը որոշվում է բնական հարստությունների կուտակման սկզբունքով, նրանց զարգացմամբ, դրանք օգտագործելու ունակությամբ։ Ոչ մի տրանսցենդենտալ բանի, գերբնական զորության, ներշնչման նա չի սպասում։ Նա չի մտածում դրա մասին, չի հավատում դրան։ Նրա վերևում որոշակի մակարդակի վրա պինդ ձգված է երկնակամարի վարագույրը, նրանից այն կողմ ուղիներ չկան։ Սակայն բնության այդ սահմանափակ աշխարհում նա գիտի, որ ոչ ամեն բան է օգտագործված, որ իր հնարավորությունները մեծաթիվ են, որ կարելի է առավելագույնս ձեռք բերել ամբողջ ուժն ու իշխանությունն ամեն մի ապրողի և գոյություն ունեցողի վրա, միայն մի սահմանափակող վերապահությամբ. այն ամենի, ինչը գտնվում է երկնակամարի թանձր և անթափանց վարագույրի տակ։ ՈՒժերը բնության մեջ վիթխարի են, բայց դրանով հանդերձ` սահմանափակ։ ՈՒժերի ոչ մի անսահմանափակ և անսպառ աղբյուր առհասարակ գոյություն չունի։ ՈՒստի այդպիսի ծածուկ ասկետի գործն է կուտակել, հավաքել, պահպանել, աճեցնել, մարզել բոլոր բնական հնարավորությունները։ Եվ այդ ճանապարհին հնարավոր են հսկայական նվաճումներ։
Ըստ էության, ի՞նչը կարելի է հակադրել դրանց, ինչո՞վ կարելի է պատասխանել այդ յուրատեսակ հոգևոր նատուրալիզմին (բնապաշտություն)։ Միակ բանը, որ աշխարհում դրանից ուժեղ է, հոգևոր աղքատության, հոգևոր ուժերի բաշխման, ծախսելու և շռայլելու, հոգու ծայրահեղ աղքատացման մասին ուսմունքն է։ Իր վրա նախնական մեղքի ամբողջ նզովքը կրող և Քրիստոսի արյամբ փրկվելու կոչված մարդու առաջ դրված է այդ միակ նպատակը` սեփական ոգու փրկությունը։ Այդ նպատակը պայմանավորում է ամեն ինչ. թշնամությունը բոլոր արգելքների նկատմամբ փրկության ճանապարհին, դրան հասնելու բոլոր միջոցները։ Մարդը երկրի վրա ասես դրված է անվերջ ճանապարհի սկզբում առ Աստված, ամեն ինչ կամ խոչընդոտ է, կամ օգնություն այդ ճանապարհին։ Ըստ էության, կա միայն երկու մեծություն` աշխարհի հավիտենական Արարիչը, իմ հոգու Փրկիչը, և այդ խղճուկ հոգին, որը պետք է ձգտի Նրան։ Ինչպիսի՞ն են միջոցներն այդ ճանապարհով շարժվելու համար։ Դա առաջին հերթին սեփական մարմնի ճգնական մեռցնելն է, աղոթքն է և պահքը, հրաժարումը բոլոր աշխարհիկ արժեքներից և կապվածություններից։ Դա ապաշխարությունն է, որը նույնքան մեռցնում է մեղսական կամքը, որքան պահքը մեռցնում է մեղավոր, ցանկասեր մարմինը։ Հնազանդության տեսակետից պետք է քննության ենթարկվեն հոգու բոլոր շարժումները, արտաքին գործերի ամբողջությունը, որոնք վիճակվել էին տվյալ մարդուն։ Նա չպետք է հրաժարվի այդ գործերից, նա պարտավոր է կատարել դրանք բարեխղճորեն, եթե դրանք տրված են նրան ապաշխարության համար։ Սակայն նա պարտավոր չէ սեփական հոգին ամբողջովին տալ դրան, քանզի հոգին պետք է լցված լինի միակ բանով` սեփական փրկության ձգտումով։ Ամբողջ աշխարհը, նրա վիշտը, տառապանքը, աշխատանքը նրա բոլոր անդաստաններում ինչ-որ փորձադաշտ են, որտեղ մարզում եմ իմ հնազանդությունը, իմ սանձված կամքը։ Եթե ապաշխարությունը կարգադրում է ինձ գոմեր մաքրել, կամ բորոտներին խնամել, կամ Քրիստոսի ուսմունքը քարոզել, ես պետք է այդ ամենը կատարեմ հավասարապես բարեխղճորեն և ուշադիր, միևնույն ձևով հնազանդ և անվրդով, որովհետև այդ ամենն իմ պատրաստակամության վարժեցումն է սեփական կամքից հրաժարվելու, փրկվող հոգու ծանր և քարքարոտ ուղին։ Ես պետք է անընդհատ մարզեմ սեփական առաքինություններս և այդ պատճառով պետք է կատարեմ քրիստոնեական սիրո ակտեր, բայց այդ սերն էլ ապաշխարության առանձնահատուկ տեսակն է` մեզ կարգադրված է, նշանակված է սիրել, և մենք պետք է սիրենք։ Սիրո չափանիշն ինքնին պարզ է. սիրելով պետք է միշտ հիշեմ, որ մարդկային հոգու հիմնական խնդիրը փրկվելն է։ Եվ քանի որ սերն օգնում է իմ փրկությանը, ապա նա օգտակար է ինձ համար, սակայն այն հարկավոր է անմիջապես սանձել և կրճատել, եթե այն ոչ թե հարստացնում, այլ կողոպտում է իմ հոգևոր աշխարհը։ Սերը նույնպիսի բարեպաշտ վարժություն է, նույնպիսի փոքրիկ գործ, ինչպիսին է ամեն մի այլ արտաքին գործողություն։ Ամենագլխավորն իմ խոնարհ կանգնելն է Աստծո առաջ, Նրա հետ իմ շփվելը, իմ ուղղվածությունը դեպի Աստծո հավիտենական բարեգթության հայեցությունը։ Աշխարհը կարող է ապրել մեղքի մեջ, ծվատվել իր ցավերով, բայց դրանք բոլորը չնչին բաներ են աստվածային կատարելության անշարժ լույսի համեմատությամբ, այդ ամենը մի փորձադաշտ է, ինչ-որ հեսան, որի վրա կարող եմ սրել իմ առաքինությունը։ Էլ ի՞նչ խոսք կարող է լինել այն բանի մասին, որ ես կարող եմ ինչ-որ բան տալ աշխարհին։ Հայացքս ուղղված է դեպի իմ ներսը և տեսնում է միայն սեփական նողկալիությունը, սեփական խոցերը, և նրանց մասին է հարկավոր մտածել, խոստովանել և արտասվել, ոչնչացնել փրկության բոլոր արգելքները։ Էլ ինչպե՞ս հոգալ ուրիշների ցավերի մասին. գուցե միայն առաքինության մեջ վարժվելու կարգով։ Այդպիսին է դիրքորոշումը։ Գործնականորեն դուք միանգամից գլխի չեք ընկնի, որ մարդը հենց այդպես է ընկալում քրիստոնեական ուսմունքը սիրո մասին. նա տալիս է ողորմություն, այցելում հիվանդներին, նա ուշադիր է մարդկային վշտի նկատմամբ, նա նվիրում է մարդկանց նույնիսկ սեր։ Եվ միայն ուշադրությամբ զննելով դուք կտեսնեք, որ նա դա անում է ոչ թե ինքնաուրացումով և անձնազոհ սիրով, այլ համաձայն սեփական հոգին այդպես դաստիարակելու, այդպես փրկելու ճգնավորական առաջադրանքի։ Նա գիտի, որ, ըստ Առաքյալի խոսքի, սերն առաջնային է, այսինքն` հոգու փրկության համար, բացի այլ առաքինություններից, պետք է լինի նաև սիրո առաքինությունը, և նա դաստիարակում է իրեն այլ առաքինությունների հետ մեկտեղ, վարժեցնում է իրեն, ստիպում է սիրել, քանզի դա ավերիչ և վտանգավոր չէ։ Տարօրինակ և սարսափելի սրբություն կամ սրբության նմանակ է բացվում այդ ուղու վրա։ Դուք տեսնում եք ճշմարիտ վերելքի, կատարելության իսկական և ճշգրիտ գիծը և զգում եք սառնություն, անսահման հոգևոր ժլատություն, համարյա կծծիություն։ Մարդը, մարդկային հոգին, իհարկե, ուրիշինը, փաստորեն, ոչ թե նպատակ, այլ ինչ-որ մի միջոց է իմ սեփական հոգու համար։ Քրիստոնեության այդ ըմբռնումը հաճախ ուժեղ և առնական հոգիների ճակատագիրն է, այն կարող է դառնալ փորձություն ամենաթանկագինների, ամենաանձնազոհների, Աստծո արքայությանն ամենամոտ կանգնած անձանց համար։ Եվ դրա հրապուրիչ լինելն իր անսահման մաքրության, շատ մեծ լարվածության, սրբության այդ ամբողջ խաբուսիկ և գրավող տեսակի մեջ է։ Իսկապես, ի՞նչ կարելի է այստեղ ասել։ Այստեղ միայն մի չափանիշ կա, միայն մի պաշտպանվելու միջոց։ Դրանք հետևյալ բառերն են. «Եթե խոսում եմ մարդկային և հրեշտակային լեզուներով, բայց չունեմ սեր, ապա նման եմ պղնձի, որ զրնգում է, կամ` ծնծղաների, որ ղողանջում են։ Եվ եթե մարգարեության շնորհ ունեմ և գիտեմ բոլոր գաղտնիքները, հասկանում եմ բոլոր խորհուրդները և ունեմ հավատ, մինչև իսկ կարող եմ լեռները շարժել, բայց սեր չունեմ, ուրեմն ոչ մի օգուտ չեմ ունենա»։ Եվ որոշելով այդ չափանիշով իրերի իսկական հատկությունը, սկսում ես զգալ, որ այդպիսի ճգնավորական աշխարհից հրաժարվելը նրբագույն եսասիրություն է, անթույլատրելի ինքնախնայում։ Իսկ հետո հայտնվում են տարօրինակ համադրումներ, անսպասելի նմանության գծեր։ Չէ՞ որ ամբողջ աշխարհին իր Ես-ի այդպիսի հակադրումը կարող է կատարվել և կատարվում է այլ, ոչ ճգնավորական, նույնիսկ ոչ կրոնական դրդապատճառներով։ Մի՞թե «սույն աշխարհի» իսկական ներկայացուցիչները բաժանված չեն աշխարհից բացակայող սիրո անանցանելի անդնդով։ Ինչպիսի դատարկության մեջ էլ ապրեն նրանք, նրանց գիտակցության մեջ միշտ առկա է անանցանելի խորխորատը Ես-ի և աշխարհի միջև։ Ինչքան եսասեր է մարդը, այսինքն` ինչքան կպած է աշխարհին, այնքան ավելի է նա կտրված աշխարհի իսկական կյանքից, ավելի ևս աշխարհն իր համար ինչ-որ անշունչ հարմարավետություն է կամ ինչ-որ անշունչ տանջանք, որոնց հակադրվում է իր միակ շնչավոր Ես-ը։ Եվ այդ իմաստով մենք տեսնում ենք, որ հակադրությունները զուգամիտում են։ Մենք տեսնում ենք երկու բևեռներում սեփական միակ Ես-ի այդ հաստատումը, միայն վերցնող, ագահ և ժլատ սիրո հաստատումն իր սեփականության նկատմամբ, լինի դա հոգևոր, թե նյութական։ Ինչ կարելի է ասել առ այն, թե ինչ դեր կարող է խաղալ ճգնավորությունը եկեղեցում։ Թվում է, թե այստեղ հարկավոր է հակառակից ելնող դատողություն անել։ Ինչքան մեղանչական է աշխարհը, այնքան մեծ է ձգտումը հեռանալու նրանից, ինչքան դժվար է սիրել նրա կերպարանքը, որն այլանդակված է չարությամբ և տանջանքով, այնքան ավելի է հերքվում սերը։ Ինչքան ծանր է ճանապարհը աշխարհիկ դարձած կյանքի մեջ, այնքան ուժեղ է օտարացած բարձունքների կարոտը։ Աշխարհը հիմա պարզապես վնաս է ճգնավորի փրկվող հոգուն։ ՈՒստի պարզ է, որ զգուշությունը պահանջում է չշփվել նրա հետ, չենթարկել ինքն իրեն այդպիսի վտանգի։ Բայց ճգնավորական հոգու բոցավառ լարվածությունն անընդհատ հանում է առանձին մարդկանց այդ բարձունքների վրա, ուր նրանք գնում են իրենցից թոթափելու աշխարհի փոշին, կատարելով միակ գործը, որն արժանի է մարդուն` սեփական հոգու փրկության գործը։ Դրա հետ մեկտեղ մեզ շրջապատում է ամբոխը, որը չի ըմբռնում դարաշրջանի ողբերգականությունը, դրա կողքին մեզ շրջապատում է ոչնչով չդառնացած ինքնաբավականությունը, տարակուսանքների բացակայությունը, ֆիզիկական և հոգևոր կշտացածությունը, համարյա թե կատարյալ հագեցումը։
Դա խնջույք չէ ժանտախտի պահին։ Խնջույքի մեջ այդ ժամանակ կա իր ահռելի ողբերգականությունը, նրանից մնում է մի քայլ մինչև կրոնական զղջումն ու պայծառացումը, նրա մեջ կա հուսահատության ինչ-որ արիություն։ Եվ եթե այդ խնջույքում հայտնվի մեկը, ով ցանկանում է իր սերը տալ աշխարհին, ապա նա հեշտությամբ կգտնի խոսքեր և՛ մերկացման, և՛ աղերսանքի, և՛ սիրո։ Իսկ հիմա ժանտախտի ժամանակ կանոնավոր կերպով հաշվում են իրենց չնչին օրական հասույթը, իսկ երեկոյան գնում կինո։ Խոսք չկա հուսահատության արիության մասին, որովհետև չկա հուսահատություն, կա լիակատար բավարարվածություն և լիակատար հոգեկան հանգստություն։ Ժամանակակից մարդու հոգեբանության ողբերգականության մասին խոսելն անիմաստ է։
Եվ ամեն մի պերճախոս մարգարե, յուրաքանչյուր քարոզիչ կշվարի` հանդիպելով այսօրվա քաղքենուն, թե ինչպես ճեղքի, ծակի, ոչնչացնի այդ կպչուն, թանձր զանգվածը նրա հոգու շուրջը։ Խոսքով կարելի է վառել մարդկանց սրտերը, բայց բանն այն է, որ նրանք ծածկված են հրադիմացկուն նյութի հաստ շերտով` չես կարողանա այրելով ծակել այն։ Կարելի է պատասխանել նրանց կասկածներին, բայց նրանք ոչ մի բանում չեն տարակուսում, կարելի է դիմակազերծել նրանց, բայց նրանք վստահ են սեփական փոքրիկ առաքինությանը, ի վերջո նրանք իրենց զգում են ուրիշներից ոչ պակաս։ Կարելի է պատմել նրանց գալիք դատաստանի և արդարների հավիտենական երանության մասին, բայց նրանք, նախ, այդ բանին այնքան էլ չեն հավատում, և երկրորդ, նրանց լիովին բավարար են այս դարի երանությունները։ Եվ ժամանակակից մարդկության քարացածությունը, անշարժությունը, ինքնագոհությունը և բարեկեցությունը, իհարկե, այնպիսի բաներ են, ինչը հատկապես դժվար է ընդունել և սիրել, քանզի նա առաջացնում է ավելի շուտ տարակուսանք, քան խղճահարություն։ Այսպիսով շատանում են իրենցից փոշին թոթափելու պատճառները, որովհետև այնքան էլ համոզիչ չէ, որ կարելի է այս փոքրիկ կյանքում որևէ բան փոխել։ Այսպես աճում է յուրօրինակ վեհ հոգևոր եսակենտրոնություն։ Մարդը ճնշված է լինում սեփական անզորությամբ, մարդը ճշտորեն և ուշադիր ուսումնասիրել է սեփական բոլոր մեղքերը, բոլոր խախտումներն ու անկումները, մարդը տեսնում է սեփական հոգու ոչնչությունը, անընդհատ բացահայտում է օձերին ու կարիճներին, որոնք բույն են դրել այնտեղ։ Եվ մարդը մեղքերն է խոստովանում, բայց այդ խոստովանությունը չի ազատում նրան սեփական ոչնչության մասին մտքերից, դրանից նա չի վերափոխվում, այլ նորից ու նորից վերադառնում է սեփական ոչնչության և սեփական մեղսականության տեսարանին։ Ոչ միայն տիեզերքը և մարդկության պատմությունը, այլև առանձին մարդու ճակատագիրը, տառապանքները, անկումը, նրա ուրախություններն ու երազանքները նսեմանում և կորչում են իմ կործանման, իմ մեղքի լույսի տակ։ Ամբողջ աշխարհը ներկվում է իմ հոգու հրդեհի ցոլքով, դեռ ավելին, ամբողջ աշխարհը, ասես, այրվում է իմ հոգու հրդեհի մեջ։ Իսկ յուրօրինակ ձևով հասկացված քրիստոնեությունն այդ ժամանակ թելադրում է ամենախոր ինքնավերլուծում, պայքար սեփական կրքերի դեմ, աղոթք իր փրկության համար։ Մարդկային ցեղի Փրկչին այդպիսի մարդը կարող է ուղղել միայն մի աղոթք` իր մասին, սեփական փրկության, սեփական ներման մասին։ Երբեմն դա կարող է լինել աղոթք իսկապես վերջնական և ահավոր շնորհի վերաբերյալ։ Երբեմն տիեզերքի Արարիչը պետք է կատարի իմ աղոթքը ոչ մեծ բանի համար` ես խնդրում եմ միայն «խաղաղ և անխռով քուն»։ Հոգևոր եսակենտրոնությունն իսկական ճգնավորական դիրքորոշման տեղն է գրավում։ Նա մեկուսացնում է մարդուն տիեզերքից, դարձնում է նրան հոգևոր ժլատ և այդ ժլատությունը սկսում է արագ զարգանալ ու աճել, որովհետև մարդը նկատում է, որ ինչքան շատ է ձեռք բերում, այնքան դատարկվում է նրա հոգին։ Դա տեղի է ունենում հոգևոր կյանքի տարօրինակ օրենքի պատճառով։ Նրա մեջ ամեն չծախսվածը, պահպանվածը և սիրո մեջ չնվիրաբերվածը, ասես, ներքուստ վերափոխվում են, այլասերվում և այրվում։ Տաղանդը գետնի մեջ թաղածից այն խլվում է և տրվում նրան, ով իր տաղանդները շահով է տվել։ Եվ հետագա զգուշավոր պահպանումն է՛լ ավելի է ամայացնում, տանում չորության, հոգևոր մահացման, լիակատար այլասերման և մարդու հենց հոգևոր հյուսվածքի ոչնչացման։ Կատարվում է հոգևոր հարստություններով յուրատեսակ ինքնաթունավորում։ Ամեն մի եսակենտրոնություն միշտ տանում է ինքնաթունավորման և որոշակի գերհագեցման։ Եվ այդ ինքնաթունավորումը երբեմն հանգեցնում է վերջնական հոգևոր մահվան։ Դա, թերևս, ամենասարսափելին է, որը դարանում է մարդուն, և հատկապես ահավոր է նրանով, որ դժվար ճանաչվող է, քանզի աննկատ փոխում է իսկական հոգևոր արժեքները կեղծերով, արժեզրկելով քրիստոնեության բարձրագույն և խորքային արժեքները, առանց որոնց այն ընդհանրապես անհնարին է։
Տպագրության պատրաստեց Պավել ԱՆԱՆՅԱՆԸ

Դիտվել է՝ 1488

Մեկնաբանություններ