«ՄԵՆՔ ՄԻՇՏ ՊԵՏՔ Է ՊԱՏՐԱՍՏ ԼԻՆԵՆՔ ՊԱՏԵՐԱԶՄԻ, ՈՐՊԵՍԶԻ ՊԱՏԵՐԱԶՄ ՉԼԻՆԻ»

«Իրատես de facto»-ի հարցերին պատասխանում է ԱԺ ՀՀԿ խմբակցության անդամ ԳԱԳԻԿ ՄԻՆԱՍՅԱՆԸ
-2011 թվականն արտաքին քաղաքականության առումով Հայաստանն ակտիվ է սկսել` այցեր, հանդիպումներ, հայտարարություններ. նոր որակի քաղաքականությո՞ւն է ձևավորվում:
-Իհարկե, արտաքին քաղաքականության առումով համաձայն եմ, որ Հայաստանն ակտիվ է սկսել տարին, բայց համաձայն չեմ, որ դա նորություն է: ՀՀ նախագահի հռչակած նախաձեռնողական արտաքին քաղաքականությունը վաղուց իրողություն է, և նոր զարգացումներն այդ ծիրում են: Մենք ունենք բավականին լայն հնարավորություններ, չօգտագործված ռեսուրսներ, և մեր արտաքին քաղաքականության ուղղություններից մեկը պետք է լինի այդ ռեսուրսները մեր արտաքին քաղաքականության գերակա նշանակության շահերին ծառայեցնելը:
-Չօգտագործված ռեսուրսները որտե՞ղ եք տեսնում:
-Եթե ուշադիր էիք նախագահի այցերին Կիպրոս ու Հունաստան, պիտի հիշեք, որ Կիպրոսի նախագահի հետ հանդիպման ժամանակ արձանագրվեց մի փաստ, որ ԵՄ անդամ որևէ երկրի նախագահի հետ հանդիպման ժամանակ չի արձանագրվել: Դիմիտրիաս Քրիստոֆիասը նշեց, որ Լեռնային Ղարաբաղի խնդրի խաղաղ կարգավորումը իրենք տեսնում են ազգերի ինքնորոշման իրավունքի իրացման շրջանակներում: Սա նոր խոսք էր ԵՄ անդամ երկրի նախագահի շուրթերին: Սա վկայում է, որ մենք դեռ ունենք ռեսուրսներ, որոնք կարող ենք ծառայեցնել մեր խնդիրների լուծմանը: Այցելությունը Հունաստան շեշտեց, որ մեր վաղեմի բարեկամ հույները ևս չեն ընկալում Թուրքիայի հռչակած նորօսմանիզմի քաղաքականությունը: Հույները մեր պատմական ու բնական դաշնակիցներն են, նրանց հետ հազարամյակների անցած ճանապարհ ունենք, որը որևէ միջադեպով չի խաթարվել: Մենք ունեցել ենք ընդհանուր հաջողություններ և ընդհանուր անհաջողություններ ընդհանուր պատճառով` թուրքերի:
-Այսինքն` մենք կարող ենք օգտագործել նաև երրո՞րդ երկրի ներուժը:
-Ակնհայտ է, որ Ադրբեջանը և Թուրքիան տանդեմով են հանդես գալիս մեր դեմ, երբ մենք փորձում ենք այդ երկրներից որևէ մեկի հետ լուծել մեր խնդիրները: Կարծում եմ, որ բնական պետք է դիտվի նաև մեր ձգտումը խնդիրների լուծման ընթացքում համագործակցել ընդհանուր շահեր ունեցող մեր դաշնակիցների հետ:
-2011 թ. աշխարհն էլ ակտիվ է սկսել, համենայն դեպս` Աֆրիկան: Թունիսից հետո հեղափոխության դրոշակակիր է դարձել բոլորի համար հանգիստ, զբոսաշրջիկների ձմեռային դրախտ Եգիպտոսը: Հեղափոխության ուրվակա՞նն է շրջում Աֆրիկայում` անդառնալի փոփոխությունների տեսքով:
-Համաձայնեք, որ փոփոխություններն ունեն բնական էվոլյուցիոն և հեղափոխական ճանապարհներ: Երբ փոփոխությունները տեղի են ունենում հեղափոխական ճանապարհով, խանութների ու թանգարանների թալանով, լավ արդյունքներ չի կարելի սպասել: Խնդիրը Աֆրիկայում բարդանում է նրանով, որ այդ հեղափոխական գործընթացներում առկա է լուրջ կրոնական շերտ, և չի բացառվում արմատական իսլամիստական նոր երկրների առաջացումը Հյուսիսային Աֆրիկայում: Ոչ մի հեղափոխություն ոչ մի ժողովրդի երջանկություն չի բերել, զարգացման միակ իրական ճանապարհը բնական էվոլյուցիոն ճանապարհն է, հեղափոխական ճանապարհով կարող եք իշխանություն փոխել ընդամենը, բայց պրոբլեմները լուծելու համար էվոլյուցիա է անհրաժեշտ:
-Լավ, 25 տարի իշխանության գլուխ էր Թունիսի նախագահը, 30` Եգիպտոսի, եթե նրանք էվոլյուցիայի ռեսուրս ունեին, 25-30 տարին բավարար ժամանակ չէ՞ր ռե-էվոլյուցիայի չհասցնելու համար:
-Հեղափոխությամբ փոխվում է իշխանությունը, որևէ հեղափոխություն դեռ խնդիր չի լուծել: Հիշեք ուկրաինական փորձը` նարնջագույն հեղափոխության արդյունքում ժողովրդի կամքով իշխանության եկան նոր ուժեր և բազմաթիվ փոփոխություններ կատարեցին ներքին ու արտաքին քաղաքականության մեջ, իրականացրին նաև սահմանադրական փոփոխություններ, որոշ ժամանակ անց ժողովրդի կամքով իշխանության եկան այլ ուժեր և արտաքին քաղաքականությունից մինչև սահմանադրություն բոլոր փոփոխությունները չեղյալ հայտարարեցին: Տևական ժամանակ ազգի դավաճան հռչակված գործչին նարնջագույն հեղափոխության ղեկավարը շնորհեց ազգային հերոսի կոչում, նոր իշխանություններն այդ գործչին վերադարձրին ազգի դավաճանի կարգավիճակին: Այս ամենը լուրջ խոհերի տեղիք է տալիս. մի կողմից` ամեն ինչ եղել է ժողովրդի կամքով, մյուս կողմից` ժողովրդի վիճակը, երկրի արտաքին քաղաքական կողմնորոշումը, պետականորեն հռչակված արժեքները վերադարձել են նույն կետին: Ինչո՞ւ փոփոխությունները չեղան անդառնալի: Կարծում եմ` այն պատճառով, որ խնդիրները հիմնավորապես և անդառնալի լուծվում են միայն էվոլյուցիոն ճանապարհով:
-Ինչպե՞ս եք գնահատում Լեռնային Ղարաբաղի խնդրի կարգավորման բանակցային իրավիճակը:
-Գնահատելու համար նախ անդրադառնամ այն կարևոր իրողությանը, որ ուժային կենտրոնները` և՛ ԵՄ-ն, և՛ ԱՄՆ-ը, և՛ Ռուսաստանը, որոնք միաժամանակ Մինսկի խմբի համանախագահներն են, հստակ արձանագրում են, որ խնդրի լուծման գործընթացը պետք է տեղի ունենա ՄԽ հովանու ներքո: Երբ ադրբեջանցիները փորձեցին հարցը բարձրացնել ՄԱԿ-ում, համանախագահող երկրները դեմ էին: Երկրորդ` ՄԽ համանախագահող երկրներն Աստանայում հստակ արձանագրեցին իրենց դիրքորոշումը խնդրի լուծման հեռանկարի մասին. 3 իրավահավասար սկզբունքներ, որոնցից որևէ մեկը մյուսի նկատմամբ գերակայություն չունի: Սա հենց այն մոտեցումն է, որի կողմնակիցն են եղել Հայաստանը և Ղարաբաղը տևական ժամանակ, մեր ջանքերի շնորհիվ այդ մոտեցումն արդեն ընկալելի է դարձել ուժային կենտրոնների համար: Սա կարևորագույն ձեռքբերում է, ամեն ինչ պետք է արվի, որ այս մոտեցումը խորացվի և՛ համանախագահող երկրների շրջանակներում, և՛ միջազգային հանրության: Եթե հաջողվի, խնդրի լուծման զգալի հատվածն անցած կլինենք, որովհետև Ադրբեջանն իր տեսակետների կարծրությամբ գործնականում հայտնվել է մենակության մեջ, ՄԽ շրջանակներում այլևս ոչ ոք չի պաշտպանում Ադրբեջանի դիրքորոշումն առ այն, որ սկզբունքներից մեկը գերակայություն ունի մյուսների նկատմամբ:
-Իսկ դա մտավախություն չի՞ առաջացնում, որ ինքն իրեն փակուղու դատապարտած Ադրբեջանը փակուղուց ելքը կարող է տեսնել ՄԽ լուծարման կամ բանակցություններից դուրս գալու մեջ:
-Եթե դա տեղի ունենա այն ժամանակ, երբ ուժային կենտրոնները, և միջազգային հանրությունը խորապես համոզված լինեն հայկական կողմի ճշմարտացիության մեջ, և Ադրբեջանը դեմարշ ձեռնարկի միջազգային հանրության դեմ, հայկական կողմի համար դա դրական կլինի: Նման նախադեպեր եղել են, մենք գիտենք, թե ինչպես է վարվում միջազգային հանրությունը նման դեպքերում: Օրինակ` Հարավսլավիան: Այսինքն` երբ միջազգային հանրությունը և ինքնորոշվող ուժը մի կետում են, իսկ «մետրոպոլիան» հակառակ կետում, միջազգային հանրությունը պաշտպանում է ինքնորոշվող ուժին և պատժում «մետրոպոլիային»: Դա սերբական տարբերակն է:
-Սերբական տարբերակը պատերազմի տարբերակն է: Չե՞ք բացառում, որ Ադրբեջանը փակուղուց դուրս գալու այդ տարբերակին դիմի:
-Ցավոք, երբեք չի կարելի բացառել այդ տարբերակը: Մենք միշտ պետք է պատրաստ լինենք պատերազմի, որպեսզի պատերազմ չլինի: Այս սկզբունքը պետք է հաշվի առնվի ոչ միայն բանակաշինության, այլև տնտեսական ու քաղաքական հարաբերությունների շրջանակներում: Միաժամանակ մենք ՀԱՊԿ-ի անդամ ենք, ՌԴ-ի հետ ռազմավարական հարաբերություններ ունենք, համագործակցում ենք ՆԱՏՕ-ի հետ, սրանք մեր անվտանգության կարևոր բաղադրիչներն են: Անցած տարվա ընթացքում բավականին լուրջ քայլեր կատարվեցին թե՛ ներքին, թե՛ արտաքին ռեսուրսների օգտագործման առումով մեր անվտանգությունը բարձրացնելու համար:
-Այդ տեսանկյունից հայ-թուրքական հարաբերությունները ի՞նչ զարգացումներ կստանան:
-Ես կարծում եմ, որ մինչև տարեկես, երբ տեղի կունենան Թուրքիայի խորհրդարանական ընտրությունները, էական, բովանդակային զարգացումներ չեն լինի: Իհարկե, կարող են լինել տարբեր դրսևորումներ, ինչպես Կարսի դեպքն էր, բայց ես հակված եմ դրանք համարելու նախընտրական տեխնոլոգիաների դրսևորումներ:
-Ինչպե՞ս կգնահատեք այն հանգամանքը, որ Կարսում, այդուհանդերձ, կանգնեցվել է հայ-թուրքական բարեկամության հուշարձան:
-Երբ ղարաբաղյան հակամարտության արդյունքում ձևավորված իրողությունները վերջնականորեն ամրագրվեն, կարծում եմ, մենք նույնաբովանդակ հուշակոթող կկառուցենք Աղդամում:
-Թուրքիայի խորհրդարանական ընտրություններից հետո Հայաստանի խորհրդարանական ընտրություններն են, նշանակո՞ւմ է, որ առաջիկա մեկ տարում ոչինչ չի փոխվելու:
-Կա մի փոքրիկ պատուհան` այս տարվա երկրորդ կեսը, որովհետև խորհրդարանական ընտրություններից հետո նախագահական ընտրություններն են լինելու: Եթե տարվա երկրորդ կեսին էական տեղաշարժեր եղան, ուրեմն գործընթացը հաջող ավարտի շանս ունի, հակառակ պարագայում` Հայաստանում խորհրդարանական ու նախագահական ընտրությունների միջակայքում հավանական չեմ համարում էական առաջընթացի հնարավորությունները:
-Լավ, բայց կա, չէ՞, խելամիտ ժամկետ հասկացությունը, ինչքա՞ն կարելի է պարանը ձգել:
-Ես կարծում եմ, որ կա: Թուրքական կողմը դա պետք է իր աչքի առաջ ունենա, եթե հարաբերությունների սառեցված վիճակը խելամիտ ժամկետներից երկար ձգվի, Հայաստանը կարող է արձանագրություններից հետ վերցնել իր ստորագրությունը: Ելնելով Թուրքիայի վարած քաղաքականությունից, Հայաստանը կես քայլ է կատարել, բայց կարող է և քայլն ամբողջացնել, եթե ողջամիտ ժամկետն անողջամիտ ձգձգվի: Պարանն էլ, ի վերջո, կտրվում է, երբ ձգում ես ու ձգում:
-Նախընտրական տարվա տրամաբանությունը քաղաքական ի՞նչ փոփոխություններ, վերադասավորումներ է Ձեզ հուշում:
-Ես չեմ կարծում, որ հենց հունվար-փետրվարից են փոփոխություններ լինելու, ավելի ցայտուն դրսևորումներ կունենանք տարվա երկրորդ կեսին: Առայժմ շատ ավելի ճիշտ է կենտրոնանալ ընթացիկ խնդիրների լուծման ուղղությամբ: Նախընտրական տրամադրությունները, նախընտրական գործընթացով պայմանավորված քայլերը, այնուամենայնիվ, շեղում են ընթացիկ խնդիրներից:
-Լիովին համաձայն եմ, բայց դեռ անցյալ տարի էր ԲՀԿ-ն բարձրաձայնում իր 50+1 տոկոս հաջողության հավանականությունը:
-Հայտարարությունները պետք է լինեն հիմնավորված: Եթե հիմնավորված չեն, հասարակության մեջ որոշակի կարծիք են ձևավորում այդ քաղաքական ուժի մասին, որը ոչ թե ավելացնում, այլ պակասեցնում է հաջողության նրա շանսերը:
-Հասարակության մեջ որոշակի են դժգոհության և սոցիալական բողոքի տրամադրությունները: Տիգրան Կարապետյանի ԱԼՄ-ական սկիզբ ունեցող հանրահավաքները դա չէի՞ն նշանակում: Թե՞ կա նաև ինչ-որ այլ ուժ, որ ուղղորդում է շարժումը:
-Ակնհայտ է սոցիալական հիմքը: Մենք անցած տարի շատ բարձր գնաճ ունեցանք, և այդ ցուցանիշը չէր կարող անհետևանք անցնել: Գնաճի բարձր մակարդակը շատ բացատրություններ ունի, հիմնականում օբյեկտիվ բացատրություններ` կապված արտաքին աշխարհի գնաճային ճնշումների, գյուղատնտեսության համար վատ պայմանների հետ, բայց կան խնդիրներ, որ մենք պիտի շատ ավելի հիմնավոր լուծենք` պայքարելով գների ճկունության համար, որ օբյեկտիվության պայմաններում բարձրանան, բայց նաև իջնեն: Մենք պիտի կարողանանք մեր գնաճը տեղավորել պետբյուջեով նախատեսված 4՞1,5 տոկոսի շրջանակներում: Անցյալ տարի մենք ունեցանք դրական ցուցանիշներ` որոշակիորեն բարձրացել է արտահանման տոկոսը արտաքին ապրանքաշրջանառության մեջ, երկու անգամ ավելի բարձր տնտեսական աճ ենք ունեցել նախատեսվածից, արդյունաբերությունում դիվերսիֆիկացիայի բարձր մակարդակ ենք արձանագրել: Բայց մենք ունեցանք նաև ցավալի անկում գյուղատնտեսությունում: Սկսված տարում պետք է ամեն ինչ անենք, որ դրական ձեռքբերումները խորացնենք, իսկ բացասականները վերացնենք: Էականը նախընտրական տարվա տրամաբանությունը չէ, այս աշխատանքները պետք է շարունակական լինեն, որովհետև առանց խելամիտ սահմաններում գտնվող գնաճի երկար ժամանակ որևէ տնտեսություն կայուն զարգացում ունենալ չի կարող:
-Տնտեսական և քաղաքական առումներով ինչպիսի՞ն էր 2010-ը:
-Տնտեսական առումով երկակի վիճակ էր, որ բնական է, որովհետև նոր դուրս էինք գալիս տնտեսական ճգնաժամից` մենք ունեցանք և՛ դրական, և՛ բացասական ցուցանիշներ: Այսինքն` տնտեսական առումով տարին անցումային էր: 2011 թվականն արդեն պետք է լինի կայուն զարգացման տարի: Արտաքին քաղաքական տեսակետից անցած տարին միանշանակ դրական էր, առաջին հերթին դա դրսևորվեց միջազգային ուժային կենտրոնների կողմից հայկական դիրքորոշումների ընկալմամբ և՛ ղարաբաղյան հարցում, և՛ հայ-թուրքական հարաբերությունների ոլորտում: Այս տարվա խնդիրն է ամրապնդել այդ ձեռքբերումները:
-2012 թ. երբ հանդիպենք, 2011-ին ի՞նչ գնահատական եք տալու:
-2011-ին, կարծում եմ, մեր սպասելիքները կիրականանան:
-Մնաց 11 ամիս:
Զրույցը` Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԻ

Մեկնաբանություններ