ԹԵ ՏԱՆԸ ՄԵԾ ԿԱ, ՄԵԾԻՆ ՊԱՇՏԻՐ, ԹԵ ՄԵԾ ՉԿԱ, ՄԻ ՄԵԾ ՔԱՐ ԴԻՐ, ԴԱ ՄԵԾԻ ՏԵՂ ՊԱՇՏԻՐ

Վերջերս հեռուստատեսային լուրերով հայտնեցին, որ Եվրոպայում դպրոցների մուտքերը կահավորվելու են հատուկ սարքավորումներով: Եվ ինչպիսի՞: Առանց սարսուռի անհնարին է լսել այդ տեղեկությունը: Հաղորդավարը սովորական ձայնով տեղեկացրեց մի արտասովոր իրողության մասին: Բանն այն է, որ իշխանություններն ուզում են դպրոցի մուտքի առաջ տեղադրել մետաղորսիչ սարքեր, որ դպրոցականներն իրենց հետ դպրոց չտանեն զենք, ռումբեր և սպանության այլ պարագաներ: Հաղորդավարը սա հաղորդեց որպես շարքային մի նորություն, որպես սովորական մի իրողություն, կարծես այդպես էլ պիտի լիներ: Հաղորդեց ու գնաց, սակայն նրա ասածը մնաց իմ մեջ:
Ա՛յ լուսավորյալ Եվրոպա, ա՛յ քաղաքակիրթ Արևմուտք, էս ի՞նչ շան օրն եք ընկել: Էս ի՞նչ կրթական հաստատություններ եք հիմնել, որ սկսել եք բուծել իր նմանին խժռողների սերունդ: Եվ ամենավատն այն է, որ այդ կրթահամակարգը պարտադրվում է նաև մեզ: Մի արդյունքին նայեք, տեսեք, թե ինչ է ստացվում, նոր ընդօրինակեք: Ախր, բառի բուն իմաստով, այդ դպրոցներում իրար սպանում են ու գնդակահարում, բռնաբարում ու ծեծում: Ի՜նչ գեղեցիկ բաներ ուզում եք ասեք. նայեք արդյունքին: Նրանք, ի՞նչ է, միանգամի՞ց հասան այդպիսի «նվաճումների»: Իհարկե՝ ոչ: Սկզբում երեխայի իրավունքներ, ուսուցչի դերի նվազում, որքան հնարավոր է ազատություն, ներառական դավադիր կրթահամակարգի ներդրում, արժեքային համակարգի փարիսեցիական ներմուծում, երբ ամեն ինչի մասին խոսվում է լոկ, բայց ներքին պահանջ ու համոզմունք չի ձևավորվում: Ներառական կրթությունն ասում է, որ ապուշը, անմեղսունակը, իր արարքների համար անպատասխանատու երեխան նույն իրավունքներն ունեն և պե՛տք է սովորեն բոլոր երեխաների հետ: Կամաց-կամաց նրանց մեջ էլ է այդ համոզմունքն արմատավորվում, և մի օր էլ նրանք իրենց ներքին բարդույթը պարպում են՝ սպանելով, բռնաբարելով, խեղելով…
Հնարավոր չէ մարդկային բոլոր տեսակի հարաբերությունների համար օրենքներ սահմանել. երեխայի և հոր հարաբերությունները կարգավորել միա՛յն օրենքով, երեխայի և ուսուցչի հարաբերությունները կարգավորել միա՛յն օրենքով, մեծի ու փոքրի հարաբերությունները կարգավորել միա՛յն օրենքով: Այդ դեպքում պիտի մետաղորսիչ դնես յուրաքանչյուր տան առաջ, որ երեխան զենքով տուն չմտնի ու չսպանի իր ծնողներին:
Չպետք է խախտել չգրված օրենքները, որոնք հազարամյակի փորձության և հասարակության կազմակերպման լավագույն դրսևորումներ են՝ մեծի (ծնողների) նկատմամբ հարգանք, ուսուցչի նկատմամբ ակնածանք, ուսման նկատմամբ անսահման ձգտում: Այս օրենքները հայ հասարակության մեջ մտած են ավանդաբար՝ հեքիաթներով ու առասպելներով, դյուցազներգությամբ, առածներով ու ասացվածքներով, առակներով ու թևավոր խոսքերով:
Մի՞թե արժե այդքան հեշտությամբ հրաժարվել դարերի փորձության պտուղներից, ադամանդ դարձած իմաստություններից: Չէ՞ որ հարյուրավոր առածներ ունենք մեծի ու փոքրի փոխհարաբերությունների մասին, որոնք, ի վերջո, գործել են և տակավին գործում են մեր հասարակության մեջ: Օրինակ.
Հորթը որ կովի առաջն ընկնի, գելը կտանի:
Հոր ու մոր հարգը չիմացող զավակն Աստծո հարգն ի՜նչ իմանա:
Մեծի ասած, պստիկի լսած:
Խոսքը` մեծին, ջուրը՝ պստիկին:
Թե տանը մեծ կա, մեծին պաշտիր, թե մեծ չկա, մի մեծ քար դիր, դա մեծի տեղ պաշտիր: Եվ այլն, և այլն:
Ինչքան չորուցամաք օրենքներ ուզում ես դիր մեծի ու փոքրի միջև, դրանք այս մեկ առածի ներգործուն ուժը չեն ունենա: Այս առածներն ականջին օղ արած երեխաներն ու մեծերը այլ կերպ են նայում իրար, քան ամեն քայլափոխին ոստիկանին զանգող, ծնողին վախեցնող երեխան ու ծնողը:
Հիմա երիտասարդները չեն ամուսնանում, որովհետև առանձին տուն չունեն: Չեն ուզում ծնողների հետ ապրել: Առանց մտածելու, որ դա ավելի շատ իրե՛նց օգտին է: Ինչքան էլ գայթակղիչ է ազատությունը, սակայն ավելին է այդ ազատության բնականոն սահմանափակումը ծնողների ու մեծերի ներկայությամբ:
Եվրոպայի (նաև Ամերիկայի) դառը փորձը մեզ պետք է հուշի, որ երեխա-ընտանիք-ծնող-մեծ-դպրոց-ուսուցիչ հարաբերություններում չգրված օրենքները շատ ավելի զորեղ են և առաքինի, քան արտաքին կողմն ապահովող ու ներքինի վրա չազդող գրված հարյուրավոր օրենքները:
ՈՒրեմն՝ հարգանք մեծի նկատմամբ, սեր ծնողների նկատմամբ, ակնածանք ուսուցչի հանդեպ, նվիրվածություն ընկերոջը, ձգտում ուսմանը: Եթե այս հարաբերությունները կարգավորվեն միայն գրված օրենքներով, ապա իրար բարևելիս պետք է մետաղորսիչ սարքով ստուգենք դիմացինին՝ լինի ուսուցիչ, ծնող, ընկեր, թե անծանոթ մեկը:
Վաչագան Ա. ՍԱՐԳՍՅԱՆ

Մեկնաբանություններ