Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը նախատեսում է մայիսի 9-ին առաջին անգամ այցելել Սպիտակ տուն նախագահ Ջո Բայդենի պաշտոնավարումից հետո: Սա նշանակում է, որ վերականգնվում են այս երկրների ռազմական կապերը: Թուրքիայի կողմից ՆԱՏՕ-ին Շվեդիայի անդամակցության հաստատումից հետո Վաշինգտոնը 23 միլիարդ դոլար արժողությամբ պայմանագիր է ստորագրել՝ ամերիկյան արտադրության F-16 մարտական ինքնաթիռներ, հրթիռներ և ռումբեր Անկարային վաճառելու համար:                
 

«Ան­մա՞հ է այն գոր­ծը, ո­րի հա­մար ես մե­ռա…»

«Ան­մա՞հ է այն գոր­ծը, ո­րի հա­մար ես մե­ռա…»
15.05.2020 | 00:27

(Նախորդ մասը)

«…ՎԵ­ՐԱ­ԴԱՐՁ ԲԱ­ՐԻ»
Հարկ է ե­րախ­տիք մա­տու­ցել Ա­ղա­սի Խան­ջյա­նին:
Ես մեծ վե­րա­պա­հում­ներ ու­նեմ այս մար­դու գոր­ծու­նեու­թյան հան­դեպ, ի մաս­նա­վո­րի՝ Գա­լուստ Գյուլ­բեն­կյա­նի նկատ­մամբ նրա վե­րա­բեր­մուն­քի առն­չու­թյամբ, ին­չը 1932 թ. հան­գեց­րեց ՀԲԸՄ նա­խա­գա­հի պաշ­տո­նից նավ­թա­բիզ­նե­սի խո­շո­րա­գույն ներ­կա­յա­ցուց­չի հրա­ժա­րա­կա­նին: Բայց և չեմ կա­րող ան­տե­սել այն փաս­տը, որ Ա. Խան­ջյա­նին, խառն ու խր­թին, բռ­նաճն­շում­նե­րի պայ­ման­նե­րում նրա ցու­ցա­բե­րած խի­զա­խու­թյանն ենք պար­տա­կան, որ Կո­մի­տա­սի ա­ճյունն այ­սօր հանգ­չում է իր ա­նու­նը կրող պան­թեո­նում:
1936 թ. մա­յի­սի 10-ին Ա. Խան­ջյա­նը կո­մու­նիս­տա­կան կու­սակ­ցու­թյան Ան­դր­կով­կա­սի երկ­րա­մա­սա­յին կո­մի­տեի (ԱԵԿ) ա­ռա­ջին քար­տու­ղար Լ. Բե­րիա­յին հղեց մի գրու­թյուն, ուր մաս­նա­վո­րա­պես աս­վում էր.
«ՀամԿ(բ)Պ ԱԵԿ
ընկ. Լ. Բե­րիա­յին
22.10.1935 թ. Փա­րի­զում, եր­կա­րատև հի­վան­դու­թյու­նից հե­տո վախ­ճան­վեց հայ կոմ­պո­զի­տոր Կո­մի­տա­սը (Սո­ղո­մոն Սո­ղո­մո­նյան): Ֆրան­սիա­յի հայ­կա­կան գա­ղու­թի մեզ հետ մտե­րիմ հա­սա­րա­կա­կան կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րը և հի­վանդ կոմ­պո­զի­տո­րի խնա­մա­կա­լու­թյան հա­սա­րա­կա­կան կո­մի­տեն ներ­գաղ­թի գոր­ծե­րով Փա­րի­զում գտն­վող ընկ. Դ. Շահ­վեր­դյա­նի մի­ջո­ցով դի­մել են մեզ խնդ­րան­քով` թույ­լատ­րել տե­ղա­փո­խե­լու վախ­ճան­ված կոմ­պո­զի­տո­րի ա­ճյու­նը` Հա­յաս­տա­նում հու­ղար­կա­վո­րե­լու նպա­տա­կով: Մեր պա­տաս­խա­նին սպա­սե­լով` կոմ­պո­զի­տո­րի վերջ­նա­կան հու­ղար­կա­վո­րու­մը Ֆրան­սիա­յում չի կա­յա­ցել:
Այ­սօր` 10.05.36 թ. հա­ղոր­դագ­րու­թյուն է ստաց­վել, որ Մար­սե­լից մեկ­նել է Ֆրան­սիա­յից Հա­յաս­տան մշ­տա­կան բնա­կու­թյան նպա­տա­կով ներ­գաղ­թող 1800 հա­յե­րով բեռն­ված շո­գե­նա­վը (հա­մա­ձայն ՀամԿ(բ)Պ ԿԿ` այդ հար­ցով 1934 և 35 թվե­րի ո­րո­շում­նե­րի):
Ընկ. Շահ­վեր­դյա­նը հայտ­նում է նաև, որ այդ շո­գե­նա­վով Հա­յաս­տան է ու­ղար­կել Կո­մի­տա­սի ա­ճյու­նը, չնա­յած նա­վի մեկն­ման նա­խօ­րյա­կին մենք Է­րի­վա­նից ՀՕԿ-ի մի­ջո­ցով հե­ռագ­րել էինք նրան` ա­ռայժմ հե­տաձ­գել այդ գոր­ծը: Շո­գե­նա­վը Բա­թու­մում կլի­նի մո­տա­վո­րա­պես ս.թ. մա­յի­սի 17-19-ին:
Ստեղծ­ված ի­րադ­րու­թյու­նում խնդ­րի լուծ­ման միակ նպա­տա­կա­հար­մար ո­րո­շու­մը հան­դի­սա­նում է թույ­լատ­րել կազ­մա­կեր­պել Կո­մի­տա­սի թա­ղու­մը Է­րի­վա­նում` Հա­յաս­տա­նի խոր­հր­դա­յին կոմ­պո­զի­տոր­նե­րի միու­թյան գծով:
Ո­րո­շում ըն­դու­նե­լիս խնդ­րում եմ հաշ­վի առ­նել նաև, որ Կո­մի­տա­սը եր­բեք դաշ­նակ կամ դաշ­նակ­նե­րին հա­րող չի ե­ղել, հան­դի­սա­նում է մշա­կույ­թի ժո­ղովր­դա­կան գոր­ծիչ և մեծ հե­ղի­նա­կու­թյուն է վա­յե­լում Հա­յաս­տա­նի սո­վե­տա­կան ին­տե­լի­գեն­ցիա­յի կող­մից:
Հա­յաս­տա­նի Կ(բ)Պ ԿԿ քար­տու­ղար Խան­ջյան»։
Բայց այս հե­ռագ­րին նա­խոր­դել էր ան­չափ կարևոր, շր­ջա­դար­ձա­յին ի­րա­դար­ձու­թյուն, ո­րը մի քա­նի տա­րի նա­խա­պատ­րաս­տել էին եր­կու եր­կր­նե­րի կա­ռա­վա­րու­թյուն­ներ, հայ­րե­նակ­ցա­կան կազ­մա­կեր­պու­թյուն­ներ, զա­նա­զան հաս­տա­տու­թյուն­ներ ու հա­զա­րա­վոր մար­դիկ:
Եր­կու օր ա­ռաջ՝ մա­յի­սի 8-ին, մար­դա­շատ էր Փա­րի­զի Լիո­նյան կա­յա­րա­նը: Շուրջ 3000 հայ ե­կել էին հրա­ժեշտ տա­լու մայ­րա­քա­ղա­քի ու շր­ջա­կա բնա­կա­վայ­րե­րի 400 ազ­գա­կից­նե­րին, ո­րոնք մեկ­նում էին Մար­սել՝ այն­տե­ղից Հա­յաս­տան ներ­գաղ­թե­լու հա­մար:
Դա ֆրան­սաբ­նակ հա­յե­րի ա­ռա­ջին ներ­գաղթն էր, որ կազ­մա­կեր­պել էին Ֆրան­սիա­յի կա­ռա­վա­րու­թյու­նը, Հա­յաս­տա­նի կա­ռա­վա­րու­թյու­նը՝ ի դեմս ներ­գաղ­թի գծով լիա­զոր Դա­նուշ Շահ­վեր­դյա­նի, Հայ­կա­կան բա­րե­գոր­ծա­կան ընդ­հա­նուր միու­թյու­նը (ՀԲԸՄ)՝ Պո­ղոս Նու­բա­րի որ­դի Զա­րեհ բեյ Նու­բա­րի նա­խա­գա­հու­թյամբ, և Ժնևի Նան­սե­նյան գրա­սե­նյա­կը:
Ի­րա­րանց­վող կա­յա­րա­նում տի­րում էր ա­նա­սե­լի ոգևո­րու­թյուն, ա­մե­նուր լս­վում էր լաց ու խն­դուք:
Հա­յաս­տան էին մեկ­նում ոչ միայն գոր­ծա­զուրկ բան­վոր­ներ և ար­հես­տա­վոր­ներ, այլև մտա­վո­րա­կան­ներ և ար­վես­տա­գետ­ներ: Բո­լո­րին միա­վո­րել էր մայր հայ­րե­նիք ձեռք բե­րե­լու գա­ղա­փա­րը:
Ներ­գաղ­թող­նե­րի մեջ էր «Կավ­ռօշ» եր­գի­ծա­թեր­թի խմ­բագ­րա­պետ Եր­վանդ Թո­լա­յա­նը, ա­յո, ա­յո, նա, ով Կո­մի­տա­սի հետ Չանկ­րիից ա­զատ­վել ու վե­րա­դար­ձել էր Կ. Պո­լիս: Նա կա­յա­րա­նում սո­վո­րա­կա­նի նման ծի­ծա­ղում էր, կա­տա­կում ու սրամ­տում, բայց չգի­տեր, որ Խոր­հր­դա­յին Հա­յաս­տա­նում թե­մա­ներ կա­յին, ո­րոնց շուրջ չէր կա­րե­լի եր­գի­ծել, և ըն­դա­մե­նը մեկ տա­րի անց Երևա­նում կբռ­նա­դատ­վի ու կգն­դա­կա­հար­վի: Փրկ­վել էր թուր­քի սպան­դից, բայց չխու­սա­փեց ստա­լի­նյան փամ­փուշ­տից:
Ներ­գաղ­թյալ­նե­րի թվում էր քան­դա­կա­գործ ու նկա­րիչ Եր­վանդ Քո­չա­րը, ո­րը հա­մաշ­խար­հա­յին փառ­քի պի­տի հաս­ներ հայ­րե­նի­քում:
Ներ­գաղ­թող­նե­րի մեջ էր դե­րա­սան Ար­ման Կո­թի­կյա­նը, մարդ, ո­րը վե­րապ­րել էր ցե­ղաս­պան­դը և կա­տա­կեր­գա­կան դե­րա­կա­տա­րում­նե­րով Հա­յաս­տա­նում պի­տի ար­ժա­նա­նար հա­մա­ժո­ղովր­դա­կան ըն­դու­նե­լու­թյան ու գնա­հա­տան­քի:
Սա­կայն ա­ներևույթ ներ­գաղ­թում էր ևս մե­կը՝ Կո­մի­տա­սը…
Այս առ­թիվ ՀԲԸՄ «Միու­թիւն» պաշ­տո­նա­թեր­թը գրեց. «Հո­գա­ցինք նաև ողբ. Կո­մի­տաս Վար­դա­պե­տի դա­գա­ղին փո­խադ­րու­թեան ծախ­քե­րը, ո­րո­շուած ըլ­լա­լով մե­ծա­նուն ե­րաժշ­տա­գէ­տին ա­ճիւն­նե­րը ներ­գաղ­թող­նե­րին հետ ղր­կել Հա­յաս­տան»:
Լիո­նյան կա­յա­րա­նում ներ­կա Կա­հի­րեի «Ա­րեւ» օ­րա­թեր­թի թղ­թա­կի­ցը, ա­մե­նայն հա­վա­նա­կա­նու­թյամբ հենց ին­քը՝ լրագ­րի խմ­բագ­րա­պետ Վա­հան Թե­քե­յա­նը, գրում էր. [«Ե­րեկ գի­շեր ժա­մը 9էն մինչև 11.30 հայ գա­ղու­թին հա­մար ան­նա­խըն­թաց ող­ջեր­թի և հրա­ժեշ­տի յու­զիչ տե­սա­րան մը պար­զուե­ցաւ Բա­րի­զի Լիո­նի կա­յա­րա­նին մէջ, ուր հա­ւա­քուած էր մօտ 3000 հո­գի, ներ­գաղ­թի մաս­նա­ւոր կա­ռա­խում­բը ող­ջու­նե­լու հա­մար:
Օր ա­ռաջ ե­ղած կար­գադ­րու­թիւն­նե­րու հա­մա­ձայն, Բա­րի­զէն և շր­ջա­կայ­քէն ներ­գաղ­թող­նե­րու գոյ­քե­րը ար­դէն փո­խադ­րուած էին կա­յա­րան և հոն­կէ ալ բեռ­նա­բարձ կա­ռա­խում­բով՝ Մար­սի­լիա:
Կո­մի­տաս վար­դա­պե­տի մար­մինն ալ առ­ջի օր փո­խադ­րուե­ցաւ Բա­րի­զի Հա­յոց ե­կե­ղե­ցիէն միևնոյն կա­յա­րա­նը, հոգևո­րա­կան­նե­րու և Կո­մի­տա­սեան յանձ­նա­խում­բի ներ­կա­յու­թեան և ղր­կուե­ցաւ ֆուր­կօ­նով մը Մար­սի­լիա, «Սի­նաեա» շո­գե­նա­ւը դր­ւե­լու հա­մար»]:
Այ­սինքն, մեկ օր ա­ռաջ՝ մա­յի­սի 7-ին, Կո­մի­տա­սի ա­ճյու­նը ա­ռան­ձին վա­գո­նով ճա­նա­պարհ էին դրել, որ­պես­զի ներ­գաղ­թյալ­նե­րի ա­վյունն ու ցն­ծու­թյու­նը չմ­թագն­վեր տխուր նո­տա­յով:
Բայց ի՞նչ էր սա նշա­նա­կում: Ա. Խան­ջյա­նը մա­յի­սի 10-ին հե­ռագ­րում էր Ան­դր­կով­կա­սի գլ­խա­կեր Բե­րիա­յին, սա­կայն մա­յի­սի 7-ին Կո­մի­տա­սի ա­ճյունն ար­դեն ճա­նա­պարհ­վել էր Մար­սել: Ար­դյո՞ք այդ «ինք­նագլ­խու­թյու­նը» հու­լի­սի 9-ին Ա. Խան­ջյա­նի «ինք­նաս­պա­նու­թյան» պատ­ճառ­նե­րից մե­կը չէր:
Մա­յի­սի 8-ին փա­րի­զյան գնաց­քը ժա­մա­նեց Մար­սել. 400 հո­գին ե­կան միա­նա­լու ևս 1400 ներ­գաղ­թյալ­նե­րի, այդ թվում՝ Կիպ­րո­սի Մել­քո­նյան կր­թա­րա­նի 10 շր­ջա­նա­վարտ­նե­րի, ո­րոնք բարձ­րա­գույն ու­սում պետք է ստա­նա­յին Երևա­նի պե­տա­կան հա­մալ­սա­րա­նում:
Թե ինչ էր կա­տար­վում Մար­սե­լի նա­վա­հան­գս­տում, ուր պատ­րաստ սպա­սում էր «Ֆաբր Լայն» ըն­կե­րու­թյան «Սի­նա­յա» շո­գե­նա­վը, բա­ռե­րով դժ­վար է նկա­րագ­րել:
Ներ­գաղ­թյալ­նե­րը, ո­րոնց մեծ մասն ըն­տա­նի­քա­վոր և ա­մե­նա­տար­բեր մաս­նա­գի­տու­թյուն­նե­րի տեր մար­դիկ էին՝ որմ­նա­դիր­ներ, հյուս­ներ, գոր­գա­գործ­ներ, մե­տա­ղա­գործ­ներ, հան­քա­փոր­ներ և ի­հար­կե ար­վես­տա­գետ­ներ ու մտա­վո­րա­կան­ներ, ի­րենց հետ տա­նում էին 2 ֆուր­գոն, 2 տաք­սի-ավ­տո­մո­բիլ, 300 կա­րի մե­քե­նա, 100 հատ տրի­կո­տա­ժի դազ­գահ, 100 հե­ծա­նիվ, ինչ­պես նաև ըն­տա­նի կեն­դա­նի­ներ՝ շներ, կա­տու­ներ, հա­վեր, բա­դեր, հնդ­կա­հա­վեր: ՀԲԸՄ-ն և ֆրան­սա­հայ կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րը, որ­պես նվի­րատ­վու­թյուն Հա­յաս­տա­նին, նա­վի վրա բար­ձել էին 22-տե­ղա­նոց 10 մար­դա­տար ավ­տո­բուս, 2 շո­գե­մա­կույկ՝ Սևա­նի հա­մար, 75 արկղ գյու­ղատն­տե­սա­կան ու գի­տա­կան գոր­ծիք­ներ, մշա­կու­թա­յին նշա­նա­կու­թյան պա­րա­գա­ներ, 4 հատ մե­րի­նոս ցե­ղա­տե­սա­կի խոյ՝ Հա­յաս­տա­նում ոչ­խա­րա­բու­ծու­թյու­նը զար­գաց­նե­լու հա­մար: Հայտ­նի հա­վա­քորդ Տիգ­րան Քե­լե­կյա­նը, որ­պես նվեր Երևա­նի պատ­կե­րաս­րա­հին, ու­ղար­կել էր արևմտյան նկա­րիչ­նե­րի 18 կտավ:
Շո­գե­նա­վի վար­ձա­կա­լու­թյան, սնն­դի և այլ ծախ­սե­րը հո­գա­ցել էին Ֆրան­սիա­յի կա­ռա­վա­րու­թյու­նը՝ տրա­մադ­րե­լով 375 հա­զար ֆրանկ, Նան­սե­նյան գրա­սե­նյա­կը՝ 125 հա­զար և ՀԲԸՄ-ն՝ 2000 ֆունտ ստեր­լինգ:
Բա­րե­գոր­ծա­կա­նը և ՀՕԿ-ը նա­վար­կու­թյան ըն­թաց­քի հա­մար հատ­կաց­րել էին սնունդ, 362 ե­րե­խա­նե­րին՝ «Նեստ­լե» ֆիր­մա­յի կա­թի փո­շի և պաք­սի­մատ, իսկ մտա­վո­րա­կան­նե­րին, ար­վես­տա­գետ­նե­րին ու խիստ կա­րի­քա­վոր­նե­րին՝ դրա­մա­կան նպաստ:
ՀԲԸՄ-ն այս ամ­բողջ ի­րա­դար­ձու­թյան մա­սին կի­նո­ֆիլմ նկա­րա­հա­նեց:
Ներ­գաղ­թող­ներն ի­րենց հետ Հա­յաս­տան էին տա­նում նաև արևմտաեվ­րո­պա­կան քա­ղա­քակր­թու­թյուն, բար­քեր ու նիս­տու­կաց:
Եվ քչե­րը գի­տեին, որ ինչ-որ տեղ՝ նա­վամ­բա­րում, գտն­վում էր Կո­մի­տաս վար­դա­պե­տի դա­գա­ղը…
Ցե­ղաս­պա­նու­թյուն վե­րապ­րած, ու­նե­զուրկ ու դժ­բախտ ներ­գաղ­թյալ­նե­րը մեկ­նում էին Հա­յաս­տան, որ­պես­զի մայր արևի ներ­քո ի­րենց մնա­ցած կյան­քը շա­րու­նակ­վեր կամ… ընդ­հատ­վեր: Ի՞նչ էր հայ­րե­նի­քը նրանց տա­լու, եր­կու բան՝ բնա­կա­րան և աշ­խա­տանք:
Կո­մի­տա­սը գնում էր՝ իր ան­մա­հու­թյունն ապ­րե­լու: Ի՞նչ էր հայ­րե­նի­քը նրան տա­լու՝ ՛՛բ­նա­կարան՛՛, հա­վեր­ժա­կան «բնա­կա­րան» և ժո­ղովր­դա­կան ան­հուն, ան­մար սեր…
Մա­յի­սի 9-ին, ժա­մը 17-ին «Սի­նա­յան» դուրս ե­կավ Մար­սե­լի նա­վա­հան­գս­տից և ուղ­ղու­թյուն վերց­րեց դե­պի Բա­թում: Ա­փին մնա­ցին 10000 լա­ցա­կու­մած ճա­նա­պար­հող­նե­րը: Ծո­վը հան­դարտ էր:
Իս­կույն կազ­մա­վոր­վեց ղե­կա­վար մար­մին, ո­րը պի­տի լու­ծեր հըն­թացս ծա­գած հար­ցե­րը, և ո­րի ան­դամ­նե­րից մեկն էր Եր­վանդ Քո­չա­րը: Բա­ցի այդ, ստեղծ­վե­ցին պա­րե­նի հանձ­նա­ժո­ղով, ո­րի ան­դամ էր Ար­ման Կո­թի­կյա­նը, ու ե­րե­խա­նե­րի խնա­մա­տար հանձ­նա­խումբ:
Շո­գե­նա­վը նման­վում էր մի իս­կա­կան Նո­յան տա­պա­նի, որ­տեղ տի­րում էր խան­դա­վա­ռու­թյան ու ցն­ծու­թյան ո­գին:
Ճա­նա­պար­հին ար­վես­տա­գետ­նե­րը թա­տե­րա­կան ներ­կա­յա­ցում բե­մադ­րե­ցին: Իսկ մի մարդ իր հա­վը հա­նեց ա­ճուր­դի ու վա­ճա­ռեց 200 ֆրան­կով…
Մա­յի­սի 16-ին, երբ գի­շե­րով անց­նում էին Կ. Պոլ­սի նա­վա­հան­գս­տով, մի ե­րի­տա­սարդ, ո­րին 12 տա­րե­կան հա­սա­կում գաղ­թեց­րել էին, և ո­րը 12 տա­րի ապ­րել էր Ֆրան­սիա­յում, ի­րեն նե­տեց ծո­վը: Թուրք ձկ­նորս­նե­րը ջրից դուրս բե­րե­ցին, և հար­ցում­նե­րին ե­րի­տա­սար­դը պա­տաս­խա­նեց, թե ու­զում է միա­նալ հա­րա­զատ­նե­րին…
Նա­վար­կու­թյան ըն­թաց­քում տե­ղի ու­նե­ցավ մեկ պսա­կադ­րու­թյուն, ո­րի նշանդ­րե­քը դեռևս Մար­սե­լում կա­տա­րել էր Լիո­նի հայ քա­հա­նան, իսկ չորս կին ծնն­դա­բե­րեց, բայց խն­դիր չե­ղավ, ո­րով­հետև կա­յին բազ­մա­թիվ բժիշկ­ներ ու ման­կա­բարձ­ներ: Կա­նան­ցից մե­կը՝ տի­կին Ա­ճե­մյա­նը, նո­րա­ծին աղջ­կան ան­վա­նեց Սի­նա­յա, ի հի­շա­տակ շո­գե­նա­վի…
Մա­յի­սի 16-ին ՀԲԸՄ Հա­յաս­տա­նի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ Հայ­կա­զուն Կա­րա­գյո­զյա­նը Բա­թու­մից Փա­րիզ հղեց այս­պի­սի հե­ռա­գիր. «Այ­սօր շա­բաթ ա­ռա­ւօտ ժա­մը 10-ին «Սի­նա­յա» խա­րիսխ նե­տեց: Հա­յաս­տա­նի կա­ռա­վա­րու­թեան յա­տուկ յանձ­նա­խում­բը և Ա­ճա­րիս­տա­նի կա­ռա­վա­րու­թեան ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րը շո­գե­նաւ գա­ցին և ներ­գաղ­թող­նե­րուն բա­րի գա­լուստ մաղ­թե­ցին: Ա­մէն կան­խա­հոգ մի­ջոց­ներ տնօ­րի­նուած են, լա­ւա­գոյն պայ­ման­նե­րու մէջ ա­պա­հո­վե­լու հա­մար Պա­թու­մի մէջ առ­ժա­մեայ կայ­քը և յե­տոյ Հա­յաս­տան փո­խադ­րու­մը: Ներ­գաղ­թող­նե­րը խան­դա­վա­ռու­թեամբ լե­ցուն են»:
Այս հե­ռագ­րում չկար և չէր կա­րող լի­նել մի ման­րա­մասն՝ կին ու տղա­մարդ, ա­հել ու ջա­հել գաղ­թա­կան­նե­րը եր­գե­ցին ճամ­փին սո­վո­րած «Ին­տեր­նա­ցիո­նա­լը». «Ե­լի՛ր, ում կյան­քը ա­նի­ծել է, Ով ճորտ է, մերկ է և ստ­րուկ»:
Իսկ «Կռունկ»-ի, «Հով ա­րեք»-ի, «Ան­տու­նի»-ի, «Գա­րուն ա»-ի հե­ղի­նա­կը գտն­վում էր նա­վամ­բա­րում:
Շո­գե­նա­վը խա­րիսխ ձգեց նա­վա­հան­գս­տում: Նախ, ի­ջեց­րին 600 հո­գու, մյուս­նե­րը գի­շե­րե­ցին նա­վի վրա:
Տե­ղի ու­նե­ցավ փաս­տաթղ­թե­րի ստու­գում և պարզ­վեց, որ 21 հո­գի, ա­ռանց թույ­լտ­վու­թյուն ու­նե­նա­լու, ծա­ծուկ թա­փան­ցել էին նավ, և պատ­ճա­ռը զուտ հայ­րե­նա­սի­րու­թյունն էր, հայ­րե­նի­քում ապ­րե­լու ցան­կու­թյու­նը: Մի քա­նի օր անց նրանց նույն «Սի­նա­յա» շո­գե­նա­վով հետ ու­ղար­կե­ցին: (35-ա­մյա ոմն Խա­չա­տուր, վա­խե­նա­լով պե­տա­կան սահ­մա­նը ա­պօ­րի­նի հա­տե­լու հա­մար ֆրան­սիա­կան իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի դատ-դա­տաս­տա­նից, Կ. Պոլ­սի մոտ նետ­վեց ջու­րը, լո­ղա­լով դուրս ե­կավ ափ, թաքն­վեց ինչ-որ ա­վե­րակ­նե­րում, բայց թուր­քե­րը հայտ­նա­բե­րե­ցին ու ձեր­բա­կա­լե­ցին: Մյուս 20-ին ձեր­բա­կա­լեց Մար­սե­լի ոս­տի­կա­նու­թյու­նը):
Բա­թու­մում ժա­մա­նող­նե­րին դի­մա­վո­րե­ցին Հա­յաս­տա­նի և Ա­ջա­րիա­յի կա­ռա­վա­րու­թյուն­նե­րի բարձ­րաս­տի­ճան պաշ­տո­նյա­նե­րը: Ստեղծ­վել էին բո­լոր պայ­ման­նե­րը, ներ­գաղ­թյալ­նե­րի հա­մար հատ­կաց­րել էին 3 շենք, բաց­վել էին ճա­շա­րան­ներ, պա­րե­նա­յին խա­նութ­ներ, մսուր-ման­կա­պար­տեզ, կա­յին շար­ժա­կան հի­վան­դա­նոց, լո­գա­րան­ներ: Քա­նի որ մարդ­կանց պի­տի մաս-մաս գնաց­քով փո­խադ­րեին Երևան, օ­րա­կան եր­կու ան­գամ կի­նո էին ցու­ցադ­րում, թա­տե­րա­կան բե­մա­կա­նա­ցում­ներ ներ­կա­յաց­նում, փո­ղա­յին նվա­գախմ­բե­րը ե­րաժշ­տու­թյուն էին կա­տա­րում:
Ա­մե­նա­վեր­ջում շո­գե­նա­վից դուրս բե­րե­ցին Կո­մի­տա­սի տախ­տա­կա­պատ դա­գա­ղը, և քչե­րը գի­տեին դա ինչ է…
Խա­չա­տուր ԴԱ­ԴԱ­ՅԱՆ

Լուսանկարներ

. .
Դիտվել է՝ 16156

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ