Մանրամասն որոնում (արխիվ)
19.04.2024
 
Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 
Նորություններ » «Հայ ժո­ղո­վուր­դին ծա­ռա­յել Աս­տու­ծոյ ծա­ռա­յել է»

«Հայ ժո­ղո­վուր­դին ծա­ռա­յել Աս­տու­ծոյ ծա­ռա­յել է»

«Հայ ժո­ղո­վուր­դին ծա­ռա­յել Աս­տու­ծոյ ծա­ռա­յել է»
03.03.2020 | 00:03
Չգի­տեմ, դուք տե­սել եք որ­դե­կո­րույս հայ­րե­րի, թե ոչ, բայց ես հան­դի­պել եմ այդ­պի­սի մարդ­կանց: Յու­րա­տե­սակ որ­դե­կո­րույս­նե­րի, նրանց, ում զա­վակ­նե­րը դժ­բախտ պա­տա­հա­րի կամ հի­վան­դու­թյան պատ­ճա­ռով պա­տա­նի հա­սա­կում հրա­ժեշտ են տվել կյան­քին: Ըստ էու­թյան, հայ­րե­րի կյանքն էլ է ե­րե­խա­նե­րի հետ ա­վարտ­վում, բայց՝ ինք­նա­տիպ ձևով: Ո­մանք դառ­նում են մռայլ, քչա­խոս, անժ­պիտ ա­րա­րած­ներ, հնա­րա­վո­րինս մե­կու­սա­նում են մարդ­կան­ցից, հա­սա­րա­կու­թյու­նից և ի­րենց մե­ղադ­րող կա­նան­ցից չեն բա­ժան­վում զուտ այն պատ­ճա­ռով, որ կորս­տի վիշ­տը եր­կու­սինն է:
Ո­մանք էլ՝ հա­կա­ռա­կը, վե­րած­վում են ժպ­տե­րես, սրա­խոս, կա­տա­կա­բան, հա­ղոր­դակց­վող մարդ­կանց, բայց դա ա­ռերևույթ է, դա ինք­նա­պաշտ­պա­նա­կան ռեակ­ցիա է: Ի­րա­կա­նում այդ­պի­սի հայ­րե­րի կյան­քը թերևս ա­վե­լի ան­տա­նե­լի է:
Այդ­պի­սի մարդ էր ՄԻՀ­ՐԱՆ ԿԱ­ՐԱ­ԳՅՈ­ԶՅԱ­ՆԸ:
Նա կրտ­սեր եղ­բայրն էր Ար­շակ Կա­րա­գյո­զյա­նի, ով 1942-1953 թթ. գլ­խա­վո­րել էր լա­վա­գույն հա­մազ­գա­յին, ազ­գա­պահ­պան կա­ռույ­ցի՝ Հայ­կա­կան բա­րե­գոր­ծա­կան ընդ­հա­նուր միու­թյան (ՀԲԸՄ) վար­չու­թյու­նը: Բայց իմ հրա­պա­րակ­ման նյու­թը նա չէ, Ա. Կա­րա­գյո­զյա­նի գոր­ծու­նեու­թյան մա­սին թող պատ­մեն ու­րիշ­նե­րը, թե­կուզ հենց նույն Բա­րե­գոր­ծա­կա­նը: Կա­սեմ միայն, որ երբ 1963-ին, 91 տա­րե­կան հա­սա­կում, վախ­ճան­վեց Նյու Յոր­քում, բո­լո­րը բե­րան­նե­րը ջուր ա­ռան: Ար­դեն մո­ռաց­վել էր…
Եղ­բայր­նե­րը պոլ­սե­ցի­ներ էին, Ար­շա­կը ծն­վել էր 1872-ին, Միհ­րա­նը՝ 1874-ին: Ե­րե­խա էին, երբ մա­հա­ցավ հայ­րը՝ Կա­րա­պե­տը, ու նրանց հոգ­սը մնաց Սր­բու­հի մոր ու­սե­րին: Տղա­նե­րը փայ­լուն կր­թու­թյուն ստա­ցան՝ ա­վար­տե­ցին Կ. Պոլ­սի ա­մե­րի­կյան «Ռո­բերտ» քո­լե­ջը և ձեռ­նա­մուխ ե­ղան առևտրի: Սկզ­բում աշ­խա­տե­ցին ի­րենց հո­րեղ­բոր հետ, ո­րը Ման­չես­տե­րում մա­նու­ֆակ­տու­րա­յի բիզ­նե­սով էր զբաղ­վում ու կտո­րե­ղեն ու­ղար­կում եղ­բո­րոր­դի­նե­րին, ո­րոնք խա­նութ էին վար­ձա­կա­լել Պոլ­սի խա­նե­րից մե­կում:
Աչ­քա­բաց Ար­շա­կը առևտրա­կան կա­պեր հաս­տա­տեց Պարս­կաս­տա­նի հետ, դար­ձավ այդ երկ­րի դես­պա­նու­թյան թարգ­մա­նի­չը, ին­չի հա­մար պար­սից շա­հի կող­մից պարգևատր­վեց «Շիր վե Խուր­շիդ» (Արև և Ա­ռյուծ) շքան­շա­նով և ար­ժա­նա­ցավ խա­նի տիտ­ղո­սի:
Ա­մեն ինչ, կար­ծես, հու­նի մեջ էր ըն­կել, կյան­քը նոր­մալ ըն­թացք էր ստա­ցել, բայց 1896-ին ա­մեն բան փոխ­վեց՝ սկս­վե­ցին հա­մի­դյան ջար­դե­րը: Մի օր, երբ եղ­բայր­նե­րը խա­նու­թում էին, տե­սան տա­պար­նե­րով ու մա­հակ­նե­րով զին­ված, հայ փնտ­րող թուրք ջար­դա­րար­նե­րին: Փա­կե­ցին խա­նու­թի դուռ-լու­սա­մու­տը, սար­սա­փա­հար կծկ­վե­ցին ու հաս­կա­ցան, որ Թուր­քիա­յից պետք է հե­ռա­նալ:
1897-ին մեկ­նե­ցին Ման­չես­տեր և հիմ­նե­ցին «Ա. և Մ. Կա­րա­գյո­զյան» մա­նու­ֆակ­տու­րա­յի ար­տա­հան­ման ֆիր­ման: Մեկ տա­րի անց Միհ­րա­նը տե­ղա­փոխ­վեց ԱՄՆ և հաս­տատ­վեց Նյու Յոր­քում, իսկ Ար­շա­կը մնաց ու շա­րու­նա­կեց եղ­բո­րը մա­նու­ֆակ­տու­րա ա­ռա­քել: Եվս մեկ տա­րի անց՝ 1899-ին, Կա­րա­գյո­զյան­նե­րը փո­խե­ցին բիզ­նե­սի բնույ­թը և սկ­սե­ցին զբաղ­վել արևե­լյան գոր­գի առևտրով. մի ապ­րան­քա­տե­սակ, որն ԱՄՆ-ում մեծ պա­հան­ջարկ էր վա­յե­լում:
Ար­շա­կը վե­րա­դար­ձավ Պո­լիս ու սկ­սեց եղ­բո­րը պարս­կա­կան գորգ մա­տա­կա­րա­րել, իսկ Միհ­րա­նը Նյու Ջեր­սի նա­հան­գում գոր­գի ար­տադ­րու­թյան գոր­ծա­րան հիմ­նեց:
Ա­ռա­ջին հա­մաշ­խար­հա­յին պա­տե­րազ­մից հե­տո Ար­շա­կը մեկ­նեց Անգ­լիա, Շվեյ­ցա­րիա, ա­պա վերջ­նա­կա­նա­պես տե­ղա­փոխ­վեց Նյու Յորք:
1923 թ. եղ­բայր­նե­րը Նյու Ջեր­սի նա­հան­գի Ռո­զել Փարք քա­ղա­քում հիմ­նե­ցին մե­քե­նա­կան ար­տադ­րու­թյան գոր­գի նոր գոր­ծա­րան, 1925-ին ևս մե­կը Չի­նաս­տա­նի Տյան­ցին քա­ղա­քում՝ չի­նա­կան գորգ ար­տադ­րե­լու հա­մար, իսկ 1928-ին հրա­պա­րակ հա­նե­ցին ի­րենց նշա­նա­վոր, գու­նա­գեղ «Գյու­լիս­տան» գոր­գը:
Երկ­րորդ հա­մաշ­խար­հա­յին պա­տե­րազ­մի սկզ­բին՝ 1941-ին, երբ շու­կա­յի պա­հան­ջար­կը հիմ­նո­վին փոխ­վեց, եղ­բայր­ներն ի­րենց գոր­ծա­րան­նե­րը վե­րա­մաս­նա­գի­տաց­րե­ցին ռազ­մա­կան կա­րիք­նե­րի հա­մար:
1952-ին, երբ Միհ­րանն ար­դեն վախ­ճան­վել էր, Ար­շա­կը դա­դա­րեց­րեց արևե­լյան գոր­գի առևտու­րը և ա­մե­րի­կյան գոր­գար­տադ­րու­թյու­նը զար­գաց­նե­լու նպա­տա­կով, նախ, գոր­ծա­րան հիմ­նեց Ջոր­ջիա նա­հան­գի Օլ­բա­նի քա­ղա­քում, 1957-ին՝ Հյու­սի­սա­յին Կա­րո­լի­նա նա­հան­գի Ա­բեր­դին քա­ղա­քում, իսկ 1962-ին՝ Ջոր­ջիա­յի Սթեյթ­բո­րո քա­ղա­քում:
«Ա. և Մ. Կա­րա­գյո­զյան» ֆիր­ման (A. & M. Karagheusian) ԱՄՆ-ի գոր­գար­տադ­րու­թյան խո­շո­րա­գույն հաս­տա­տու­թյուն­նե­րից մեկն էր: Ե­թե նրանց գոր­ծա­րան­նե­րի բան­վոր­նե­րը հա­յեր և այ­լազ­գի­ներ էին, ա­պա պաշ­տո­նյա­նե­րը, կա­ռա­վա­րիչ­նե­րը, վար­պետ­նե­րը՝ հա­յեր:
1948 թ. ՀԲԸՄ պաշ­տո­նա­կան օր­գան «Յու­շա­րա­րը» գրեց. «Ա­մե­րի­կեան քա­ղա­քակր­թու­թեան կար­կա­ռուն յատ­կա­նի­շը ե­ղող մե­ծա­զան­գուած ճար­տա­րա­րուես­տի մէջ առ­նե՛լ ա­նոր մէկ չյու­ղը և զայն տա­նիլ իր ա­ռա­ւե­լա­գոյն բար­գա­ւա­ճու­մին, ամ­բողջ երկ­րին մէջ մա­տի վրայ համ­րուող քա­նի մը մր­ցա­կից միայն ու­նե­նա­լով,- ի­րա­կան սխ­րա­գոր­ծու­թիւն մըն է ա­սի­կա որ պա­տիւ կը բե­րէ հայ հան­ճա­րին ու ա­նու­նին»:
Այս­քա­նը՝ Կա­րա­գյո­զյան եղ­բայր­նե­րի բիզ­նե­սի մա­սին: Բայց, կար­ծես, ժա­մա­նա­կագ­րու­թյու­նը խախ­տե­ցի:
ԱՄՆ գաղ­թե­լուն պես Մ. Կա­րա­գյո­զյա­նը մեկ այլ եր­ջան­կա­հի­շա­տակ մար­դու՝ Վ. Ջի­նի­շյա­նի հետ, գրան­ցել տվեց արևե­լյան գոր­գեր ներ­մու­ծող «Ա. և Մ. Կա­րա­գյո­զյան» ֆիր­ման: (Ի մի­ջի այ­լոց նշեմ, որ «Վար­դան Ջի­նի­շյան հի­շա­տա­կի հիմ­նադ­րա­մը» ա­ռայ­սօր գոր­ծում է, մաս­նա­ճյու­ղեր ու­նի մի շարք եր­կր­նե­րում, այդ թվում և՝ Հա­յաս­տա­նում):
Միհ­րան Կա­րա­գյո­զյա­նը հա­վա­տամք ու­ներ, նա ա­սում էր. «Աս­տուած մար­դուն ե­րե­ւա­կա­յու­թիւն տուած է ո՛չ թէ միայն բա­նաս­տեղ­ծու­թիւն գրե­լու կամ ե­րաժշ­տու­թիւն յօ­րի­նե­լու, այլ թշուա­ռին վի­ճա­կը հասկ­նա­լու, ինք­զին­քը ա­նոր տեղ դնե­լու եւ իր պարտ­քը կա­տա­րե­լու հա­մար»:
Ո՞րն էր նրա պարտ­քը, ի՞նչ էր հաս­կա­նում պարտք ա­սե­լով:
Նրա բա­րե­սի­րա­կան, մար­դա­սի­րա­կան, ազ­գան­պաստ գոր­ծու­նեու­թյու­նը սեր­տո­րեն, ան­բա­ժան կեր­պով կապ­ված է ՀԲԸՄ-ի հետ, որի վար­չու­թյան եր­կա­րա­մյա ան­դամն ու գան­ձա­պահն էր:
Երբ 1906-ին Պո­ղոս Նու­բա­րը Կա­հի­րեում հիմ­նեց Բա­րե­գոր­ծա­կա­նը, ար­դեն հա­ջորդ տար­վա­նից աշ­խա­տանք­ներ տար­վե­ցին ԱՄՆ-ում մաս­նա­ճյու­ղեր բա­ցե­լու ուղ­ղու­թյամբ, և այդ գոր­ծում ա­նու­րա­նա­լի դե­րա­կա­տա­րում ու­նե­ցավ Մ. Կա­րա­գյո­զյա­նը: Հենց նրա ջան­քե­րով նաև 1909 թ. հու­լի­սի 15-ին հիմն­վեց Նյու Յոր­քի մաս­նա­ճյու­ղը, ո­րի գան­ձա­պետ ըն­տր­վեց:
Այդ­պի­սի մաս­նա­ճյու­ղեր հիմն­վե­ցին նաև ԱՄՆ-ի գրե­թե բո­լոր գա­ղօ­ջախ­նե­րում, և 1912 թ. սեպ­տեմ­բե­րին կա­յա­ցավ ՀԲԸՄ հա­մաա­մե­րի­կյան ա­ռա­ջին հա­մա­գու­մա­րը:
Այդ նույն թվա­կա­նին Սա­հակ Բ կա­թո­ղի­կո­սի հո­վա­նա­վո­րու­թյամբ հիմն­վեց Այն­թա­պի Կի­լի­կյան ճե­մա­րա­նը (փակ­վեց 1915-ին), ո­րի Ա­մե­րի­կա­յի օ­ժան­դակ մարմ­նի գան­ձա­պե­տը և գլ­խա­վոր նվի­րա­տուն Մ. Կա­րա­գյո­զյանն էր:
1915 թ., երբ հայ ժո­ղո­վուր­դը ցե­ղաս­պա­նու­թյան էր են­թարկ­վում Օս­մա­նյան Թուր­քիա­յում, Մ. Կա­րա­գյո­զյա­նը, վե­րա­պատ­վե­լի Խա­չա­տուր Պեն­նե­յա­նը և նկա­րիչ Հով­սեփ Փուշ­մա­նի եղ­բայր Կա­րա­պետ Փուշ­մա­նը ստեղ­ծե­ցին Գաղ­թա­կա­նաց ըն­կե­րակ­ցու­թյու­նը, ո­րի նպա­տակն էր աշ­խա­տան­քով կամ ֆի­նան­սա­պես օգ­նել կո­տո­րած­նե­րից փրկ­ված և Ա­մե­րի­կա հա­սած ազ­գա­կից­նե­րին:
Նա ե­րեք տա­րի ե­ղավ Նյու Յոր­քի 27-րդ փո­ղո­ցում գտն­վող Սբ Գրի­գոր Լու­սա­վո­րիչ ե­կե­ղե­ցու հո­գա­բար­ձու: 1914-ին հո­գաց բուժ­ման նպա­տա­կով Նյու Յորք ժա­մա­նած Բաբ­կեն եպս. Կյու­լե­սե­րյա­նի հյու­րա­նո­ցի և հի­վան­դա­նո­ցի ծախ­քը, իսկ դրա­նից հե­տո 2 տա­րի ֆի­նան­սա­պես օ­ժան­դա­կեց ե­պիս­կո­պո­սի «Տաւ­րոս» շա­բա­թա­թեր­թի հրա­տա­րակ­մա­նը Բոս­տո­նում:
1915 թ. Մ. Կա­րա­գյո­զյա­նի շնոր­հիվ ստեղծ­վեց Հայ-ա­մե­րի­կյան նպաս­տա­մա­տույց հիմ­նադ­րա­մը, ո­րը 50000 օ­րի­նակ տպա­քա­նա­կով հրա­տա­րա­կեց The Cry of Armenia («Հա­յաս­տա­նի ա­ղա­ղա­կը») ալ­բո­մը:
1917 թ. նո­յեմ­բե­րին նա Պատ­րիկ Գյուլ­բեն­կյա­նի, Տիգ­րան Քե­լե­կյա­նի ու Վա­հան Քյուրք­ճյա­նի հետ հան­դի­պեց Թուր­քիա­յում ԱՄՆ նախ­կին դես­պան Հեն­րի Մոր­գեն­թաուին ու խնդ­րեց ջան­քեր թա­փել, որ­պես­զի Հա­յաս­տա­նը ելք ու­նե­նա դե­պի Մի­ջերկ­րա­կան ծով:
Նույն թվա­կա­նի նո­յեմ­բե­րի 25-ին Մ. Կա­րա­գյո­զանն իր տիկ­նոջ՝ Զա­բե­լի ու­ղեկ­ցու­թյամբ, ա­մե­րի­կա­հա­յե­րի մի պատ­կա­ռե­լի պատ­վի­րա­կու­թյան կազ­մում, հան­դի­պում ու­նե­ցավ ԱՄՆ նա­խա­գահ Վուդ­րո Վիլ­սո­նի հետ: Նպա­տա­կը զուտ քա­ղա­քա­կան էր՝ հա­յոց ար­դա­րա­ցի պա­հանջ­նե­րի պաշտ­պա­նու­թյու­նը:
1918 թ. Մ. Կա­րա­գյո­զյա­նը վե­րապ­րեց անձ­նա­կան ող­բեր­գու­թյուն: Նա ու­ներ եր­կու զա­վակ՝ Լի­լա ա­նու­նով դուստր և Կա­րա­պետ, որն ա­մե­րի­կա­վա­րի կրում էր Հո­վարդ ա­նու­նը: Ապ­րի­լի 26-ին 13-ա­մյա այդ պա­տա­նյա­կը թո­քե­րի հի­վան­դու­թյու­նից վախ­ճան­վեց ու թաղ­վեց Վուդ­լոն գե­րեզ­մա­նա­տա­նը:
Հոր նե­րաշ­խար­հը փլուզ­վեց: Որ­դին, ո­րին ծնող­նե­րը պաշ­տում էին, և ո­րը պի­տի շա­րու­նա­կեր հայ­րա­կան շա­ռա­վի­ղը, ոչ ևս էր:
Մ. Կա­րա­գյո­զյա­նը ո­րո­շեց, որ այն, ինչ պի­տի ա­ներ իր զա­վա­կի հա­մար, հարկ էր ա­նել ողջ մնա­ցած հայ որ­բուկ­նե­րի հա­մար: Եվ հենց նույն թվա­կա­նին Կ. Պոլ­սում հիմ­նեց «Հո­վարդ Կա­րա­գյո­զյան» որ­բա­նո­ցը:
Այն գտն­վում էր Մար­կո փա­շա­յի վիթ­խա­րի ա­պա­րան­քում, Գուզ­կուն­ջու­կի բար­ձուն­քի վրա, առջևում ու­նե­նա­լով Բոս­ֆո­րի գե­ղա­ծի­ծաղ տե­սա­րա­նը: Այս­տեղ պատս­պար­վել ու խնամ­վում էին Թուր­քիա­յի ներ­քին գա­վառ­նե­րից ու Կի­լի­կիա­յից 6-12 տա­րե­կան շուրջ 100 ա­րա­կան սե­ռի որ­բեր: Հաս­տա­տու­թյու­նը գոր­ծում էր միան­գա­մայն ան­կախ և որևէ առն­չու­թյուն չու­ներ ազ­գա­յին մար­մին­նե­րի հետ:
Հինգ դա­սա­րան­նե­րում մշ­տա­կա ու­սու­ցիչ­նե­րը՝ տնօ­րեն Գրի­գոր Դավ­թյա­նի ղե­կա­վա­րու­թյամբ, և հրա­վի­րյալ ան­ձինք ե­րե­խա­նե­րին դա­սա­վան­դում էին հա­յե­րեն, անգ­լե­րեն, աշ­խար­հագ­րու­թյուն, ազ­գե­րի պատ­մու­թյուն, թվա­բա­նու­թյուն, բնա­գի­տու­թյուն, գծագ­րու­թյուն, ե­րաժշ­տու­թյուն, շա­բա­թը մեկ՝ կրո­նա­գի­տու­թյուն: Կր­թա­կան ամ­բողջ դա­սըն­թա­ցը միտ­ված էր գործ­նա­կան մարդ և հայ քրիս­տո­նյա դաս­տիա­րա­կե­լուն, իսկ նշա­նա­բանն էր՝ «Ա­պա­ւի­նիլ Աս­տու­ծոյ եւ վս­տա­հիլ իր ան­ձին»:
Ե­րե­խա­նե­րը մշ­տա­կան բժշ­կա­կան հս­կո­ղու­թյան ներ­քո էին, ա­մեն օր մար­զանք էին կա­տա­րում, ա­մեն ե­րե­կո բաղ­նիք գնում, ամ­ռա­նը՝ ծո­վում լո­ղում, իսկ կի­րա­կի օ­րե­րին՝ պար­տա­դիր ե­կե­ղե­ցի հա­ճա­խում: Ա­ռա­վո­տյան ու ե­րե­կո­յան որ­բե­րը հա­վաք­վում էին Հո­վար­դի մե­ծա­դիր նկա­րի առջև ու եր­գում «Ա­ռա­ւօտ Լու­սոյ» և «Հրեշ­տակ զուար­թուն»:
Որ­բե­րից կազմ­վել էր նաև երգ­չա­խումբ, ո­րը կա­տա­րում էր Կո­մի­տա­սի բազ­մա­ձայն ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րը և ան­գամ վար­դա­պե­տի ե­ռա­ձայն պա­տա­րա­գը:
Այս­պես շա­րու­նակ­վեց մի քա­նի տա­րի: Տես­նե­լով Թուր­քիա­յում օ­րե­ցօր ա­հագ­նա­ցող քա­ղա­քա­կան ի­րադ­րու­թյու­նը, հա­յա­հա­լած քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը, Մ. Կա­րա­գյո­զյա­նը, որ­բե­րին փր­կե­լու հա­մար, կա­տա­րեց ի­րա­վա­կան կար­գա­վի­ճա­կի փո­փո­խու­թյուն. նա 1921 թ. Նյու Յոր­քում գրան­ցեց «Հո­վարդ Կա­րա­գյո­զյան հի­շա­տա­կի կոր­պո­րա­ցիան» (Howard Karagheusian Commemortive Corporation, ի դեպ, ե­կող տա­րի լրա­նում է մինչ օրս գոր­ծող այդ մարմ­նի 100-ա­մյա­կը): Դա հնա­րա­վո­րու­թյուն էր տա­լիս, լի­նե­լով զուտ ա­մե­րի­կյան հաս­տա­տու­թյուն, որ­բա­նո­ցը զերծ պա­հել թուր­քա­կան իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի ոտ­նձ­գու­թյուն­նե­րից:
Սա­կայն Մ. Կա­րա­գյո­զյա­նը դրա­նով չգո­հա­ցավ: Լի­նե­լով հե­ռա­տես մարդ, հաս­կա­ցավ, որ որ­բա­նո­ցի գո­յու­թյու­նը ա­պա­գա չու­նի Թուր­քիա­յում: Այդ իսկ պատ­ճա­ռով 1924 թ. նա որ­բա­նո­ցը՝ 100 ե­րե­խա­նե­րով, փո­խադ­րեց Ֆրան­սիա­յում գտն­վող Լա Կո­տի­նիեր շքե­ղա­շուք դղյակ: Դժ­բախ­տա­բար, այդ հաս­տա­տու­թյան մա­սին նյու­թեր ու փաս­տաթղ­թեր չեն պահ­պան­վել, ո­րով­հետև 1934 թ. դղյա­կը հր­դե­հից ոչն­չա­ցավ: Սա­կայն դա­տե­լով այն փաս­տից, որ մար­դա­սի­րա­կան գոր­ծու­նեու­թյան հա­մար Ֆրան­սիա­յի կա­ռա­վա­րու­թյու­նը Մ. Կա­րա­գյո­զյա­նին պարգևատ­րեց Պատ­վո Լե­գեո­նի շքան­շա­նով, հարկ է են­թադ­րել, որ որ­բա­նո­ցի ա­ռա­քե­լու­թյու­նը ե­ղել է խիստ ար­դյու­նա­վետ:
Հր­դե­հից հե­տո «Հո­վարդ Կա­րա­գյո­զյան» հիմ­նադ­րա­մի բնույ­թը փոխ­վեց. հաս­տա­տու­թյան հո­գա­ծու­թյու­նը ծա­ռա­յեց­վեց Սի­րիա­յի, Լի­բա­նա­նի, Հու­նաս­տա­նի գաղ­թա­կա­յան­նե­րի ա­վե­լի քան 140 տղա­նե­րի և աղ­ջիկ­նե­րի խնամ­քին: Հիմ­նադ­րա­մը ստանձ­նեց նաև Այն­ճա­րում՝ Բեյ­րու­թից մոտ 35 մղոն հե­ռա­վո­րու­թյան վրա, պատս­պար­ված 600 ե­րե­խա­նե­րի աչ­քե­րի և ա­տամ­նե­րի բուժ­մա­նը՝ տա­րե­կան ծախ­սե­լով 25-45 հա­զար դո­լար:
Միհ­րան Կա­րա­գյո­զյա­նը գլ­խո­վին նվի­րա­բեր­վեց բա­րե­գոր­ծու­թյա­նը, ո­րով­հետև ըստ նրա. «Միակ դրա­մը զոր մարդ կր­նայ մա­հէն վերջ հե­տը տա­նիլ, իր կեն­դա­նու­թեան ժա­մա­նակ ը­րած բա­րե­գոր­ծու­թեանց գու­մարն է»: Նրա ձեռքն ու քսա­կը բաց էին ա­մեն ազ­գօ­գուտ ձեռ­նար­կի հա­մար: Օ­ժան­դա­կեց ե­կե­ղե­ցուն, օգ­տա­շատ հրա­տա­րա­կու­թյուն­նե­րի լույ­սըն­ծայ­մա­նը, ու­սա­նող­նե­րին, մտա­վո­րա­կան­նե­րին, բիզ­նե­սում ա­ռա­ջին քայ­լերն ա­նող­նե­րին:
1919-1922 թթ., երբ ՀԲԸՄ-ն ԱՄՆ-ում ու­ներ 75 մաս­նա­ճյուղ և ա­վե­լի քան 6000 ան­դամ, սկս­վեց, այս­պես կոչ­ված, հան­գա­նա­կա­յին շար­ժում՝ ի նպաստ ազ­գի մնա­ցոր­դաց: Ա­մե­րի­կա­հա­յե­րը կազ­մա­կեր­պե­ցին յոթ դրա­մա­հա­վաք՝ ժո­ղո­վե­լով 550 հա­զար դո­լար, և այդ գու­մա­րի 1/10 մա­սը հան­գա­նակ­վեց Մ. Կա­րա­գյո­զյա­նի շնոր­հիվ: Նա կնոջ հետ Նյու Յոր­քից հա­սավ Լոս Ան­ջե­լես, ճա­նա­պար­հին ե­ղած բո­լոր գաղ­թա­վայ­րե­րում քա­րոզ­չու­թյուն ի­րա­կա­նաց­րեց, ին­չի ար­դյուն­քում ժո­ղով­վեց 55 հա­զար դո­լար:
1930-1934 թթ.՝ «մեծ լճաց­ման» տա­րի­նե­րին, Նյու Յոր­քում բա­ցեց մի­ջօ­րյա ձրի ճա­շա­րան (Սուփ քի­չըն)՝ մու­րա­ցիկ­նե­րի ու տնանկ­նե­րի հա­մար:
Մ. Կա­րա­գյո­զյա­նը ազ­գա­պահ­պան գոր­ծու­նեու­թյա­նը մաս­նա­կից դարձ­րեց նաև ի­րենց ֆիր­ման: Այն ֆի­նան­սա­պես օ­ժան­դա­կեց Փա­րի­զի Ազ­գա­յին հիմ­նադ­րա­մին, Նյու Յոր­քի Ազ­գա­յին պաշտ­պա­նու­թյան հիմ­նադ­րա­մին և Հայ-ա­մե­րի­կյան նպաս­տա­մա­տույց ըն­կե­րու­թյա­նը: Ֆիր­ման 1921-1926 թթ. ստանձ­նեց 150 որ­բե­րի խնամ­քը՝ 5 տար­վա ըն­թաց­քում հատ­կաց­նե­լով 90 հա­զար դո­լար:
Հա­յաս­տան ներ­գաղ­թի հա­մար «Ա. և Մ. Կա­րա­գյո­զյան» ֆիր­ման հատ­կաց­րեց 70 հա­զար դո­լար, «Հո­վարդ Կա­րա­գյո­զյան» հիմ­նադ­րա­մը՝ 2500 դո­լար, իսկ Նու­բա­րա­շե­նի կա­ռուց­ման հա­մար ֆիր­ման տրա­մադ­րեց 20 հա­զար դո­լար:
Միհ­րան Կա­րա­գյո­զյա­նը՝ ՀԲԸՄ ա­ռա­ջին բա­րե­րար-ան­դամ­նե­րից մե­կը, վախ­ճան­վեց 1948 թ. հոկ­տեմ­բե­րի 7-ին, Նյու Յոր­քի Ֆրան­սիա­կան հի­վան­դա­նո­ցում: Մահ­վան բո­թը ցն­ցեց հա­յու­թյա­նը, աշ­խար­հի տար­բեր ծայ­րե­րից հղ­վե­ցին ցա­վակ­ցա­կան հե­ռագ­րեր, այդ թվում՝ Գա­րե­գին կա­թո­ղի­կո­սից, Տիգ­րան Քե­լե­կյա­նից, Ա­ռա­քել Նու­բա­րից, Գա­լուստ Գյուլ­բեն­կյա­նից և այլն:
Հոկ­տեմ­բե­րի 9-ին հո­գե­հան­գս­տյան կարգ կա­տար­վեց Նյու Յոր­քի Սբ Խաչ ե­կե­ղե­ցում: Միհ­րան Կա­րա­գյո­զյա­նի ա­ճյու­նը հո­ղին հան­ձն­վեց Վուդ­լոն գե­րեզ­մա­նա­տա­նը՝ իր սի­րա­սուն զա­վակ Հո­վարդ-Կա­րա­պե­տի կող­քին:
Յի­շա­տակն ար­դա­րոց օրհ­նու­թեամբ ե­ղի­ցի…
Խա­չա­տուր ԴԱ­ԴԱ­ՅԱՆ

Լուսանկարներ

. .
  • Միհ­րան Կա­րա­գյո­զյան
  • Հո­վարդ Կա­րա­գ­յոզ­յան
Դիտվել է՝ 4535

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ

ԲեռնելԲեռնել

Ասում են...

. .

Տարածաշրջանային

Մեծ խաղը շարունակվելու է՝ առանց հայկական գործոնը հաշվի առնելու

Մեծ խաղը շարունակվելու է՝ առանց հայկական գործոնը հաշվի առնելու

Դեռևս վաղ է համակողմանիորեն գնահատել ռուս խաղաղապահների ելքը Արցախից՝ տեղեկատվության սղության պատճառով: Վարկածները, հիփոթեզները շատ են...

Սոցցանցային գրառումներ

Պետության անունից գործողը կրկնակի պատասխանատու պիտի լինի օրենքի առաջ
Պետության անունից գործողը կրկնակի պատասխանատու պիտի լինի օրենքի առաջ

Բաժնի բոլոր նորությունները »

«Իրատես» թերթի արխիվից

Եվրասիականության թուրքական բաղադրիչը
Եվրասիականության թուրքական բաղադրիչը

Բաժնի բոլոր նորությունները »

Ծաղրանկարչի կսմիթ

Բիզնես համագործակցություն պետության հովանու ներքո
Բիզնես համագործակցություն պետության հովանու ներքո
2024 © Irates.am
Բոլոր իրավունքները պաշտպանված են: Մեջբերումներ անելիս ակտիվ հղումը Irates.am-ին պարտադիր է: Կայքի հոդվածների մասնակի կամ ամբողջական հեռուստառադիոընթերցումն առանց Irates.am-ին հղման արգելվում է: Կայքում արտահայտված կարծիքները պարտադիր չէ, որ համընկնեն կայքի խմբագրության տեսակետին: Գովազդների բովանդակության համար կայքը պատասխանատվություն չի կրում: Էլեկտրոնային հասցե՝ info@irates.am
ԲաժանորդագրվելԳործընկերներՀետադարձ կապ
.