Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 

«Ես միշտ ազ­գա­յի­նի ջա­տա­գովն եմ, բայց և գի­տակ­ցում եմ, որ ազ­գա­յի­նը պի­տի տա­նես-բարձ­րաց­նես հա­մա­մարդ­կա­յի­նի մա­կար­դակ»

«Ես միշտ ազ­գա­յի­նի ջա­տա­գովն եմ, բայց և գի­տակ­ցում եմ, որ ազ­գա­յի­նը պի­տի տա­նես-բարձ­րաց­նես հա­մա­մարդ­կա­յի­նի մա­կար­դակ»
05.06.2020 | 00:46

«Ի­րա­տե­սի» հյու­րը գրող, ա­զա­տա­մար­տիկ ՀՈՎԻԿ ՎԱՐԴՈՒ­ՄՅԱՆՆ է:

-Պա­րոն Վար­դու­մյան, Դուք Ար­ցա­խյան պա­տե­րազ­մում կռ­ված, այդ պա­տե­րազ­մում ա­նու­րա­նա­լի ա­վանդ ու­նե­ցող մարդ եք: Այ­սօր­վա քն­նար­կում­նե­րը ¥Ար­ցա­խը Հա­յաս­տա­նի հետ է միա­նա­լու, թե ոչ, հո­ղե­րը հանձ­նում են, թե ոչ, Ապ­րի­լյան քա­ռօ­րյա­յի ժա­մա­նակ հա­կա­ռա­կոր­դին զի­ջած 800 հա հո­ղը ստ­րա­տե­գիա­կան կարևոր նշա­նա­կու­թյուն ու­ներ, թե ոչ…¤ ի՞նչ զգա­ցո­ղու­թյուն­ներ են Ձեր մեջ ա­ռա­ջաց­նում: Այն ժա­մա­նակ, երբ կռ­վում էիք, այս­պի­սի հետևանք­նե­րի սպա­սու՞մ էիք:
-Դեռևս պա­տե­րազ­մի դաշ­տում ե­ղածս ժա­մա­նակ, երբ ար­դեն պաշ­տո­նա­պես հրա­դա­դար հայ­տա­րար­վեց, մար­դիկ կա­յին, որ ու­րա­խու­թյու­նից թռչ­կո­տում էին, ցն­ծու­թյամբ օդ էին կրա­կում, իսկ ես շատ տխուր էի: Ես սա հի­մա չէ, որ ա­սում եմ: Օ­րա­գիր ու­նեմ այդ օ­րե­րին գր­ված, ո­րում իմ ա­մե­նօ­րյա գրա­ռում­ներն են պա­տե­րազ­մա­կան ըն­թաց­քի մա­սին: Ի դեպ, ինք­նա­մե­կու­սաց­ման օ­րե­րին ու­նե­ցա ժա­մա­նակ և գրե­ցի մոտ 150-է­ջա­նոց կի­սա­գե­ղար­վես­տա­կան մի գիրք, ո­րում ա­ռա­ջին դեմ­քով պատ­մում եմ 1994 թվա­կա­նի իմ մար­տա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի մա­սին: Ե­ռամ­սյա հա­վաքն եմ նկա­րագ­րում, թե ոնց մեզ տա­րան, ոնց կռ­վե­ցինք, ոնց զի­վո­րա­ցան էն տղեր­քը, ո­րոնց ուղ­ղա­կի փո­ղո­ցից հա­վա­քել ու բե­րել էին պա­տե­րազ­մի դաշտ: Էդ փո­ղո­ցից հա­վաք­ված-բեր­ված­նե­րը շատ ու­րախ էին հրա­դա­դա­րի հա­մար, իսկ ես շատ տխուր էի: Մտա­ծում էի, որ դա մեզ պետք չէր, որ մեր ճա­նա­պար­հը փա­կե­ցին: Մենք գնում էինք ա­ռաջ: Ար­դեն Միր­բա­շի­րի տակ էինք, սպա­սում էինք օ­րե­ցօր, որ պի­տի ա­զա­տագ­րենք մեր պատ­մա­կան հո­ղե­րը: ՈՒ թուր­քերն էլ կա­պել էին ի­րենց ճամպ­րուկ­նե­րը, փա­խած գնում էին: Պի­տի մինչև Քուռ գե­տը գնա­յինք, դա մեր սահ­մանն էր: Մտա­ծում էի՝ էլ չենք գնա­լու, էլ չենք կա­րող: Դեռ այն ժա­մա­նակ ես իմ մեջ մե­ղադ­րում էի մեր իշ­խա­նու­թյուն­նե­րին, որ նման հա­մա­ձայ­նու­թյան են ե­կել: Եվ ընդ­հան­րա­պես, հրա­դա­դա­րը խա­ղա­ղու­թյան պայ­մա­նա­գիր չէ, դա ժա­մա­նա­կա­վոր դա­դար է, որն ա­մեն րո­պե կա­րող է վե­րա­նալ, և կվերս­կս­վի պա­տե­րազ­մը:
-Ին­չի ա­կա­նա­տեսն ենք մենք մինչ օրս:
-Մինչ օրս և դեռ շատ եր­կար: Կրկ­նում եմ՝ այս ա­մե­նի մա­սին ես գրել եմ իմ օ­րագ­րե­րում մինչև 1994 թվի մա­յիս, է­սօր չէ, որ ա­սում եմ: Երբ ե­ղավ հրա­դա­դա­րը, ես գի­տեի, թե դա ինչ շա­րու­նա­կու­թյուն է ու­նե­նա­լու: Ռուս­նե­րին կամ այլ մեծ տե­րու­թյուն­նե­րին ձեռն­տու չէր, որ մենք վերջ­նա­կա­նա­պես ա­վար­տեինք պա­տե­րազ­մը: Նրանք ու­զում էին, որ մենք միշտ գոր­ծիք լի­նենք ի­րենց ձեռ­քին, որ­պես­զի ի­րենց հար­մար պա­հին օգ­տա­գոր­ծեն: Մի բան, որ ա­նում են մինչև է­սօր: Էն­պես որ, ինձ հա­մար հի­մա անս­պա­սե­լի չեն էդ բո­լոր քն­նար­կում­նե­րը, բո­լոր հետևանք­նե­րը, որ ու­նենք ար­ցա­խյան հար­ցի շուրջ:
-Ձեր «Կան­թեղ 1» և «Կան­թեղ 2» վե­պե­րում Ար­ցա­խյան պա­տե­րազ­մի տա­րեգ­րու­թյունն է՝ գե­ղար­վես­տա­կան և փաս­տագ­րա­կան տար­րե­րի միա­ձուլ­ված ամ­բող­ջու­թյամբ: Ար­դեն չենք էլ զար­մա­նում, որ պաշ­տո­նա­կան պատ­մա­գի­տու­թյու­նը շա­րադր­վում է օր­վա իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի քիմ­քին հա­ճո մո­տե­ցում­նե­րով, մինչ­դեռ ազ­նիվ գրո­ղը դառ­նում է իր ժա­մա­նա­կի պատ­մու­թյան ա­նա­չառ, ի­րա­տես ար­ձա­նագ­րո­ղը: Երբ Ձեր վե­պե­րում ա­կա­նա­տե­սի հա­յաց­քով նկա­րագ­րում եք մեր ռազ­մա­կան հա­ջո­ղու­թյուն­նե­րը և ձա­խո­ղում­նե­րը, մշ­տա­պես կա մի էա­կան շեշ­տադ­րում, թե մեր հաղ­թա­նա­կը ձեռք է բեր­վել աստ­վա­ծա­յին զո­րու­թյան, Աստ­ծո հո­վա­նա­վո­րու­թյան շնոր­հիվ: Պատ­կե­րաց­նու՞մ եք, որ կա­րող է մեր ազ­գի կեն­սագ­րու­թյան մեջ գալ մի ժա­մա­նա­կաշր­ջան, երբ մենք Աստ­ծուն այդ­քան մեծ «նե­ղու­թյուն» չենք պատ­ճա­ռի, երբ կկա­րո­ղա­նանք ա­վե­լի շատ ա­պա­վի­նել մեր ի­րե­ղեն հնա­րա­վո­րու­թյուն­նե­րին, քան կառ­չել ա­ռանց այն էլ հոգ­սա­շատ Աստ­ծո փե­շե­րից, երբ մեր հաղ­թա­նակ­նե­րը ¥տա՛ Աստ­ված, որ ու­նե­նանք այդ­պի­սիք¤ կլի­նեն ոչ թե հրաշ­քի, ան­հա­վա­նա­կա­նու­թյան տի­րույ­թում, այլ ձեռք կբեր­վեն մեր գի­տակ­ցու­թյան, մար­տու­նա­կու­թյան, գրա­գետ ռազ­մա­վա­րու­թյան ու մար­տա­վա­րու­թյան շնոր­հիվ: Եվ խոսքս բնավ էլ միայն ռազ­մա­կան հաղ­թա­նակ­նե­րի մա­սին չէ: Չգի­տեմ՝ հար­ցիս են­թա­տեքս­տը հաս­կաց­վե՞ց:
-Հաս­կաց­վեց, հաս­կաց­վեց: Ա­սեմ, որ իմ գր­քե­րում չկա այն հա­րյուր­տո­կո­սա­նոց տե­սու­թյու­նը, թե մենք բա­ցա­ռա­պես Աստ­ծո հույ­սին ենք ե­ղել: Ճիշտ է, ես հույս ու­նեմ, որ Աստ­ված մեզ միշտ ա­ռաջ­նոր­դում, պահ­պա­նում է, բայց ե­թե մենք ո­չինչ չա­նենք, Աստ­ված դա­տարկ տե­ղը մեզ նվեր չի մա­տու­ցի: Մենք զենք վերց­րինք, գնա­ցինք մար­տի դաշտ, Աստ­ված էլ ա­ռաջ­նոր­դեց: Սա է իմ գա­ղա­փա­րը կյան­քում և վե­պե­րում: Իսկ Շու­շիի ա­զա­տագ­րու­մը 50-60 տո­կո­սով հրաշ­քի նման մի բան էր: Մենք այդ ժա­մա­նակ հար­ձակ­վող-պաշտ­պան­վող ու­ժե­րի քա­նա­կով հա­վա­սա­րու­թյուն ու­նեինք: Ա­վե­լին, մենք վատ էինք զին­ված, ի­րենք՝ լավ: Ի­րենց դիրքն ա­վե­լի ա­մուր էր, քան մե­րը: Բո­լոր ռազ­մա­կան մաս­նա­գետ­ներն էլ կվ­կա­յեն, որ հար­ձակ­վող-պաշտ­պան­վո­ղի ու­ժե­րի հա­րա­բե­րակ­ցու­թյու­նը հա­վա­սար լի­նե­լու դեպ­քում ոչ մի հա­ջո­ղու­թյան հնա­րա­վոր չէ հաս­նել. հար­ձակ­վող­նե­րի թվա­քա­նա­կը ե­րեք-չորս ան­գամ պի­տի գե­րա­զան­ցի պաշտ­պան­վող­նե­րին, էլ չեմ խո­սում սպա­ռա­զի­նու­թան մա­սին: Այ­սինքն՝ մեր ու­ժե­րը շատ ա­վե­լին պի­տի լի­նեին, որ կա­րո­ղա­նա­յինք ա­զա­տագ­րել Շու­շիի նման ամ­րո­ցը: Եվ այն, որ մեզ դա հա­ջող­վեց, հրաշ­քի նման մի բան էր: Ի­հար­կե, կա­յին նա­խա­պայ­ման­ներ: Մենք ա­մեն ինչ նա­խօ­րոք մտա­ծել էինք շատ խե­լա­ցի ձևով: Ստե­փա­նա­կեր­տի հյու­սիս-արևմտյան կող­մից դիր­քեր կա­յին, ո­րոնք հա­տուկ ռազ­մա­կան գոր­ծո­ղու­թյուն­ներ էին ի­րա­կա­նաց­նում մա­յի­սի 8-9-ից ա­ռաջ: 10-15 օր շա­րու­նակ այդ­տե­ղից հար­ձակ­վում էին մե­րոնք, գնում դե­պի Շու­շի, հե­տո ձևաց­նում էին, թե ու­ժե­րը չբա­վա­րա­րե­ցին, և կեղծ նա­հանջ էին կազ­մա­կեր­պում: Գա­լիս հաս­նում էին փոր­ված խրա­մատ­նե­րի մոտ ու պաշտ­պան­վում: Թուր­քե­րը մտա­ծե­ցին, թե հա­յերն այդ­տե­ղից են ու­զում մտ­նել Շու­շի: Եվ նույ­նիսկ ծրա­գիր էին կազ­մել, որ այդ­տե­ղից պի­տի հար­ձակ­վեն, կո­տո­րեն մեր կռ­վող­նե­րին, հաս­նեն Ստե­փա­նա­կերտ ու հար­ցը վերջ­նա­կա­նա­պես լու­ծեն: Այ­սինքն՝ մեր գրա­գետ մար­տա­վա­րու­թյու­նը թուր­քե­րին ա­պա­կողմ­նո­րոշ­ման մեջ էր գցել: Երբ մա­յի­սի 8-ին չորս ուղ­ղու­թյամբ հար­ձա­կում ձեռ­նարկ­վեց մեր կող­մից, թուր­քե­րը ապ­շել էին: Նրանց հե­տա­խու­զու­թյու­նը կար­ծում էր, թե մեր ու­նե­ցած ու­ժե­րը հենց այն փոք­րա­թիվ կռ­վող­ներն էին, որ մի քա­նի օր շա­րու­նակ հար­ձակ­վում ու նա­հան­ջում էին: Սա նրանց սար­սա­փի մեջ գցեց, թուր­քերն ուղ­ղա­կի չկա­րո­ղա­ցան «մար­սել» այս փաս­տը: Եվ մա­յի­սի 8-ին՝ լույս 9-ի գի­շե­րը, ուղ­ղա­կի Շու­շիից փա­խան: Չկռ­վե­ցին թուր­քե­րը Շու­շիում: Մենք մա­յի­սի 9-ի ա­ռա­վո­տյան եր­գե­լով մտանք Շու­շի: Ա՛յ սա մի քիչ հրաշ­քի նման էր: Հատ­կա­պես որ Պարգև սր­բա­զա­նը ե­րազ էր տե­սել և մեզ ա­սաց, որ մեջք­նե­րիս խաչ նկա­րենք, տան­կե­րի վրա խա­չեր կպց­նենք: Էդ բո­լո­րը կան լու­սան­կար­նե­րում, վա­վե­րագ­րա­կան կադ­րե­րում: Աստ­ծու կամ­քը, հույ­սը, ոգևո­րու­թյու­նը, ճիշտ մար­տա­վա­րու­թյու­նը գու­մար­վե­ցին, և ե­ղավ ար­դյուն­քը: Բայց ես «Շու­շիի ա­զա­տագ­րու­մը» գր­քում գրել եմ, որ ե­թե ա­մեն բան Աստ­ծու կամ­քով է ե­ղել, ին­չու՞ Շա­հու­մյա­նը, Գե­տա­շե­նը չկա­րո­ղա­ցանք պա­հել: Այ­սինքն՝ մենք պի­տի կռ­վեինք, որ Աստ­ված էլ մեզ օգ­ներ. սա է իմ բո­լոր գր­քե­րի գա­ղա­փա­րը:
-«Հա­վեր­ժա­կան շար­ժում» դեռևս ան­տիպ վե­պում անդ­րա­դառ­նում եք մեր վաղն­ջա­կան ան­ցյա­լին, ա­րյու­նա­լի պատ­մա­կան ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րին և կան­խա­գու­շա­կում հա­վեր­ժու­թյան մեջ մեր շա­րու­նա­կա­կա­նու­թյու­նը: Այս կան­խա­գու­շա­կու­թյունն ի­րա­տե­սա­կա՞ն հիմ­քից է ծն­վել, թե՞ ե­րա­զան­քի, ինք­նաս­փո­փան­քի ար­դյունք է:
-Ես հա­վա­տում եմ մեր հա­վեր­ժա­կա­նու­թյա­նը: ՈՒ­սում­նա­սի­րել եմ հին ժա­մա­նակ­նե­րի պատ­մու­թյու­նը, մեր, ու­րիշ ազ­գե­րի ան­ցած ու­ղին, և էդ ա­մեն ին­չը ըն­դու­նե­լով, յու­րաց­նե­լով՝ հաս­կա­ցել եմ, որ մենք Աստ­ծուն մո­տիկ ազգ ենք, աստ­վա­ծա­յին ազգ ենք: Բայց մինչև քրիս­տո­նեու­թյուն ըն­դու­նե­լը ա­վե­լի մոտ ենք ե­ղել Ա­րա­րիչ Աստ­ծուն, քան հե­տո: Քրիս­տո­նեու­թյուն ըն­դու­նե­լուց հե­տո մեզ սրսկ­վեց էն գա­ղա­փա­րը, թե Աստ­ված մեզ պա­հում է, կա­րող ենք չան­հան­գս­տա­նալ, ան­հոգ լի­նել: Եվ մարդ­կանց մտա­ծո­ղու­թյու­նը փոխ­վեց, ինչ-որ պա­ռակ­տում­ներ ե­ղան ե­կե­ղե­ցու և իշ­խա­նա­վոր­նե­րի միջև, ա­մեն մե­կը ժո­ղովր­դին իր կող­մը քա­շեց: Մենք ո­չինչ չա­րե­ցինք, որ Աստ­ված էլ մեզ օգ­ներ: Ա­մեն ին­չում մենք ենք մե­ղա­վոր: Երբ էլ մենք ոտ­քի ենք կանգ­նել, տղա­մար­դա­վա­րի գնա­ցել ենք թշ­նա­մու դեմ, Աստ­ված մեզ օգ­նել է, ու մենք հաղ­թա­նակ­ներ ենք ու­նե­ցել: Օ­րի­նակ՝ Սար­դա­րա­պա­տի ճա­կա­տա­մար­տը հի­շենք: Ե­թե ե­կե­ղե­ցին էդ­քան մտա­ծում էր ազ­գի մա­սին, թող Վա­նի պաշտ­պա­նու­թյան ժա­մա­նակ զան­գե­րը հն­չեց­ներ: Թող հն­չեց­ներ այն ժա­մա­նակ, երբ Կար­սը ուղ­ղա­կի նվի­րե­ցինք թուր­քին ու ա­նա­մո­թա­բար փա­խանք: Ին­չու՞ միայն Սար­դա­րա­պա­տի ժա­մա­նակ հն­չեց­րին, ո­րով­հետև հա­սել էին Էջ­միած­նի մա­տույց­նե­րին, ար­դեն Էջ­միա­ծինն էր կոր­ծան­վե­լու վտան­գի ա­ռաջ: Այս­պի­սի սխալ­ներ կան մեր պատ­մու­թյան մեջ: Մենք պի­տի մեզ ճիշտ պա­հենք, որ Աստ­ված էլ օգ­նի: Հույ­սը 100 տո­կո­սով չի կա­րե­լի դնել Աստ­ծու վրա:
-Ա՞յս ու­ղերձն է հն­չեց­նում «Հա­վեր­ժա­կան շար­ժում» վե­պը:
-Այս վե­պը իմ մտա­ծո­ղու­թյան մեջ մեկ աս­տի­ճան վեր է՝ հա­մե­մա­տած մյուս գր­քե­րիս հետ: Նա­խորդ­նե­րը զուտ ազ­գա­յին են, իսկ այս վե­պում ազ­գա­յի­նի, հա­մաշ­խար­հա­յի­նի, տիե­զե­րա­կա­նի հա­մա­ձուլ­վածքն է: Այս­տեղ, ազ­գա­յի­նը հիմ­քում դնե­լով, ես կա­րո­ղա­ցել եմ բարձ­րա­նալ հա­մա­մարդ­կա­յին, հա­մա­տիե­զե­րա­կան մտա­ծո­ղու­թյան ո­լորտ: Կար­ծում եմ, որ ազ­գա­յի­նը չի տու­ժել: Ես միշտ ազ­գա­յի­նի ջա­տա­գովն եմ, բայց և գի­տակ­ցում եմ, որ ազ­գա­յի­նը պի­տի տա­նես-բարձ­րաց­նես հա­մա­մարդ­կա­յի­նի մա­կար­դակ: Այս վե­պում ես փոր­ձել եմ դա ա­նել: Թե որ­քա­նով է հա­ջող­վել, կա­սեն ըն­թեր­ցող­նե­րը: Ես վս­տահ եմ, որ մի ազգ, ո­րը, հա­զա­րա­վոր տա­րի­ներ ե­ղեռն­վե­լով, կո­տոր­վե­լով, ինքն ի­րեն ու­տե­լով, մաշ­վե­լով, գո­յատևում է, երբ բազ­մա­թիվ ա­վե­լի հզոր ազ­գեր կուլ են գնա­ցել ժա­մա­նա­կին ու պատ­մու­թյա­նը, պա­տա­հա­կան բան չէ: Մեր ազգն ա­նե­լիք ու­նի ու պի­տի ա­նի իր ա­նե­լի­քը: Այ­սօր աշ­խար­հում մնա­ցել են եր­կու բեևեռ՝ դրա­կան և բա­ցա­սա­կան: Սա նման է ընդ­հա­նուր մարդ­կու­թյա­նը: Մար­դիկ էլ են, չէ՞, դրա­կան ու բա­ցա­սա­կան լի­նում: Ա­ռանց այդ բեևեռ­նե­րի բախ­ման կյան­քը չի կա­րող գո­յու­թյուն ու­նե­նալ: Ե­թե լի­նի բա­ցար­ձա­կո­րեն դրա­կան, կլի­նի հա­մա­տա­րած լճա­ցում, զար­գա­ցում չի լի­նի, կնե­խի, կփ­տի մարդ­կու­թյան կյան­քը: Նույն կերպ կյան­քը չի կա­րող շա­րու­նակ­վել, ե­թե գո­յու­թյուն ու­նե­նա միայն բա­ցա­սա­կա­նը: Այս ա­մե­նը գոր­ծում է նաև ազ­գե­րի պա­րա­գա­յում: Հա­յե­րը դրա­կան բեևեռն են, որ ի­հար­կե, շա՜տ փչա­ցել են վեր­ջին եր­կու հա­զար տար­վա ըն­թաց­քում, բայց ո­րո­շա­կի պա­հե­րի դրսևո­րում են բարձր հատ­կա­նիշ­ներ՝ բա­րու­թյուն, հա­մե­րաշ­խու­թյուն, կա­մե­ցո­ղու­թյուն: Ա­սենք, օ­րի­նակ, մեր հա­կա­ռա­կորդ թուր­քը եր­բեք այդ­պի­սի հատ­կա­նիշ­ներ չի դրսևո­րում. ոնց որ ե­ղել է, էդ­պես էլ մնում է վայ­րե­նի: Բա­ցա­սա­կան բևեռում նրանք են, որ է­սօր տի­րել են աշ­խար­հին, ա­մեն ինչ կենտ­րո­նաց­րել ի­րենց ձեռ­քում: Ա­ռան­ձին մարդ­կանց դեպ­քում ե­թե դի­տար­կենք, ի՞նչ կտես­նենք, ով­քե՞ր են հա­րուստ, փո­ղա­տեր մար­դիկ:
-Պատ­կե­րա­վոր ա­սած՝ գի­շա­տիչ­նե­րը, ո­րոնք ա­ռանց ա­վե­լորդ հու­զա­կա­նու­թյան ոչն­չաց­նում են ի­րենց մր­ցա­կից­նե­րին:
-Ա­յո՛: Նույնն էլ ազ­գե­րի դեպ­քում է: Եվ էս պայ­քա­րը եր­կու բևեռ­նե­րի միջև ըն­թա­նում է, և դա Աստ­ծու կամ­քով է: Եվ մեր ազ­գը չի վե­րա­նա­լու: Ո­րով­հետև ե­թե վե­րա­ցավ, կյանքն էլ կվե­րա­նա. միայն մեկ բևե­ռով կյան­քը չի կա­րող շա­րու­նակ­վել: Այս նկա­տա­ռում­նե­րով ու այս հույ­սով եմ ես գրել իմ վեր­ջին վե­պը:
Զրույ­ցը վա­րեց
Կա­րի­նե ՌԱ­ՖԱ­ՅԵ­ԼՅԱ­ՆԸ

Դիտվել է՝ 10094

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ