Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը նախատեսում է մայիսի 9-ին առաջին անգամ այցելել Սպիտակ տուն նախագահ Ջո Բայդենի պաշտոնավարումից հետո: Սա նշանակում է, որ վերականգնվում են այս երկրների ռազմական կապերը: Թուրքիայի կողմից ՆԱՏՕ-ին Շվեդիայի անդամակցության հաստատումից հետո Վաշինգտոնը 23 միլիարդ դոլար արժողությամբ պայմանագիր է ստորագրել՝ ամերիկյան արտադրության F-16 մարտական ինքնաթիռներ, հրթիռներ և ռումբեր Անկարային վաճառելու համար:                
 

Եվս մեկ անգամ Մեղրիի միջանցքի փոխանակման մասին

Եվս մեկ անգամ Մեղրիի միջանցքի փոխանակման մասին
12.07.2019 | 01:39

Փոլ Գոբլը դեռևս անցած դարի 90-ականներին Մեղրիի միջանցքը գնահատեց որպես աշխարհի ամենաթանկ հողակտոր: Այս բնորոշմամբ աշխարհին ոչ այնքան հայտնի քաղաքական մեկնաբանը մեկեն դարձավ հայտնի անձ: Թանկ, թե էժան, հայերիս համար դա չէր կարևորը, որովհետև այդ հողակտորը մեր բոլոր ժամանակների նեղ օրերի միակ պատուհանն էր դեպի աշխարհ և ի դժբախտություն իսլամ դավանող մեր մյուս հարևանի, այդ նույն կրոնը դավանող երկիրը` Իրանը, շատ ջերմ վերաբերմունք ունի հայերիս նկատմամբ:


Դեռևս 1992 թվականին Փոլ Գոբլի հոդվածից հետո «Մոլորակ» թերթում տպագրեցի հոդված, որտեղ արտահայտել էի այն միտքը, որ այդ թանկ հողակտորը թանկ է ոչ միայն մեզ, այլև Իրանի, Ռուսաստանի, եթե կուզենք, անգամ Չինաստանի համար:
Այժմ ոմանք մեղադրում են Ռոբերտ Քոչարյանին, թե Մեղրին Ղարաբաղի հետ փոխանակելու մտադրություն ուներ։ Ասեմ, որ Մեղրիի փոխանակումը որքան վատ հետևանք կունենար մեզ համար, այնքան ավելի ծանր կլիներ Իրանի համար:
Դեռևս 1990 թվականին ԱՄՆ-ի պետքարտուղար Բեյքըրը հեռահար հայացք էր նետել Թուրքիայի միջոցով այդ տարածքով Միջին Ասիա դուրս գալու վրա, որով հիմք կդրվեր Իրանի հետագա անխուսափելի մասնատմանը: Իրանում ապրող մոտ տասնվեց միլիոն ադրբեջանցիներին հեշտ կլիներ հանել Իրանի իշխանությունների դեմ: Եթե մի փոքր հեռու գնանք, կարելի է փաստել, որ երբ կար հզոր ԽՍՀՄ-ը, Իրանը թույլ տվեց Նախիջևանի հարցում ճակատագրական սխալ: Թուրքիայի և Ադրբեջանի միջև անմիջական ցամաքային կապ ստեղծելու համար Թուրքիայի հետ մեկ այլ սահմանային հատվածում կատարեց տարածքների փոխանակում: Չեմ կարող ասել` այժմ Իրանի ներկայիս իշխանությունները զգու՞մ են իրենցից առաջ կառավարողի թույլ տված սխալը, թե ոչ, բայց մի բան կարող եմ հաստատ ասել` Մեղրիի հարցում Իրանը երկրորդ սխալը երբեք թույլ չի տա:


Հիմա անդրադառնամ Ռուսաստանին: Եթե անկեղծ լինենք, ապա կարելի է փաստել, որ ռուս կառավարողները դարեր շարունակ ստոր քաղաքականություն են վարել ոչ միայն մեր նկատմամբ, այլև իրենք իրենց։ Վերջապես այն հողերը, որ Ռուսաստանը միշտ զիջել է թուրքին, ճիշտ է, հայկական հողեր են, բայց վերջին հաշվով իր կայսրության մեջ մտած տարածքներ էին, որի համար ռուս զինվորը արյուն էր թափել: Ասենք` ի՞նչ կա զարմանալու` ռուս զինվոր է մեռել, հո անգլիացի կամ ամերիկացի չի՞ մեռել: Դարերի պատմությունը ցույց է տվել, որ ռուս մայրը որդի է ծնում, ուղարկում է բանակ, որը հերոսաբար պաշտպանում է հայրենիքը, բայց որի հաղթանակի արդյունքը ռուս կառավարողը դարձնում է զրո: Գորբաչովը` մեզ օրինակ: Եվ այսօր Արևմուտքը պատերազմի պատմություն է գրում, որտեղ կարծես ռուս զինվոր չի եղել: Եթե Մեղրին փոխանակվում է Ղարաբաղով, ապա թուրքը առանց որևէ կրակոցի դուրս է գալիս Միջին Ասիա, որտեղ թուրքական ցեղերը կմիավորվեն ընդդեմ ոչ միայն Ռուսաստանի, այլև Չինաստանի:


Հավանաբար այսօրվա ռուս կառավարողը մտածում է ճիշտ այնպես, ինչպես Վլադիմիր ՈՒլյանովը, որը հանուն մուսուլմանական Արևելքի ժողովուրդների հեղափոխության գնաց ծանրագույն հանցավոր քայլի: Այստեղ ոմանք գուցե համամիտ չլինեն ինձ հետ, բայց չեմ կարող չասել` Լենինը չգիտեր Աթաթուրքի տեղը, այդ Աթաթուրքն էր, որ հայտնաբերեց նրան և առաջարկեց համագործակցել ընդդեմ Անտանտի: Աթաթուրքը բացահայտ ասել էր` մեզ չի հետաքրքրում բոլշևիկյան գաղափարախոսությունը, մեզ հետաքրքրում է մեր երկրի շահը: Իսկ Լենինին, հակառակը, չէր հետաքրքրում ռուսական երկրի շահը, նրան հետաքրքրում էր համաշխարհային հեղափոխության շահը: Հանուն այդ հեղափոխության շահի, նա ի հաշիվ Ռուսաստանի ստեղծեց հսկայական տարածքներով ՈՒկրաինա, Վրաստանի մինի կայսրություն, ամայի տեղում` Ադրբեջան և Թուրքեստան կոչված տարածքներում հիմքը դրեց մուսուլմանական պետությունների, որոնք այսօր Ռուսաստանի կոկորդն են կրծում: Լենինից հարյուր տարի հետո նույն սխալը հայերիս հարցում կրկնում է Վլադիմիր Պուտինը: Նա, որքան էլ տարօրինակ չհնչի, Թուրքիայի հարցում ունի պատմական վերլուծության կարողություն: Բայց հանուն ճշմարտության նորից փաստեմ. ինչպես այն ժամանակ, այսօր էլ Ռուսաստանը աշխարհում չունի բարեկամներ: Եթե Կիևը հայցում է Արևմուտքի օգնությունը, նրա այդ քայլից գաղտնի հետ չի մնում նաև Բելառուսը, որպեսզի քերթեն արջի կաշին, ավելացնելու ոչինչ չունեմ: Սակայն այստեղ ռուս կառավարողին չի հետաքրքրում վաղվա օրը, որ հանկարծ Թուրքիան կարող է դուրս գալ Միջին Ասիա: Նա կարող է համաձայնել այդ փոխանակման հետ, որպեսզի Հայաստանը վերջնականապես և հավիտենական դառնա մի անկլավ, որպեսզի երբևէ չկարողանա Ռուսաստանի դեմ որևէ ինքնուրույն քայլ կատարել: Իհարկե սա դասական ապուշություն է, որից երբևէ հեռու չեն եղել ռուս կառավարողները:


Այսօր Թուրքիան մերձեցել է Ռուսաստանի հետ, և այդ քայլի համար ռուսը սիրաշահում է թուրքին, մանավանդ այն բանից հետո, երբ Թրամփը մի պահ սպառնաց Էրդողանին, թե հիմնահատակ կավերի նրա տնտեսությունը, եթե C-400-ի գործարքը կայանա, ինչին Էրդողանը շատ սառնասրտորեն դիմացավ և հաղթեց: Այսօր Թրամփին կարելի է բնութագրել Մսրի կանանց խոսքերով, որով ծաղրում էին Կոզբադինին: Թրամփը մեկ սպառնում է Իրանին, մեկ Թուրքիային, հաթաթա է տալիս Ռուսաստանին և երբ նկատում է, որ ասածը բանի տեղ չի անցնում, անհեթեթ պատճառաբանություններով փորձում է արդարացնել իրեն:


Ռուսաստանը երկու հարյուր տարվա մեր անկեղծ նվիրվածությունը երբեք մարդկայնորեն չի հասկացել և չի հասկանալու: Եթե հետադարձ հայացք նետենք դարերի խորքը, կարելի է ասել` դեպի հյուսիս նայելով մենք մեզ գնահատել ենք որպես թերարժեք ազգ, և այդ քրիստոնեական թերարժեքությունը մեզ վրա թանկ է նստել: Ռուսաստանը մեր լավը չուզող բարեկամ է: Եվ այսօր այդ բարեկամը, ընդամենը երկու տարի հետո ևս մեկ անգամ ցույց կտա իր անբարո կերպարը. 2021 թվականին, երբ լրանալու կլինի Կարսի պայմանագրի ժամկետը, Ռուսաստանը պիտի ասի «այո» կամ «ոչ»: Հավատացած եմ, որ Էրդողանը հանուն այդ պայմանագրի հերթական ժամկետի կորզման, մերձեցել է Ռուսաստանի հետ, և երբ պահը գա, հերթական անգամ կխաբի Ռուսաստանին։
Մեղրին թանկ է նաև Չինաստանի համար: Այժմ այդ հզոր երկիրը կանգնած է ույղուրական պրոբլեմի առջև: Պատկերացնել կարելի է, ինչպիսին կլինի այդ պրոբլեմը հետագայում, երբ Չինական պատի մոտ հայտնվի Թուրքիան: Ասենք այդ պրոբլեմի մասին Թուրքիան հիմա էլ է խոսում:


Հիմա հետ դառնամ Քոչարյանին: Մի՞թե քաղաքական պայքարի բովով անցած, երկու երկրների նախագահ եղած մարդն այնքան միամիտ է, որ չունի այդ կարևոր հարցը ճիշտ վերլուծելու կարողություն: Երբ 1993-ին Լևոն Տեր-Պետրոսյանը եղել է Ղարաբաղում և փորձել է ստիպել անվտանգության խորհրդի անդամներին, որ հետ վերադարձնեն Քելբաջարը, որովհետև ինքը խոստացել է Ելցինին, ղարաբաղցիները կարողացել են դիվանագիտորեն խուսափել հարցի լուծումից: Այսօր պատկերացնու՞մ եք, եթե Քելբաջարը գտնվեր Ադրբեջանի ռազմական ազդեցության գոտում, որքա՜ն ծանր կլիներ երկու հայկական պետությունների վիճակը:


Սոկրատ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ

Հ.Գ. Եթե իրոք Քոչարյանը ռեալ կերպով փորձել է Մեղրին փոխանակել Ղարաբաղով, ու մենք ասում ենք, թե դա դավաճանություն է, ապա ինչու նույն գնահատականը չենք տալիս Լևոն Տեր-Պետրոսյանին, որն իր փուչ խոսքի տերը դառնալու համար ստիպում էր Ղարաբաղի անվտանգության խորհրդին հանձնել Քելբաջարը: Այստեղ են ասել` մեկնաբանության կարիք չկա: Ոչ Մեղրին, ոչ Քելբաջարը, ոչ էլ մի թիզ հող չեք հանձնի, միանշանակ է։ Այդ ո՞ր ղեկավարն է, որ գլխից ձեռ է քաշել... Մի՞թե անցած երեսուն տարիները չեն հաստատում խոսքերս:

Դիտվել է՝ 46989

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ