Երրորդ համաշխարհային պատերազմը վաղուց է ընթանում, պարզապես՝ ոչ տաք փուլով
06.09.2019 | 00:24
Իմ հարգելի համաքաղաքացիներ, ի՜նչ շոգ էր 2019-ի անցած օգոստոսը։ Բոլորովին արձակուրդայինի նման չէր։ Իրադրությունը «վառվող» էր ոչ միայն Հայաստանի ներսում, այլև նրա շուրջը։ Բայց, ինչպես երևում է, մեր հանրությունն այնքան հիվանդ է, որ նրան ոչինչ չի հետաքրքրում, բացի նրանից, ինչը նրա աչքի տակ է «գցվում»։ Երևանի մշտական խնդիրներից է այն, որ «Կարգին Հայկոն» շաբաթներով աղբը չի հեռացնում։ Գարշահոտությունն ու վարակի աղբյուրը մեր տների մոտ են։ Աչքի տակի երկրորդ «պզուկը» «Ստամբուլյան համաձայնագիրն» է, որի համար սպառնում են «նոր հեղափոխությամբ» և Փաշինյանի իշխանությանը վերջ տալով։ Հիմա էլ կրքերն են Ամուլսարի շուրջ բորբոքվում։ Իշխանությունը պաշտպանվում է կարծես թե չկամորեն և «ինձ չի վերաբերում» սկզբունքով, իբր՝ այդ ամենը նախկինների արածն է։ Ճիշտ է, բայց դուք իբր եկել եք, որ փոխեք նախկինների արած ամեն ինչը։ Ինչու՞ է հանրապետական կուսակցության արածներից ամենախոտելին մնում անձեռնմխելի։ Կարծում եմ, որ Հայաստանի յուրաքանչյուր գիտակից քաղաքացի արդեն գիտի այդ հարցի պատասխանը. կամ ստացել են իրենց «բաժինը» և մեջ-մեջ արել, կամ էլ... Գուցե ճիշտ էր Զարուհի Փոստանջյանը, որ «հեղափոխություն չի եղել», իսկ Փաշինյանի իշխանությունը պարզապես...
Ժամանակը ցույց կտա ամեն ինչ։ Բայց զարմացնում է այն, թե ինչքան անգրագիտաբար են իշխանություններն աշխատում ազատվել Ամուլսարի գծով հակազգային դավադրությունից։ Այդ ո՞վ է ասել, որ Ամուլսարում ոսկի կա, իսկ ուրան չկա։ Օգոստոսի 26-ին իրավաբան և փորձագետ Նազելի Վարդանյանը, որը հայտնի էր դարձել Բուդապեշտում հայ սպա Գուրգեն Մարգարյանի սպանողին պատժելու համար պայքարին մասնակցելու տարիներին, «Новости Армении» կայքի հետ հարցազրույցում հայտարարել է. «Ոսկու պարունակության մասին կարելի է խոսել, բայց այն ավելի չէ, քան որևէ այլ տեղում, նույնիսկ պոչամբարներում։ Ամուլսարի հանքի 1 տոննայում պարունակվում է 0,75 գ ոսկի։ Նույն հաջողությամբ կարելի է մշակել ցանկացած պոչամբար»։ Նա հաստատել է, որ Ջերմուկի շրջանում «գրանցված է ճառագայթման բարձր մակարդակ, հետևաբար այնտեղ առկա են ռադիոակտիվ տարրեր», ու դրանով հերքել իշխանությունների պնդումները։ Նա նաև հայտարարել է. «Անցյալ տարվա սեպտեմբերին ես իրավաբանական եզրակացություն եմ ներկայացրել՝ շարադրելով Հայաստանի օրենսդրության ու վավերացրած համաձայնագրերի խախտումները, ցույց տալով կոռուպցիոն ռիսկերը: Յուրաքանչյուրի առթիվ պետք է կատարվեր հետաքննություն, հարուցվեին քրեական գործեր, մեղավորները ենթարկվեին պատասխանատվության։ Ինչու՞ դա չի արվում։ Ինչու՞ չի խոսվում վտանգների և հնարավոր կորուստների մասին։
Այն մասին, որ իրականում այդ կազմակերպության անգործությամբ վնաս է հասցված մեր պետությանը։ Ամենապարզ օրինակը. առաջին բնապահպանական եզրակացությունը «Լիդիան Արմենիան» ստացել է 2009 թվականին։ Հանքավայրի մշակման թույլտվությունը տրվել է 10 տարով։ Այսինքն, այսօր պետք է խոսեինք հանքավայրի փակման, ոչ թե բացման մասին։ 2009-ից նրանք պետք է աշխատեին, շահութահարկ վճարեին, այլ պարտադիր մուծումներ անեին։ Այն խոսակցությունները, թե «կբացենք ու ոսկու մեջ լող կտանք», անհիմն են։ Եթե հավատանք նրանց հիմնավորումներին, ապա արդեն պետք է «ոսկու մեջ լող տայինք»։ Իրականում կորցրել ենք եղած պաշարները։ Այդ տարածքում կարող էին արածել հոտերը, աճել մշակաբույսերը, ծաղկել այգիները։ Մարդիկ արտադրանք կտային, հարկեր կվճարեին, եկամուտ կստանային։ Դրա փոխարեն անապատ է, հատված այգիներ։ 10 տարի ընկերությունը ոչինչ չի արել։ Վերջին 2 տարում սկսել են ինչ-որ բան կառուցել։ Հողի կեսը գնել են, կեսն անհատույց զավթել ժողովրդից։ Ծիրանի այգիներն են հատել։ Ամենասարսափելին այն է, որ հատել են գարնանը, երբ ծառերը ծաղկել էին, իսկ դա ցուցադրում է սեփականատերերի բարոյական կերպարը։ 152 հեկտար հող են զավթել ժողովրդից, զրկել այդ հողի հաշվին ապրելու հնարավորությունից։ Ի՞նչ ենք ուզում, էլի 10 տարի այդպես նստե՞նք»։
Նրա հարցերը չպետք է օդում կախված մնան. կառավարությունը և այն նույն «դուխով ժողովուրդը», որն ազգի վզին փաթաթեց այդ կառավարությունը, պետք է կանգնեն ու չշաղակրատեն «նախկին իշխանության» մեղավորության մասին, այլ ցույց տան, որ Փաշինյանը իրապես կապված չէ անցյալ իշխանության հետ։ Այսինքն, խզեն օտարերկրացիների հետ կնքված կործանարար գործարքը և Ամուլսարն ազատեն հետագա ոչնչացումից։ Ի՞նչ է մեր արդի Հայաստանը, արդեն ինչ-որ մեկի գաղու՞թն է, թե՞ այնպիսի ապուշներ բուծելու «փորձնական լաբորատորիա», որոնք սիրում են խորոված լափել փողոցի ասֆալտին։ Այդ թեմայով խոսակցությունը կարող է տարիներ տևել։ Բայց այդպիսի խոսակցությունը պետք է հասարակությանը, և պատճառը պարզ է. պետք է լավ իմանալ մեկնարկային տվյալները՝ հասկանալու, թե ինչի հույս կարելի է ունենալ առանց փողոցային կամ գիտահանրամատչելի ֆանտաստիկայի։
Այսպիսով, 2019-ի Հայաստանը։ Այն մեծ Հայքը չէ։ Փոքր Հայքն էլ չէ։ Նույնիսկ Կիլիկիայի թագավորությունը չէ։ Դա նույնիսկ Վասպուրականի թագավորությունը չէ։ Այսօրվա Հայաստանը նույնիսկ ավելի փոքր է, քան 1918-20 թթ. Առաջին Հանրապետությունը։ Այսօրվա Հայաստանը լոկ Վերածննդի ուղու ամենասկզբում է, որը հնարավոր չէ իրականացնել բեկոր մնալով։ Արցախի Հանրապետությունը և՛ Հայաստան է, և՛ Հայաստան չէ, բայց կգա այն օրը, երբ անձամբ կտեսնենք լիակատար Միացումը։ Կամ՝ Վերամիավորումը։ Բայց 2019-ին արժե՞ հիշել Մեծ Հայքը կամ Կիլիկիան։ Արժե։ Հայաստանի քաղաքացիներն այժմ կզարմանան, բայց ես հավատում եմ, որ, բացառված չէ, Կիլիկիան ավելի արագ վերականգնվի, քան մեր մյուս պատմական տարածքները։ Ի՞նչ կա, որ։ Կարելի է համարել, որ կիլիկիացի հայերն արդեն ունեն իրենց բանակը։ Դրանք այն սիրիացի հայերն են, որոնք չհամաձայնեցին լինելու ԱՄՆ-Իսրայելի ստրուկները և սիրիական բանակի հետ զենքը ձեռքին մարտերում պաշտպանեցին Հալեպի, Համայի, Հոմսի քրիստոնեական թաղամասերը, թուրքերին քշեցին Քեսաբից, ահաբեկիչներին թույլ չտվեցին ներխուժել Էլ Կամիշլի և Դեյր էզ Զոր։ «Դաշնակցությունը» և Արամ Ա կաթողիկոսը հոգ կտանեն վերականգնված Կիլիկյան Հայաստանի քաղաքական ու կրոնական ղեկավարության մասին։
Եվ ահա՝ Մեծ Հայքը։ Որպես ազգ՝ մենք պարզապես միջոցներ չունեինք ազատագրելու ողջ Մեծ Հայքը 20-րդ դարի սկզբում, երբ մեծ տերությունները ոչնչացնում էին Օսմանյան կայսրությունը, բացի դրանից սիոնիստական շրջանակներն անմիջապես սկսեցին Ռուսական կայսրության ոչնչացման գործընթացը։ Այն միակ երկրի, որի շնորհիվ այսօր մոլորակում ինչ-որ բան է մնացել, որը կոչվում է Հայաստան։ Խորհրդային Ռուսաստանի հրեա բոլշևիկները վատ չէին գործակցում թուրքիացի հրեա-դյոնմեների՝ Մուստաֆա Քեմալ փաշայի (Աթաթուրքի) տիպի նախկին երիտթուրքերի հետ։ Ծիծաղելի չէ՞, սալոնիկցի հրեա, և հանկարծ՝ «թուրքերի հայր»։ Ծիծաղելի չէ, եթե խոր մտածենք։
Ասում են, որ պատմությունը չի հանդուրժում զանազան «եթե»-ներ։ Դա ճիշտ է։ Բայց, այնուամենայնիվ, եթե հրեաները չոչնչացնեին Ռուսական կայսրությունը և Կովկասյան ռազմաճակատից 1917-18 թթ. չհանեին ռուսական բանակը, ապա նույնիսկ Խորհրդային Հայաստանի կազմում 1991-ի սկզբին կլինեին և՛ Վանը, և՛ Կարսը, և՛ Կարինը (Էրզրումը), և Տրապիզոնը։ Չէ՞ որ ռուսական բանակը հայ կամավորականների հետ արդեն ջարդել էր թուրքական բանակի ողնաշարը... Այժմ Մեծ Հայքն առաջվա պես օկուպացված է, օկուպանտներն ստացել են Կարսն ու Կարսի մարզը, իսկ մեր Նախիջևանն ընծայվել է «կրտսեր թուրքերին»։ Բայց ես հենց այնպես չեմ խոսում այդ մասին։ Ինձ համար կարևոր է, որ Հայաստանի քաղաքացիները 2019 թվականը համադրեն 1919 թվականին։ 100 տարում աշխարհն զգալիորեն փոխվել է։ 1919 թ. սիոնիստները միջնաբերդ չունեին մեր տարածաշրջանի մոտակայքում։ Այժմ, այն էլ հենց նույն 1948-ից, երբ թուրքերը պետք է վերադարձնեին Կարսը և Կարսի մարզը (թեև ոչ հենց մեզ), նրանք այդպիսի միջնաբերդ ունեն (Իսրայելը) և նույն ձևով Թուրքիայի հետ են, որովհետև միտք են դրել իրենց տիրապետությանը ենթարկելու Հայկական և Իրանական բարձրավանդակները։ Նրանց նպատակը հին քաղաքակրթությունների ցանկացած հետքի ոչնչացումն է, ինչն ակնբախորեն ցույց տվեցին երկու ահաբեկչական պատերազմները Իրաքի և Սիրիայի դեմ։ Ինձ՝ որպես հայի, նվաստացնում է այն փաստը, որ և 1919-ին Հայաստանը միջոցներ չուներ Մեծ Հայքի ազատագրման պայքարը շարունակելու համար, և 2019-ին միջոց չունի Մեծ Հայքի ազատագրման պայքարը վերականգնելու համար։ ՈՒստի մենք ստիպված ենք շարժվելու՝ կիրառելով «մանր քայլերի» մարտավարությունը։ Դրանցից առաջինն անկասկած Արցախն է։ Բայց մենք ի՞նչ պետք է ընտրենք որպես երկրորդ «մանր քայլ»։ Նույնիսկ այդպիսի կարևոր հարցով որոշում ընդունելը մեր կամքով չէ, մեր ձեռքում չէ։
Այնինչ այդ հարցը, ինչպես և մեր պատմական հողերի վերաբերյալ այլ հարցերը, պետք է լուծեինք միայն մենք։ Այդ բնույթի խոսակցությունը պետք է հայ հասարակությանը թեկուզ այն հատճառով, որ «չարչիների և առևտրականների Հայաստանում» դրախտը երբեք հնարավոր չի լինի. մենք Լյուքսեմբուրգը կամ Լիխտենշտայնը չենք, որ հույս դնենք ատամի պրոթեզի կամ «Ջերմուկի» հանգիստ ու մանր առևտրի վրա։ 1991-ից մեզ կերակրել են կեղծիքով. գործ դրեք, հարստացեք ինչպես կարող եք։ Պարզվեց, որ հարստանալ կարող են միայն նրանք, ովքեր մոտ են գործող իշխանությանը։ Եվ միշտ այդպես է լինելու. տարածք չկա, որ ինչ-որ տեղ փախչես «նոր երջանկության» հետևից, որ բազմիցս փորձես ու սխալվես։ Մի սխալ, և դու չկաս ոչ բարոյապես, ոչ նյութապես։ Այնպես որ, այսօրվա ինչ-որ բանով հարստանալու քիչ հիմքեր կան։ Խոսքը ոչ թե մեր ողջ ազգի մասին է, այլ միայն մեր երկրի։ Մի հոդվածում ամեն ինչի մասին չես արտահայտվի, չես գրի... Բայց միայն տարածքների վերադարձման ընթացքում կարելի կլինի ներկայիս Հայաստանի բնակչությանը ստեր չփչել «մոտ ապագայում» 4 կամ 5 միլիոն քաղաքացիների մասին, այլ հիմնավորված կերպով խոսել բնակչության թիվը 20 տարում մինչև 10-15 միլիոն մարդու հասցնելու պետական ծրագրի մասին։ Այն էլ՝ ոչ Հնդկաստանի կամ Չինաստանի առանց վիզայի զանգվածորեն ժամանող քաղաքացիների հաշվին։
Այնուամենայնիվ, ի՞նչ է կատարվում մեզ հետ և մեր շուրջը։ Ողջ աշխարհն է հայտնվել անդունդի եզրին, և կարևոր չէ, թե որ թվականից պետք է սկսել այդ անդունդի եզրին հայտնվելու հաշվարկը։ Բայց կան հարցեր, որոնք պետք է ինքն իրեն տա Հայաստանի յուրաքանչյուր քաղաքացի, և փորձի գտնել դրանց պատասխանը։
Շատ փորձագետներ արդեն շատ տարիներ ասում են, որ Երրորդ համաշխարհային պատերազմը վաղուց է ընթանում, պարզապես՝ ոչ տաք փուլով, այլ քարոզչական և տեղեկատվական, պատերազմների, դիվերսիոն և քայքայիչ գործողությունների, արհեստականորեն բուծած նորագույն ահաբեկչական խմբավորումների մակարդակով և այլն։ Դրա վառ օրինակ է այն, թե 2012-14 թթ. ԱՄՆ-ը և Իսրայելն ինչպես հազիվ նկատելի քրդական արմատական փոքրաքանակ խումբը վերածեցին «Իսլամական պետություն» (ԻՊ) ահաբեկչական սինդիկատի և այն ուղղեցին Իրաքի ու Սիրիայի դեմ։ Հաշվարկը հասկանալի էր, և այդ մասին 2015-ին բերանից թռցրել էին հենց ԻՊ-ի պարագլուխները. հետո պետք է հարվածեին Կովկասին, Ռուսաստանին, Իրանին։
Ես պնդում էի, որ այդ Երրորդ պատերազմը վաղուց էր ընթանում՝ 2012-14-ից շատ ավելի վաղ։ Ամեն ինչ սկսվեց առնվազն 1999-ին, երբ Արևմուտքը ռմբակոծեց ու ոչնչացրեց Հարավսլավիայի ուղղափառ մասը։ Նույնիսկ հնարավոր է, որ էլ ավելի վաղ՝ 1995-96-ին, երբ ԱՄՆ-Իսրայելը Սաուդյան Արաբիայի միջնորդությամբ գաղտնի բանակցություններ էին վարում Իրանի նախագահ Ալի Աքբար Հաշեմի-Ռաֆսանջանիի հետ։ Իսկ երբ հասկացան, որ Իրանի կապիտուլյացիան անհնար է, Թուրքիայի հրեա վարչապետ Թանսու Չիլերի միջոցով սկսեցին պատերազմ նախապատրաստել Իրանի դեմ։ Բայց Թուրքիայի նախագահ Սուլեյման Դեմիրելը Թեհրան ակնթարթային այցով և Թանսու Չիլերի ու թուրքական գեներալիտետի պլանների բացահայտմամբ խափանեց թուրք-իրանական պատերազմի պլանը։ Թուրքիայում սկսվեցին ձերբակալություններ, պաշտոնաթողություններ, խմորումներ հանրության ստորին խավերում... Սակայն որոշ հարմար պատճառներ կան հենց 1999-ը համարելու հաշվարկի սկիզբ։ Առաջին համաշխարհային պատերազմը ևս սկսվել է Բալկանյան թերակղզուց, Սերբիայից, այսինքն՝ նույն Հարավսլավիայից։ Մոլորակի պատմության մեջ համընկնումներ ու պատահականություններ չկան, պարզապես չեն լինում։ Խնդիրը սիոնիզմի մեջ է։ Եվ որպեսզի կարողանա հաղթել, սիոնիզմը սանձազերծեց քաղաքակրթական պատերազմներ՝ հաշվի առնելով, թե ովքեր բոլոր իրավունքներն ունեն Երուսաղեմի ուղղափառ թաղամասերի վրա։ Շղթան պարզ է. Բալկաններում ուղղափառության ժառանգը դարձավ Սերբական ուղղափառ եկեղեցին (ՍՈՒԵ), իսկ ընդհանրապես ամբողջ աշխարհում՝ Ռուսական ուղղափառ եկեղեցին (ՌՈՒԵ)։ Հայոց եկեղեցին, թեև կոչվում է առաքելական, իրականում պաշտոնապես կոչվում է Հայաստանյայց առաքելական ուղղափառ սուրբ եկեղեցի, այսինքն ոչ թե՝ ՀԱՍԵ, այլ՝ ՀԱՈՒՍԵ։ Այդ պատճառով պատերազմը մղվում էր այդ երեք ժողովուրդների՝ հայերի, սերբերի և ռուսների դեմ։ Սա է մոլորակի հակաքաղաքակրթական ուժերի խնդիրը, որոնք, ի միջի այլոց, այժմ հայ ազգին պարտադրում են խոնարհվել ԼԳԲՏ-ի առաջ և «սիրել» Թուրքիան ու թուրքերին։
Ինչ-որ մեկը կհարցնի. «Հայաստանի ու հայերի դատաստանը տեսել են 1915-23 թթ., ի՞նչ կարիք կա այժմ ինչ-որ բան սկսելու»։ Նախ, Հայաստանից ու հայ ժողովրդից, ընդ որում, պետականության տեսքով, այնուամենայնիվ, ինչ-որ բան մնացել է։ Չհաջողվեց «թուրքական գոտի» ստեղծել։ Դուրս է գալիս, որ Առաջին համաշխարհային պատերազմը չի լուծել հակաքաղաքակրթական ուժերի գլխավոր խնդիրը՝ հների հետքերի վերացումը։ Այս խոսակցությունը երկարատև է և հույժ գաղտնի, փակ քննարկումներ է պահանջում։ Ահա և 21-րդ դարի նախօրյակին սկսվել է հերթական «խաչակրաց արշավանքը», այս անգամ՝ ԱՄՆ-ի գլխավորությամբ։ «Խաչակրաց արշավանք հանուն ժողովրդավարության». հիշեք ԱՄՆ-ի նախագահ Ջորջ Բուշ Կրտսերին և նրա պետքարտուղար Քոնդոլիզա Ռայզին, նրանք բազմիցս հռչակել են այդ «ժողովրդավարության խաչակրաց արշավանքը» դեպի Արևելք։ Նրանց օրոք հենց մեր հարևան Իրանը կոշտ կերպով տեղները նստեցրեց սիոնիստներին ու ամերիկացիներին՝ հայտարարելով, որ ի պատասխան կսկսվի Արևելքի ինքնակազմակերպումը և պաշտպանությունը «նոր խաչակիրների» դեմ։ Եվ չնայած Բարաք Օբաման ու Հիլարի Քլինթոնը ժողովրդավարական կուսակցությունն էին ներկայացնում, բայց ռազմավարական իմաստով շարունակում էին «խաչակրաց արշավանքը» դեպի Արևելք, այդ թվում՝ Այսրկովկաս և Իրան։ Նրանց էլ Իրանը կոշտ կերպով տեղները նստեցրեց ու կանգնեցրեց։ Այժմ Իրանը կրկին դիմակայում է ԱՄՆ-ի հանրապետականներին։ Եվ Հայաստանն ու հայ ժողովուրդը պետք է ընտրեն, թե ում հետ ենք մենք. Արևմուտքի «նեոխաչակիրների» գլխավորած մարդատյաց ուժերի՞, թե՞ հին ազգերի։ Հասկանալի է, որ սա լոկ իմ՝ Սերգեյ Շաքարյանցիս վարկածն է, բայց ես պնդում եմ այդ վարկածը։
Որպեսզի Հայաստանի քաղաքացիները գոնե հիմա սկսեն լրջորեն մտորել իրենց երեխաների ու թոռների ապագայի մասին, հիշեցնեմ, թե ինչ է լայնորեն հայտնի դարձել օգոստոսի սկզբին։ Հարավային Կալիֆոռնիայի (ԱՄՆ) համալսարանի հայագիտության ինստիտուտի վերլուծաբան Էմիլ Սանամյանը Հայաստանի և Արցախի հանրությանն սթափեցնող հայտարարություններ է արել։ Նրա տվյալները ԱՄՆ-ի հայերին էլ պետք է ստիպեն մտածելու, թե նրանք ինչ երկրում են ապրում և ինչ երկրի են երդվում հավատարիմ մնալ մինչև այն աստիճանի, որ պատրաստ են մշտապես միջամտելու Հայաստանի և Արցախի ներքին գործերին։ Եթե համառոտ, ապա ամերիկացի մեր հայրենակցի հայտարարությունների իմաստը հետևյալն է. Ադրբեջանին ԱՄՆ-ի բազմակողմ, այդ թվում՝ ռազմական, օգնությունն ամբողջ ծրագրով օգտագործվել է հայերի դեմ 2016 թ. ապրիլին։ Սանամյանի «ԱՄՆ-ը 2018-19 թթ. Ադրբեջանին հատկացրել է 100 միլիոն դոլարի օգնություն անվտանգության ոլորտի համար» վերնագրով հոդվածը վերոհիշյալ հայագիտական ինստիտուտի կայքում հրապարակվել է հուլիսի 17-ին, պարզապես Երևանում այդ մասին հայտնի է դարձել միայն օգոստոսին։ Սանամյանն ընդգծում է, որ Թրամփի վարչակազմը հետևողականորեն ավելացնում է անվտանգության հարցերով Ադրբեջանին ուղղվող ֆինանսական օգնությունը, որը 2019 թ. արդեն 100 մլն դոլարից ավելի է։ Այդ օգնությունը, հավանաբար, Իրանի վրա ճնշումն ավելացնելու նպատակով ԱՄՆ-ի ռազմավարության մի մասն է և կենտրոնանում է ադրբեջանա-իրանական սահմանում, ենթադրում է Սանամյանը։ Բայց իսկույն էլ արդարացիորեն նշում է, որ այն ուղղակիորեն ազդում է նաև Հայաստանի վրա, և բերում է հետևյալ տվյալները։
2018-19 թթ. ԱՄՆ-ի Պենտագոնի և պետդեպարտամենտի կողմից ռազմական և իրավական ոլորտներում Ադրբեջանին հատկացված ֆինանսական օգնությունը եղել է ավելի քան 102,5 մլն դոլար։ 2018 թ. բյուջետային տարում Ադրբեջանին հատկացվել է 59 մլն 667 հազար դոլար, իսկ 2019-ի համար նախատեսված է 42 մլն 910 հազար դոլար։ Իսկ Հայաստանին 2018-ին հատկացվել է 41 մլն 720 հազար դոլար, 2019-ի և 2020-ի համար նախատեսված է, համապատասխանաբար, 2,8 և 2,1 մլն։ Չնայած ԱՄՆ-ը երկար ժամանակ Ադրբեջանին ավելի շատ ռազմական օգնություն էր հատկացնում, քան Հայաստանին, այդ տարբերությունն ավելի նկատելի դարձավ անցյալ տարի, երբ Հայաստանում փոխվեց կառավարությունը, նշում է վերլուծաբանը։ Ըստ նրա, պարզ չէ՝ դա պայմանավորվա՞ծ է այն հանգամանքով, որ Հայաստանը մարդասիրական առաքելություն է ուղարկել Սիրիա Ռուսաստանի զինվորական առաքելության կազմում։ Ամերիկահայ վերլուծաբան Սանամյանը ևս նշում է, ամերիկյան օգնության ավելացմամբ Ադրբեջանի պետական սահմանապահ ծառայության բյուջեն էլ է ավելացել՝ 2018-ի 90 մլն դոլարից 2019-ին հասնելով 116 միլիոնի։ Ընդ որում, նա ընդգծում է, որ անցյալ տարվա դեկտեմբերին սահմանապահ ծառայությունն իր վրա է վերցրել հայ-ադրբեջանական սահմանի պաշտպանության գծով ՊՆ-ի պարտականությունների մի մասը, ինչը հնարավորություն է տվել ուժեր ազատելու և դրանք հայ-ադրբեջանական շփման գծում օգտագործելու համար։ Ադրբեջանին տրված օգնության մեծ մասը՝ 101,515 մլն դոլար, հատկացված է «Section 333 Autority to Build Capacity» ծրագրի շրջանակում, որը նախատեսում է նյութական օգնություն և ռազմական հետախուզության ոլորտի պարապմունքներ։ «Razm.info» կայքը, որը հաճախ է լուսաբանում ռազմական թեման, այդ կապակցությամբ գրում է, որ նախորդ տարիների համեմատ վերջին 2 տարում Ադրբեջանին ամերիկյան օգնության ծավալը կտրուկ ավելացել է. 2017-ին այդ երկիրն ԱՄՆ-ից ստացել էր ընդամենը 2 մլն դոլար։ Ընդգծենք, որ Հայաստանի ստացած ֆինանսական օգնությունը թեև անհամեմատելի է Ադրբեջանին հատկացվող միջոցների հետ, սակայն անցյալ տարի Երևանը Վաշինգտոնից ստացել է 2 մլն դոլարով ավելի, քան 2017-ին։ «Razm.info» կայքի համակարգող Կարեն Վրթանեսյանն առաջարկում է, որ տրամաբանական կլիներ, եթե Հայաստանի իշխանությունները պաշտոնական հանդիպումների ընթացքում հարց բարձրացնեին երկու երկրներին հատկացվող ֆինանսական օգնությունների անհամաչափության մասին։ Նա նաև հիշեցրել է, որ Ադրբեջանի սահմանապահ ծառայության ստորաբաժանումները մասնակցել են Արցախի դեմ 2016 թ. ապրիլյան ագրեսիային, իսկ հիմա կանգնած են հայ-ադրբեջանական սահմանի Տավուշի մարզի հատվածում։ Վրթանեսյանն այն կարծիքին է, որ տվյալ հարցով հետևողականորեն պետք է զբաղվեն Հայաստանի ԱԳՆ-ն, ՊՆ-ն, ԱԱԾ-ն և ԱԽ-ն։
Այսպիսով, ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներից մեկի՝ ԱՄՆ-ի օգնությունն անմիջականորեն օգտագործվել է Արցախի դեմ պատերազմական գործողություններում, ընդ որում՝ ժողովրդավարության պաշտպանության ակտի 907-րդ լրացման ֆոնին, ինչը ԱՄՆ-ին արգելում է պետական մակարդակով Ադրբեջանին ռազմական և այլ օգնություն հատկացնելը։ Այդ լրացումը, չնայած Բաքվի հսկայական ջանքերին, վերացված չէ և շարունակում է գործել։ Մենք բազմիցս ենք նշել, որ ինչ երկիր էլ Ադրբեջանին օգնի դրամով և ուղղակի ռազմական մատակարարումներով, այդ երկրներում պետք է գիտակցեն, որ դրանց մեծ մասն օգտագործվելու է հայերի դեմ։ Առավել հաճախ մեղադրանքներ են հնչում Ռուսաստանի հասցեին, բայց երբեք՝ Իսրայելի, որն ուղղակի ռազմական մատակարարումներ է անում Ադրբեջանին և նույնիսկ մասնակցել է Արցախի դեմ 2016 թ. ապրիլյան ագրեսիային, և ԱՄՆ-ի հասցեին, որը ֆինանսապես ուժեղացնում է Բաքվին։ Ես միշտ համարել եմ, որ ցանկացած վերապահում, թե իբր ԱՄՆ-ը և Իսրայելն Ադրբեջանին օգնում են, որ նա ընդհարվի Իրանի հետ, առնվազն կեղծիք են, որովհետև բոլորը գիտակցում են, որ Իլհամ Ալիևը վախեցել և վախենում է Իրանի վրա հարձակվելուց և Ադրբեջանում հակաիրանական կետեր ստեղծելով ԱՄՆ-ին ու Իսրայելին օգնելուց։ Ես միշտ պնդել և պնդում եմ, որ ԱՄՆ-ը և Իսրայելը հիանալի գիտեն, որ իրենց օգնությունը միշտ օգտագործվելու է հայերի դեմ։ Իմ բոլոր մեղադրանքները վերաբերում են ոչ միայն ԱՄՆ-ին ու Իսրայելին, այլև, առանց բացառության, բոլոր այն երկրներին, որոնք ռազմական մատակարարումներ և օգնություն են տրամադրում Ադրբեջանին։ Բայց այժմ առավել հասկանալի է, թե ադրբեջանցիները 2016 թ. ապրիլին որտեղից են «կանաչ լույս» տեսել պատերազմ սկսելու համար. Թուրքիայից բացի նշան է եղել նաև ԱՄՆ-ից։
Սերգեյ ՇԱՔԱՐՅԱՆՑ
Հեղինակի նյութեր
Մեկնաբանություններ
Ասում են...
.
.
-
Ասում են… Հիմա մենք բավականին բարդ շրջան ենք ապրում մեր բարեկամ, եղբայրական Հայաստանի հետ հարաբերություններում։ Դա նույնիսկ ավելին է, քան եղբայրականը, քանի որ այստեղ ավելի շատ հայեր են ապրում, քան՝ բուն Հայաստանում
-
Ասում են Մարտի 8-ից առաջ Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի դեսպանատները զգուշացնում էին իրենց քաղաքացիներին զգույշ լինել Մոսկվայում՝ չասելով, թե ինչ է կատարվում
-
Ասում են… Իհարկե, Բրյուսելը շահագրգռված է Հայաստան-ՀԱՊԿ կապի թուլացմամբ, իսկ Դաշինքի պաշտոնական խոսնակները մեկ անգամ չէ, որ հանրային լավատեսություն են հայտնել ՆԱՏՕ-ի հետ մերձեցման Հայաստանի հեռանկարների վերաբերյալ
-
Ասում են…
Ափսոսում ենք, որ ՀՀ ղեկավարությունը, ըստ ամենայնի, գիտակցված որոշում է կայացրել՝ վարել ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների հետևողական վատթարացման, Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած ամեն ինչում Ռուսաստանին մեղադրելու գիծ։ Դա, իհարկե, հարիր չէ դաշնակցային հարաբերություններին
-
Ասում են Պաղեստինյան ՀԱՄԱՍ-ը 10-20-100 անգամ ավելի քիչ զենք ունի, քան ունեին Լեռնային Ղարաբաղի հայերը և ադրբեջանական բանակը իսրայելական բանակը չէ։ Թող Հայաստանում մտածեն։
-
Ասում են… Որոշ երկրներ փորձում են խաթարել ԱՊՀ անդամների օրինական իշխանությունը, ավանդական արժեքները և իրավիճակն ամբողջությամբ: Անհրաժեշտ է կանխարգելիչ աշխատանք՝ ԱՊՀ երկրների անվտանգության ապահովման համար։
-
Ասում են… Ռուսաստանը և Բելառուսը օգուտ չունեն իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտությունից: ՈՒ՞մ է այն ձեռնտու Մեզ ու ռուսաստանցիներին կշտամբում են «Ձեռնտու է Ուկրաինան հետին պլան է մղվել» Լսեք, եկեք անկեղծ լինենք այն, որ մեր մասին սկսել են ավելի քիչ խոսել, թերևս, վատ չէ: Բայց ո՛չ այդ գնով։ Մարդիկ են զոհվում։ Ինչի՞ վրա ենք ուրախանալու։
-
Ասում են…
Աշխարհում արևմտյան ազդեցությունը հսկայական ռազմաֆինանսական բուրգ է, այն իրեն պահելու համար անընդհատ նոր «վառելիքի» կարիք ունի՝ ուրիշներին պատկանող բնական, տեխնոլոգիական, մարդկային ռեսուրսներ
-
Ասում են…
10 ամսվա շրջափակումից հետո՝ սեպտեմբերի 19-ին, ադրբեջանական զինված ուժերը դաժան հրետակոծության ենթարկեցին Լեռնային Ղարաբաղը։
Սիրտս կոտրվում է, երբ իմանում եմ Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված և Հայաստան զանգվածաբար փախչող հազարավոր հայ ընտանիքների ցավի, կորստի, մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումների մասին:
-
Ասում են
Ադրբեջանը վերսկսել է պատերազմը Լեռնային Ղարաբաղի դեմ՝ գնդակոծելով խաղաղ բնակիչներին և քաղաքացիական ենթակառուցվածքները
-
Ասում են… Մենք առաջարկել ենք համաձայնության գալ Ադրբեջանի հետ այնպես, որ Քելբաջարն ու Լաչինը, նաև ամբողջ Ղարաբաղը, փաստացի մնան Հայաստանի իրավասության ներքո
-
Ասում են Ռուսաստանը գնահատում է Հայաստանի հետ կառուցողական հարաբերությունները, սակայն հնարավոր չէ համաձայնել վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի թեզերի հետ՝ ռուս խաղաղապահների առաքելության ձախողման մասին:
-
Ասում են… Ադրբեջանը խնդիր է դրել Արցախն ազատել հայ բնակչությունից, ստեղծել պայմաններ, որ հայերն այնտեղից գնան, ով կմնա՝ տեղահանել կամ կազմակերպել կոտորած Շատ հստակ է ծրագիրը:
-
Ասում են Ավելի քան 30000 երեխաներ և նրանց ընտանիքները Լեռնային Ղարաբաղում արդեն 8 ամիս է՝ գտնվում են շրջափակման և ավերակների մեջ։
-
Ասում են․․․ Թուրքական ցեղերը հայտնվել են 10-րդ դարում, 11-րդ դարում հասել են պատմական Հայաստանի տարածք: Այս հողի վրա հայերն ապրել են մթա 15-րդ դարից:
Տարածաշրջանային
