«Օլիգարխին խոշոր սեփականատեր հայտարարելով, նրանից նվերներ ընդունելով՝ տնտեսության կառուցվածքը չես փոխում»
21.01.2020 | 00:51
«Իրատեսի» զրուցակիցն է «Քաղաքացու որոշում» սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցության գործադիր մարմնի անդամ ՀԱՅԿ ՍԱՀԱԿՅԱՆԸ։
-ՍԴ-ի շուրջ զարգացումներն այդպես էլ չեն հանդարտվում: Մամուլը գրում է, որ ՍԴ անդամների նկատմամբ ճնշում կիրառելու նոր տեխնոլոգիա է մտածել իշխանությունը, այն է՝ փաստեր հավաքել նրանց արտամուսնական կապերի մասին: Նախարար Բադասյանն էլ սրան հակընդդեմ փաստարկն է բերում, թե նախկին իշխանությունները նման հրապարակումներով փորձում են ճնշում գործադրել «թոշակի գնալու» պատրաստվող ՍԴ անդամների նկատմամբ: Ի վերջո, ո՞վ է ում նկատմամբ ճնշում կիրառում, և ո՞րն է լինելու այս ամենի ելքը:
-Սահմանադրական դատարանի շուրջ չդադարող այս «էպոպեան» իրականում ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ կառավարող ուժի քաղաքական սխալ որոշում կայացնելու փաստի ամրագրում կամ արդյունավետ քաղաքական որոշումներ կայացնելու ունակության բացակայություն: Սա առաջին դեպքը չէ, երբ ոչ կոմպետենտ որոշում կայացնելու կամ պարզապես քաղաքական կամք չդրսևորելու հետևանքով, ժողովրդական լեզվով ասած, ունքն ուղղելու փոխարեն աչքն էլ են հանում: Այն, որ Սահմանադրական դատարանը, որպես ինստիտուտ, Հայաստանում գրեթե չի գործել, նախկինների ձեռքում մեզ վրա հավելյալ ճնշումներ գործադրելու և արդարադատության հասնելու վերջին հնարավորության բացառումն ամրագրելու գործիք է եղել, անվիճելի փաստ է։ Այն, որ «նոր» Հայաստանում այս ինստիտուտը, իր հին գործիքակազմով տեղ չունի, նույնպես փաստ է, բայց նմանատիպ զարտուղի ճանապարհներով խնդրի լուծումն ինձ համար անընդունելի է: Դա հիշեցնում է նախկինների գործելակերպը, երբ «դոսիեների» հավաքագրմամբ ու դրանց կիրառությամբ փորձ էր արվում այս կամ այն քաղաքական սուբյեկտի վրա ազդեցություն գործել: Ժողովրդավարական պետություն կառուցելու ճանապարհին դա անընդունելի մեթոդ է: Իսկ եթե ժամանակին Սահմանադրությունը փոխվեր, ինչպես որ հեղափոխության օրերին հարթակից հնչեցվում էր՝ որպես հեղափոխության քաղաքական օրակարգ, Սահմանադրական դատարանը բնականոն ճանապարհով կթարմացվեր, ու այս ամենին մեր քաղաքացիներն ականատես չէին լինի, քաղաքական գործընթացներն էլ միտված կլինեին զարգացմանը, ոչ թե հին ու նորի կրկին բախմանը: Իսկ թե իրականում ով է ում վրա ճնշում բանեցնում, ես չեմ տիրապետում այդ ինֆորմացիային, դա փակ, ոչ թափանցիկ գործընթաց է:
-Կարծես թե սկսել է ձևավորվել սահմանադրական փոփոխությունների հանձնաժողովը: Իշխանությունները հայտարարել են՝ 2020-ին գնալու են փոփոխությունների: Չեն բացառում՝ դրանք միտված կարող են լինել նաև ՍԴ հարցը վերջնականապես լուծելուն: Տեսակետ կա նաև, որ նոր Սահմանադրությամբ Հայաստանը կարող է անցում կատարել նախագահական համակարգի: Այս առնչությամբ ո՞րն է ձեր տեսակետը: Ուշացած չէ՞ «հեղափոխական» իշխանությունների՝ սահմանադրական փոփոխությունների գնալու որոշումը:
-Սահմանադրության փոփոխության որոշումն ուշացած է, բայց այն ակտուալ է ու պարտադիր պետք է իրականացվի, որպեսզի մենք՝ որպես հանրություն, ի վերջո ունենանք լեգիտիմ, բոլորիս կողմից ընդունելի, հանրային հարաբերությունները կարգավորող կարևորագույն փաստաթուղթ, որը դրվելու է վաղվա Հայաստանի կերտման հիմքում: Չպետք է մոռանալ, որ գործող Սահմանադրությունը կեղծված ընտրությունների հետևանքով ընդունված մի փաստաթուղթ է, որի դերն ու նշանակությունը եղել է Սերժ Սարգսյանի իշխանության պահպանումն ու վերարտադրությունը, պետական կառավարման ամբողջ համակարգը նրա քմահաճույքին ծառայեցնելը:
Ինչ վերաբերում է նախագահական համակարգին անցում կատարելուն, ես ինձ թույլ կտամ կանխատեսել, որ նման քայլի չի գնա կառավարող մեծամասնությունը՝ մի քանի պատճառներով: Նախ՝ «Քաղաքացիական պայմանագիրն» այդպես էլ չկարողացավ դիրքավորվել որպես կտրուկ փոփոխություններ կատարող, քաղաքական որոշումներ կայացնող միավոր, իրենց ավելի շատ բնորոշ է որոշակի մակերեսային փոփոխություններով իներցիոն կառավարման գործելաոճն ու այդ ամենը մեզ որպես հեղափոխական մոտեցում ներկայացնելը: Երկրորդ՝ խորհրդարանական կառավարման համակարգը դեռ կայացման փուլում է, իսկ դրա ամբողջական կայացման համար մենք դեռ պետք է ձևավորենք կուսակցական համակարգը և քաղաքական որոշումների վրա ազդեցություն ունեցող այլ ինստիտուտները. գործընթացի կեսից նոր քաղաքական համակարգի կառուցման գործին անցում կատարելը ռեսուրսների անտեղի վատնում եմ համարում: Երրորդ՝ երբ նախագահականից պառլամենտական համակարգի անցնելու քննարկումներ էին տեղի ունենում, փորձագետների և քաղաքական գործիչների մեծ մասը դա գնահատում էր որպես ավելի ժողովրդավարական համակարգի անցման ակտ` հիմքում ունենալով այն կռվանը, որ քաղաքական որոշումների ընդունումը ոչ թե մեկ անձից պետք է կախված լինի, այլ բազմաթիվ սուբյեկտների, ինչն այդ որոշմանն էլ ավելի ծանրակշիռ բնույթ է հաղորդում: Եվ վերջապես, մենք որևէ հոդաբաշխ փաստարկ չենք լսել՝ նախագահական համակարգին վերադառնալու համար: Մեզ փորձում են համոզել, որ ո՛չ պատերազմ, ո՛չ խաղաղություն ռեժիմում գտնվող պետության համար վճռական պահերին պառլամենտական համակարգն անարդյունավետ է գործում, ինչն իրականության հետ աղերս չունի: Հայաստանում պաշտպանության նախարարությունը կայացած պետական ինստիտուտ է, այն կատարել է իր առջև դրված խնդիրները՝ անգամ պետական կառավարման և քաղաքական համակարգի ծայրահեղ ցածր որակների պայմաններում, ինչին մենք ականատես եղանք 2016-ի ապրիլյան պատերազմի օրերին:
-Ձեզ համար հասկանալի՞ է նախագահ Արմեն Սարգսյանի դիրքորոշումը։ Խնդրահարույց հարցերի պարագայում նա Փաշինյանի ուղեծրի մեջ է, թեպետ, իշխանությունների բառերով ասած, «հանցագործ ռեժիմի բերած մարդն է»:
-Հակառակ գործելաոճով հանդես գալու համար նախագահ Սարգսյանը ռեսուրս չունի պարզապես: Լինելով բազմափորձ քաղաքական գործիչ՝ նա մոտիկից տեսնում և գնահատում է վարչապետ Փաշինյանին հակառակ տեսակետ հայտնելու, առավել ևս, գործելու ռիսկերը, հատկապես այն պարագայում, ինչպես Դուք նշեցիք, նրա և նախկին իշխանությունների հետ ունեցած սերտ կապերը նրան էլ ավելի խոցելի են դարձնում՝ անգամ եթե նա ունենար ինքնուրույն քաղաքական վարք դրսևորելու համար անհրաժեշտ սահմանադրական լիազորություններ: Չմոռանանք, որ Արմեն Սարգսյանի նախագահ դառնալու գործընթացը ուղեկցվում էր նրա՝ այդ պաշտոնին չհամապատասխանելու մասին հիմնավոր կասկածներով՝ ՀՀ-ում նրա բնակության ժամկետների հետ կապված: Ինչպես հիշում եք, նախագահ Սարգսյանը վարչապետին ներկայացրեց Մեծ Բրիտանիայից բերած ինչ-որ տեղեկանք, որով, իբրև թե, ցրեց վարչապետի կասկածները, սակայն այդ տեղեկանքը չներկայացվեց հանրությանը: Եթե այդ տեղեկանքն իրավամբ ցրում էր բոլոր կասկածները, տրամաբանությունը հուշում է, որ դա կներկայացվեր նաև բոլորիս, և վերջ կդրվեր բոլոր հարցերին, բայց հարցերը մնում են, ու այդպիսի ռումբ ունենալով ոտքերիդ տակ՝ անհնար կլինի չթելել վարչապետի թելը:
-Կառավարությունը որդեգրել է տարեկան 150-ից պակաս ծնունդ գրանցող ծննդատները փակելու քաղաքականություն: Որոշմանը դեմ են Մարալիկի, Աչաջուրի, Եղվարդի և այլ համայնքների ծննդատան աշխատակիցներն ու, առհասարակ, քաղաքացիները: Ինչու՞ են իշխանություններն այս ճանապարհով գնում: Ծննդատուն փակելու հաշվին թույլատրելի՞ է գումար խնայելը:
-Ծննդատները փակելու նախարարի որոշումը և վարչապետի՝ 5 միլիոն բնակչության հասնելու հայտարարությունը ուղիղ հակասության մեջ են: Սա խոսում է կառավարության անարդյունավետ, չհամաձայնեցված գործելաոճի մասին, հռչակված նպատակների և իրականության խզվածության մասին, ինչը, ցավոք, նոր երևույթ չէ: Սակայն այս ամենում ինձ ուրախացնում է մեկ այլ փաստ. սեփական իրավունքների, սեփական պատկերացումների համար պայքարող, չհանձնվող քաղաքացու ձևավորման գործընթացը շարունակվում է՝ անգամ լեգիտիմ ընտրությունների արդյունքում ձևավորված կառավարության պայմաններում: Սա քաղաքական մի գործընթաց է, ինչի արդյունքում մենք կունենանք ժամանակակից ծննդատներ, որտեղ ծննդաբերող մոր և մանկան առողջությունը մաքսիմում որակյալ կերպով կապահովվի: Իսկ պայքարող քաղաքացիների ջանքերի շնորհիվ նման ծննդատներ ավելի շատ բնակավայրերում կլինեն, ոչ թե առողջապահության նախարարի պլանավորածի չափով: Սա քաղաքացի-պետություն համագործակցության օրինակ է, որը սակայն սահուն չի ընթանում՝ նման մշակույթի բացակայության պատճառով: Իհարկե, իդեալական կլիներ, որ նախարարն իր այդ որոշումը կայացնելիս հանրության կարծիքը նույնպես հաշվի առներ, ոչ թե հիմնվեր միայն թվերի և ցուցանիշների վրա, բայց ունենք այն, ինչ ունենք:
-Առողջապահության նախարարի՝ վերջերս օրակարգ նետած նախագծերից մեկը, կապված առողջապահական հարկի հետ, բուռն քննադատությունների տեղիք տվեց: Այժմ կարծես այս մասին խոսակցություններ չկան: Ըստ Ձեզ, դա իրապես խթանելու՞ է անվճար բուժօգնության կայացումը, թե՞ քաղաքացիներից նոր հարկ «կորզելու» ձև է:
-Անվճար բուժօգնությունը «Քաղաքացու որոշում» կուսակցության ծրագրային դրույթներից է, ինչն անմիջականորեն բխում է սոցիալ-դեմոկրատական գաղափարաբանության արժեքներից, ու առողջապահության նախարարի այդ ցանկությունն ինձ դուր է գալիս, սակայն ներկայացված նախագծում վիճելի դրույթներ կան, որոնք ուղղման կարիք ունեն: Մենք համոզված ենք, որ Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացին որակյալ և անվճար առողջապահության կարիք ունի՝ արժանավայել ապրելու իր իրավունքն իրացնելու համար, և մի գեղեցիկ օր դա դառնալու է սովորական առօրյա՝ անգամ եթե այսօրվա իշխանությունները դեմ լինեն այդ գաղափարին: Եվ, այո, առողջապահության ապահովագրության համակարգն այդ խնդրի լուծման ուղիներից մեկն է, սակայն ներկայացված նախագծում վիճելի է 6 % հարկի չափը, դրա տնտեսական հիմնավորվածությունը, կարծում եմ, թերի է և վիճելի: Ներկայացված նախագծի հետ կապված հանրային դիսկուրսից դուրս մնաց ոչ պակաս մի կարևոր դրույթ. առողջապահության ապահովագրության ֆինանսները մեկ պետական հիմնարկում կենտրոնացնելու դրույթը, ինչը հղի է կոռուպցիոն ռիսկերով, իսկ մրցակցության բացակայությունը կհանգեցնի աշխատանքի ցածր որակի: Սրանք խնդիրներ են, որոնց անտեսման դեպքում կունենանք լավ նպատակի միտված, սակայն հերթական թերի նախագիծ, որի արդյունավետությունը, քաղաքացու կյանքի որակի վրա դրական ազդեցությունը խիստ կասկածելի կլինեն:
-Ձեր գնահատմամբ՝ ինչպիսի՞ն է մեկամյա 7-րդ գումարման խորհրդարանը: Երիտասարդ պատգամավորները կարողացե՞լ են արդարացնել հասարակության սպասումները:
-Հանրությունը մեծ ակնկալիքներ ուներ 7-րդ գումարման Ազգային ժողովից, ու դրա մեկամյա գործունեությունն ակնհայտորեն համատեղելի չէ այդ ակնկալիքների հետ: Ազգային ժողովը, չնայած պետության կառավարման պառլամենտական համակարգին, դեռևս չի ձևավորվել որպես ինքնուրույն պետական ինստիտուտ՝ մնալով հիմնականում կառավարության ներկայացրած օրինագծերը դակող սուբյեկտ: Քաղաքական նախաձեռնողականությունը այդպես էլ չի անցել Ազգային ժողովին, ու կառավարությունն առայժմ դոմինանտ է, առավել նախաձեռնող ու վերջնական որոշում կայացնող: Ճիշտ է, դրա համար օբյեկտիվ պատճառներ կան՝ Նիկոլ Փաշինյանի անձնական բարձր վարկանիշը թե՛ քաղաքացիների, թե՛ «Իմ քայլի» շրջանակներում, Սահմանադրության սուպերվարչապետական բնույթը, կուսակցական չկայացած համակարգը և դեմոկրատական ավանդույթների բացակայությունը, նորաթուխ օրենսդիրների փորձառության պակասը և այլն, բայց սա մի իրողություն է, որը պետք է ֆիքսել ու փորձել ելքեր փնտրել և, ի վերջո, ձևավորել ինքնուրույն, հզոր, քաղաքական Ազգային ժողով, որտեղ թեժ քննարկումներ կլինեն վաղվա Հայաստանի կերտման ուղիների շուրջ, այլ ոչ թե այն, ինչին հաճախ ականատես ենք լինում: Հանուն արդարության պետք է նշել նաև, որ 7-րդ գումարման Ազգային ժողովը, այնուամենայնիվ, փորձում է ինքնուրույն դիմագիծ ձեռք բերել, նախաձեռնություններով հանդես գալ, ներառողական լինել առանձին դեպքերում, բայց այդ տեմպերը, իմ գնահատմամբ, թույլ են:
-Որտե՞ղ է խորհրդարանական ու արտախորհրդարանական ընդդիմությունն ու որտեղ` իշխանությունը: Տեսակետ կա, թե Հայաստանում ընդդիմություն այդպես էլ չի ձևավորվում. ո՞րն է ձեր հակափաստարկը՝ որպես արտախորհրդարանական ընդդիմության ներկայացուցիչ:
-Իշխանությունները, Ազգային ժողովում ունենալով սահմանադրական մեծամասնություն և անսահման վերահսկողություն կառավարության վրա, փորձում են կառավարել պետությունը՝ մերժվածների կողմից ընդունված Սահմանադրությամբ և օրենքներով: Հայտարարությունների մակարդակում համակարգային փոփոխությունների հեղափոխական ճանապարհով են ընթանում, բայց իրականում կառավարչական ունակությունների ցածր որակների և քաղաքական կամքի բացակայության պայմաններում, մխրճվել են ամենօրյա խնդիրների լուծման մեջ ու պոպուլիզմով կերակրում են հանրությանը: «Քաղաքացու որոշում» կուսակցությունը, լինելով արտախորհրդարանական ընդդիմություն, չունենալով սեփական լրատվամիջոցներ, հեռուստաընկերություններ, այնուամենայնիվ, փորձում է իր ազդեցությունն ունենալ պետական կառավարման համակարգի, որոշումների և քաղաքական գործընթացների վրա՝ հիմքում ունենալով լուրջ արժեքներ և հռչակված քաղաքական ծրագրեր: Մենք որոշակի հաջողություններով համագործակցում ենք «Իմ քայլի» մեր գործընկերների հետ, իսկ որոշ դեպքերում մեր վճռական «ոչ»-ն ենք ասում, ինչպես, օրինակ, Ամուլսարի հանքի շահագործման թույլտվության դեմ արշավի ընթացքում:
-Գրեթե ամեն օր Նիկոլ Փաշինյանը և կառավարության անդամները տնտեսական ցուցանիշներ են հրապարակում։ Պե՞տք է ոգևորվել այս թվերով, թե՞ ոչ։ Եվ արդյո՞ք Հայաստանը թևակոխել է «տենտեսական հեղափոխության» կայուն շրջան:
-Տնտեսական ցուցանիշները մեր հանրության կյանքի որակի վրա չնչին ազդեցություն ունեն, քանի որ տնտեսությունն իր օլիգարխիկ ու մենաշնորհային բնույթը, ըստ էության, չի փոխել: Տնտեսությունը շարունակում է գործել այնպես, ինչպես նախկինում՝ ժամանակ առ ժամանակ ՀԴՄ տպելով: Ես տնտեսագետ չեմ և չեմ փորձի հրապարակված թվերի մասին կարծիք հայտնել, բայց ակնհայտ է, որ օլիգարխին խոշոր սեփականատեր հայտարարելով, նրանից նվերներ ընդունելով՝ տնտեսության կառուցվածքը չես փոխում, իսկ դրա բացակայության պայմաններում տնտեսական հեղափոխության մասին դատողություններ անելը ժամանակի զուր կորուստ է:
Զրուցեց
Սևակ ՎԱՐԴՈՒՄՅԱՆԸ
Հեղինակի նյութեր
Մեկնաբանություններ
Ասում են...
.
.
-
Ասում են… Հիմա մենք բավականին բարդ շրջան ենք ապրում մեր բարեկամ, եղբայրական Հայաստանի հետ հարաբերություններում։ Դա նույնիսկ ավելին է, քան եղբայրականը, քանի որ այստեղ ավելի շատ հայեր են ապրում, քան՝ բուն Հայաստանում
-
Ասում են Մարտի 8-ից առաջ Մեծ Բրիտանիայի և ԱՄՆ-ի դեսպանատները զգուշացնում էին իրենց քաղաքացիներին զգույշ լինել Մոսկվայում՝ չասելով, թե ինչ է կատարվում
-
Ասում են… Իհարկե, Բրյուսելը շահագրգռված է Հայաստան-ՀԱՊԿ կապի թուլացմամբ, իսկ Դաշինքի պաշտոնական խոսնակները մեկ անգամ չէ, որ հանրային լավատեսություն են հայտնել ՆԱՏՕ-ի հետ մերձեցման Հայաստանի հեռանկարների վերաբերյալ
-
Ասում են…
Ափսոսում ենք, որ ՀՀ ղեկավարությունը, ըստ ամենայնի, գիտակցված որոշում է կայացրել՝ վարել ՌԴ-ի հետ հարաբերությունների հետևողական վատթարացման, Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցած ամեն ինչում Ռուսաստանին մեղադրելու գիծ։ Դա, իհարկե, հարիր չէ դաշնակցային հարաբերություններին
-
Ասում են Պաղեստինյան ՀԱՄԱՍ-ը 10-20-100 անգամ ավելի քիչ զենք ունի, քան ունեին Լեռնային Ղարաբաղի հայերը և ադրբեջանական բանակը իսրայելական բանակը չէ։ Թող Հայաստանում մտածեն։
-
Ասում են… Որոշ երկրներ փորձում են խաթարել ԱՊՀ անդամների օրինական իշխանությունը, ավանդական արժեքները և իրավիճակն ամբողջությամբ: Անհրաժեշտ է կանխարգելիչ աշխատանք՝ ԱՊՀ երկրների անվտանգության ապահովման համար։
-
Ասում են… Ռուսաստանը և Բելառուսը օգուտ չունեն իսրայելա-պաղեստինյան հակամարտությունից: ՈՒ՞մ է այն ձեռնտու Մեզ ու ռուսաստանցիներին կշտամբում են «Ձեռնտու է Ուկրաինան հետին պլան է մղվել» Լսեք, եկեք անկեղծ լինենք այն, որ մեր մասին սկսել են ավելի քիչ խոսել, թերևս, վատ չէ: Բայց ո՛չ այդ գնով։ Մարդիկ են զոհվում։ Ինչի՞ վրա ենք ուրախանալու։
-
Ասում են…
Աշխարհում արևմտյան ազդեցությունը հսկայական ռազմաֆինանսական բուրգ է, այն իրեն պահելու համար անընդհատ նոր «վառելիքի» կարիք ունի՝ ուրիշներին պատկանող բնական, տեխնոլոգիական, մարդկային ռեսուրսներ
-
Ասում են…
10 ամսվա շրջափակումից հետո՝ սեպտեմբերի 19-ին, ադրբեջանական զինված ուժերը դաժան հրետակոծության ենթարկեցին Լեռնային Ղարաբաղը։
Սիրտս կոտրվում է, երբ իմանում եմ Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանված և Հայաստան զանգվածաբար փախչող հազարավոր հայ ընտանիքների ցավի, կորստի, մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումների մասին:
-
Ասում են
Ադրբեջանը վերսկսել է պատերազմը Լեռնային Ղարաբաղի դեմ՝ գնդակոծելով խաղաղ բնակիչներին և քաղաքացիական ենթակառուցվածքները
-
Ասում են… Մենք առաջարկել ենք համաձայնության գալ Ադրբեջանի հետ այնպես, որ Քելբաջարն ու Լաչինը, նաև ամբողջ Ղարաբաղը, փաստացի մնան Հայաստանի իրավասության ներքո
-
Ասում են Ռուսաստանը գնահատում է Հայաստանի հետ կառուցողական հարաբերությունները, սակայն հնարավոր չէ համաձայնել վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի թեզերի հետ՝ ռուս խաղաղապահների առաքելության ձախողման մասին:
-
Ասում են… Ադրբեջանը խնդիր է դրել Արցախն ազատել հայ բնակչությունից, ստեղծել պայմաններ, որ հայերն այնտեղից գնան, ով կմնա՝ տեղահանել կամ կազմակերպել կոտորած Շատ հստակ է ծրագիրը:
-
Ասում են Ավելի քան 30000 երեխաներ և նրանց ընտանիքները Լեռնային Ղարաբաղում արդեն 8 ամիս է՝ գտնվում են շրջափակման և ավերակների մեջ։
-
Ասում են․․․ Թուրքական ցեղերը հայտնվել են 10-րդ դարում, 11-րդ դարում հասել են պատմական Հայաստանի տարածք: Այս հողի վրա հայերն ապրել են մթա 15-րդ դարից:
Տարածաշրջանային
