Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 

«Երբ բարձ­րաս­տի­ճան պաշ­տո­ն­յան հարց­նում է` կոմ­պո­զի­տո­րը պետք է փո՞ղ ստա­նա, սա ար­դեն մտա­ծե­լա­կեր­պի խն­դիր է»

«Երբ բարձ­րաս­տի­ճան պաշ­տո­ն­յան հարց­նում է` կոմ­պո­զի­տո­րը  պետք է փո՞ղ ստա­նա, սա ար­դեն մտա­ծե­լա­կեր­պի խն­դիր է»
13.03.2020 | 03:01
-Պա­րոն Սա­թյան, խո­սե­ցիք տե­սա­բան­նե­րի, մաս­նա­գի­տա­կան քն­նա­դա­տու­թյան մա­սին: Քն­նա­դա­տու­թյու­նը և ցեն­զու­րան շա՞տ են տար­բեր­վում ստեղ­ծա­գոր­ծո­ղի հա­մար:
-Ի­հար­կե, տար­բեր­վում են: Բայց Հա­յաս­տա­նում ցեն­զու­րա հաս­կա­ցու­թյու­նը հա­մա­րյա թե չի գոր­ծում: Սո­վե­տի ժա­մա­նակ էլ չի աշ­խա­տել:
-Ին­չու՞, ո­րով­հետև հա­յերն ըմ­բո՞ստ էին, թե՞ ճարպ­կո­րեն կա­րո­ղա­նում էին շր­ջան­ցել խոր­հր­դա­յին ցեն­զու­րա­յի կա­ղա­պար­նե­րը, ո­րոնք ան­վի­ճե­լիո­րեն կա­յին և թե­լադր­վում էին:
-Դա ճկու­նու­թյան հարց էր: Մեր կոմ­պո­զի­տոր­նե­րը կա­րո­ղա­ցել են ա­նել այն, ինչ ի­րենց հո­գե­հա­րա­զատ է ե­ղել: Վերց­նենք հենց Առ­նո Բա­բա­ջա­նյա­նի օ­րի­նա­կը: Մար­դը եր­գեր էր գրում, չէ՞: Հենց եր­գե­րի շնոր­հիվ է, որ շա­տե­րը ճա­նա­չում են նրան: Բայց միա­ժա­մա­նակ գրում էր «Վեց պատ­կեր», «Ջու­թա­կի սո­նատ», այլ ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­ներ: Դա ար­դեն բո­լո­րո­վին այլ ո­րակ էր: Հա­յե­րի հա­մար մի բանն է դժ­վար՝ շա­րու­նա­կա­կա­նու­թյունն ա­պա­հո­վե­լը: Յու­րա­քան­չյուր բան ու­նի սկիզբ և շա­րու­նա­կու­թյուն: Եվ ե­թե որևէ մե­կը որևէ ո­լոր­տում ինչ-որ բան է ա­նում, չպի­տի ան­տե­սի ի­րե­նից ա­ռաջ ար­վա­ծը: Եր­բեմն այս կամ այն ար­վես­տա­գե­տի մա­սին ա­սում են, թե նա միակն է աշ­խար­հում: Սա այն դեպքն է, երբ տվյալ մար­դը չգի­տի, թե ինչ է կա­տար­վում աշ­խար­հում, դրա հա­մար էլ կար­ծում է, թե ին­քը միակն է, թե իր ա­րա­ծի նմա­նը ոչ ոք չի ա­րել աշ­խար­հում: Այս հո­գե­բա­նու­թյու­նից պետք է հրա­ժար­վել:
-Հետ­խոր­հր­դա­յին շր­ջա­նում տագ­նա­պի ա­ռիթ էր դար­ձել հատ­կա­պես ե­րաժշ­տա­կան դպ­րոց­նե­րի վի­ճա­կը: Ան­շուշտ, կր­թու­թյունն առ­հա­սա­րակ այս տաս­նա­մյակ­նե­րին դար­ձել է ան­հա­ջող փոր­ձար­կում­նե­րի դաշտ, բայց և այն­պես ե­րաժշ­տա­կան դպ­րոց­ներն ա­ռա­վել խո­ցե­լի են դար­ձել: Այ­սօր կա՞ ինչ-որ տե­ղա­շարժ՝ ե­րաժշ­տա­կան դպ­րոց­նե­րի հան­դեպ հե­տաքր­քրու­թյան ա­ռու­մով:
-Կար­ծում եմ՝ կան բա­ներ, ո­րոնք մենք պետք է ըն­դօ­րի­նա­կեինք նա­խորդ՝ խոր­հր­դա­յին հա­մա­կար­գից: Այ­սօր ե­րաժշ­տա­կան դպ­րո­ցի դա­սա­տուն վար­ձատր­վում է եր­կու ան­գամ պա­կաս հան­րակր­թա­կան դպ­րո­ցի ու­սուց­չից:
-Այն դեպ­քում, որ հան­րակր­թա­կան դպ­րո­ցի ու­սու­ցիչն էլ ա­ռանձ­նա­պես ար­ժա­նա­պա­տիվ աշ­խա­տա­վարձ չի ստա­նում:
-Ա­յո՛: Ժա­մա­նա­կին ե­րաժշ­տա­կան դպ­րոց­նե­րում պար­տա­դիր գո­յու­թյուն ու­նեին կոմ­պո­զի­ցիա­յի դա­սա­րան­ներ: Այ­սօր դրանք հան­վել են ծրագ­րից: Ճիշտ է, հա­տու­կենտ դպ­րոց­նե­րում կա­րե­լի է գտ­նել կոմ­պո­զի­ցիա­յի դա­սա­րան­ներ՝ ըստ տնօ­րե­նի ցան­կու­թյան: Այ­սօր­վա կոմ­պո­զի­տոր­նե­րից շա­տերն են ան­ցել այդ դա­սըն­թա­ցը: Օ­րի­նակ՝ վեր­ջերս Մի­քա­յել Պո­ղո­սյա­նի՝ մր­ցա­նակ ստա­ցած ֆիլ­մի ե­րաժշ­տու­թյու­նը գրել է Դա­վիթ Հա­լա­ջյա­նը, որն իր կոմ­պո­զի­տո­րա­կան կր­թու­թյունն սկ­սել է հենց այդ դա­սըն­թաց­նե­րից՝ Սա­յաթ-Նո­վա­յի ան­վան ե­րաժշ­տա­կան դպ­րո­ցում: Ես էի այն­տեղ դա­սա­վան­դում կոմ­պո­զի­ցիա: Այ­սօր կոն­սեր­վա­տո­րիա­յի կոմ­պո­զի­ցիա­յի ամ­բիո­նում եր­կու կուրս ուղ­ղա­կի դա­տարկ է: Այ­սինքն՝ այդ բա­ժին ընդ­հան­րա­պես չեն դի­մում: Իսկ ին­չու՞: Ո­րով­հետև հիմ­քը չկա, ո­րով­հետև դպ­րոց­նե­րում այդ կր­թու­թյու­նը չեն ստա­նում, ու­սում­նա­րան­նե­րում՝ նույն­պես: ՈՒ­րեմն ո՞ր հիմ­քով հե­տո շա­րու­նա­կեն սո­վո­րել կոն­սեր­վա­տո­րիա­յում: Այն­պես որ, տագ­նապն այ­սօր էլ կա: Կոմ­պո­զի­տոր­նե­րի միու­թյունն անց­կաց­նում է պա­տա­նի կոմ­պո­զի­տոր­նե­րի մր­ցույթ, որ կոչ­վում է Էդ­վարդ Միր­զո­յա­նի ա­նու­նով: Դրա շնոր­հիվ ե­րե­խա­ներն անց­նում են կոմ­պո­զի­ցիա­յի դպ­րոց և շա­րու­նա­կում կոմ­պո­զի­տո­րա­կան գի­ծը: Երևի թե պետք է վե­րա­նա­յել ո­րոշ բա­ներ: Պետք է դի­տար­կել լայն հար­թու­թյան մեջ. ար­դյոք մենք ի­րա­վունք ու­նե՞նք հրա­ժար­վե­լու այդ ար­ժե­քից, թե՞ ոչ:
-Հրա­ժար­վել կոմ­պո­զի­ցիա­յի դա­սա­րան­նե­րից չի՞ նշա­նա­կում ուղ­ղա­կի թա­ղել կոմ­պո­զի­տո­րա­կան ար­վես­տը:
-Ի­հար­կե, թա­ղում ենք: Ա­վե­լին, մենք փոք­րա­թիվ ազգ ենք, և աշ­խար­հին ներ­կա­յա­նում ենք հիմ­նա­կա­նում մեր ար­վես­տով: Այ­սօր­վա նման վե­րա­բեր­մուն­քի պատ­ճա­ռով վա­ղը չենք կա­րող հա­մա­պա­տաս­խա­նել ա­ռա­ջա­դեմ աշ­խար­հի մի­տում­նե­րին, պա­հանջ­նե­րին: Իս­կա­պես մտա­ծե­լու տեղ ու­նենք: Հա­մա­կար­գը պետք է փոխ­վի: Մենք չենք կա­րող մեզ պա­հել այն­պես, ինչ­պես պա­հում են մե­ծա­քա­նակ ազ­գե­րը:
-ՈՒ­զում եք ա­սել, որ մե­ծա­քա­նակ ազ­գե­րը կա­րո՞ղ են ան­փույթ լի­նել ի­րենց ար­վես­տի հան­դեպ:
-Ա­յո՛: Ե­թե մի քա­նի տաս­նյակ մի­լիոն է տվյալ ժո­ղո­վուր­դը, նրա հա­մար կարևոր չէ, թե քա­նի կոմ­պո­զի­տոր կու­նե­նա: Իսկ մենք քիչ ենք, պետք է մեր ան­հա­տ­նե­րին խրա­խու­սենք և ու­նե­ցած լավ ա­վան­դույթ­նե­րը շա­րու­նա­կենք: Երբ աշ­խար­հում խո­սում են հայ ազ­գի մա­սին, նախ և ա­ռաջ մեր ար­վեստն են գնա­հա­տում:
-Կոմ­պո­զի­տո­րի հա­մար մե­ծա­գույն խթա­նը հա­մերգ­ներն են, իր ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րի հան­րա­յին կա­տա­րում­նե­րը: Բա­վա­րար չա­փով կա­տար­վու՞մ են հայ կոմ­պո­զի­տոր­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րը նվա­գախմ­բե­րի, երգ­չախմ­բե­րի, ան­հատ ե­րա­ժիշտ­նե­րի կող­մից: Հարցս վե­րա­բե­րում է թե՛ հա­յաս­տա­նյան, թե՛ ար­տա­սահ­մա­նյան կա­տա­րում­նե­րին:
-Այ­սօր ա­մեն ինչ ո­րո­շում է կա­տա­րո­ղը: Մեզ մոտ, մեր ժա­մա­նակ­նե­րում, ա­վե­լի շատ գնա­հատ­վում է ոչ թե կոմ­պո­զի­տո­րա­կան, այլ կա­տա­րո­ղա­կան ար­վես­տը: Աս­վա­ծի վառ ա­պա­ցույցն ան­գամ պե­տա­կան ե­րի­տա­սար­դա­կան մր­ցա­նակն է, որ­տեղ չկա «լա­վա­գույն կոմ­պո­զի­տոր» ան­վա­նա­կարգ: Կա­րե­լի է կա­տա­րել նաև այ­լազ­գի կոմ­պո­զի­տոր­նե­րի գոր­ծե­րը, բայց պետք է հաս­կա­նալ, որ հայ կոմ­պո­զի­տոր­ներն ան­փո­խա­րի­նե­լի են: Պետք է մեծ ու­շադ­րու­թյուն դարձ­նել հայ ժա­մա­նա­կա­կից ար­վես­տին: Իսկ ժա­մա­նա­կա­կից ար­վես­տը միայն ե­րաժշ­տու­թյու­նը չէ: Պետք է հոգ տա­նել այն մարդ­կանց նկատ­մամբ, ո­րոնք այ­սօր ար­վեստ են ստեղ­ծում: Ինչ վե­րա­բե­րում է հա­մաշ­խար­հա­յին ռե­զո­նան­սին, ա­յո՛, այն այ­սօր բա­վա­կան մեծ է: Մեր ե­րի­տա­սարդ­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­ներն այ­սօր հն­չում են տար­բեր եր­կր­նե­րում: Խո­սե­ցի Էդ­վարդ Միր­զո­յա­նի ան­վան մր­ցույ­թի մա­սին: Այդ մր­ցույ­թի մաս­նա­կից­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րից վե­ցը ներ­կա­յաց­վե­ցին վեր­ջերս Սանկտ Պե­տեր­բուր­գում կա­յա­ցած մի­ջազ­գա­յին փա­ռա­տո­նում և վեցն էլ ար­ժա­նա­ցան պատ­վոգ­րե­րի: Մր­ցույ­թի մաս­նա­կից պա­տա­նի­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րը հն­չել են նաև Բել­գիա­յում կա­յա­ցած հա­մեր­գի ժա­մա­նակ: Նրանց գոր­ծե­րը կա­տա­րում են այ­լազ­գի ե­րա­ժիշտ­ներ: Այն­պես որ, գոր­ծըն­թա­ցը կա: Ինչ վե­րա­բե­րում է նվա­գախմ­բա­յին կա­տա­րում­նե­րին, ա­սեմ, որ նախ­կի­նում ռա­դիո­յի և հե­ռուս­տա­տե­սու­թյան նվա­գա­խումբն էր կա­տա­րում ե­րի­տա­սարդ­նե­րի գոր­ծե­րը, էքս­պե­րի­մեն­տալ գոր­ծեր: Իսկ սա շատ կարևոր է: Կոմ­պո­զի­տո­րը պետք է լսի իր գոր­ծը: Մի բան է, երբ նա տեխ­նի­կա­պես պատ­րաս­տում, գրում է գոր­ծը, այլ բան է, որ ա­կան­ջով լսում է, հաս­կա­նում, թե ինքն ինչ է ա­րել: Պետք է ինքդ քեզ հա­մար պար­զես՝ որ­քա­նո՞վ են ի­րար հա­մա­պա­տաս­խա­նում ա­կանջդ ու գրածդ: Լո­րիս Ճգ­նա­վո­րյանն էլ էր իր երկ­րորդ նվա­գախմ­բով կա­տա­րում մեր ե­րի­տա­սարդ­նե­րի գոր­ծե­րը, էքս­պե­րի­մեն­տալ գոր­ծեր: Այ­սօր մենք ու­նենք եր­կու նվա­գա­խումբ, ո­րոնք ծա­վա­լում են պե­տա­կան մասշ­տա­բի գոր­ծու­նեու­թյուն: Եր­կուսն էլ էքս­պե­րի­մեն­տալ գոր­ծեր չեն ու­զում կա­տա­րել: Նրանք պատ­րաս­տի գոր­ծեր են ու­զում: Շատ հա­ճախ էքս­պե­րի­մեն­տալ գոր­ծե­րը մնում են տե­սա­դաշ­տից դուրս, չեն հն­չում: Իսկ ես կար­ծում եմ, որ դրանք պար­տա­դիր պետք է հն­չեն, ան­գամ ե­թե սկզ­բում հա­վա­քեն շատ քիչ հան­դի­սա­տես, ո­րով­հետև ստեղ­ծա­գոր­ծո­ղը ա­ռանց լսե­լու չի կա­րող լավ ճա­նա­չել նվա­գա­խում­բը, պատ­կե­րաց­նել հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը վո­կա­լի և գոր­ծի­քա­յին ե­րաժշ­տու­թյան միջև: Դա փորձ­նա­կան դաշտ է, որ ներ­կա­յում մենք միշտ չէ, որ կա­րո­ղա­նում ենք ա­պա­հո­վել: Կա­մե­րա­յին գոր­ծե­րի դեպ­քում ա­վե­լի հեշտ է, մի քա­նի հո­գու հա­ջող­վում է հա­վա­քել, և կա­տար­վում է ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյու­նը: Սիմ­ֆո­նիկ ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րի դեպ­քում դժ­վար է: Երևի պետք է այդ ուղ­ղու­թյամբ մտա­ծել: Իսկ դա պետք է լի­նի պե­տա­կան մտա­ծո­ղու­թյուն: Դրան պետք է ա­ջակ­ցի պե­տու­թյու­նը: Պետք է ինչ-որ դո­տա­ցիա լի­նի, ինչ-որ գու­մար­ներ լի­նեն, որ ներ­դր­վեն հենց այս­պի­սի գոր­ծե­րի վրա: Ցա­վոք, այս ա­մե­նը միշտ չէ, որ հաս­կա­նում են, և բո­լո­րը չէ, որ հաս­կա­նում են: Ո­մանց թվում է, թե մեծ գոր­ծե­րը ծն­վում են միան­գա­մից ու նվա­գախմ­բի կող­մից իս­կույն կա­տար­վում: Ես այս ա­ռու­մով միշտ օ­րի­նակ եմ բե­րում Գուս­տավ Մահ­լե­րին՝ ռո­ման­տիզ­մի դա­սա­կա­նին: Նա փայ­լուն դի­րի­ժոր էր, և երբ իր ա­ռա­ջին սիմ­ֆո­նիան նվա­գա­խում­բը կա­տա­րել է, դրա­նից հե­տո նա իր ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյան մեջ 365 փո­փո­խու­թյուն է ա­րել: Հաս­կա­նու՞մ եք, մար­դը լսել է ու ա­րել այդ­քան փո­փո­խու­թյուն: Իսկ մենք այդ ի­մաս­տով խն­դիր ու­նենք, մեզ պետք են էքս­պե­րի­մեն­տալ գոր­ծե­րի նվա­գախմ­բա­յին կա­տա­րում­ներ: Մենք շատ խն­դիր­ներ ու­նենք, իսկ ա­մե­նա­լուր­ջը մո­տե­ցում­նե­րի խն­դիրն է: Երբ բարձ­րաս­տի­ճան պաշ­տո­նյան հարց­նում է` կոմ­պո­զի­տո­րը պետք է փո՞ղ ստա­նա, սա ար­դեն մտա­ծե­լա­կեր­պի խն­դիր է: Պե­տա­կան մտա­ծո­ղու­թյունն ա­մեն­քին տր­ված չէ: Ա­մեն մարդ չէ, որ կա­րող է հաս­կա­նալ այն խն­դիր­նե­րը, ո­րոնք այ­սօր ծա­ռացել են կոմ­պո­զի­տո­րա­կան դպ­րո­ցի առջև: Մեկ հո­գին այս հար­ցը չի կա­րող լու­ծել: Վա­ղը ես չեմ լի­նի: Եվ ի՞նչ պի­տի ա­նի ին­ձա­նից հե­տո ե­կո­ղը. այս հար­ցի պա­տաս­խա­նը ինքս էլ դեռ չեմ գտ­նում: Ես ստեղ­ծա­գոր­ծող մարդ եմ, բայց ամ­բող­ջո­վին նվիր­վել եմ միու­թյա­նը և ու­զում եմ, որ այս միու­թյու­նը շա­րու­նա­կի իր գոր­ծու­նեու­թյու­նը, որ շա­րու­նա­կա­կան լի­նեն, հն­չե­լի լի­նեն մեր կոմ­պո­զի­տոր­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րը: Մեր աս­պա­րե­զում հա­ջո­ղու­թյու­նը միան­գա­մից չի գա­լիս, դա կա­թիլ առ կա­թիլ պետք է կու­տա­կես: Եվ ե­թե դա չեն հաս­կա­նում այն մար­դիկ, ո­րոն­ցից կախ­ված է այս գոր­ծըն­թա­ցը, մենք ու­նե­նում ենք լուրջ դժ­վա­րու­թյուն­ներ: Լի­նե­լով հա­սա­րա­կա­կան կազ­մա­կեր­պու­թյուն՝ կոմ­պո­զի­տոր­նե­րի միու­թյու­նը հս­կա­յա­կան գործ է ա­նում, բայց մենք միայ­նակ չենք կա­րող հաղ­թա­հա­րել բո­լոր դժ­վա­րու­թյուն­նե­րը:
Զրույ­ցը վա­րեց
Կա­րի­նե ՌԱ­ՖԱ­ՅԵ­ԼՅԱ­ՆԸ
Դիտվել է՝ 9592

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ