Վտարանդի կառավարությունների ներկայացուցիչների գործունեությունը դարձել էր եվրոպական մամուլի քննարկման առարկա: Լրագրերի մի մասը, որը ներկայացնում էր Անտանտի տերությունների շահերը, ոգևորում էր նրանց բոլշևիկյան Ռուսաստանի դեմ մղվող պայքարում` խոստանալով օգնություն՝ դրա դիմաց որոշակի վարձատրություն ստանալու պայմանով:

1879 թ․ Թիֆլիսում ստեղծվել էր թատերական կոմիտե, որը պիտի հիմներ Հայ դրամատիկական ընկերությունը և որը պիտի դառնար արևելահայ, հետագայում խորհրդահայ թատրոնի «ծնողը»։

1911 թ. Ա. Մյասնիկյանը գերազանցությամբ ավարտում է Մոսկվայի պետական համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետի տնտեսագիտության բաժինը և անմիջապես կանչվում է պարտադիր զինվորական ծառայության: Նա իր զինվորական ծառայությունն անցկացնում է Մոսկվայի կայազորի զորքերի կազմում: Այստեղ նա ձեռք է բերում ռազմական հմտություններ և զորացրվում պահեստի ենթասպայի կոչումով:

1938թ․ Հիտլերը, սպառնալով պատերազմով, պահանջում էր իրեն հանձնել Չեխոսլովակիայի հողերը՝ Սուդետի մարզը։ Սեպտեմբերի 30-ին եվրոպական գերտերությունները ստորագրեցին Մյունխենյան համաձայնագիրը՝ բավարարելով Գերմանիայի պահանջը։

Նրան 4 հոդվածով էին մեղադրանք առաջադրել. Քրեական օրսեգրքի 356-րդ հոդված՝ սեփական ժողովրդի ցեղասպանության, 163-րդ հոդված՝ ժողովրդի և պետության դեմ զինված հարձակման, 165-րդ հոդված՝ ազգային ինստիտուտների վերացման և 145-րդ հոդված՝ երկրի տնտեսության թուլացման։

Ղաթարի կռիվը տևեց 15 ժամ։ Եվ այսքան ժամանակ Բարաբաթումում նստած ռուս ոստիկանապետը դիտում էր հարձակումը` առանց միջամտելու փորձ անելու։ Երեկո էր։ Հայերը հավաքեցին իրենց զոհերին ու տեղափոխեցին նրանց հայրենի գյուղերը։

Կենդանության օրոք նրան վիճակված էր լեգենդ լինել և բացառիկ դերակատարություն ունենալ Սյունիքի 20-րդ դարասկզբի ազգային, հասարակական և նույնիսկ քաղաքական կյանքում։

19-րդ դարում շուտափույթ կառուցվեց Ռուսաստան-Հայաստան երկաթուղին։ Մեր պապերը պատմում էին, որ թունելների ամեն քարի համար ցարը մեկ ոսկի է վճարել։

Մերօրյա հայ զինվորականությունն ու ժողովուրդը պետք է ոգեշնչվի ոչ հեռավոր անցյալի մեր հերոսներով և պատրաստ լինի հայրենիքի ազատագրմանը։

1919 թ մարտի 12-ին, մառախլապատ ու անձրևամաշ օրվա կեսօրին, Գորիս քաղաք հասավ փոքրիկ հեծյալ մի ջոկատ և կանգ առավ գավառային վարչության շենքի առջև։ Նրան ընդառաջ գնաց Զանգեզուրի ազգային խորհրդի գրեթե ողջ կազմը` դիմավորելու Երևանից ժամանած հյուրերին։ Սևաթույր նժույգին բազմած, բարձրահասակ, նիհարավուն սպան ճարպկորեն թամբից ցատկեց գետնին և ողջունելով բոլորին` ներկայացավ` ամեն ձեռքսեղմումից հետո կրկնելով իր կոչումն ու ազգանունը . -Շտաբս-կապիտան Շահմազյան։