Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը նախատեսում է մայիսի 9-ին առաջին անգամ այցելել Սպիտակ տուն նախագահ Ջո Բայդենի պաշտոնավարումից հետո: Սա նշանակում է, որ վերականգնվում են այս երկրների ռազմական կապերը: Թուրքիայի կողմից ՆԱՏՕ-ին Շվեդիայի անդամակցության հաստատումից հետո Վաշինգտոնը 23 միլիարդ դոլար արժողությամբ պայմանագիր է ստորագրել՝ ամերիկյան արտադրության F-16 մարտական ինքնաթիռներ, հրթիռներ և ռումբեր Անկարային վաճառելու համար:                
 

«Եր­բեմն էլ շշու­կով ի­րար ա­սում են՝ տես, Ռո­դե­նի ձմեռն է»

«Եր­բեմն էլ շշու­կով ի­րար ա­սում են՝ տես, Ռո­դե­նի ձմեռն է»
06.09.2019 | 01:52

Ե՞րբ կունենանք քաղաքային տրանսպորտի նոր ու քաղաքակիրթ ցանց, ի՞նչ տրամադրություններ են տիրում հետհեղափոխական Հայաստանում, ի՞նչ գրականություն են կարդում այսօր, ինչո՞ւ է «աղմկում» Ստամբուլյան կոնվենցիան: Նշված հարցերի շուրջ է մեր զրույցը արձակագիր Դավիթ ՍԱՄՎԵԼՅԱՆԻ հետ:

-Քա­ղա­քա­յին տրանս­պոր­տից դժ­գո­հել ենք, դժ­գո­հում ենք և դեռ հայտ­նի չէ՝ որ­քան է ձգ­վե­լու այս անմ­խի­թար վի­ճա­կը: Չնա­յած դրան, որ­պես գրող, ե­թե եր­թու­ղուց չօգտ­վեք, շատ բան եք կորց­նե­լու, հա­մա­ձա՞յն եք:
-Միան­շա­նակ, ես ան­գամ ժա­մա­նա­կին «Եր­թու­ղա­յին պատ­մու­թյուն­ներ» դիպ­վա­ծա­շար ու­նեի: Ինչ ա­սես կլ­սես եր­թու­ղա­յին­նե­րում: Մի կին (երկ­րորդ ան­գամ էի տես­նում նրան), զանգ էր գա­լիս ու 20 հո­գու մեջ, բարձ­րա­խո­սը միաց­րած, խո­սում էր: Կամ կա­րող է ինչ-որ մե­կը ե­րե­խա­յին բա­ցատ­րի՝ ինչ­պես ճաշ ե­փի, մյու­սը՝ անձ­նա­կան հար­ցեր քն­նար­կի: Այ­սինքն, դա կո­լո­րիտ է, ո­րը ստեղծ­վել է նեղ պայ­ման­նե­րում, նեղ՝ բա­ռիս և՛ ուղ­ղա­կի, և՛ ա­նուղ­ղա­կի ի­մաս­տով: Ես ի­րա­կա­նում սի­րում եմ երթևե­կել քա­ղա­քա­յին տրան­սպ­րո­տով, ինչ­քան էլ որ ան­հար­մար է, ճիշտ կլի­նի ա­սել՝ հա­կա­մարդ­կա­յին: ՈՒ­սա­նո­ղա­կան տա­րի­նե­րից կռա­ցած դա­սի էինք գնում (այն ժա­մա­նակ դեռ «Ռաֆ» մակ­նի­շի մե­քե­նա­ներն էին եր­թու­ղա­յին գծե­րում): Ե­րեկ մե­քե­նա­յով անց­նում էի, կող­քովս անց­նում էր եր­թու­ղա­յի­նը, ո­րից ես միշտ օգտ­վում եմ, կող­քից հա­յացք նե­տե­լով՝ սար­սա­փե­ցի: Սե­րունդ կա, որ այ­սօր ող­նա­շա­րի խն­դիր ու­նի՝ 90-ա­կան­նե­րին ցր­տից կծկ­ված քնե­լու, կռա­ցած երթևե­կե­լու պատ­ճա­ռով: Մի ժա­մա­նակ ո­րոշ­վել էր՝ կանգ­նած ուղևոր չպետք է լի­նի «Գա­զել­նե­րում», բայց կարճ տևեց: Ի վեր­ջո, կա­րող ես ինչ-որ ձևով պար­տադ­րել, որ «մարշ­րուտ­կա­նե­րը» ծան­րա­բեռն­ված չերթևե­կեն: Հինգ օր ըն­դվ­զեն ու չերթևե­կեն, տես­նեմ՝ ի՞նչ են ա­նե­լու:
-Կմ­նան դր­սում: Աշ­խա­տան­քից կու­շա­նան:
-Մի ան­գամ չմ­տա­ծե­ցին աշ­խա­տան­քից զրկ­վե­լու մա­սին ու հե­ղա­փո­խու­թյուն ա­րե­ցին:
-Եր­կու տա­րում գու­ցե ա­վե­լի հար­մա­րա­վետ ու քա­ղա­քա­կիրթ եր­թու­ղա­յին ցանց ու­նե­նանք, բայց են­թադ­րե­լի է, որ կթան­կա­նա ու­ղե­վար­ձը: ժա­մա­նա­կին ա­սա­ցին` 50 դրա­մով թան­կաց­նում ենք, ու­նե­նում լավ տրանս­պորտ, տե­սա՞ք ինչ ա­րե­ցին:
-Ի­րա­կա­նում հարցն այն չէր, որ թան­կա­նում էր, այլ այն, թե ով էր ու­զում թան­կաց­նել: Երբ մարդն աշ­խա­տում է 12-ժա­մյա աշ­խա­տան­քա­յին գրա­ֆի­կով ու ստա­նում 70 հա­զար դրամ աշ­խա­տա­վարձ, այ դրա դեմ պետք է պայ­քա­րել: Գոր­ծա­տու­նե­րի հիմ­նա­կան մա­սը մտա­ծում է, որ ին­քը ՀՀ-ի վեր­ջին գոր­ծա­տուն է, ու ե­թե դու իր մո­տից դուրս ե­կար, էլ գործ չես ու­նե­նա­լու: Օգտ­վում են մարդ­կանց սո­ցիա­լա­կան նեղ վի­ճա­կից ու շա­հա­գոր­ծում են: Երբ բո­լոր այս հար­ցե­րը խո­րու­թյամբ քն­նար­կում ես, հան­գում ես մի կե­տի՝ գի­տակ­ցու­թյան փո­փո­խու­թյուն է պետք բո­լոր մա­կար­դակ­նե­րում` սկ­սած քա­ղա­քի ու երկ­րի մաք­րու­թյու­նից, մինչև տրանս­պոր­տա­յին ցանց։ Ոչ մի բա­րե­փո­խում չի կա­րող եր­կար տևել, ե­թե հետևո­ղա­կան ու սր­տա­ցավ չես:
-Իշ­խա­նա­փո­խու­թյու­նից հե­տո ի՞նչ է փոխ­վել երկ­րում:
-Ներ­քին զգա­ցո­ղու­թյուն կա, որ կո­ռուպ­ցիա աս­վա­ծը չկա, այն էլ այն ա­ռու­մով, որ ա­մեն պա­հի չեն ու­զում քեզ «քցել», թե չէ այն­պես չէ, որ եր­կն­քից կա­ռա­վա­րող­ներ են ի­ջել ու դրախտ են դարձ­նում այս եր­կի­րը: Այս եր­կի­րը դրախտ չէ, էս­պես շա­րու­նակ­վի, չի էլ լի­նի: Ե­թե գոր­ծա­րար լի­նեի, ա­վե­լի հս­տակ պա­տաս­խան կտա­յի: Ընդ­հան­րա­պես, լա­վի-վա­տի ցու­ցա­նի­շը երկ­րի տն­տե­սա­կան աճն ու սո­ցիա­լա­կան վի­ճա­կի բա­րե­լա­վումն ու բա­րո­յա­հո­գե­բա­նա­կան վի­ճակն են:
-Ա­սում են՝ օ­րի­նա­չափ է, որ «հե­ղա­փո­խու­թյու­նից» հե­տո միառ­ժա­մա­նակ վա­տա­նում է երկ­րի վի­ճա­կը:
-Չմո­ռա­նանք, որ մենք գլուխ ենք գո­վում ամ­բողջ աշ­խար­հի ա­ռաջ, թե թավ­շյա հե­ղա­փո­խու­թյուն էր Հա­յաս­տա­նում: Մենք չեն ջար­դել-փշ­րել, ինչ-որ հա­մա­կար­գեր վե­րաց­րել: Ա­վե­լին՝ շատ ո­լորտ­ներ դեռ նախ­կին հա­մա­կար­գի աշ­խա­տող­ներն են ղե­կա­վա­րում: Ո­րոշ վար­չու­թյուն­ներ, նա­խա­րա­րու­թյուն­ներ փակ­վե­ցին, կցմց­վե­ցին ի­րար, բայց ար­դյուն­քը, ե­սի՞մ… Ես ապ­րում եմ իմ քա­ղա­քում, ինձ հա­մար, իմ ա­ռօ­րյա­յի մեջ ո­չինչ չի փոխ­վել, ոչ էլ խն­դիր­ներ եմ ու­նե­ցել, որ սկ­սել են հեշտ լուծ­վել:
-Իսկ գրա­կա­նու­թյունն ի՞նչ շա­հեց «նոր» Հա­յաս­տա­նում: Երկ­րի ղե­կա­վա­րը գր­քեր էր գո­վազ­դում, սա կա­րո՞ղ է ազ­դակ դառ­նալ գր­քե­րի հան­դեպ ա­վե­լի մեծ հե­տաք­րք­րու­թյան:
-Եր­կու տա­րի աշ­խա­տել եմ գրա­խա­նու­թում և կա­րող եմ ա­սել, որ հե­ղա­փո­խու­թյու­նը կապ չու­նի գիրք կար­դա­լու կամ գիրք գնե­լու հետ: Գիրք գնե­լը ա­վե­լի շատ կապ­ված է մար­դու սո­ցիա­լա­կան վի­ճա­կի հետ, պետք է գու­մար ու­նե­նաս: Իսկ, առ­հա­սա­րակ, նոր սե­րուն­դը բա­վա­կա­նին շատ է կար­դում ու կար­դում է տար­բեր գր­քեր, այն­քան էլ տուրք չի տա­լիս քա­րոզ­նե­րին, ընտ­րում է այն գրա­կա­նու­թյու­նը, որն ի­րեն դուր է գա­լիս՝ ոչ ստան­դարտ գր­քե­րից սկ­սած մինչև ա­մե­նաս­տան­դարտ գր­քե­րը: Կարևո­րը` ըն­թեր­ցա­նու­թյու­նը հա­ճույք պատ­ճա­ռի ու ինչ-որ բան փո­խի մար­դու ներ­սում:
-Դուք ա­ռա­ջար­կու՞մ եք գր­քեր:
-Բնա­կա­նա­բար, ա­ռա­ջար­կում եմ այն մար­դուն, ով ու­նի դրա կա­րի­քը: Մե­զա­նում նաև գիրք նվի­րե­լու ա­վան­դույթ է ձևա­վոր­վել: ՈՒ­րիշ տեն­դենց էլ եմ նկա­տում. շատ ե­րի­տա­սարդ­ներ, ե­թե ֆի­նան­սը չի նե­րում ի­րենց ու­զած գիր­քը գնե­լու, օգտ­վում են գրա­դա­րան­նե­րից: Սա ինձ շատ է ու­րա­խաց­նում: ժա­մա­նա­կին գրա­դա­րա­նից ա­վե­լի շատ մաս­նա­գի­տա­կան գրա­կա­նու­թյուն էին վերց­նում, կամ պա­պիկ­նե­րը օր­վա թեր­թերն էին կար­դում: Եվ ա­սեմ` կապ չու­նի՝ քա­նի գիրք ես կար­դում, կա­րող ես մեկ գիրք կար­դալ, ու հե­ղաշր­ջում լի­նի մտա­ծե­լա­կեր­պիդ, վար­քիդ մեջ, կա­րող ես տա­րին 40 գիրք կար­դալ և ժա­մա­նակդ գիրք կար­դա­լով անց­կաց­նել:
-Ձեր գր­քերն ի՞նչ կա­րող են տալ ըն­թեր­ցո­ղին:
-Ես փոր­ձում եմ այն­պի­սի բան գրել, որ մարդն իր ներ­սի հետ ա­ռե­րես­վի: Ըն­թեր­ցող­ներս եր­բեմն ա­սում են՝ ես էլ եմ դրա մա­սին մտա­ծել, բայց չեմ խոս­տո­վա­նել ինքս ինձ, համ էլ չէի կա­րող այս­պես ա­սել: Ես վե­րերկ­րա­յին գրա­կա­նու­թյուն չեմ ստեղ­ծում, բայց փոր­ձում եմ, ինչ­քան էլ ա­ռօ­րյան շո­շա­փեմ, մի կարևոր գա­ղա­փար նե­րար­կել:
-Գրա­խա­նու­թում աշ­խա­տե­լիս այ­ցե­լու­նե­րին ա­ռա­ջար­կո՞ւմ էիք Ձեր գիր­քը:
-Եր­բե՛ք:
-Ճա­նա­չու՞մ են Ձեզ:
-Ո­մանք՝ ա­յո, ո­մանք ՝ ոչ: Կան­գա­ռում կանգ­նած էի, մի աղ­ջիկ նա­յեց, մո­տե­ցավ, ա­սաց՝ Դա­վիթ Սամ­վե­լյանն եք, չէ՞, ա­սա­ցի՝ ա­յո, ա­սաց՝ մի հատ գր­կեմ, է­լի: Գր­կեց ու գնաց: Եր­բեմն էլ շշու­կով ի­րար ա­սում են՝ տես, Ռո­դե­նի ձմեռն է:
-Նոր սերն­դի մա­սին ի՞նչ կա­սեք: Կա՞ն փո­փո­խու­թյուն­ներ, որ նկա­տե­լի են ու կարևոր:
-Նոր սերն­դի մեջ ներ­քին ա­զա­տու­թյուն կա, իսկ ա­զա­տու­թյու­նը փո­փո­խու­թյուն­նե­րի պատ­րաս­տա­կա­մու­թյուն է: Մնում է ճիշտ ու­ղի ընտ­րել:
-«Է­դիթ պրինտ» հրա­տա­րակ­չու­թյու­նում աշ­խա­տում եք որ­պես վա­ճառ­քի ու մար­քե­թին­գի բաժ­նի գլ­խա­վոր մաս­նա­գետ, Ձեր աշ­խա­տանքն առ­նչ­վում է նաև մար­զա­յին գրա­դա­րան­նե­րին, ի՞նչ դրա­կան փո­փո­խու­թյուն­ներ ու բա­ցեր եք նկա­տել:
-Ինչ­քան գր­քի հան­դեպ հե­տա­քրք­րու­թյու­նը մե­ծա­նում է, այն­քան գրա­դա­րան­նե­րը պա­հանջ­ված վայ­րեր են դառ­նում, չնա­յած դա կախ­ված է նաև գրա­դա­րա­նի կա­ռա­վա­րու­մից: Օ­րի­նակ, Ա­րա­գա­ծոտ­նի, Ա­րա­րա­տի մար­զա­յին գար­դա­րան­նե­րում Երևա­նի ո­րոշ հա­մայն­քա­յին գրա­դա­րան­նե­րում նկա­տե­լի աշ­խու­ժու­թյուն կա: Ինչ վե­րա­բե­րում է գր­քա­յին ֆոն­դե­րին, անհ­րա­ժեշտ գր­քե­րի քա­նակն ու գրա­դա­րան­նե­րին տրա­մադր­վող գու­մա­րը պար­զա­պես ան­հա­մե­մա­տե­լի են: Դրա հա­մար գրա­դա­րան­նե­րի տնօ­րեն­նե­րը կամ նրանք, ով­քեր կազ­մում են պա­հանջ­ված գր­քե­րի ցան­կը, փոր­ձում են ա­ռա­վե­լա­գույնս հայտ­նի կամ շատ տա­րած­ված գր­քե­րի վրա շեշ­տը դնել, նոր միայն հիմ­նա­կան ֆոն­դը լրաց­նե­լու խնդ­րին անց­նել:
-Վեր­ջին շր­ջա­նում ա­մե­նաքն­նարկ­ված թե­մա­յի՝ Ստամ­բու­լյան կոն­վեն­ցիա­յի մա­սին ի՞նչ կար­ծիք ու­նեք՝ և՛ որ­պես գրող, և՛ քա­ղա­քա­ցի:
-Ստամ­բու­լյան կոն­վեն­ցիա­յի թե­մա­յին նա­խոր­դե­ցին սոց­ցան­ցե­րում աղ­ջիկ­նե­րի և կա­նանց նկատ­մամբ բռ­նու­թյան մա­սին պատ­մու­թյուն­նե­րի տա­րա­ծու­մը և ե­րե­խա­նե­րի սե­ռա­կան դաս­տիա­րա­կու­թյան թե­մա­յով գր­քի շնոր­հան­դե­սը, ին­չը մեծ աղ­մուկ բարձ­րաց­րեց: Ես չեմ ու­զում կապ տես­նել այդ հա­ջոր­դա­կա­նու­թյան մեջ, չեմ ու­զում հա­վա­տալ, որ այդ ա­մե­նը ուղ­ղորդ­ված է ե­ղել, բայց շատ հեշտ է մի գա­ղա­փար, նյութ ժո­ղովր­դին հրամց­նել ու հետևել ար­ձա­գան­քին՝ ո­րո­շե­լու հա­մար հե­տա­գա քայ­լե­րը: Հի­մա մե­կը կողմ է կոն­վեն­ցիա­յի ըն­դուն­մա­նը, մյու­սը՝ դեմ: Ին­չի՞ հա­մար է այս ա­մենն ար­վում, միայն բռ­նու­թյան կան­խար­գե­լու՞մն է նպա­տա­կը, թե՞… վերջ­նա­կե­տը որ­տե՞ղ է: Եվ որ­պես­զի ստեղծ­ված վի­ճակն ա­մեն մեկն իր տե­սան­կյու­նից չմեկ­նա­բա­նի, մաս­նա­գետ­նե­րը պետք է հան­րու­թյա­նը բա­ցատ­րեն, ինչ­պես հարկն է մեկ­նա­բա­նեն կոն­վեն­ցիա­յի դրույթ­նե­րը: Այս թե­ման նոր չի ծա­գել ու սրա­նով չի վեր­ջա­նա­լու: Մեր հա­սա­րա­կու­թյունն այն­քան ու­ժեղ պետք է լի­նի, որ յու­րա­քան­չյուր մար­տահ­րա­վե­րի դի­մա­կա­յի:
Ես կողմ եմ, որ ան­կախ նրա­նից, թե դու ինչ կողմ­նո­րո­շում ու­նես, պետք է պաշտ­պան­ված լի­նես օ­րեն­քով, բայց վատ է, որ փոք­րա­մաս­նու­թյու­նը՝ լի­նի սե­ռա­կան, կրո­նա­կան, դառ­նում է ագ­րե­սիվ: Ա­սում է՝ ես թույլ եմ, ես խո­ցե­լի եմ, բայց հետևում ես իր վար­քին, խոս­քին, և տես­նում, որ ա­մենևին էլ թույլ չէ, ե­թե հնա­րա­վո­րու­թյուն ու­նե­նա, իր գա­ղա­փա­րը կտա­րա­ծի ու քեզ կդարձ­նի «փոք­րա­մաս­նու­թյուն»:
Բռ­նու­թյու­նը ա­ռա­ջին հեր­թին քո երկ­րի ներ­քին օ­րեն­քով պետք է ար­գե­լես կամ պատ­ժե­լի դարձ­նես, ոչ թե ինչ-որ կոն­վեն­ցիա­յով: Տպա­վո­րու­թյուն է, որ մենք ապ­րել են վայ­րի օ­րենք­նե­րով, Եվ­րո­պան չլի­ներ, մենք չէինք քա­ղա­քակ­րթ­վի: Ես վս­տահ եմ, որ հա­մա­պա­տաս­խան ո­լորտ­նե­րում կան լուրջ մաս­նա­գետ­ներ, ո­րոնք կա­րող են այն­պի­սի օ­րենք­ներ մշա­կել, որ ՀՀ քա­ղա­քա­ցի­նե­րի կյան­քը բա­րե­փոխ­վի: Բայց միշտ սպա­սում ենք, որ դր­սից մեզ կա՛մ ճն­շեն, կա՛մ ինչ-որ բան հրամց­նեն:
-Գրա­կա­նու­թյան մեջ ոչ ա­վան­դա­կան կողմ­նո­րո­շում­նե­րին առ­նչ­վող թե­մա­նե­րի ար­ծարծ­մանն ինչ­պե՞ս եք վե­րա­բեր­վում:
-Գրա­կա­նու­թյան մեջ հե­րոս­նե­րից մե­կը կամ մի քա­նի­սը կա­րող են լի­նել նույ­նա­սե­ռա­կան, հարցն այն է, թե դրա­նով ի՞նչ ես ու­զում ա­սել, այդ մե­սիջն ու՞ր է տա­նում:
-Ընդ­հուպ` կա­րող է լավ գրա­կա­նու­թյուն լի­նել:
-Որ­քան էլ լա­վը լի­նի, ե­թե թե­մա­տի­կան քեզ չի հե­տաք­րք­րում, հո­գե­հա­րա­զատ չէ, չես կար­դա: Ե­թե ժան Պոլ Սարտ­րի «Սրտ­խառ­նո­ցը» լավ գրա­կա­նու­թյուն է հա­մար­վում, չի նշա­նա­կում, որ պետք է ան­պայ­ման կար­դաս կամ չկար­դա­լով՝ շատ մեծ բան կորց­նել: Կա­րող ես բա­ցը լրաց­նել այլ գրա­կա­նու­թյամբ կամ գր­քով:
Զրու­ցեց
Ար­մի­նե ՍԱՐԳ­ՍՅԱ­ՆԸ
Դիտվել է՝ 2801

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ