Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 

«Ձայ­նը, որ պատ­մում է նրանց մա­սին, ինք­նան­կա­րից է գա­լիս»

«Ձայ­նը, որ պատ­մում է նրանց  մա­սին, ինք­նան­կա­րից է գա­լիս»
19.05.2020 | 01:32

Բա­նաս­տեղծ, թարգ­մա­նիչ ԱԻ­ԴԱ ՀԱ­ՐՈՒ­ԹՅՈՒ­ՆՅԱ­ՆԻ ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն­նե­րը հան­դի­պում են գրա­կան ա­մե­նա­տար­բեր պար­բե­րա­կան­նե­րում: Նրա թարգ­մա­նու­թյամբ ըն­թեր­ցո­ղի սե­ղա­նին են դր­վել Մարկ Տվե­նի «Թոմ Սո­յե­րը՝ խու­զար­կու» և Ռո­բերտ Լուիս Սթի­վեն­սո­նի «Բժիշկ Ջե­քի­լի և պա­րոն Հայ­դի տա­րօ­րի­նակ պատ­մու­թյու­նը» գր­քե­րը («Դա­րակ» հրա­տա­րակ­չու­թյուն): Պոե­զիան, մեր ժա­մա­նա­կը, մե­կու­սա­ցում, ծրագ­րեր՝ կապ­ված ար­վես­տա­գի­տու­թյան և զբո­սաշր­ջու­թյան հա­մադր­ման հետ: Զրույ­ցը այս թե­մա­նե­րի շուրջ է:

-Պոե­զիա­յի մեջ լռու­թյու՞նն է շատ, թե՞ բա­ռը:
-Պոե­զիան լռու­թյան և բա­ռի հա­վա­սա­րակշ­ռու­թյուն է: Բա­ռե­րի մի­ջա­կայ­քե­րում միշտ շն­չա­ռու­թյուն կա, որ եր­բեմն եր­կար դա­դար­նե­րով ես վերց­նում և այդ դա­դար­նե­րի ըն­թաց­քում հասց­նում դի­տել, թե ինչ­պես են փոխ­վում եր­կն­քի գույ­նե­րը, մեկ-եր­կու դա­րակ դա­սա­վո­րել, մտա­ծել, թե այս մի բառն ինչ­պես կհն­չեր ֆրան­սե­րե­նով կամ ան­վերջ կրկն­վող հի­շո­ղու­թյուն­նե­րի մա­սին, որ տե­ղա­վոր­վել են ներ­սումդ այն­քան, որ դար­ձել են ներ­կա ա­վե­լի, քան այն, ինչ կա հի­մա։ Եր­բեմն շունչդ սկ­սում է կտր­վել, հևում ես, երբ վա­զում ես բա­ռի հետևից ու չես հասց­նում հաս­կա­նալ, թե այն, ինչ կա հի­մա, ի­րա­կա­նում կա՞, թե՞ ոչ:
Ի­րա­կա­նում լռու­թյու­նը երևի թե բա­ռի մեջ է ապ­րում, և բա­ռը գրե­լը կամ բարձ­րա­ձայ­նե­լը այդ լռու­թյու­նը բա­ցատ­րե­լու, բա­ռի մի­ջից այն լսե­լի դարձ­նե­լու փորձ է: Այն հատ­կա­պես ձևա­կերպ­ված է դառ­նում, երբ ըն­թեր­ցո­ղի ձայ­նի տա­րա­ծու­թյան մեջ է հայ­տն­վում, այդ ժա­մա­նակ և այդ­տեղ էլ սահ­ման­վում է լռու­թյան և բա­ռի հա­րա­բե­րակ­ցու­թյու­նը. բա­ռի և լռու­թյան տի­րույ­թում հայ­տն­վե­լով՝ բա­նաս­տեղ­ծու­թյունն ըն­թաց­քի մեջ է մտ­նում, հա­մադր­վում կամ հա­կադր­վում, լռում, աղմ­կում և երկ­կող­մա­նի ար­ձա­գան­քում­ներ ամ­րագ­րում:
-Դա­դա՞ր, թե՞ շար­ժում է բա­նաս­տեղ­ծու­թյու­նը:
-Զգա­ցում­նե­րի և ըն­թաց­քի ամ­փո­փում է բա­նաս­տեղ­ծու­թյու­նը, երբ այս ա­մենն ա­վար­տուն է դառ­նում, ինչ-որ չա­փով բա­նաս­տեղ­ծու­թյու­նը դա­դար է առ­նում, բայց այդ դա­դա­րը միայն բա­նաս­տեղ­ծու­թյան ար­տա­քին տես­քի մեջ է՝ տո­ղե­րի դա­սա­վո­րու­թյան, հա­մա­չա­փու­թյան: Ինչ-որ պա­հի քեզ էլ թվում է, թե բա­նաս­տեղ­ծու­թյու­նը դա­դա­րել է, բայց դա երկ­խո­սու­թյան ա­վար­տից հե­տո մնա­ցած լռու­թյունն է, ո­րի մեջ նաև դու ես լռում: Հե­տո բա­նաս­տեղ­ծու­թյու­նը սկ­սում է խո­սել քո ա­նու­նից, իր սե­փա­կան ի­րա­կա­նու­թյու­նը ստեղ­ծել, և այդ­տեղ սկս­վում է իր ներ­սի շար­ժու­մը՝ բա­ռից բառ գնա­ցող տա­րա­ծու­թյուն­նե­րը, որ հատ­վում են ա­նընդ­հատ:
-Պոե­զիան կա­րո՞ղ է կոր­չել հա­մա­տա­րած աղ­մու­կի մեջ:
-Պոե­զիան ցույց է տա­լիս գտ­նե­լու ճա­նա­պար­հը, այն չի կա­րող ուղ­ղա­կի ա­ներևույթ դառ­նալ: Սիո­րանն ա­սում էր՝ չար­ժե ինքդ քեզ պար­տադ­րել որևէ ստեղ­ծա­գոր­ծու­թյուն գրե­լու ջան­քը: Պետք է ըն­դա­մե­նը որևէ բան ա­սել, ո­րը կա­րե­լի լի­նի շշն­ջալ հար­բե­ցո­ղի կամ մեռ­նո­ղի ա­կան­ջին: Պոե­զիան, որ այս­պի­սին է, նույ­նիսկ հա­մա­տա­րած աղ­մու­կի մեջ շշն­ջա­լու դեպ­քում լսե­լի կլի­նի, կլի­նի ան­վերջ ձգ­վող պա­տի ան­կյու­նում գր­ված տո­ղի պես, որ մեծ տա­ռե­րով և կար­մի­րով գր­ված բա­ռի կող­քին գրե­թե անն­կատ է, բայց անհ­րա­ժեշ­տա­բար ըն­թա­ցող՝ որ­պես մաս այն շղ­թա­յի, որ յու­րա­քան­չյուրս կա­ռու­ցում է նույ­նիսկ մեր ան­փու­թու­թյան և ան­կա­նո­նու­թյան մի­ջից:
-Այս պար­տադր­ված մե­կու­սա­ցու­մը, կանգ­նած ժա­մա­նա­կը, ան­հաս­կա­նա­լի տրա­մադ­րու­թյուն­նե­րը նոր գոր­ծե­րի նյութ կա­րո՞ղ են դառ­նալ:
-Մե­կու­սա­ցու­մը և այս բո­լոր տրա­մադ­րու­թյուն­նե­րը, որ ամ­րագր­վում են յու­րա­քան­չյու­րիս մեջ, րո­պե առ րո­պե վե­րա­փոխ­վում կամ վե­րա­դառ­նում, ման­րա­մասն ու­սում­նա­սի­րե­լու տա­րա­ծու­թյուն­ներ են, որ բաց­վել են մեր առջև: Մտա­ծե­լու ժա­մա­նա­կը շատ է, միշտ էլ կա մտա­ծե­լու ժա­մա­նակ, բայց հի­մա հատ­կա­պես, ո­րով­հետև ինք­ներս մեզ շե­ղե­լու ձևե­րը սահ­մա­նա­փակ են, չենք կա­րող հրա­ժար­վել կամ հե­տաձ­գել պա­հը. ներ­կա­յի զգա­ցո­ղու­թյու­նը շատ տե­սա­նե­լի է դար­ձել, և մենք հաշ­վի ենք նս­տում դրա հետ:
Այս օ­րե­րին, օ­րի­նակ, շատ եմ հի­շում Ռո­բեր Դես­նո­սի բա­նաս­տեղ­ծու­թյու­նից մի հատ­ված. մի ժա­մա­նակ ծնող­ներս մե­նակ էին գնում թա­ղում­նե­րի, ու ես ինձ զգում էի փոքր ե­րե­խա: Այս բա­ռերն ա­նընդ­հատ մտ­քե­րիս հոս­քի մեջ են մտ­նում: Մե­կու­սա­ցումն այդ փոքր ե­րե­խա­յի կար­գա­վի­ճա­կից հա­նել է մեզ, հա­սու­նու­թյան, պա­տաս­խա­նատ­վու­թյան զգա­ցո­ղու­թյունն ընդ­գծ­վել է, այլևս չենք շտա­պում, ո­չինչ չենք հե­ռաց­նում մեզ­նից, ա­մեն ինչ գա­լիս է դե­պի ներս: Այս ներս գա­լու ըն­թաց­քի մեջ էլ տեքս­տեր են հայ­տն­վում, ո­րոնք երևի դե­պի «դուրս» տա­նող ճա­նա­պարհ­նե­րից են:
-Հա­մա­մի՞տ եք այն տե­սա­կե­տին, որ գրող լի­նե­լու հա­մար նպաս­տա­վոր ժա­մա­նակ­ներ են: Ժա­մա­նա­կը, ժա­մա­նա­կի թե­լադ­րան­քը կա՞ Ձեր գոր­ծե­րում:
-Գրե­լու հա­մար երևի թե միշտ լավ ժա­մա­նակ­ներ են, գու­ցե ան­պա­տեհ, բարդ, բայց ժա­մա­նակն իր տա­րո­ղու­նա­կու­թյամբ հե­տաքր­քիր է և հատ­կա­պես հե­տաքր­քիր են մար­դիկ այդ ժա­մա­նա­կի մեջ: Ինչ­պես ա­սում էր Է­լիո­թը` ո­րով­հետև գի­տեմ, որ ժա­մա­նա­կը ժա­մա­նակ է միշտ, իսկ վայ­րը` միշտ և մի­միայն վայր, և այն, ինչ ըն­թա­ցիկ է, ըն­թա­ցիկ է մի ժա­մա­նա­կի և ճիշտ մեկ վայ­րի հա­մար: Ես և իմ գոր­ծերն ըն­թա­ցիկ ենք այս ժա­մա­նա­կի հա­մար, և դրա­նից խու­սա­փել հնա­րա­վոր չէ, նույ­նիսկ մեր տեքս­տե­րում ամ­րագր­ված ժա­մա­նա­կի պա­րա­գա­նե­րը խո­սում են դրա մա­սին՝ հի­մա, այժմ, այս օ­րե­րին: Շատ եմ մտա­ծում 80-ա­կան­նե­րի և 90-ա­կան­նե­րի այն վեր­ջին եր­կու տա­րի­նե­րի մա­սին, ո­րոն­ցում հասց­րի ծն­վել, բայց չկա­րո­ղա­ցա հի­շել, բայց հաշտ եմ այն նա­խընտ­րու­թյանս հետ, որն ինձ այս ժա­մա­նա­կի մեջ է դրել:
-Երբ սպի­տակ թղ­թի ա­ռաջ ես, պա­տաս­խա­նատ­վու­թյու՞նն է ա­վե­լի բարձր բա­ռի, տո­ղի հան­դեպ, թե՞ ա­զա­տու­թյու­նը:
-Երբ գրում եմ, չեմ մտա­ծում պա­տաս­խա­նատ­վու­թյան և ա­զա­տու­թյան մա­սին, բայց յու­րա­քան­չյուր բառ եր­կու­սի գո­յու­թյունն էլ են­թադ­րում է իր մեջ: Ա­զա­տու­թյան և պա­տաս­խա­նատ­վու­թյան հա­րա­բե­րակ­ցու­թյունն է տար­բեր, ո­րով­հետև ինչ-որ պա­հի նրանք նույ­նա­նում են. ա­զա­տու­թյունն իր մեջ պա­տաս­խա­նատ­վու­թյուն է կրում, իսկ պա­տաս­խա­նատ­վու­թյու­նը ո­րո­շա­կի ա­զա­տու­թյուն է են­թադ­րում ի­րե­նից: Բայց տո­ղի մեջ այս եր­կու­սից ոչ մե­կը բա­ցար­ձակ գե­րա­կա չէ, ո­րով­հետև այդ դեպ­քում տո­ղը կա­րող է սահ­մա­նա­փա­կում­նե­րի մեջ դր­վել նույ­նիսկ ա­զա­տու­թյան կող­մից:
-Ա­սում են՝ փո­թո­րիկ­նե­րից են ծն­վում մեզ խա­ղա­ղու­թյուն բե­րող բա­նաս­տեղ­ծու­թյուն­նե­րը: Ին­չի՞ց են ծն­վում Ձեր գոր­ծե­րը:
-Նույ­նիսկ իմ փո­թո­րիկ­նե­րում երևի թե խա­ղա­ղու­թյուն կա, իսկ այդ խա­ղա­ղու­թյու­նը սկ­սում է տե­ղա­վոր­վել մեկ այլ տե­սա­կի խա­ղա­ղու­թյան մեջ, որ ծն­վում է հենց գր­վող բա­նաս­տեղ­ծու­թյան հետ: Բա­նաս­տեղ­ծու­թյունն իր հեր­թին ար­դյունք է ա­մեն ին­չի՝ մեկ­նե­լու միտք չու­նե­նա­լով՝ կա­յա­րա­նում լի­նե­լու ցան­կու­թյան, ա­ռանց ամ­սաթ­վի և շա­բաթ­վա օր­վա ի­մա­ցու­թյան ըն­թա­ցող օ­րե­րի, բարձ­րա­հար­կերն իր մեջ ար­տա­ցո­լող ջրա­փո­սի, սև սուրճ չխ­մե­լու սո­վո­րու­թյան, հան­դի­պած բո­լոր կա­տու­նե­րին ըն­տե­լաց­նե­լու ցան­կու­թյան և ա­մեն օր 13:13-ին ժա­մա­ցույ­ցին մո­տե­նա­լու պա­տա­հա­կա­նու­թյան:
-Ըստ Ձեզ՝ ինչ­պի­սի՞ն է գրա­դաշ­տը՝ գրո­ղին ճա­նա­պարհ տա­լու, ձայ­նը լսե­լի դարձ­նե­լու ա­ռու­մով:
-Կար­ծում եմ՝ գրա­դաշտն այժմ բաց է գրո­ղի առջև, այդ ա­ռու­մով կա ճա­նա­պարհ, ո­րով քայ­լե­լու փորձ պետք է ա­նել: Ցան­կա­ցած պա­հի կա­րող ես գործդ որևէ գրա­կան կայ­քի կամ թեր­թի մի­ջո­ցով հրա­պա­րա­կա­յին դարձ­նել և ինչ-որ չա­փով լսե­լի դառ­նալ, իսկ թե որ­քան լսե­լի կլի­նի ձայնդ, ար­դեն կախ­ված է ըն­թեր­ցո­ղի ար­ձա­գան­քից, ար­դյոք այն ամ­բող­ջա­կա­նո­րե՞ն է տեղ հա­սել, թե՞ կտ­րա­տում­նե­րով, ինչ­պես այն ձայ­նը, որ ման­կու­թյան տա­րի­նե­րին հն­չեց­նում էինք խո­ղո­վա­կի մի­ջով՝ փոր­ձե­լով հասց­նել այն մյուս կող­մում սպա­սող ա­կան­ջին:
-Բա­նաս­տեղ­ծու­թյու­նը ինք­նան­կա՞ր է:
-Բա­նաս­տեղ­ծու­թյունն ինք­նան­կար է, ըն­տա­նե­կան խմ­բան­կար, բնան­կար կամ նա­տյուր­մորտ, ո­րով­հետև նրա մեջ պատ­մում ես ինքդ քո մա­սին, պատ­մում ես պատ­մու­թյուն­ներ, որ վա­վե­րագ­րա­կան ֆիլ­մի պես դի­տում ես ա­մեն օր, գրում ես այն տերևի մա­սին, որ ար­դեն չոր­րորդ տա­րին է, ինչ չո­րաց­րել և պա­հում ես տան ա­մե­նա­վաղ տպագր­ված գր­քի ներ­սում: Բա­նաս­տեղ­ծու­թյան կտա­վի կամ լու­սան­կա­րի հե­րոս­նե­րը շատ են, բայց ձայ­նը, որ պատ­մում է նրանց մա­սին, ինք­նան­կա­րից է գա­լիս:
-Ծրագ­րե­րի մա­սին:
-Մեկ տա­րի անց ծրագ­րում եմ սկ­սել ա­ռա­ջին գր­քիս հրա­տա­րակ­ման աշ­խա­տանք­նե­րը, դեռ չեմ շտա­պում, բայց ու­զում եմ մեկ տե­ղում հա­վա­քել և ներ­կա­յաց­նել բո­լոր բա­նաս­տեղ­ծու­թյուն­նե­րը, գր­քում ամ­րագր­վե­լու ա­զա­տու­թյու­նը տալ նրանց: Նաև ծրագ­րեր ու­նեմ ար­վես­տա­գի­տու­թյան և զբո­սաշր­ջու­թյան հա­մադր­ման հետ կապ­ված, ե­րա­զանք-նպա­տակ ու­նեմ Հա­յաս­տա­նի ար­վես­տը՝ նաև ժա­մա­նա­կա­կի­ցը, զբո­սաշր­ջիկ­նե­րի հա­մար տե­սա­նե­լի դարձ­նե­լու՝ ներգ­րա­վե­լով, ի­հար­կե, նաև գրա­կան ո­լոր­տը՝ ստեղ­ծա­գոր­ծող­նե­րի, գրող­նե­րի, հրա­տա­րա­կիչ­նե­րի և գրա­կան ո­լոր­տի բո­լոր ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րի ան­մի­ջա­կան մաս­նակ­ցու­թյամբ: Իսկ հի­մա շա­րու­նա­կե­լու եմ ստեղ­ծա­գոր­ծել՝ ծրագ­րե­րից թերևս ա­մե­նա­կա­յու­նը և կարևո­րը։
Զրույցը՝ Ար­մի­նե ՍԱՐԳ­ՍՅԱ­ՆԻ

Դիտվել է՝ 6865

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ