Ավարտվել է Ռուսական կայսրության, իսկ հետո՝ Խորհրդային Միության, ապա նաև՝ Ռուսաստանի Դաշնության վերջին 300-350 տարիների պատմությունը Հյուսիսային Կովկասում, Անդրկովկասում և Կենտրոնական Ասիայում՝ ասել է Մերձավոր Արևելքի ռուսական ինստիտուտի նախագահ Եվգենի Սատանովսկին։ «Այսօր մենք Արևմուտքի հետ մեծ պատերազմի կիզակետում ենք, որտեղ հարցի գինը ոչ թե այս կամ այն ռազմաբազան է՝ այս կամ այն պատմական տարածաշրջանում, այլ Ռուսաստանի գոյությունն է, գուցե և՝ ողջ աշխարհի գոյությունը»,- նշել է նա։                
 

«Քա­ղա­քի հա­մար են­թա­կա­ռուց­ված­քը նույն նշա­նա­կու­թ­յունն ու­նի, ինչ ա­ր­յու­նա­տար հա­մա­կար­գը՝ մարմ­նի հա­մար»

«Քա­ղա­քի հա­մար են­թա­կա­ռուց­ված­քը նույն նշա­նա­կու­թ­յունն ու­նի, ինչ ա­ր­յու­նա­տար հա­մա­կար­գը՝ մարմ­նի հա­մար»
26.05.2020 | 01:08

Ին­ժե­ներ-շի­նա­րար, բիզ­նե­սի կա­ռա­վար­ման մաս­նա­գետ ԱՐ­ՄԵՆ Ա­ՎԵ­ՏԻ­ՍՅԱ­ՆԻ հետ զրույ­ցի թե­ման քա­ղա­քա­շի­նա­կան ո­լոր­տում առ­կա խն­դիր­ներն են ու դրանց հնա­րա­վոր լու­ծում­նե­րը։ Ի՞նչ է պետք, որ գոր­ծա­րար­նե­րը ներդ­րում ա­նեն, քա­ղա­քա­շի­նու­թյու­նը զար­գա­նա, Երևա­նում ապ­րե­լը դառ­նա հար­մա­րա­վետ։ Մեր զրու­ցա­կի­ցը մաս­նա­գի­տա­կան ու­շագ­րավ դի­տո­ղու­թյուն­ներ է ա­նում այս հար­ցե­րի շուրջ, նաև կոչ ուղ­ղում պատ­կան մար­մին­նե­րին։

-Մեր երկ­րում քա­ղա­քա­շի­նու­թյան զար­գաց­ման տե­սան­կյու­նից ի՞նչ ակն­հայտ բաց­թո­ղում­ներ կան։ Կոնկ­րետ օ­րի­նա­կով կա­րո՞ղ եք ա­ռանձ­նաց­նել խն­դիր­նե­րը, ար­ված ու չար­ված քայ­լե­րը։
-Հե­ռու չգ­նանք, վերց­նենք Կոն­դը (ես ապ­րում եմ Կոն­դի մո­տա­կայ­քում). հի­շում եմ, որ ման­կու­թյանս տա­րի­նե­րին իմ ըն­կեր­նե­րը՝ կոն­դե­ցի­նե­րը, խո­սում էին այն մա­սին, որ քան­դե­լու են Կոն­դը, ի­րենց տե­ղա­փո­խե­լու են։ Քա­նի՞ տա­րի է ան­ցել, մո­տա­վո­րա­պես՝ 40։ Մի պահ ինչ-որ հատ­ված քան­դե­ցին, շեն­քեր կա­ռու­ցե­ցին, բնա­կիչ­նե­րի մի մա­սին տե­ղա­փո­խե­ցին այլ թա­ղա­մա­սեր, հե­տո այդ ըն­կե­րու­թյու­նը լու­ծար­վեց, կա­ռու­ցա­պա­տու­մը կի­սատ մնաց։ Ի՞նչն է հե­տաքր­քիր. Կոն­դի հո­ղա­տա­րած­քը ինք­նին թանկ ար­ժե, պե­տա­կան ներ­դր­ման, ինչ-որ յու­րա­հա­տուկ բա­ներ ա­նե­լու կա­րիք չկա։ Ըն­դա­մե­նը պետք է կազ­մա­կեր­պել, որ գտն­վեն ներդ­րող­ներ, ո­րոնք կվե­րա­կա­ռու­ցեն ու հրա­շա­լի մի վայր կդարձ­նեն Կոն­դը։ Ներդ­րո­ղը շա­հույթ կու­նե­նա, կոն­դե­ցի­նե­րի հարցն էլ, ի վեր­ջո, կլուծ­վի։ Հարց եմ ու­զում տալ՝ քա­ղա­քա­շի­նա­կան կո­մի­տեի կամ քա­ղա­քա­պե­տա­րա­նի աշ­խա­տա­կից­նե­րը կապ­րեի՞ն Կոն­դում ըն­դա­մե­նը հինգ օր։ Չէի՛ն ապ­րի, ու­րեմն ին­չու՞ տե­ղից չեն շարժ­վում։ Այդ մար­դիկ տա­րի­նե­րով ան­տա­նե­լի պայ­ման­նե­րում են ապ­րում, սպա­սում են, որ ի­րենց հար­ցը պետք է լուծ­վի։ Նրանք չեն կա­րո­ղա­նում ո՛չ շի­նա­րա­րու­թյուն ա­նել, ո՛չ ի­րենց տու­նը վա­ճա­ռել, ո՛չ ներդ­րող գտ­նել, ո­րով­հետև բո­լո­րը սպա­սո­ղա­կան վի­ճա­կում են, թե երբ պետք է քա­ղա­քա­շի­նա­կան տե­սան­կյու­նից ինչ-որ մե­կը ինչ-որ ո­րո­շում կա­յաց­նի։ Խոր­հր­դա­յին Միու­թյու­նը ո­չինչ չա­րեց, Տեր-Պետ­րո­սյա­նը չա­րեց, Քո­չա­րյա­նը, Սարգ­սյա­նը չա­րե­ցին, հի­մա սպա­սում ենք՝ ինչ կլի­նի։
-Ե­թե Կոն­դի վե­րա­կա­ռու­ցու­մը շա­հա­վետ է թե՛ քա­ղա­քա­շի­նու­թյան տե­սան­կյու­նից, թե՛ մաս­նա­վո­րի հա­մար, ին­չու՞ ո­չինչ չեն ա­նում։
-Ես էլ այդ նույն հարցն եմ ու­զում տալ՝ ին­չու՞ չեն ա­նում։ Ի՞նչ են մտա­ծում պե­տա­կան պաշ­տո­նյա­նե­րը, ո՞րն է ի­րենց գոր­ծը։ Ես ուղ­ղա­կի կոչ եմ ա­նում այ­սօր­վա իշ­խա­նու­թյուն­նե­րին, քա­ղա­քա­շի­նու­թյան ո­լոր­տի պա­տաս­խա­նա­տու­նե­րին, որ վեր­ջա­պես սկ­սեն մտա­ծել Հա­յաս­տա­նում քա­ղա­քա­շի­նու­թյուն ի­րա­կա­նաց­նե­լու մա­սին։ Խո­սե­ցի Կոն­դի մա­սին, բազ­մա­թիվ նման օ­րի­նակ­ներ կան։ Հաղ­թա­նա­կի զբո­սայ­գում շր­ջում ես, ծառ չես գտ­նում, Հրազ­դա­նի կիր­ճում, որ հան­գս­տի ի­դեա­լա­կան գո­տի կա­րող է լի­նել, տաս­նա­մյակ­նե­րով ո­չինչ չի փոխ­վում, ըն­դա­մե­նը տա­րածք­ներ են տվել ինչ-որ ռես­տո­րան­նե­րի և այլն։ ՈՒ­զում եմ նաև լավ օ­րի­նակ նշել։ Մար­զա­հա­մեր­գա­յին հա­մա­լի­րի դի­մաց նոր ծրա­գիր են փոր­ձում մշա­կել՝ «խրուշ­չով­կա» կոչ­վող ժամ­կե­տանց շեն­քե­րը փո­խա­րի­նել նո­րա­կա­ռույց­նե­րով։ Բնա­կիչ­նե­րը կտե­ղա­փոխ­վեն վար­ձով բնա­կա­րան­ներ, մի քա­նի տա­րի կս­պա­սեն, ծրագ­րի ա­վար­տից հե­տո կվե­րա­դառ­նան ա­վե­լի լավ բնա­կա­րան­ներ։ Պե­տու­թյու­նը ոչ լու­մա չի ծախ­սե­լու, միայն կազ­մա­կերպ­ման խն­դիրն է լու­ծե­լու, ներդ­րում ա­նող­նե­րը բո­լոր ծախ­սե­րը կհո­գան, ո­րով­հետև դա շա­հու­թա­բեր ծրա­գիր է։ Միա­ժա­մա­նակ քա­ղա­քա­շի­նա­կան խն­դիր է լուծ­վում։
-Ինչ­պե՞ս պետք է կար­գա­վո­րել ի­րաց­ման հար­ցը, որ գոր­ծար­քը շա­հա­վետ լի­նի եր­կուս­տեք՝ և՛ ներդ­րո­ղի հա­մար, և՛ բնա­կա­րանն ա­զա­տող բնակ­չի։ Եվ ո՞րն է պե­տու­թյան գոր­ծա­ռույթն այս դեպ­քում։
-Բան­կե­րի, պե­տու­թյան, ներդ­րում ա­նո­ղի մի­ջոց­նե­րով ի­րա­կա­նաց­վող ֆի­նան­սա­կան բազ­մա­թիվ գոր­ծիք­ներ կա­րե­լի է մտա­ծել։ Պե­տու­թյու­նը՝ որ­պես միջ­նորդ, կար­գա­վո­րում է գոր­ծըն­թա­ցը, գոր­ծիք­ներ է մշա­կում, ե­րաշ­խիք է տա­լիս, որ իր տնից դուրս գա­լով՝ այդ մար­դը վա­ղը մյուս օ­րը չի զրկ­վի տնից։ Օ­րի­նակ, մենք մի ան­գամ Ստե­փա­նա­կեր­տում շատ հե­տաքր­քիր բան մտա­ծե­ցինք (այն­տեղ շատ հեշտ է կա­ռա­վա­րու­թյան հետ աշ­խա­տե­լը)։ Ինչ տե­ղի ու­նե­ցավ. կա­ռա­վա­րու­թյու­նը ստեղ­ծեց հիմ­նադ­րամ, ներդ­րում ա­նո­ղը հիմ­նադ­րա­մի հետ պայ­մա­նա­վոր­վում էր, հիմ­նադ­րա­մը ե­րաշ­խիք էր տա­լիս գնոր­դին ու բան­կին, բան­կը ֆի­նան­սա­վո­րում էր շի­նա­րա­րին, շի­նա­րա­րը կա­ռու­ցում էր։ Օ­ղա­կը փակ­վեց։ Այդ կար­գի գոր­ծիք­ներ կա­րե­լի է հեշ­տու­թյամբ մտա­ծել, ե­թե ճիշտ մար­դիկ ճիշտ տե­ղում լի­նեն և քա­ղա­քա­շի­նու­թյամբ զբաղ­վեն։
-Շա­րու­նակ խոս­վում է Ա­ջափ­նյա­կում մետ­րո­յի նոր կա­յա­րա­նի գոր­ծարկ­ման մա­սին, բայց խոսքն այդ­պես էլ գործ չի դառ­նում։ Մետ­րո­յի նոր կա­յա­րա­նի գոր­ծար­կումն ի՞նչ խն­դիր­ներ է լու­ծե­լու։ Ա­ռաջ­նա­յի՞ն է ար­դյոք այդ և այլ կա­յա­րան­նե­րի կա­ռու­ցու­մը։
-Ես մի բան կա­րող եմ ա­սել այդ տե­սան­կյու­նից. ՀԱԹ-ում քա­նի՞ մարդ է ապ­րում, են­թադ­րա­բար՝ 100-150 հա­զար։ Նրանց տե­ղա­շար­ժը դե­պի քա­ղա­քի կենտ­րոն կամ վար­չա­կան այլ շր­ջան­ներ ի­րա­կա­նաց­վում է ան­հար­մա­րա­վետ, ծան­րա­բեռն­ված եր­թու­ղա­յին­նե­րով։ Մեկ մետ­րո­յի կա­յա­րա­նը զգա­լիո­րեն կթեթևաց­ներ մարդ­կանց տե­ղա­շար­ժը։ Հի­մա պատ­կե­րաց­րեք, թե քա­ղա­քա­շի­նու­թյան տե­սան­կյու­նից ինչ էր պետք ա­նել, որ մետ­րո­յի կա­յա­րան կա­ռու­ցեին։
-Բայց խոս­քը մեծ գու­մար­նե­րի մա­սին է, Ա­ջափ­նյա­կում գոր­ծի կեսն ար­ված է՝ թու­նե­լը փոր­ված, մուտ­քը նա­խան­շած, է­լի չեն կա­րո­ղա­նում նա­խա­գիծն ա­վար­տին հասց­նել։
-Բայց ին­չու՞ գետ­նի տա­կով, թող վեր­գետ­նյա կա­յա­րան կա­ռու­ցեն։ Ի՞նչ է ե­ղել, ամ­բողջ աշ­խար­հում ըն­դուն­ված է, և տե­սեք, թե քա­նի մար­դու կա­րե­լի է սպա­սար­կել այդ­պես։
-Չեմ մտա­ծել այդ տե­սան­կյու­նից։
-Ըստ երևույ­թին քա­ղա­քա­շի­նու­թյան կո­մի­տեի ան­դամ­ներն էլ չեն մտա­ծել։
-Դուք ո­լոր­տի մա­նա­գետ եք, ին­չու՞ ա­ռա­ջարկ­ներ չեք ա­նում հա­մա­պա­տաս­խան մարդ­կանց։
-Ես գոր­ծա­րար եմ, իմ գոր­ծով եմ զբաղ­վում։
-Բայց Դուք մտա­հոգ եք, տես­նում եք խն­դիր­ներն ու դրանց լուծ­ման հնա­րա­վոր տար­բե­րակ­նե­րը։
-Հա­մա­պա­տաս­խան մարդ­կանց հա­մա­պա­տաս­խան նա­մակ­ներ գրել եմ, պա­տաս­խան չեմ ստա­ցել։
-Ձեր ա­սած­նե­րից դա­տե­լով՝ քա­ղա­քա­շի­նա­կան ա­ռա­ջըն­թա­ցը կապ­ված չէ միայն մեծ ֆի­նանս­նե­րի հետ։
-Բա­ցար­ձակ, դա կապ­ված է նրա հետ, որ հա­մա­պա­տաս­խան մար­դիկ չեն մտա­ծում քա­ղա­քա­շի­նու­թյան մա­սին, չեն պատ­կե­րաց­նում ի­րենց գոր­ծա­ռույ­թը, պար­տա­կա­նու­թյուն­նե­րը, խր­վել են ինչ-որ բյու­րոկ­րա­տա­կան գոր­ծե­րի մեջ ու չեն կա­րո­ղա­նում դուրս գալ։
Քա­ղա­քի հա­մար են­թա­կա­ռուց­ված­քը նույն նշա­նա­կու­թյունն ու­նի, ինչ ա­րյու­նա­տար հա­մա­կար­գը՝ մարմ­նի հա­մար։ Են­թա­կա­ռուց­վածք կա, քա­ղա­քը զար­գա­նում է, չկա, չի զար­գա­նում։ Ա­րյու­նը լավ չմղ­վեց մարմ­նի տար­բեր մա­սեր, ձեռ­քը կա­րող է չո­րա­նալ։ Հարց եմ ու­զում տալ՝ ի՞նչ ենք ա­րել 30 տա­րի, որ մեր են­թա­կա­ռուց­վածք­նե­րը զար­գա­նան։ Խոր­հր­դա­յին Միու­թյու­նից մնա­ցած մետ­րո­յին չենք կա­րո­ղա­ցել մի կան­գառ ա­վե­լաց­նել... Թե՞ մի կան­գառ ա­վե­լաց­րել ենք, չգի­տեմ... (Երևա­նի Կա­րեն Դե­միր­ճյա­նի ան­վան մետ­րո­պո­լի­տե­նի 10 կա­յա­րան­նե­րից վեր­ջի­նը` «Չար­բա­խը», բաց­վել է 1996-ին-Ա. Ս.)։ Ազ­գի փոր­ձու­թյուն այդ եր­թու­ղա­յին տաք­սի­նե­րը ե­րե­սուն տա­րի է չենք կա­րո­ղա­նում փո­խել։ Ի՞նչ ենք ա­րել քա­ղա­քա­շի­նու­թյան տե­սան­կյու­նից, բարձ­րա­հարկ շեն­քե­րը «ռա­ժո­կով» մտց­րել ենք կենտ­րոն, խախ­տել բո­լոր սեյս­միկ նոր­մե­րը։ Դուք պատ­կե­րաց­նու՞մ եք՝ երկ­րա­շար­ժի ժա­մա­նակ տնից դուրս էլ գաս, փախ­չե­լու տեղ չես ու­նե­նա, քանդ­վող շեն­քե­րը կա­րող են վրադ լց­վել։ Դա՞ է մեր քա­ղա­քա­շի­նա­կան մո­տե­ցու­մը՝ գործ ենք ա­րել՝ փող աշ­խա­տել։ Գործ չի ար­վում, ինչ-որ տե­ղա­յին լու­ծում­ներ են տր­վում։ Օ­րի­նակ, գո­յու­թյուն ու­ներ Թա­մա­նյա­նա­կան Երևան, այդ գե­ղե­ցիկ, գրա­գետ մտած­ված, ես կա­սեի՝ ի­դեա­լա­կան նա­խա­գի­ծը ին­չու՞ քան­դե­ցին։ Թող շա­րու­նա­կեին, ընդ­լայ­նեին Երևա­նի կենտ­րո­նը։ Տեղ չու­նեի՞ն։
-Հին լու­սան­կար­ներ կան, որ պարզ երևում է՝ ինչ­քան գե­ղե­ցիկ է ե­ղել Երևա­նը վերևից նա­յե­լիս։ Այս­քան վե­րաձևում­նե­րից հե­տո հնա­րա­վո՞ր է փր­կել քա­ղա­քի տես­քը։
-Ի­հար­կե կա­րե­լի է, ե­թե տա­նիք­նե­րը փո­խեն-բա­րե­կար­գեն, բա­կե­րը կա­նա­չա­պա­տեն, մայ­թեր սար­քեն։ Ճար­տա­րա­պե­տա­կան գրա­գետ լու­ծում­ներ են պետք։ Ա­մե­րի­կյան հա­մա­լա­սա­րա­նի դի­մա­ցի մայ­թին կան եր­կու գե­ղե­ցիկ, ի­րար նման շեն­քեր, որ գա­լիս-փակ­վում են ու մեջ­տե­ղում մնում է միայն մուտ­քը դե­պի բակ։ Շատ գե­ղե­ցիկ բակ է։ Ճար­տա­րա­պե­տա­կան հո­յա­կապ լու­ծում է տր­ված։ Մութ տա­րի­նե­րին չգի­տեմ՝ ով, թույ­լատ­րել է, որ խա­նութ դնեն՝ փա­կե­լով բա­կի մուտ­քը։ Այ­սինքն՝ այդ մի խա­նու­թով փչաց­րել են ճար­տա­րա­պե­տա­կան գե­ղե­ցիկ լու­ծու­մը։ ՈՒ հա­զա­րա­վոր նման օ­րի­նակ­ներ կան։ Այդ հար­ցե­րը պետք է սկ­սել լու­ծել։ Լր­ջա­գույն խն­դիր եմ ու­զում նշել. մենք սպա­նե­ցինք գի­տու­թյու­նը ՀՀ-ում, այն գի­տու­թյու­նը, որ մեզ անհ­րա­ժեշտ է։ Ես խո­սեմ շի­նա­րա­րու­թյան տե­սան­կյու­նից։ Մեզ անհ­րա­ժեշտ է սեյս­միկ ո­լոր­տի գի­տու­թյուն, հա­կա­սեյս­միկ կա­ռուց­վածք­նե­րի գի­տու­թյուն, մենք պետք է ու­սու­մ­նա­սի­րենք մեր սեյս­միկ գո­տի­նե­րը, ճեղք­վածք­նե­րը, մենք պետք է ու­նե­նանք գիտ­նա­կան­ներ, որ ա­մեն օր զբաղ­վում են դրա­նով։ Քա­նի՞ սեյս­միկ մաս­նա­գետ կա Հա­յաս­տա­նում, ու ե­թե կա, ինչ­քա՞ն գու­մար են աշ­խա­տում։ Այն­քան, որ­քան մնա­ցած գիտ­նա­կան­նե­րը։ Այ­սինքն՝ խթան չկա։
-Կա­րո՞ղ եք ո­րո­շա­կիաց­նել՝ գլ­խա­վո­րա­պես ի՞նչ խն­դիր­նե­րի են բախ­վում գոր­ծա­րար­նե­րը, և ի՞նչ է են­թադ­րում ճիշտ կա­ռա­վա­րում աս­վա­ծը։ Խոս­քը քա­­ղա­քա­շի­նա­կան գոր­ծըն­թաց­նե­րի մա­սին է։
-Քա­ղա­քա­պե­տա­րա­նը կամ թա­ղա­պե­տա­րա­նը վերց­նում է հո­ղա­տա­րածք, ծրագ­րա­վո­րում գո­տին, ա­սենք, ա­ռանձ­նատ­նե­րի գո­տի, ճար­տա­րա­պե­տա­կան-հա­տա­կագ­ծա­յին ա­ռա­ջադ­րանք է տա­լիս և նա­խա­տե­սում են­թա­կա­ռուց­վածք՝ ճա­նա­պարհ­ներ, դպ­րոց, ման­կա­պար­տեզ, այն ա­մե­նը, ինչ պետք է մար­դուն տվյալ տա­րած­քում բնակ­վե­լու հա­մար։ Ո­րից հե­տո այդ գո­տին՝ որ­պես ներդ­րու­մա­յին փա­թեթ, ա­ռա­ջար­կում է ներդ­րող­նե­րին։ Քա­ղա­քա­շի­նա­կան տե­սան­կյու­նից այդ­պես պետք է կար­գա­վոր­վեն գոր­ծըն­թաց­նե­րը, բայց այ­սօր ի՞նչ է ստաց­վում։ Դու հո­ղա­տա­րածք ես գնում, չգի­տես այդ հո­ղի հետ կապ­ված ինչ խն­դիր­ներ կան, գնում ես քա­ղա­քա­պե­տա­րան, քեզ կա՛մ պա­տաս­խան տա­լիս են, կա՛մ չեն տա­լիս, ե­թե ներ­քին կար­գով սկ­սում ես հե­տաքր­քր­վել ու հաս­կա­նալ՝ ինչ խն­դիր­ներ կան, դա էլ շատ հա­ճախ սուտ է դուրս գա­լիս։ Դու գնում ես հողն ու բախ­վում ինչ-որ խն­դիր­նե­րի։ Պարզ­վում է՝ չես կա­րող հա­տա­կագ­ծա­յին ա­ռա­ջադ­րանք ստա­նալ, շին­թույ­լտ­վու­թյուն ստա­նալ և այլն։ Գոր­ծա­րար մար­դիկ հա­ճախ են նման ի­րա­վի­ճա­կում հայ­տն­վում, հո­ղա­տա­րած­քը գնում են ու չգի­տեն՝ ինչ ա­նել դրա հետ։ Հե­տո ա­սում են՝ ներդ­րում­նե­րը քիչ են։ Գոր­ծա­րա­րը սի­րում է հան­գս­տու­թյուն, ո­րո­շա­կիու­թյուն, պար­զու­թյուն, ա­պա­հո­վու­թյուն, այ­սինքն, ես ե­կա, գնե­ցի հո­ղա­տա­րած­քը, կա­ռու­ցե­ցի շենքն ու վա­ճա­ռե­ցի։ Այ­սինքն, մենք ու­նենք թիվ մեկ խն­դիր՝ ճիշտ կա­ռա­վա­րում, իսկ ճիշտ կա­ռա­վա­րու­մը են­թադ­րում է ու­նե­ցած ռե­սուրս­նե­րի ար­դյու­նա­վետ օգ­տա­գոր­ծում։
Զրույցը՝ Ար­մի­նե ՍԱՐԳ­ՍՅԱՆԻ

Դիտվել է՝ 8400

Հեղինակի նյութեր

Մեկնաբանություններ