«Այդ տարիներն էլ էին մեզ համար և՛ ծիծաղելի, և՛ տխուր»

Սոս Սարգսյանի անվան համազգային պետական թատրոնի խաղացանկը համալրվել է նոր ներկայացմամբ: «Հաղթանակի գենեզիս» վավերագրական ներկայացման հիմքում դերակատարների՝ Նարինե Գրիգորյանի, Արման Նավասարդյանի, Վարշամ Գևորգյանի հուշերն են: 1990-ականների այս պատմությունները ծավալվում են երեք տարբեր շրջաններում՝ Արցախի ամենաթեժ կետերից մեկում, Շամշադինի սահմանամերձ գյուղում և մութ ու ցուրտ Երևանում:

«ԵՐԲ ՄԱՐԴԸ ՏԵՐ Է, ՆԱԵՎ ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՎՈՒԹՅՈՒՆ ՈՒՆԻ, ԵՎ ԱՅԴ ՊԱՏԱՍԽԱՆԱՏՎՈՒԹՅՈՒՆՆ Է, ՈՐ ԳՈՐԾԻ Է ՎԵՐԱԾՎՈՒՄ»

ԱՐՄԱՆ ՆԱՎԱՍԱՐԴՅԱՆ (Համազգային թատրոնի տնօրենի ժամանակավոր պաշտոնակատար, դերասան)
-«Հաղթանակի գենեզիսը» հասցրել է շահել հանդիսատեսի համակրանքը: Ակնկալու՞մ էիք նման արձագանք:
-Այս ներկայացման մեջ մենք չենք կերպարանափոխվում, կերպարներ չենք խաղում, այլ պատմում ենք մեր պատմությունները: Հանդիսատեսի արձագանքներից դատելով կարող եմ ասել, որ զգացողականությունն այնքա՜ն մեծ էր այդ ամենից: Երբ նոր բան ես անում, միշտ էլ կասկածում ես, չգիտես` ինչպես կընդունվի: Բայց ընդունվեց շատ լավ, ճիշտն ասած, մենք չէինք կարծում, որ մեր պատմությունն այդքան հետաքրքիր կլիներ ու կսիրվեր:
-Ձեր պատմությունն ուղղակիորեն առնչվում է մեր օրերին, որովհետև սահամանապահ շրջաններում պատկերն այսօր էլ նույնն է:
-Իհարկե, մինչև այսօր կրակում են մեր գյուղերի վրա, մինչև այսօր երեխաները դպրոցներում կրակոցների ժամանակ ապաստարանների մեջ են դաս անում: Այսինքն, այս խնդիրը չի լուծվել: Ես էլի եմ ասել այս մասին. թուրքի հետ մեր ունեցած խնդիրը ասես տոհմական անեծք լինի, ոնց որ թե մեր պապերը չկարողացան այս հարցը լուծել, մեր հայրերը չկարողացան, ես չեմ ուզում, որ մեր երեխաները բախվեն այս խնդրին: Չեմ ուզում, որ գյուղի բնակիչը, զինվորը վիրավորվի, զոհվի հակառակորդի գնդակից: Արդեն հոգնել ենք այս ամենից, ամեն օր վատ լուր ենք ստանում: Զինվորը մեր ծոցից դուրս եկածն է, մեր փայփայածն է, մենք չենք ուզում կորցնել այդ երեխաներին: Դրա համար այս հարցը արագ ու վերջնական լուծում է պահանջում:
-Անկախության սերնդի ամենակարևոր ձեռքբերումը, ինչը գուցե չի շեշտադրվում ներկայացման մեջ, բայց ակնհայտ է ու կարևոր:
-Մենք ծնվեցինք խորհրդային շրջանում, բայց որպես անհատ ձևավորվեցինք 90-ականներին: Այսինքն, հետխորհրդային սերունդը, որ մասամբ նաև մենք ենք, տիրոջ զգացողություն ունի այս երկրի հանդեպ: Եթե այն ժամանակ ամեն ինչ կախված էր Կրեմլից, Խորհրդային Միությունից, մեծ հաշվով մենք մեր երկրի տերը չէինք, այսօրվա սերունդը գիտակցում է, որ տերն է այս երկրի: Այ, սա շատ կարևոր է: Երբ մարդը տեր է, նաև պատասխանատվություն ունի, և այդ պատասխանատվությունն է, որ գործի է վերածվում: Ավագ սերունդը, հատկապես ղեկավար պաշտոն ունեցողները (թող ներեն, որ ասում եմ այս բաները) սովոր էին տակից գործեր անելու, որովհետև փողը Մոսկվայինն էր, Խորհրդային Միությանն էր, անխնա ծախսում էին: Ա՛յ, հիմա այդ տեսակ բաներ թույլ չենք տա, որովհետև սա մեր երկիրն է, մեր սեփական երկիրը:
-Ներկայացումը «գնալու՞» է ՀՀ մարզեր, սահմանամերձ շրջաններ, Արցախ:
-Անպայման, նաև արտասահմանայն շրջագայություններ կլինեն:

«ԲԱՅՑ ԵՐԲ ՍԿՍԵՑԻՆՔ ԽՈՍԵԼ, ՁԵՌՔ ՏԱԼ ՎԵՐՔԵՐԻՆ, ԻՆՉՔԱ՜Ն ԲԱՆ ԲԱՑՎԵՑ»

ՆԱՐԻՆԵ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ (Համազգային թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար, վաստակավոր արտիստ)
-«Հաղթանակի գենեզիսը» Համազգային թատրոնի ղեկավարության փոփոխությունից հետո առաջին պրեմիերան է: Ինչպե՞ս է այն կյանքի կոչվել: Նաև հետաքրքիր է՝ Ձեր օրագիրը իսկապես կա՞, թե՞ գեղարվեստական հնարք է:
-Նախագծի հեղինակը Սառա Նալբանդյանն է, որի ձեռամբ էլ համակարգվել ու պիեսի են վերածել մեր պատմությունները: Պարզվեց, որ դրանք բավականին հետաքրքիր են: Առաջին գծում իմ հուշերն են՝ պապային գերի են տանում... Պատմությունները զուգորդվում են, բայց նաև առանձին են: Եթե իմ պատմությունը ամփոփվում է մեկ ամսում, Արմանը պատմում է մի ամբողջ պատերազմի մասին: Վարշամը երևանյան գիծն է տանում: Իսկ օրագիրը, այո, իրականում կա, բայց ավելի ընդգրկուն է:
-Դժվար չէ՞ր սեփական հուշերը բեմադրելը:
-Դժվար էր, գիտե՞ք, 25 տարի չենք խոսել պատերազմից: Բայց երբ սկսեցինք խոսել, ձեռք տալ վերքերին, ինչքա՜ն բան բացվեց: Անսպառ է այս պատմությունը, չի վերջանում... Ես հույս ունեմ, որ «Գենեզիսով» կսպառվի-կվերջանա, բայց փորձերի ժամանակ դժվար էինք պատմում, երբեմն պատմելիս լաց էինք լինում: Բաց նյարդի վրա են այս պատմությունները, գուցե դրանից է, որ «Հաղթանակի գենեզիսը» շատ կենդանի է, շատ ազնիվ ու շատ ուրիշ:
-Ի՞նչ զգացողություն ունեիք որպես թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար, ներկայացման բեմադրիչ: Պատասխանատվությունը շատ մեծ չէ՞ր:
-Սա իմ երկրորդ բեմադրությունն է Համազգայինում: Այս տարի 7 պրեմիերա ենք նախատեսել (ոչ իմ բեմադրությամբ, տարբեր բեմադրիչների), և չէի ուզում ամբողջ շեշտը, պատասխանատվությունը դնել այս ներկայացման վրա: Ինքս ինձ ասել էի, որ եթե վատ լինի, առջևում էլի պրեմիերաներ ունենք: Մեկ ներկայացմամբ չէ, որ պետք է ինչ-որ բան ապացուցես, մեկ դերով չէ, որ լավ դերասան ես: Ի վերջո, մենք հիմա առաջնորդվում ենք հետևյալ ռազմավարությամբ՝ նոր խաղացանկ բերել, նոր խոսք, նոր ձևեր:
-Մենք միշտ ասում ենք, որ նոր սերունդն ուրիշ է, ավելի լավն է, ու նրանց նախորդող սերունդը մի տեսակ ստվերում էր մնացել: Այս ներկայացումն ի՞նչ կարող է ասել այսօրվա երիտասարդին:
-Նոր սերնդի համար սա այն պատմությունն է, որ նրանից քիչ այն կողմ է եղել: Դա անկախության պատմությունն է, պատմություն այն մասին, թե ինչ գնով ենք ձեռք բերել այդ անկախությունը: Մի երիտասարդ տղա ասաց՝ այս ամենը տեսնելով էլ մենք Ղարաբաղ կտա՞նք, այսինքն, գնահատանքը մեծանում է: Հիշու՞մ եք, որ Վարշամն ասում է՝ հենց հասնեմ այն դասին, որտեղ հայերն են հաղթում, նոր կսովորեմ: Ինձ թվում է՝ այս ամբողջ ներկայացումը այդ դասն էր՝ հաղթանակի պատմությունը:

«ՉԵՄ ԿԱՐԾՈՒՄ, ԹԵ ԱՅՆ ԿԱՐԵԼԻ Է ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՈՐԱԿԵԼ»
ՎԱՐՇԱՄ ԳԵՎՈՐԳՅԱՆ (Համազգային թատրոնի դերասան)

-Ինչո՞վ էր առանձնանում այս ներկայացումը, ի՞նչն էր ամենադժվարը Ձեզ համար:
-«Հաղթանակի գենեզիսը» նորություն է իր տեսակով, ասում են` աշխարհում վավերագրական ներկայացումը վաղուց կա, բայց Հայաստանում չեմ հիշում նման ներկայացում: Հիմքում իրական պատմություններ են, բայց, իհարկե, գեղարվեստական միջամտություն կա, առաջին հերթին հենց Սառա Նալբանդյանի կողմից, որը համակարգել է մեր պատմությունները, նաև մեր կողմից: Ինչպես յուրաքանչյուր պիեսի վրա աշխատելիս, այս դեպքում նույնպես որոշ փոփոխություն ենք արել: Ինքս փորձել եմ «Հաղթանակի գենեզիսին» վերաբերվել որպես պիեսի, պատմության, որ պետք է խաղալ:
-Անասելի ծանր կլիներ այս ներկայացումը դիտելը, եթե չլիներ ծիծաղը: Ինչպե՞ս է հաջողվում համատեղել լացն ու ծիծաղը:
-Այդ տարիներն էլ էին մեզ համար և՛ ծիծաղելի, և՛ տխուր: Պատահական չէ, որ 90-ականերին ՈՒՀԱ-ն, Աշոտ Ղազարյանի և ուրիշների հումորային պատմություններն այդքան պահանջված էին: Առանց ծիծաղի շատ դժվար կլիներ ապրել, իսկ թատրոնում դա կոչվում է տրագիկոմեդիա, չնայած տվյալ դեպքում հերոսներից ոչ ոք չի վախճանվում, բայց այդ պատմության մեջ այնքան մահ կա… Հենց դրանում է տրագեդիան:
-Ըստ Ձեզ՝ ի՞նչ կտա երիտասարդ սերնդին «Հաղթանակի գենեզիսը»:
-Ես կուզենայի՝ արժևորեն այն, ինչ ունենք, հասկանային, որ անհնար ոչինչ չկա, հանուն գաղափարի, հարկ եղած դեպքում, կարող ես անցնել դժվարությունների միջով: Ի վերջո, հասկանային անկախության, հաղթանակի գինը ու չտրվեին հեշտ հոսանքներին:
-Քաղաքական ենթաշերտ կա՞ ներկայացման մեջ:
-Չի կարող չլինել, բայց չեմ կարծում, թե այն կարելի է քաղաքական որակել: Մենք փորձել ենք, անկախ քաղաքական վիճակներից, ստեղծել մշակութային արժեք, ինչը ցանկացած ժամանակահատվածում կարող է որևէ բան նշանակել: Այս ներկայացումը երկար կմնա բեմում, այդ ընթացքում քաղաքական շատ իրադարձություններ կարող են լինել, բայց «Հաղթանակի գենեզիսը» չի կորցնի իր արդիականությունը:

Զրույցները`
Արմինե ՍԱՐԳՍՅԱՆԻ

Լուսանկարներ

Հեղինակի նյութեր

• Պատմության վկաները
• Վերացող ծաղիկներ
• Ձեռք մեկնելու գաղափարը առաքելության վերածվեց
• «Մի նայեք, որ փոքր է մեր երկիրը, եթե արդուկով այս սարերը հարթեցնեք, Չինաստանից մեծ կլինի»
• «Բանկ օտոման» գործողությունը ժամանակին ցնցել էր ամբողջ Եվրոպան
• «Դրսից մեզ վրա կա­րող են ազ­դել միայն ներ­սի գոր­ծիք­նե­րով»
• «Ե­րե­սուն տա­րի ձգ­վեց մեր ան­կա­խու­թ­յան պատ­մու­թ­յու­նը, մենք շա­հե­ցի՞նք»
• Մշա­կույ­թը հեռ­վից հե­ռու պահ­պա­նե­լու հույ­սով
• Անի­մա­ցիան, աշ­խարհն ու մենք
• «Մեր տա­րածք­նե­րը փոք­րա­ցան, ո­րով­հետև այդ­պես էլ չհաս­կա­ցանք, որ պետք է խմենք մեր բա­ժա­կով»
• Արվեստի ուժը
• Նոր մա­տե­նա­շա­րը ներ­կայաց­նում է արևմտա­հայ և ս­փ­յուռք­յան գրող­նե­րի
• Բե­մը կեն­դա­նու­թ­յուն է ստա­նում ա­ռայժմ միայն մա­նուկ­նե­րի հա­մար
• «Գիրք սիրողների համար սա իսկական մկնդեղ է` հյութեղ ու անտանելի»
• Հա­մաշ­խար­հա­յին դա­սա­կան­նե­րի ստեղ­ծա­գոր­ծու­թ­յուն­նե­րը՝ դու­դու­կով
• «Բնակ­չու­թ­յու­նը պատ­րաստ չէ, բայց տար­վում են աշ­խա­տանք­ներ»
• Ամա­նո­րի գի­շե­րը դի­մա­վո­րե­լու են ե­կե­ղե­ցում
• «Ջա­զի մեջ զգաց­վում է ապ­րածդ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը»
• «Ե­թե չլի­ներ Փե­լե­շ­յա­նը, կար­ծում եմ, դեռևս գտած չէի լի­նի կի­նո­յում իմ ու­ղին»
• «Հու­շար­ձան­ներն այդ տա­րածք­նե­րի պատ­կա­նե­լու­թ­յան անձ­նագ­րերն են»

Մեկնաբանություններ